|
2000
|
|
|
Uko egingo nioke baita ere ametsetako Irlandari, eguneroko bizitzari, lanari, iraganari, txutxu mutxuei... baldin eta baneki Rocío ez dela bihar edo etzi Dublinerantz joango. Baina,
|
lehen
esan dudan bezala, orainaldiaren jabe gara (horren jabe baino ez, agian), eta nork daki, beharbada datozen egunetan pozteko beste mila arrazoi aurkituko ditut. Ze" beharbada" eta ze txorakeria?
|
|
2002
|
|
|
Ibilaldi hori egiten ari ziren bitartean, Zilarbizik
|
lehen
esandako zerbait gogoratu zuen Pertseok: hark arreba bat bazuela, alegia, eta arreba horrek laguntza eskainiko ziola hasi berria zuen abentura hartan ahalik eta ondoen konpontzeko.
|
|
|
–Hasieran ez, ez zidaan utzi. Baina
|
lehen
esan diadan bezala, bizitzaren atea zabaltzen ari zela iruditu zitzaidaan bat batean, eta saiatu egin behar nintzela sentitu nian. Kristoren alamena eman nioan.
|
|
2003
|
|
|
–Eta nola zekiten gizon emakume haiek eskeleto hura Luziferri zegokiola, eta ez beste munstroren bati... dinosauroren bati edo,
|
lehen
esan dizudan bezala?
|
|
|
Baina,
|
lehen
esan nizun bezala, desiratzen nago eskutitzekin bukatu eta elkarrekin egoteko. Ea zita nonbait jartzen dugun biok elkartzeko, eta aurrez aurre hizketan hasten garen.
|
|
2004
|
|
|
Alde batetik
|
lehen
esan dudana, jatorrena artu bear; bestetik pratikuari begiratu bear ere.
|
|
|
Gaurkoa du lehenengoa, eta oraindik ezin du sinistu bera ere han egotea, Ponte a Ema osotik sei pertsona baino ez zineman, debekatutako pelikula bat ikusten. Ciccillok proiekzioa hasi baino
|
lehen
esan dio, hemendik aurrera pelikula onak ikusten ohituko zara, Livia. Eta esan du orain arte bost zirela eta orain zazpi, Pablo falta delako, eta besoa estutu dio Liviari.
|
|
2005
|
|
|
–Noiztik dakizu haurdun zaudela, bada? Ez duzu
|
lehen
esan...?
|
|
2006
|
|
|
Laguntza, lehenik, Lourdesena izan dut. Eta horrekin batera,
|
lehen
esan dut, sendagileena. Eta gainera, ziur aski, niregatik otoitz egin duten guztiena.
|
|
|
Hasiera batean, egia esango dizuet, grazia egiten zigun Aloña eta bioi: " Hau da hau astapistola!" esaten genuen irribarrez, eta, dena aitortzen hasita, gu geu ere animatzen ginen, noizbehinka, goikoen emulazioan; emulazio isilean, erants dezadan, eta ez lehia zaratatsuan, sexuaren alorrean tolerantziaren aldekoak izan arren pertsona diskretuak baikara Aloña eta biok,
|
lehen
esan dudan moduan, eta ez bainuke jakin nahi zer astakeria botatzeko gauza litzatekeen gure bizilaguna, tabernako txolarteetan bere balentriak kontatzen hasten zenean.
|
|
|
Jendeari hitz egitea atsegin zaio, eta halako gertakizun gogor baten aurrean bazuten zer esan. Lehengo kontu zaharrak airera ateratzen hasi ziren,
|
lehen
esandakoak gogoratzen, eta mihigaiztoren bati burura etorri zitzaion Beatricek esan zuena aitak bortxatu zuenetako batean: " Hau ez dizut inoiz barkatuko.
|
|
|
Gero, bezero famatu asko izan zituen Albert Pierrepointek, eta Ruth Ellis izan zen horietako bat, Ingalaterran zigorrez urkatu duten azkeneko emakumea,
|
lehen
esan dugun bezala.
|
|
|
Oroigarri harrizko eta hitzezko horiez gain, ba omen ziren kontatutako gertakizunen oroimen piztaile ziren hainbat errolda eta heretikoen aurka egindako autoaren agiriak Durangoko elizan, baina,
|
lehen
esan bezala, haien arrastorik gera ez zedin interes berezia zuen hainbat familiak eskatuta erre ziren.
|
|
2008
|
|
|
–No te adelantes con fatiga, que cuando sea tiempo oportuno y puedas ser de algún provecho para tu prójimo, Dios te sacará y pondrá en el empleo que más te convenga?. Elkarrizketa osatzeko, baina, berak berea esan behar zuen, eta ama nagusia itzuli baino
|
lehen
esan behar zuen, gainera:
|
|
|
Elizako doktoreek, aldiz, irudien kultuari eutsi ziotenek, zera aldarrikatu zuten, santuen zur hura ez zela zur hutsa, ezta harria harri hutsa ere, baizik eta zur eta harri santuak, santuak santututakoak. Baina gogoratu
|
lehen
esan dizuedana: santuak santututakoa guk profana dezakegu, baldin eta azalean eta folklore hutsean geratzen bagara?
|
|
|
–Itxaron?
|
lehen
esan duzu modu erraz bat bazela hau guztia azaltzeko?
|
|
|
–Nire etxea? esan du oharkabean eta ez, gure?,
|
lehen
esan ohi zuen bezala. Xehetasun horretaz Gari ohartu ote den ere galdetu dio bere buruari.
|
|
|
Elizako doktoreek, aldiz, irudien kultuari eutsi ziotenek, zera aldarrikatu zuten, santuen zur hura ez zela zur hutsa, ezta harria harri hutsa ere, baizik eta zur eta harri santuak, santuak santututakoak. Baina gogoratu
|
lehen
esan dizuedana: santuak santututakoa guk profana dezakegu, baldin eta azalean eta folklore hutsean geratzen bagara... horretarako, hobe baikenuke santuen irudien ordez zur eta harri puska batzuk jartzea, forma zehatzik gabekoak, biluziak, zura eta harria Jainkoaren sorkariak baitira, azken batean, Jainkoaren bidean jar gaitzaketenak, Jainkoa baita gauza guztien hasiera eta bukaera:
|
|
|
" No te adelantes con fatiga, que cuando sea tiempo oportuno y puedas ser de algún provecho para tu prójimo, Dios te sacará y pondrá en el empleo que más te convenga". Elkarrizketa osatzeko, baina, berak berea esan behar zuen, eta ama nagusia itzuli baino
|
lehen
esan behar zuen, gainera:
|
|
2009
|
|
|
–Esan duzu ez inork eragozteko, baina lagunetara joan aurretik zurekin pribatuan egon nahi nuen, obligazio hori sentitu dut,
|
lehen
esan dizudana berriro esateko bada ere.
|
|
|
bere fabrika, gero eta handiagoa, izerdi tantaz izerdi tanta lortu zuen, dirua alez ale, jakituria bere ahaleginaren ahaleginez, eta ospea eta sona, berriz, apurka apurka, prestigioaren eta onarpen sozialaren gailurra mailaz maila igo ondoren; halaxe irabazi zuen, orobat, jendearen errespetua, jendeak berak noiznahi erakusten ziona, bere erreberentziazko keinuekin, edo bere isiltasunarekin, Nazariok hitz egiten zuen bakoitzean; fabrikan, kalean eta toki guztietan jasotzen zuen begirunezko tratu hura, etxean izan ezik, itxura guztien arabera, halako ateraldiak baitzituen ume lotsagabe hark? Nazariok bazekien, bai, Domingo inkontziente samarra zela, pentsatu baino
|
lehen
esaten baitzituen esan beharrekoak, isildu beharrekoak, alegia?, baina norbaitek jakinarazi zion jakitekoa, mutila bere kasa ohartzen ez bazen; hartarako zegoen bera, aita, mutila bere lekuan jartzeko, eta, hala, eskumuturretik heldu eta gero eta estutzenago ziola, esan zion:
|
|
|
bere fabrika, gero eta handiagoa, izerdi tantaz izerdi tanta lortu zuen, dirua alez ale, jakituria bere ahaleginaren ahaleginez, eta ospea eta sona, berriz, apurka apurka, prestigioaren eta onarpen sozialaren gailurra mailaz maila igo ondoren; halaxe irabazi zuen, orobat, jendearen errespetua, jendeak berak noiznahi erakusten ziona, bere erreberentziazko keinuekin, edo bere isiltasunarekin, Nazariok hitz egiten zuen bakoitzean; fabrikan, kalean eta toki guztietan jasotzen zuen begirunezko tratu hura, etxean izan ezik, itxura guztien arabera, halako ateraldiak baitzituen ume lotsagabe hark... Nazariok bazekien, bai, Domingo inkontziente samarra zela, pentsatu baino
|
lehen
esaten baitzituen esan beharrekoak –isildu beharrekoak, alegia–, baina norbaitek jakinarazi zion jakitekoa, mutila bere kasa ohartzen ez bazen; hartarako zegoen bera, aita, mutila bere lekuan jartzeko, eta, hala, eskumuturretik heldu eta gero eta estutzenago ziola, esan zion:
|
|
|
–Esan duzu ez inork eragozteko, baina lagunetara joan aurretik zurekin pribatuan egon nahi nuen, obligazio hori sentitu dut,
|
lehen
esan dizudana berriro esateko bada ere.
|
|
2010
|
|
|
Badakizu gauza hauek luze jotzen dutela. Eta
|
lehen
esan dizudana: hildakoren bat tartean izanik, korapilo guztiak askatu arte ez dugu bakerik izango.
|
|
|
Badakit gauza hauek zuzenean eta orain baino
|
lehen
esan behar nizkizula, baina emakume ausarta eta indartsua izan banaiz ere, nik ere izan dut gailendu ezin izan dudan beldurrik, bat bakarra izan bada ere: zu galtzeko beldurra, izua hobeto esateko.
|
|
2011
|
|
|
Lipar batez erabat joana zegoela pasatu zaidak burutik, eldarnio batean ari zitzaidala, ezin nian ulertu zertara zetorren hiretzat omen den diru horren kontua; lanik gabe habilela jakingo zian noski, baina... ez hau ia ezagutzen, ez da? Gu biok elkarrekin hasi ginenean, Martin, duela bost urte, ondo gogoan diat zein pozik joan nintzaion kontatzera, ia etxean baino
|
lehen
esaten bainizkion berari horrelako kontuak: –Laguntxo bat daukat, osaba?, eta berak ere pozez,. Ez da egia izango, zein da, ba??; eta ez zaidak egundo ahaztu ezkutatu ezin izan zuen muzin hura, azaldu nionean nor hintzen.
|
|
|
Su txiki bat ere utzi dio nagusiak gosariak eta presta ditzan, eta ez dio gehiegi kentzen asteko alokairutzat. Buruhauste bakarra udaltzainek bisita egin diotenean izan da, han ez daukala bizitzeko baimenik esanez etorri zaizkio, paperak eskatu baino
|
lehen
esan ere. Goienetxeren izena aipatzea aski izan da, ordea, eta harrezkero bakean utzi dute, ez dira berriz agertu.
|
|
|
–Baina bada beste teoria bat, shock delakoarena. Populazio dentsitatea ehunka multiplikatu den puntuan, eta
|
lehen
esan dizkizudan faktore guztien eraginez, animaliok tentsio sakon bat sufritzen dute. Dirudienez, tentsio sozial horrek shock berezi bat eragiten du lemming bakoitzaren baitan.
|
|
|
Andrea, behintzat, bizi alargun antzera bizi duk, seme alabekin:
|
lehen
esandako majadero hori eta oraindik hogei bat urte besterik ez dituen neskato apain bat.
|
|
|
Euskaldunak pairatzeko edo artatzeko beste ikasi dute, eta aski zaie. Teknikoki, herritar euskaldunak ez die deus aurpegiratzen ahal,
|
lehen
esanean konprenitu ezina beharbada, zenbaitzuetan?. Koldo Izagirre, Autopsiarako frogak, 2010, Susa, 101 or.
|
|
2012
|
|
|
Irudi bilatua zela uste zuen Itziarrek?. Beste ezer baino
|
lehen
esan behar dizuedana da nik ez dudala zuen semearen defentsarekin jarraituko, ordurako biek zekiten hori: abokatuak Itziarri esan zion, bilerarena komentatzeko telefonoz deitu zuenean, eta honek Pablori?.
|
|
|
Ulertuko da noski kointzidentziez mintzatzen naizela, eta ez bestez. Nahikoa behar dute gai honi buruz
|
lehen
esan ditudanek. Bihotzean ez dut nik federik naturaz gaindikoan.
|
|
|
Hausnarketak ez ziren inoiz izaten, inoiz ez, atseginak; eta, ameskeriaren amaieran, lehen kausak, begien bistatik galdu ez ezik, iritsia izaten zuen gaitzaren ezaugarri nagusia zen interes naturaz gaindiko eta gehiegizko hori. Hitz batean, nire kasuan gehien lantzen zen adimenaren ahalmena,
|
lehen
esan dudan bezala, arreta izaten zen, eta ameslariaren kasuan, berriz, espekulazioa.
|
|
|
Ikusi nindutela sumatu bezain laster, ahal bezain ozenki egin nuen oihu, eta Ostirali gauza bera eginarazi nion. Eta ahal bezain bizkor lasterka eginez, eta bide batez esan beharra daukat ez zela bizkorregi armaz zamatua nengoelako, zuzen zuzen jo nuen,
|
lehen
esan dudan bezala, hondartzan edo itsasertzean, besteak eserita zeuden lekuaren eta itsasoaren artean zegoen hilgai gizajoarengana. Harekin jardutera zihoazen bi harakinek hantxe utzi zuten, ezustean lehenengo tiroa entzun eta beldurrak airean itsasertzera abiatu zirenean, han kanoa batera jauzi egiteko; eta haiek bezala, beste hiruk ere bide bera hartu zuten.
|
|
|
Ostiral, bere gisa, zorigaiztoko iheslarien atzetik zihoan, eskuan aiztoa beste armarik ez zuela, eta horrekin akabatu zituen,
|
lehen
esan dudan bezala, hasieran zauritu eta erori zirenak, eta gero harrapatu ahal izan zituen guztiak. Espainiarra niregana etorri zen arma bila, eta ehiza eskopetetako bat eman nion; harekin basatietako biren atzetik joan, eta biak zauritu zituen.
|
|
|
Baina azkenean, nire erreinu txikiko ingurua ikusteko irrikaz, bidaldi luzeagoa egitea erabaki nuen, eta horretarako ontzia janariz hornitu nuen. Hartu nituen bi dozena garagar opil, opiltxo esan nuke zehatzagoa izateko?, buztin ontzi bat arroz lehor, askotan jaten bainuen?, ron botila txiki bat, ahuntz erdia eta sutautsa eta munizioa ahuntz gehiago hiltzeko; eta,
|
lehen
esan dudan bezala, marinelen kutxetatik atera nituenetako bi longain handi, bata azpian jartzeko eta bestea gauean neure burua estaltzeko.
|
|
|
Arratsaldeko laurak inguru zirenean, uhartetik legoa batera nengoela, hondamena eragin zuten lurmuturreko harkaitzak ikusi nituen,
|
lehen
esan dudan bezala, hegoaldean; eta harkaitzek ur lasterra hegoalderantz bidaltzen zutenez gero, beste zurrunbiloa sortzen zuten iparraldean, eta iruditu zitzaidan oso indartsua zela, baina ez zegoen nire bidean, alegia, mendebalean, ia erabat iparraldean baizik. Dena dela, haizealdi arin bati esker, zurrunbiloa zeharkatu nuen iparretik mendebalera, eta handik ordubetera itsasertzetik milia batera edo hurbildu nintzen, eta, han itsasoa bare zegoenez gero, berehala lehorreratu nintzen.
|
|
|
Bidea erraza iruditu zitzaidan aurreko bidaldiaren ondoren, eta iluntzerako itzalpe zaharrera iritsi nintzen. Han dena aurkitu nuen utzi nuen bezala; beti txukun uzten bainuen,
|
lehen
esan bezala, mendiko etxea nuen eta.
|
|
|
Lehenik eta behin, itsasbazterretik egin nuen bidaldia, zuzen zuzenean txalupa lehenengo aldiz ainguratu nuen lekuraino, gero harkaitzetan gora igotzeko. Baina orduan kezkatzeko txaluparik ez nuenez gero, lehorretik egin nuen aurrera, eta bide motzenetik lehengo mendi tontor bereraino igo nintzen; uhartetik irteten ziren haitzak ikusi nituen handik, txalupaz inguratu behar izan nituenak,
|
lehen
esan bezala; eta harri eta zur geratu nintzen itsasoa bare eta leun ikusi nuenean, ez kizkurrik, ez mugimendurik, ez ur lasterrik ez zegoela, ez behintzat beste edozein lekutan baino handiagorik.
|
|
|
Hori izan zen, barrua hartu zidaten beldurrak gori gori nituela eta burua,
|
lehen
esan bezala, zeharo nahasturik, etxera itzuli eta lehenengo gauean izan nituen gogoeten gaia. Arriskuaren beldurra hamar mila aldiz beldurgarriagoa da arriskua bera begien aurrean ikustea baino; eta larritasunaren pisua handiagoa da, askoz ere, larritasuna eragiten duen etsaia bera baino; eta hori baino okerragoa zena, ez nuen sumatzen, bestela espero nuen arren, nahigabeak etsimenez eramateak lehen sortzen zidan atsedena.
|
|
|
Orduan benetan hasi nintzen damutzen leize zuloa handitu eta atea kanpoaldera egin niolako,
|
lehen
esan dudan bezala, hesia harkaitzarekin elkartzen zen lekutik kanporantz. Behin eta berriz luze pentsatu ondoren, erabaki nuen bigarren hesia eraikitzea, biribil erdia osatuz hura ere, hormatik tarte batera, hain zuzen ere, hamabi urte lehenago, jadanik aipatutako zuhaitz lerro bikoitza landatu nuen lekuan.
|
|
|
Menditik hondartzara jaitsi nintzenean,
|
lehen
esan bezala, uhartearen hego mendebalean, nahasia eta harrituta geratu nintzen erabat. Ezinezkoa zait adieraztea nire arimaren izu ikara hondartzan buru-hezur, esku, oin eta giza gorputzen beste hezur batzuk sakabanatuak ikusi nituenean; bereziki, arretaz begiratu nion sua piztua egon zen lekuari, eta, jolastoki bat balitz bezala, haren inguruan egindako zulo biribilari, han eseri eta egingo baitzituzten zoritxarreko basatiek jai anker horiek lagun hurkoen gorputzekin.
|
|
|
Abendua zen, eta,
|
lehen
esan dudan bezala, han neraman hogeita hirugarren urtea, eta neguko solstizioaren garaia zenez gero, negua ezin bainion esan?, uzta garaia, eta soroetan askotan ibili beharra izaten nuen. Egun batean, goizean goiz, ia eguna argitu baino lehen irten, eta harri eta zur geratu nintzen hondartzan suaren distira ikusi nuenean, ni nengoen lekutik uhartearen beste muturrerantz bi milia ingurura, lehen ere basatiak izan zirela sumatu nuen leku berean.
|
|
|
Beste pixka batean eserita egon nintzen, zer egin behar nuen erabaki nahian, baina ezin izan nuen denbora luzeagoan geratu zer gertatzen ari zen jakin gabe; beraz eskailera hartu, eta
|
lehen
esandako leku laura igotzeko moduan jarri nuen, gero berriz jaso eta berriz jarri nuen, horrela mendi tontorreraino iritsi arte. Soinean neraman betaurreko luzea atera, eta lurrean etzanda jarri nintzen ahuspez; eta lekua zelatatzen hasi nintzen.
|
|
|
Hori ez zen huts egin zezakeen ahalegin zoro bat soilik; gainera, zalantza eta kezka handiak nituen haren zilegitasunaz, eta bihotzak dar dar egiten zidan horrenbesteko odol isurtzeaz pentsatzean, nire salbazioa lortzeko bazen ere. Ez ditut berriz aipatuko haren aurka bururatzen zitzaizkidan arrazoiak,
|
lehen
esandako berberak baitira. Baina, hala ere, banuen orduan beste arrazoirik:
|
|
|
Orduan, burura etorri zitzaidan modurik sutsuenean eta ezinbestekoenean hura zela zerbitzari bat, eta agian lagun edo adiskide bat lortzeko garaia, eta Jainkoaren ardurak dei egin zidala izaki gizajo hari bizia salbatzeko. Ziztu bizian jaitsi nituen eskailerak, bi eskopetak hartu,
|
lehen
esan dudan bezala, eskaileraren oinean bainituen, eta berriro ere mendi tontorrera bizkor igo eta itsasorantz jo nuen. Bidezidorra hartu nuenez gero, eta mendian behera abiatuta, neure burua jarraitzaileen eta jarraituaren artean kokatu nuen, eta oihu egin nion iheslariari.
|
|
|
Hurrengo egunean Ostiral alea xehatzen jarri nuen, eta,
|
lehen
esan dudan bezala, nik asmatutako eran galbahetzen; eta berehala ulertu zuen nik bezain ongi nola egin, haren esanahaia ulertu zuenean batez ere, hau da, ogia egitea, berehala irakatsi bainion ogia nola egiten nuen eta nola egosten nuen, eta, handik gutxira, gai izan zen lan hori guztia nik bezain ongi egiteko.
|
|
|
Idatzi Santuak irakurtzen ahalegintzen nintzen beti, hari irakurtzen nuenaren esanahia, ahal nuen bezala, jakinarazteko; eta hark, bere galdera eta itaunketa sakonekin,
|
lehen
esan dudan bezala, Idatzi Santuen ezagupenean inoiz bakarkako irakurketa soila eginez izango nintzena baino ikasle hobea bilakatu ninduen. Era berean, ezin dut aipatu gabe utzi nire bizitza bakartiaren zati horretan ikasitako beste gauza bat; hau da, bedeinkapen adierazezina eta betikoa dela Jainkoaren ezagupena eta Jesukristoren salbazioaren ikasbidea Haren Hitzetan horren argi eta garbi adierazia egotea, horren erraza izatea jasotzeko eta ulertzeko, ezen Idatzien irakurketa soil batek gai egin baininduen ulertzeko bekatuengatik benetan damutzearen zeregin handiari ekin behar niola eta, Salbatzailearen eskutan jarriz bizitza eta salbazioa, eraberritu egin behar nuela eta Jainkoaren esanak bete; eta hori gainera irakaslerik eta laguntzarik gabe, gizakiena esan nahi dut?; eta ikasketa soil hori bera nahikoa izan zen izaki basatia argitzeko eta nire bizitzan ezagutu ditudan gutxi batzuk bezain kristau on bihurtzeko.
|
|
|
Zalantzarik ez zegoela jabetza berreskuratzeari zegokionez, auzoa bizirik baitzegoen eskubidearen lekuko izateko, eta, gainera, nire izena lurraldeko izendegian idatzia zegoela. Esan zidan baita ere nire ordezkarien ondorengoak zintzoak eta zuzenak zirela, eta oso aberatsak, eta uste zuela, ondasunak berreskuratzen laguntzeaz gainera, diru kopuru handi samarra izango zutela niretzat, haien aitak ondasunzain izan ziren garaian etxaldeak eman zituen etekinen ondorioz,
|
lehen
esan bezala, etekin horiek besteen esku utzi baino lehenagoko garaikoak; eta hark gogoratzen zuenaren arabera, zuela hamabi urte inguru izan zen hori.
|
|
|
Lagun zaharrarekin hizketan aritu ondoren, zenbait egun geroago, beti salgaietan ordainduak izaten ziren nire lursailen lehenengo sei urteetako irabazien berri eman zidan, nire auzoak eta merkatari ordezkariek sinatutako agirien bitartez; hala nola, tabako hosto kiribilduak, azukrea kaxetan, ronaz eta azukre lapaz gainera, gai horiek guztiak azukregintzaren ondorio. Agiri horietan ikusi nuen etekinek urtero gora egiten zutela, baina,
|
lehen
esan bezala, xahupenak handiak zirenez gero, hasierako emaitza txikia zen. Dena den, agureak erakutsi zidan 470 urrezko moidore zor zizkidala, 60 kaxa azukre eta 15 tabako hosto kiribil bikoitzez gainera, itsasaldian galdu baitziren, ontzia Lisboara zetorrela hondoratu zenean, nik alde egin eta handik hamaika urte ingurura.
|
|
|
Ziurtatu zigun horrelako arriskurik ez zela izango gure bidean; beraz, berehala bat etorri ginen haren atzetik joateko. Hala egin zuten baita ere, beren zerbitzari eta guzti, beste hamabi jaunek, batzuk frantsesak, besteak espainiarrak,
|
lehen
esan dudan bezala, aurrera egiteko ahalegina egin ondoren, atzera egin behar izan zutenak.
|
|
|
Erabakia nuen,
|
lehen
esan dudan bezala, ahaleginik ez egitea gaua egin arte, baina ordu biak aldera, eguzki galda beroenak izaten zirenean, konturatu nintzen basora abiatu zirela denak, eta pentsatu nuen lotara joanak izango zirela. Hiru gizajo atsekabetuak, ziurrenik beren egoeraz kezkatuegiak loak hartu ahal izateko, etzanda zeuden zuhaitz handi baten itzalean, ni nengoen lekutik milia laurden batera edo, eta, iruditu zitzaidanez, gainerakoen ikusmenetik kanpo.
|
|
|
Horregatik erabaki nuen haien aurrean neure burua azaltzea, egoeraren berri emateko. Berehala abiatu nintzen,
|
lehen
esandako itxura nuela, nire zerbitzari Ostiral atzerago zetorrela, ni bezain bikain armatua, nirea bezain mamu itxura deigarria ez izan arren.
|
|
|
Gauza horiek guztiak, arraunak, masta, haize oihala eta txalupako lema, lehorrera eraman genituenean,
|
lehen
esan bezala, aterata baikenituen ordurako, zulo handi bat egin genion txaluparen azpiari, eta horrela, gu menderatzeko adinako kopuruan iritsiko balira ere, lukete txalupa handik eraman.
|
|
|
Hondartzara iritsi orduko, lehenik eta behin beste txaluparaino lasterka joan ziren, eta erraz igarri nien ezuste galanta hartu zutela txalupa tresnagabetua aurkitu zutenean;
|
lehen
esan bezala, barrua hutsik eta azpian zulo handi bat zuela.
|
|
|
Dena dela, mahaia eta aulkia,
|
lehen
esan bezala, egin nituen lehenik, itsasontzitik atera eta alan eraman nituen ohol puska txikiekin. Baina horietako ohol batzuk erabili ondoren, lehen esan bezala, apal luzeak egin nituen, oin eta erdiko zabalerakoak edo, eta bata bestearen gainean jarri nituen leize zuloko alde bateko hormaren luzera guztian, erremintak, iltzeak eta burdinak han uzteko; eta, hitz batean, gauza guztiak bereizita eta bere lekuan gordetzeko, denak erraz aurkitzeko moduan.
|
|
|
Dena dela, mahaia eta aulkia, lehen esan bezala, egin nituen lehenik, itsasontzitik atera eta alan eraman nituen ohol puska txikiekin. Baina horietako ohol batzuk erabili ondoren,
|
lehen
esan bezala, apal luzeak egin nituen, oin eta erdiko zabalerakoak edo, eta bata bestearen gainean jarri nituen leize zuloko alde bateko hormaren luzera guztian, erremintak, iltzeak eta burdinak han uzteko; eta, hitz batean, gauza guztiak bereizita eta bere lekuan gordetzeko, denak erraz aurkitzeko moduan. Iltzeak sartu nituen harkaitzean, eskopetak eta zintzilikatu nahi nituen beste zenbait gauza han jartzeko.
|
|
|
Nire zereginetan ari nintzela, behin batean, poltsa txiki bat aurkitu nuen gauzak miatzerakoan,
|
lehen
esan dudan bezala, oiloei jaten emateko aleez betea egondakoa, ez gure bidaldian, aurreko batean baizik, uste dudanez, itsasontzia Lisboatik etorri zenean. Poltsan geratutako ale apurrak arratoiek jan zituzten, eta barruan ez nituen azalak eta hautsa besterik ikusi.
|
|
|
Bizilekuaren inguruan sua pizteko beldurrez nengoen,
|
lehen
esan dudan bezala, baina ezin nintzen bizi ogia egosi gabe, janaria prestatu gabe, etab. Beraz, bururatu zitzaidan mendian egurra erretzea, Ingalaterran zotalaren azpian egiten ikusi nuen bezala, zotal ikatza edo ikatz lehorra egin arte; eta gero sua itzali, eta ikatza etxera eramateko prest uzten nuen, etxean sua ezinbestekoak nituen zereginetan erabiltzeko, kearen arriskurik gabe....
|
|
|
Atsedenaldi eta jolas txiki batzuk ere asmatu nituen, eta denbora lehen baino askoz gusturago igaroarazten zidaten. Horrela, lehenik eta behin, Polli,
|
lehen
esan bezala, hitz egiten irakatsi nion, eta horrenbesteko erraztasunez eta horren garbi egiten zuenez gero, atsegin handia ematen zidan. Ez zituen nirekin hogeita sei urte baino gutxiago egin.
|
|
|
Hondartzan harrapatu eta hegoak moztu nizkien, eta gaztelu aurrean landatutako zurkaitz txiki izan eta ordurako zuhaizti sarria osatzen zuten zuhaixketan bizi ziren, eta handik jaten zuten; eta horrek giro alaia sortzen zuen. Beraz,
|
lehen
esan dudan bezala, neraman bizitzarekin pozik nengokeen, basatiek eragiten zidaten beldurraren kontra babesik izan banu.
|
|
|
Dena den, hark esan zituen hitzetan nirekiko joera oso tinkoa zela ikusi nuen, eta ezerk ez zuela niregandik bereiziko, eta konturatu nintzen bere herrira itzultzeko gogo biziaren arrazoiak herritarrenganako maitasun sutsua eta nik haiek on bihurtzeko itxaropena zirela; nik ordea, horretarako prestakuntzarik ez nuenez gero, ez nuen ez pentsamendu, ez asmo, ez gogo izpirik ere, horrelako eginkizunik neure gain hartzeko. Baina oraindik joera bizia nuen ihes egiten saiatzeko,
|
lehen
esan dudan bezala, elkarrizketatik atera nuen ondorioan oinarri hartuta, alegia, han hamazazpi bizardun zeudela jakitean. Horrenbestez, atzerapenik gabe, Ostiralekin batera lanean hasi nintzen zuhaitz handi eta egoki baten bila, hura moztu, piragua edo kanoa handi bat egin, eta bidaldiari ekiteko.
|
|
|
Garagarraz gainera, baziren,
|
lehen
esan bezala, hogei edo hogeita hamar arroz zurtoin, ardura berberarekin gorde nituenak, hauek ere modu berean erabiltzeko edo helburu berbererako, alegia, ogia edo janariren bat egitea; izan ere, labean erre behar izan gabe ogia prestatzeko modua asmatu bainuen, gerora ere beste era batean egitea lortu nuen arren. Baina itzul gaitezen egunkarira.
|
|
|
Erabaki hori hartu eta handik hamar bat egunera,
|
lehen
esan dudan bezala, ikusten hasi nintzen lurralde haietan jendea bizi zela, eta itsasbazterraren ondotik igarotzean, bi edo hiru lekutan, jendea lehorrean ikusi genuen, zutik guri begira, eta konturatu ginen oso beltzak zirela eta guztiz biluzik zeudela. Lehorreratu eta haiengana joateko gogoa egin zitzaidan, baina Xury zen nire aholkularirik onena, eta esan zidan:
|
|
|
Uztailaren 15ean uhartea zehatzago aztertzen hasi nintzen. Hasteko errekan gora abiatu nintzen,
|
lehen
esan bezala, han lehorreratu bainituen alak. Konturatu nintzen, bi milia edo gorantz egin ondoren, itsasgora ez zela handik aurrera iristen, eta ur lasterra zekarren erreka txiki bat besterik ez zegoela han, ur fresko eta onekoa; baina orduan, lehorte garaian ginenez, zenbait lekutan ez zuen batere urik, edo ez behintzat antzemateko moduko ur jarioa osatzeko adina.
|
|
|
Hala ere, lekuarekin horren maitemindua nengoenez gero, han eman nituen uztaileko gainerako egunak, eta arazoa berriz aztertu ondoren,
|
lehen
esan bezala, bizilekuz ez aldatzea erabaki nuen arren, itzalpe bat eraiki nuen eta, tarte bat utzita, hesi sendo bat jarri nion, bikoitza eta zutoinak ongi lotuak zituena, eta sasiz bete nuen tartea. Han oso lasai egiten nuen lo, batzuetan bizpahiru gau ematen nituen, lehenago egin nuen bezala, eskailera hartu eta hesia igota.
|
|
|
Kontinentea, Irla Hegalariko monarkaren menpe dagoena, Balnibarni izen orokorraz ezagutzen da, eta metropolia,
|
lehen
esan dudan bezala, Lagado deitzen da. Atsegin pixka bat sentitu nuen lur sendoan egotean.
|
|
|
Paseabidean aurrera Akademiaren beste aldera joan ginen,
|
lehen
esan dudan bezala, non espekulaziozko jakintzaren proiektugileak baitzeuden.
|
|
|
Kezkarik biziena begiengatik nuen, eta galdu egingo nituzkeen erremediorik gabe, ez balitzait bat batean babespide bat bururatu. Zenbait gauzatxo beharrezkoren artean banuen nik betaurreko pare bat ezkutuko poltsikoan,
|
lehen
esan bezala, Enperadorearen miatzaileek aurkitu gabea. Atera eta ahal bezain sendo sudur gainean finkatu nituen eta, honela babestuta, neure egitekoari jarraitu nion ausarki, arerioaren geziak gorabehera, nahiz eta hauetako askok betaurrekoen kristalen kontra jotzen zuten, baina pixka bat okertzeaz aparte beste ondoriorik gabe.
|
|
|
Kableak mozten ikusi nindutenean, ontziak nora ezean uztea edo elkarren kontra tupust eragitea izango zela nire asmoa pentsatu zuten; baina ontziteria osoa txukun txukun bazihoala konturatu zirenean, eta mutur batetik tiraka ikusi nindutenean, atsekabez eta etsipenez zer nolako iskanbila sortu zuten, ia ezinezkoa da azaltzea edo imajinatzea. Arriskutik at egon nintzenean, pixka batean geratu egin nintzen, eskuetan eta aurpegian sartutako geziak ateratzeko eta,
|
lehen
esan dudan bezala, heldu berritan eman zidaten ukendu berberaz igurzteko. Betaurrekoak kendu, eta, marea pixka bat jaitsi arte ordubete inguru itxaron ondoren, ibiz iragan nuen erdialdea neure zamaz, eta onik iritsi Liliputeko errege portura.
|
|
|
Ohitura da asteazkenero(
|
lehen
esan dudan bezala, haien atseden eguna), Erregeak eta Erreginak, beren seme alabekin, Erregearen gelan bazkaltzea elkarrekin, zeinarentzat oso kuttuna izatera iritsia bainintzen ordurako; eta okasio haietan nire aulki eta mahaitxoa haren ezkerreko eskuaren ondoan jartzen zituzten, gatzontzietariko baten aurrean. Printze hark atsegin zuen nirekin hizketan egotea, Europako ohitura, erlijio, lege, gobernu eta kulturaz galderak eginez, eta nik ahal nuen bezain ongi erantzuten nion.
|
|
|
Banuen,
|
lehen
esan bezala, ezkutuko poltsiko bat, haiek miatu ez zutena; bertan betaurrekoak (begietako ahuleziagatik batzuetan erabiltzen ditudanak), poltsikoko kataloxa eta beste zenbait huskeria zeuden; Enperadorearentzat garrantzirik gabekoak izanik, ez nuen uste izan haiek ere ateratzera behartua nengoenik, eta gainera beldur nintzen galdu edo hondatu egingo ote ziren neuregandik urruntzen uzten banituen....
|
|
|
Erregeak,
|
lehen
esan dudan bezala, jakintza handiko printzea baitzen, sarritan ematen zuen agindua neure kaxan eraman eta mahaian uzteko bere gelan. Orduan, kaxatik neure aulkietariko bat ateratzeko agintzen zidan, eta esertzeko hiru metrora baino hurbilago idazmahaiaren gainean, eta hala haren aurpegiaren parean jartzen nintzen ia.
|
|
2013
|
|
|
Ez nekien bihotzetik gaixo zeundenik, arritmia horrekin? Osaba Omarrek
|
lehen
esan duenean, errudun sentitu naiz.
|
|
|
Kito. Gero, hamabi urte nituela eta igeltsero baten morroi nengoela, batxilerra ikasteko aukera izan nian, beka baten bidez. Baina
|
lehen
esan diat: behar gorriak estututa egon nintzèn garaian finkatu nian nik neure ideala, gero, urteekin, forma zehatzagoa eman badiot ere:
|
|
|
–Orain ez saiatu
|
lehen
esandakoa konpontzen, Ander. Barru barrutik atera zaizu eta.
|
|
|
Hotz samarra, agian. Halere, amonak hirurok maite gintuen, noski, baina,
|
lehen
esandakoa, nirekin bazuela halako zerbait berezia.
|
|
|
Ez zuela kolpea barneratu. Eta
|
lehen
esan izan dizudan bezala, Maddiren gurasoak ezagututa, gogotik saiatuko ziren ni haren burutik kentzen. Izan ere, sano nengoenean ere ez baninduten onartzen, pentsa elbarritu ondoren!
|
|
|
Bestetik, pertsonaien hizkera dugu,
|
lehen
esan bezala bakoitza karakterizatzeko balio duena. Gorago ikusi dugunez, mutur batean lausotasuna eta beste muturrean artifizioa legokeen segmentu batean, hainbat hizkera molde aurkitzen ditugu konplexutasun maila desberdinetako pertsonaiei ahotsa emateko.
|
|
|
Larunbatean etorri zen ostera ere. Zure aita joana zen, osaba etxean, eta,
|
lehen
esan dizudan legez, hizketaldi luzetxoa izan zuten. Igandean elkartu ziren berriro, eta orduan neuk ere ikusi nuen.
|
|
|
Pemberleyra etorri aurretik bertako jauna kanpoan zela ziurtatu ziotela jakinarazi nahi zion, eta, beraz, bere etorreraren ustekabeaz hasi zitzaion berba egiten: «Izan ere, zure etxekoandreak, erantsi zuen?, bihar arte ez zinela hemen izango ziurtatu zigun; eta, gainera, Bakewelletik irten baino
|
lehen
esan ziguten hemendik ez zintuztela berehalakoan itxaroten». Darcyk hori guztia egia zela aitortu zuen; eta etxezainarekin konpondu beharreko zenbait arazo zirela bide etorri behar izan zuela gainerako bidaideak baino ordu batzuk lehenago.
|
|
|
Ez nekien bihotzetik gaixo zeundenik, arritmia horrekin... Osaba Omarrek
|
lehen
esan duenean, errudun sentitu naiz.
|
|
|
Kito. Gero, hamabi urte nituela eta igeltsero baten morroi nengoela, batxilerra ikasteko aukera izan nian, beka baten bidez. Baina
|
lehen
esan diat: behar gorriak estututa egon nintzèn garaian finkatu nian nik neure ideala, gero, urteekin, forma zehatzagoa eman badiot ere:
|
|
2014
|
|
|
Konfiantza zegoen bion artean eta ondo konpontzen ginen. Ordurik txarrena,
|
lehen
esan dudan bezala, ordu batean hasiko zen, baina ez genuen jende uholderik espero.
|
|
|
erantzun zidan. Anaia aurkitu baino
|
lehen
esan nahi zuen, baina ez zen egia. Lehen baino txarrago nengoen.
|
|
2015
|
|
|
Bistan zegoen nire trikimailuek ez zutela arrakasta handirik izan. Baina,
|
lehen
esan dudan moduan, ez naiz erraz etsitzekoa.
|
|
|
–Bai, txoriak lo daudenean hobeto ikusten dira, erantzun nion,
|
lehen
esandako aldrebeskeria arrazoitzeko moduren bat bilatu nahian.
|
|
|
Barruan hazten ari zitzaion umearengan pentsatu beharra zuen. Hondartzatik irten baino
|
lehen
esango zion Iboni ez zuela berriro ikusi nahi. Harengandik aldentzean, Iboni bizitza salbatzen ari zitzaiola uste zuen Nagorek.
|
|
|
Onik irten naiz, bai, eta gaitz erdi, baina, gero, Kairo garbian zarpail baino zarpailago ibili behar izan dut. Kaka fardel ezin zikinago, atezainkoteak
|
lehen
esan didan bezalaxe. Edukiontziko hatsa gorputzari itsatsia.
|
|
|
Eskolapioetan ez zegoen behar hainbat ikasle zientzietakoak eta letretakoak bereizteko BUPeko 3.ean; hobeto esanda, gutxiegi ziren letretakoak haiekin bakarrik gela bat osatu ahal izateko; hortaz, zientziak ikasten zituzten denek, eta, nahi zutenek, aukera zuten lengua eta literaturako ikasgaia ere hartzeko, erdibide gisa. Nik, berriz, letra garbiak behar nituela erabaki nuen eta, horrenbestez, Beasaingo Institutuan matrikulatu nintzen ikasturte hartarako,
|
lehen
esan dudan moduan.
|
|
|
Irakasleen izaerak eman zidan zer pentsatua: Maria Luisa, latina eta grekoa ematen zizkigun tuntun paela bat; Kontxi, filosofia eta etika irakasten zizkiguna; Mertxe historiakoa, bere onenak emanda egon arren sexy izaten segitu nahi zuen bat; hirurak ziren
|
lehen
esan dudan gisakoak: ezkertiarrak, progresistak, Euskadiko Ezkerrakoak, beren jarrera etiko eta politiko aurrerakoiez oso harro ageri zirenak eta beren ideiak azaltzeko batere eragozpenik ez zutenak.
|
|
|
Ez dut testua oroipen xeheekin puztu nahi, ordea. Irakasle jatorrak jarri nahi nituen beste sasiprogre haien parean, denak berdinak ez zirela erakusteko; eragina, berriz,
|
lehen
esan dudan moduan, ezkertiar zuri haiek sortaraziko zidaten seguruena, erreakzioz, neure matxinkontra jokatu beharrez. Hala ere, fraide eskuindarrek ezkertiar ateo bihurtu baldin baninduten, ez pentsa funtzionario ezkertiar progre usteko haiek atzera ere eliza amaren magalera itzularazi nindutenik; txertatuta nengoen gaitz horren kontra, bizitza osorako seguru asko.
|
|
|
Sutan zegoen benetan Staze. Joëlek
|
lehen
esan zidanaren arabera, arratsaldekoaz gain beharbada afalosteko pattarra ere izorratu geniola pentsatu nuen. Ez nion alkohol hatsik sumatu, baina hortzak aho barruan nola estutzen zituen entzun zitekeela iruditu zitzaidan.
|
|
|
Joan bezala etorriko zen Jérôme. Berak
|
lehen
esan zuen modura, berarentzat gauzek amaiera jakinik ez zutelako.
|
|
|
Asko poztu nintzela zu berriz ikusteaz. Ez hartu kontuan
|
lehen
esandakoa. Idazten jarraituko dut.
|
|
|
Ondoren, emeak poltsa edo xixku berezi batean jasotzen du arrak emandako hazia, normalean udazkenean gertatzen da hau,
|
lehen
esan dugun bezala, baina saguzar emeak ahalmena izaten du hazi hori gordetzeko eta hurrengo udaberrian geratzen da ernaldurik, beroaldiak intsektuak ugaritzen dituenean, edo denboraldi egokia denean.
|
|
|
Hortaz, gutxi harritu etxera joaten naizenean bost edo sei kilo gehiagorekin bueltatzen banaiz. Baina ez dut uste, gelditu gabe gabiltzalako egun osoan,
|
lehen
esan dizuedan bezala. Oraintxe bertan, ezetz asmatu non ari naizen eskutitz hau idazten?
|
|
|
Eta hau guztia hemen, gure artean, idatzitako literaturan nobedadea izan ba zitekeen ere, esan beharra dago kanpoko literaturetan lehendik ere landua izan dela. Irakurri bestela,
|
lehen
esan dudan modura, Vriginia Woolf-en Orlando liburua, adibide bakarra jartzearren.
|
|
|
–Ez al dizut
|
lehen
esan, kariño?
|
|
|
Baina, mesedez, ez haserretu:
|
lehen
esan dizut hau dena, oraingoz, bisita informal bat dela.
|