|
2000
|
|
|
ez naiz erosketetara
|
joan
,
|
|
|
Denboraren ur
|
joan
etorrietan
|
|
|
Iloba horren haurrak ere ekartzen dituzte. Beste iloba, Txemi, kartzelan dago, eta hura bisitatzera ere
|
joan
behar izaten dute. Eta ezin denera iritsi.
|
|
|
Iritsi bezain laster fraideen priorea garbitu zuen Lope Agirrek. Handik Cumanara
|
joan
zen. Barquisimeton setiatu zuten gero, eta hantxe hil zuten.
|
|
|
Itzela zen hango ontzi trafikoa. Aberastasun handiak ditu Venezuelak, baina aberastasun guztia esku gutxi batzuetara
|
joan
zen, jakina. Gaur ere biztanleen %80 pobrezian bizi da.
|
|
|
Han bizi diren haurrentzat ez dago eskolarik; hango emakumeentzat ez dago haurgintzarako ospitalerik. Behin nagusi kroaziarrarekin
|
joan
nintzen ospitale batera. Egundoko emakume pila zegoen ohatiletan, korridoreetan, edozein lekutan, denentzat oherik ez zegoelako.
|
|
|
Apaiz euskaldunak egin zizkidan antolaketak: abioneta batean
|
joan
nintzen Caracastik Ayacuchora, eta han elkartu nintzen indigena batekin. Jeremias deituko nion aurrerantzean.
|
|
|
Beste ingurune batean ibili ohi ginen gure taldetxokoak; Bilboko Arnaizen inprimategian elkartzen ginen lanaren ondoren, zahar eta gazte. Tabernetara
|
joan
, garagardoren bat hartu, berriketan egin...
|
|
|
Gogoratzen naiz, kontzentratuta geundela, poliziek lurrera, gure oinetara botatzen zituztela fogeoko tiroak. Zalaparta batean Iberia agentziako kristalak zartatu genituen, Espainiako kontsulatuaren aurrean protesta eta salaketak egin ziren, enbaxadorearen etxe harresitura ere
|
joan
ginen talde bat.
|
|
|
bizikleta, motxila, lotarako zakua eta trasteak. Etxetik irten eta Zudairera
|
joan
nintzen, nire arrebaren senarraren izeba baten baserrira, han baitzegoen arreba abuztuko egun batzuk pasatzen. Arrebari esana nion bidaia hura egiteko irrika nuela, baina koinatuak esaten zion ez nuela egingo, ez nintzela kapaz izango bidaia modu hari ekiteko.
|
|
|
– Xirimiriak Euskal Herria gogorarazten dit –esan du, eta euripera
|
joan
da, patiora, bakar bakarrik paseatzera.
|
|
|
Nire aurrean eserita egoten zen txakur bat, eta begiak ixten edo lokartzen ikusten ninduen bakoitzean ostikadaz esnatzen ninduen. Egunak
|
joan
ahala, nekea eta suntsipena gailendu ahala, aluzinazioak izaten ere hasi nintzen. Zomorrotegi bihurtzen zen ziega haietan ikusten nuen itzal oro:
|
|
|
Gora
|
joan
ginen, galeriara, ziegetara, eta leihotik patiora begira jarri ginen. Handik ikusi genuen, taldeka zeuden presoak nola hurbiltzen zitzaizkion patio erdian bakarka zebilenari, eta nola hasi zitzaizkion denak labanak eta zorrozkiak aterata ziztaka, gorputz osoan:
|
|
|
Lau lagun geunden enfermerian, ziega berean: Urru eta biok zeharo jota geundelako, eta Txino eta Rafael gu zaintzera
|
joan
zirelako. Hauek ere greban zeuden, baina gu baino hobekixeago haatik.
|
|
|
Eta demandaderotik tomatea besterik ez ziguten ekartzen, eta niri tomatea ez zitzaidan asko gustatzen. Kalean eta aske izan nintzenean, jatetxeren batera
|
joan
eta entsalada ekartzen zidatenean, tomatea jan gabe laga ohi nuen. Puerton, ordea, gustura asko jaten nituen, zer erremedio.
|
|
|
Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut. Ezin dut irudikatu herriko plazan eserita, eguzki izpi bila, jubilatu mordoskaren inguruan, penak kontatzen edo zer esanak amaituta, denbora
|
joan
zain egon ohi diren aitona aspertuen moduan. Bere izaerarekin egokiago dagoke gazteekin berriketan edo eztabaidan tabernaren batean, ikasleekin matrakan.
|
|
|
Munduan ibilia da Antxon, baina, dioenez, ez dauka urrunera joateko gogo berezirik. Aralar aldera edo horrelako lekuren batera
|
joan
nahiko luke kartzelatik irtendakoan, bakardade apur baten bila, zaratarik ez dagoen lekuren batera. Zarataren erasoa amorragarri egiten zaio.
|
|
|
Bat batean goizeko errekuentoan ez nintzela jaikitzen eta kasurik egiteko asmorik ez neukala ikustea ezin izango zuen sinetsi. Nonbaitera
|
joan
eta zerbitzuburuarekin itzuli zen. Jaikitzeko agintzen aritu zitzaizkidan berriro, eta nik ezetz berriro.
|
|
|
Lelo eta kontsigna haietako batzuk, manifestaldietan eta oso ohikoak direnak, edonork aise ikasteko modukoak ziren, memorian itsaskorrak. Horrela bada, asteburuak
|
joan
eta asteburuak etorri denbora aurrera zihoala, hilabeteak ere joan ziren, negua eta udaberria igaro ziren, eta uda heldu; negu oso hotzak bezala, oso beroak dira udak Herreran, baina ilunabar freskagarriekin; uda hartako ilunabar beranduetan leihoetan egoten ginen elkarrekin berbetan; eta halako batean ohartu ginen, gure senideek oihukatzen zituzten leloak entzuten genituela kanpoan astegunetan e... Ordu haietan ez zegoen han gure ahaide edo lagunik.
|
|
|
Lelo eta kontsigna haietako batzuk, manifestaldietan eta oso ohikoak direnak, edonork aise ikasteko modukoak ziren, memorian itsaskorrak. Horrela bada, asteburuak joan eta asteburuak etorri denbora aurrera zihoala, hilabeteak ere
|
joan
ziren, negua eta udaberria igaro ziren, eta uda heldu; negu oso hotzak bezala, oso beroak dira udak Herreran, baina ilunabar freskagarriekin; uda hartako ilunabar beranduetan leihoetan egoten ginen elkarrekin berbetan; eta halako batean ohartu ginen, gure senideek oihukatzen zituzten leloak entzuten genituela kanpoan astegunetan ere. Ordu haietan ez zegoen han gure ahaide edo lagunik.
|
|
|
Haiek ez ziren edonon bota behar eta jaurtitako bonbak, apropos herrigunean botatakoak baino. Etxera
|
joan
nintzen korrika, izututa, laborrian. Behin etxera helduz gero salbu nintzen, etxekoen abaroan.
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako. Baina gure amak ez zuen egon behar guztiz konbentzituta, eta irtenaldi hura, adio hura, atzeratzen eta atzeratzen
|
joan
zen, joatekoak joan eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako. Baina gure amak ez zuen egon behar guztiz konbentzituta, eta irtenaldi hura, adio hura, atzeratzen eta atzeratzen joan zen, joatekoak
|
joan
eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
Hanka egin du gure ondotik, eskulanen aretoko atea ireki duten bezain laster. Itsasontziak egiteko materialak eta lanabesak lortzeko borrokan dihardu eguna
|
joan
eta eguna etorri. Katalogo eta materialak eskatuta, eskalan egiten ditu itsasontziak.
|
|
|
Planoak erakusten dizkigu, itsasontzien izenak, neurriak, prezioak... Astirik gabe dabil ezertarako, ezin geldi egon; eta tartetxoren bat daukanean, paseatzera
|
joan
ohi da patiora. Ipurtarinaren irudia ematen du horrela esanda, baina gizon patxadatsua dugu, adinak emandako tenplearekin luzatzen da berriketan hasten denean.
|
|
|
Itzulera ahal zen moduan egin beharra zegoen; jada ez zegoen guretzat antolatutako trenik. Donostian bagenituen lehengusu batzuk; haiei pasa behar genien abisua, amona ekartzera
|
joan
zitezen. Amonarekin geratu ziren izeba eta lehengusua.
|
|
|
Gironatik Bartzelonara
|
joan
ginen. Tren geltokian bertan eman genuen gaua.
|
|
|
Luze egin zait bidea 6 modulu honetara. Lorategi eta zelaitxoen ondotik
|
joan
naiz: 7 moduluak ikusi ditut eta, horien aurrealdean, 5 moduluetako eraikina.
|
|
|
Kosta egin zait ordutegia ikastea, noiz goazen txaboloetara, noiz jaitsi, nola den bisiten kontua... Oharkabean
|
joan
dira egunak, eta oharkabean hasi naiz leku berriko trikimailuak ikasten. Irrati txikiarekin ezer gutxi hartzen dut.
|
|
|
– Gau osoan ez dut begirik bildu –aitortu dit Antxonek goizean– Atzoko kontuei itzuli mitzulika, gomutetan
|
joan
zaizkit orduak, ohean jira hara eta buelta hona.
|
|
|
Amaren ahizparen etxera gindoazen Tolosara, baina han ere gerra mugimenduak izan, eta egun gutxi egin genituen. Trena hartu eta Donostiara
|
joan
behar izan genuen. Egun batzuetako kontua zirudienak luze jo behar zuen.
|
|
|
Baina horrez gain bazuen bere tailertxoa ere, forja tailerra, metalikakoa. Tailer horren kargu egitera
|
joan
zen gure aitona Madrilera. Hari horri jarraituz bide batez, urte mordoa geroago, ni Carabanchelen preso nengoela, osaba Jesusen semea, neure lehengusua alegia, bisita egitera etorri zitzaidan bere alaba txikiarekin.
|
|
|
Lantegi hartan batera eta bestera bidaltzen ninduten enkarguak egitera, eta bizikletan
|
joan
ohi nintzen. Neure kontuko enkargu moduak ere izaten bainituen nik, beti bizikletan.
|
|
|
Bidea dago hemendik bisitetako egoitzara. Modulutik irten eta espaloi modukoan aurrera
|
joan
behar duzu, kiroldegiaren ingurutik igaro eta aurrera, espetxearen erdiguneko dorre handia ezkerrean lagata. Hormetan egindako pinturak ikusiko dituzu, paisajeak:
|
|
|
Inork inguruan nahi ez duen krakadunaren moduan nindukaten traste zaharrak gordetzen zituzten gela itsu batean, beste traste zahar bat gehiago, etxean edukitzeko baino jaurtitzeko hobea nintzena. Horretaz guztiaz ondo ohartu bide zen Don Emiliano sendagilea, eta Andazarrateko sanatoriora
|
joan
nahi al nuen galdetu zidan isilka. Aia eta Asteasu bitartean zegoen Andazarrate sanatorioa.
|
|
|
1952 urteko iraileko igande batez
|
joan
nintzen Andazarratera. Sarriegi plazan Asteasuko Agotetarren autobusa hartu eta, nire orduko ustez, azkena izango zen begirada bota nion Kontxari.
|
|
|
Lan egin nuen fabrikako nire baja osaba Juanitok eta bere amak kobratzen zuten, baina behin bakarrik
|
joan
zitzaizkidan Andazarratera bisitan, kilo bat platanorekin.
|
|
|
eltzekaria, fruta... Fabrikako nire bajarekin eta osabaren etxeko gorabeherekin zer gertatzen zen ohartutakoan hasi zen zuzenean fabrikara
|
joan
eta baja kobratzen. Horri esker eramaten zizkidan jakiak.
|
|
|
Indartsu zegoela zirudien arren, egun batetik bestera hil zen. Beasaindar bat ere bai, Mata abizena zuena; neumotorax tratamendua egin zioten, baina hobekuntzarik eragin ez zionez, plastia ebakuntza egin behar; ebakuntzaren ondoren bisitan
|
joan
nintzaion, animatua ikusi nuen goiko gelan; hurrengo goizean hil zen. Arruabarrena zeritzan bat ere bazen, marrazten artista zena; Merced egunean jaia antolatu zuten mojek, eta batzuk mozorrotuta ibili ginen marrazkilariari adorea ematen, baina ez dakit zer atarramentu izan zuen.
|
|
|
Urtebetera Bravo doktoreak aztertu ninduen, erradiografiak eta abar eginda: ostera sanatoriora
|
joan
behar nuela! Lehendik animoso ez banenbilen, lur joa geratu nintzen hori entzutean, eta pikutara bidali nituen sendagile guztiak.
|
|
|
Gero eta hobeto nenbilela igartzen nion neure buruari, bai osasun aldetik eta bai gainerakoan. Nire gaixotasuna, etsipenak, hogeita bost edo hogeita hamar urtera arte biziko ote nintzen eta kontuak... ahazten
|
joan
zitzaizkidan poliki poliki. Lagunarte berriak egin nituen.
|
|
|
Camino kaleko kaputxinoen elizara igotzen nintzen igandero. Elizara ez, behera ez, jendea meza entzutera
|
joan
ohi den lekura ez. Elizako atetik gabe, Okendo kaletik, fraideen etxebizitzatik sartzen nintzen; elizaren goiko pasillora heltzen nintzen, eta handik korura baino gorago.
|
|
|
Jatun ona izan naiz beti, eta sasoi hartan zer esanik ez. Hala bazkalduta, Santa Klarara
|
joan
eta siesta egitea pentsatu nuen. Moilara iritsi nintzen ontzia hartzera, eta han nire lehengusu bi eta euren lagun batekin egin nuen topo.
|
|
|
Irungo emigrazio erakunde baten bitartez lortu nuen lanpostua Parisen. Espainiako hogeitaka beharginekin batera
|
joan
nintzen trenez 1962ko irailean. Aukeran eskaini zizkidaten Michelin Clermont Ferrandekoa edo Simca Poissykoa, Paristik hurbil, 30 kilometrora.
|
|
|
Egun batez, lanera bidean, autobusera igo eta, ez dakit nola, nahi gabe inondik ere, oina zapaldu nion han zihoan arabiar bati. Nik ez nion jaramonik egin hala ere, eta esertzera
|
joan
nintzen. Baina Eusebiok ikusi egin zuen arabiarrak gaiztoz begiratu zidala; eta ez hori bakarrik, arabiar hark sakelatik labanatxo automatiko bat atera zuela eta harekin mehatxu jolasean hasia zela.
|
|
|
Eusebiori bai. Espainian bi errebisio pasatuta
|
joan
zen hura, batere kezkarik gabe, baina han egin zizkioten azterketetan tuberkulosiaren zantzuak topatu zizkioten. Laster batean bidali zuten etxera.
|
|
|
Generaman kontratua amaitu eta beste hiru hilabete gehiago jarraitu behar izaten zen, laneko agiria emango bazizuten. Agiri hori gabe ezin zitekeen inora
|
joan
lan eske. Beraz, Eusebiok ez zuen kontratua betetzerik izan, eta etxera.
|
|
|
Bazkaldu ere bertan egiten genuen. Bazkalondoan zigarro bat erretzeko edo halako zerbaiterako asti apur bat izan nahiez gero, ahalik eta bizkorren
|
joan
behar zenuen bazkaritarako ilarara. Azken aldean gertatzen bazinen, denbora gutxiago otordurako.
|
|
|
Urte ilunak baitziren, nahiz eta gerra aspaldi amaitua zen. Gaur egun edozein herritan badaukazu lekuren bat, biltoki edo tabernaren bat, bertara
|
joan
eta edozertaz mintzatzeko, politikaz, herriko kontuez edo nahi duzunaz. Baina garai hartan ez zen halakorik.
|
|
|
Lehenago ere gertatu ziren halakoak, eta hasieran inork ez zion bestetan ez bezalako garrantzirik eman. Protestaldiak, itzali ordez, pizten eta berotzen
|
joan
ziren, antolatzen, langileekin bat egiten. Citroen eta Renaulteko langileak gehitu zitzaizkien.
|
|
|
Gizartea aspertuta zegoen, eskema zaharrekin gogaituta, Bigarren Mundu Gerraren ondoren indartutako eskemekin. Ikasleen artean abiatutako mugimendua gizarte osora hedatzen
|
joan
zen, kutsatzen. Mugimenduari bultzaka hasi zitzaion gizartea.
|
|
|
Maria Victoriaren ahizpa
|
joan
zitzaidan Parisera. Bera eta lagunen batzuen artean arduratu ziren denaz.
|
|
|
Maria Victoria ehortzi eta gero, koinatuarekin
|
joan
nintzen Parisera nire gauza ezdeusen bila.
|
|
|
Baina egia da umeok aise aurkitzen genituela alaitasun uneak. Bizikleten gurpilekin karrerak egiten genituen, alanbre kakotu batez bultza eginez, Legorretaraino
|
joan
etorria, Itsasondotik igaroz. Herriko jaietan txirrindulari lasterketa izaten zen, txapel okerrek zaindutako karrera.
|
|
|
Behinola, Juanito Erauskinekin
|
joan
nintzen gereziak hartzera. Juan Centella deitzen genion Erauskini, sasoi hartako komiki pertsonaia baten izena duzu.
|
|
|
Hauxe, hain zuzen ere: estazio ondoan akaziak zeuden, akazia inausiak, parketan eta egon ohi diren platano horien tankera samarrekoak; etxean untxiak edukitzen genituen, eta haiek gobernatzea aitonaren zeregina edo nirea izango zen seguru asko; behin batean bururatu zitzaidan, estazio ondoko akazia haien hostoez egingo niela untxiei egun bateko gobernua, eta baita
|
joan
ere, zakua hartuta; akazia buruxketara igo eta soildu nizkien neguan inausi ondoren uda bitartean botatako kimu edo adaska guztiak, zotzak bertan tente utzirik, batere hostorik gabe, nire zakua ongi beteta; nola edo hala, Patxi Handik jakin zuen nork egin zuen egiteko modu hura, eta Inspekziora eraman ninduen.
|
|
|
Beste egitekorik ez daukanez, hari batzuez eta kartoiez gerrikoren bat edo beste egiten aritu da. Koldo ere eskulanak egitera joaten hasi zen lehengo astean, baina ezezkoa eman diote gaur; ezin daitekeela
|
joan
, zerrendan ez dagoelako. Karlos da joaten uzten dioten bakarra.
|
|
|
eskuak atzean, aldakak dantzatzen, musajea bihurritzen. Patioaren alde batetik bestera bi hiru
|
joan
etorri egin orduko, besoak eta eskuak halako moduz mugituz ari zaio trabestia esplikazioren bat ematen. Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna.
|
|
|
Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna. Joan etorrietan asko luzatu gabe, hurbildu den moduan
|
joan
da trabesti modukoa beste batengana. Bere ibiliari jarraitu dio Antxonek.
|
|
|
Horrelaxe, bada, askotan ohi zutenez, etxeko atea jo zuten batean neu
|
joan
nintzen irekitzera. Gizon bat agertu zen, buzo urdinez jantzia.
|
|
|
Antxonek itsasontzi txiki bat darabil eskuartean. Hori amaitu nahian
|
joan
da tailerrera. Beste preso batzuei hariekin gerrikoak nola egin erakusten ere badabil.
|
|
|
hurrengo egunean lanera
|
joan
aitzinetik.
|
|
|
Lizardiren omenezko piramidearen ondoan bezala, isilkako egonaldia egin zuen Orixeren irudiaren aurrean Lauaxetak. Hasieran haren ondoan geratu nintzen neu ere, baina egonaldia luzetsita inguruan bueltatxo bat egitera
|
joan
nintzen, plaza eta frontoia ikustera.
|
|
|
– Barkatu. Nafarroara
|
joan
nahi dut oinez eta ez dakit nondik den bidea.
|
|
|
– Ez heuan Hendaiara
|
joan
gura? –esan zidan irriz– Goazen ba!
|
|
|
Horixe egin genuen, bizkar zorroak hartu eta Hendaiara
|
joan
, Topo esaten zioten tren txiki eta apalean. Hendaiara heldu ginenerako hobeto sentitu nintzen.
|
|
|
Oroitzapen historikoen aldetik ere, ez zegoen gertutasun handirik: Franco eta Hitler elkartu ziren lekutik gertu geunden eta Antoine Abbadiaren bizitoki eta behatoki astronomiko izandako etxearen inguruetaraino
|
joan
behar genuen.
|
|
|
Isilune baten ondoren,
|
joan
beharra zuela adierazi zigun. Besarkatu eta musu eman zidan ezpainetan.
|
|
|
Bagenekien Lauaxetarentzat arriskutsua zela han sartzea, han bat baino gehiago egon baitzitekeen hura ezagutuko zuenik. Baina nik baneukan hara
|
joan
eta lankideei ustekabe bikaina ematerik. Ez nengoen oso apain eta dotore, ez horixe!, baina horrek are gogo handiagoa ematen zidan lankideen aurrean agertzeko.
|
|
|
Lauaxeta nire zain geratu zen geltokian, trenen
|
joan
etorriari begira, eta nik erredakzioko bidea hartu nuen. Baina gerturatu ahala larritzen hasi nintzen, izutzen.
|
|
|
Batasunak egin eban, hain zuzen be, eraginkor gudarion suhartasuna guk bizi izan genduan gudan. Telesforo Monzon euskaldun handiak, 1936ko Euzko Jaurlaritzako Gobernazio sailburu izan zanak, ederto esan eban legez, Maltzagaraino alkartuta
|
joan
behar dogu guztiok, bidean eroritakoak otoitzaren laguntzaz lurperatuz, ezinduei lagunduz, alkarri animoak emanez, alkar maitez eta alkarri euskaraz berba eginez. Horixe da nik zuek ataka gaizto honetan ikusirik esaten deutsuedana, horixe dozue nire mezua, apala eta borondate onekoa, baina tinko eta sendoa, geure ikurrin doneari eusten deutson eskuak behar dauen lakoa...
|
|
|
Neure baitako oinaze zahar batekin lotutako bihotz borroka bat iradoki zidaten hitz haiek. Hitz haiei kasu egitera, Tolosatik gertu zegoen herri batera
|
joan
behar nuen. Neure buruari kontzienteki aitortu gabe, Lizartzara joateko ideia buruan bueltaka aspaldidanik nuela jabetu nintzen bat batean.
|
|
|
– Bai. Han Orixeren omenezko monolitoa dago eta berpiztu nintzanetik ez naz oraindino ha ikusten
|
joan
.
|
|
|
Kirol denda batean Lauaxetarentzako eder bat erosi ondoren, Tolosa utzi eta Lizartzarantz abiatu ginen oinez. Margaren gutunak, neure gogoarekin guztizko harmonian," txaretatik, zelaietatik, soroetatik, basoetatik, mendietatik, herrietatik" pasatzeko agindurik zidanez, zuzenean
|
joan
beharrean Altzo herritik eta Otsabio menditik barrena joan ginen Lauaxeta eta biok Lizartzarantz, bidea luzatzeko beldurrik gabe. Bide hartatik jota ere, bagenuen gauerako Orexara heltzerik, aise gainera, baina ni bidea patxadaz egitearen alde nengoen, eta gaua Lizartzan pasatuko genuela esan nion Lauaxetari.
|
|
|
Kirol denda batean Lauaxetarentzako eder bat erosi ondoren, Tolosa utzi eta Lizartzarantz abiatu ginen oinez. Margaren gutunak, neure gogoarekin guztizko harmonian," txaretatik, zelaietatik, soroetatik, basoetatik, mendietatik, herrietatik" pasatzeko agindurik zidanez, zuzenean joan beharrean Altzo herritik eta Otsabio menditik barrena
|
joan
ginen Lauaxeta eta biok Lizartzarantz, bidea luzatzeko beldurrik gabe. Bide hartatik jota ere, bagenuen gauerako Orexara heltzerik, aise gainera, baina ni bidea patxadaz egitearen alde nengoen, eta gaua Lizartzan pasatuko genuela esan nion Lauaxetari.
|
|
|
Berez ez genuen Altzoko herrigune nagusiraino
|
joan
beharrik baina, denbora nahikoa genuenez, hango taberna batean lukainka mutur bana jan eta baxoerdi bana hartzea erabaki genuen. Irratia zuten jarria tabernan, eta halako batean PiLT taldearen" Hil da Jainkoa" kantua hasi ziren ematen.
|
|
|
Denbora soberan genuenez, Lauaxetarekin pilota partida bat jokatzea bururatu zitzaidan. Altzon hamar koadroko frontoi estali bikaina zegoen, Santa Barbarako ermitaren ondoan, eta hara
|
joan
ginen, beraz, tabernan utzi ziguten pilota eskuan hartuta. Ez nuen dudarik egiten irabazi egingo niola, baina harritu egin ninduen Lauaxetaren sasoiak eta trebetasunak.
|
|
|
bertako mutiko kankailu bat, ia ia bi metro luze zena. Frontoitik gertuko baratze batean andre zahar bati laguntzen ari zen mutikoa gu frontoira
|
joan
ginenean, baina, pilotazale amorratua izaki nonbait, berehala inguratu zen guregana. Ikusle eta epaile izan genuen gure arteko partidan, baita bataren nahiz bestearen botilero ere, oso herabe eta hitz gutxikoa izanagatik ere aholkuak eman baitzizkigun, eta amaitu genuenean Lauaxetarekin jokatu nahi izan zuen.
|
|
|
– Olerki bat bezain seme ederrik ez dagoela idatzi zenuen behin –esan nion, zuzenketari jaramonik egin gabe– Eta, ideia horrekin bat eginez, hemen poema batzuk utzita
|
joan
zinen, baina ez alabarik edo semerik.
|
|
|
Liburuek ez dute ezer balio, liburuak hilda jaiotzen dira, seme alabak dira benetan balio dutenak, benetako bizitza bizia; ondorengoak eta ondorengoen ondorengoak. Hori da benetan lorratza uztea, arrasto bizia, eta Lizardi hemen arrastoa utzita
|
joan
zen. Zuk utzitako arrastoa, aldiz, barkaidazu horren gordin esatea baina hala da, zuk utzitako arrastoa hutsaren hurrengoa izan zen, Estepan, hutsaren hurrengoa.
|
|
|
Autodidakta izatea egokitu zitzaion, eta ez berak hala nahi izan zuelako, beste erremediorik izan ez zuelako baizik. Jendeak Lauaxeta ikusi eta entzun egiten zuen, Lauaxetak egunkaria eros eta irakur zezakeen, irratia entzun, telebista ikusi, zinemara
|
joan
, jan eta edan ere egiten zuen, ondoriozko hondakinak gerripetik hustu, lo eta amets edonork bezala, trenean edo autobusean ibili... Baina guztiz ezindua zegoen harreman pertsonaletarako.
|
|
|
Telefonoz deitzen zionean, ordea, Kortazarrek telefonoa hartu bai, baina ez zuen entzuten Lauaxetaren ahotsik. Kortazarren etxera ere
|
joan
zen Lauaxeta, Mungiara, bere haurtzaroaren lekuko izandako herrira hain zuzen ere, baina Kortazarrek, atea zabaldu zuen arren, ez zuen ate ondoan ikusi ere egin. Beldur handiz luzatu zuen eskua orduan Lauaxetak Kortazarrengana, baina, Euskaltzaindiko egoitzan bezala, han ere espiritu hutsal bihurtua zela jabetu zen, aurrean zuen gizonarentzat ikusezin, entzunezin, ukiezin, atzemanezin guztiz.
|
|
|
Ahalegin etsigarri haien guztien ondotik, eguarte batez
|
joan
zen Lauaxeta, 1997ko iraileko bigarren astean, Andoaina, Egunkaria ko erredakzio nagusira, nahiko goiz, hamarrak irian.
|
|
|
Ordu horretan kazetari gutxi izan ohi zen erredakzioan, eta neu ere kasualitatez suertatu nintzen han. Bere lan guztietan etsipenetik abiatzen zen abangoardiako artista plastiko multidiziplinar bati egindako elkarrizketa transkribatu behar nuen egun hartan, eta goi mailako solasaldi hark emango zizkidan buruhausteen beldur
|
joan
nintzen horren goiz lanera, aurrez aurre izan nuenean ez bainion piperrik ere ulertu gizon distiratsu hari.
|
|
|
Telefonoz deitzen zidaten bakoitzean gizon hura izango zela pentsatzen nuen, eta ilusionatu eta urduritu egiten nintzen, nerabe maitemindu berri baten antzera. Ez zuen deitu, ordea, eta ez zen berriro
|
joan
erredakziora.
|
|
|
Lau pareta artean egoteari utzi eta lurrari lotu, lurra lantzeko eta eguneroko lagun egiteko ez bazen ere –beranduegi bainuen nekazari egiteko–, lurra neure oinekin zapalduz ibiltzeko gutxienez. Norabide jakinik gabe, noraino helduko edo noiz itzuliko nintzen jakin gabe, bidez bide,
|
joan
eta joan, euskal txara, zelai, baso, mendi eta herrietan barrena, aspaldiko partez bizitzarekin aurrez aurre topo egiteko esperantzan. Albiste ahalik eta garrantzitsuenen inguruan bizitzeari utzi eta bestelako albiste batzuen bila jo nahi nuen, albiste askoz txikiago baina batez ere askoz neureagoen bila.
|
|
|
Lau pareta artean egoteari utzi eta lurrari lotu, lurra lantzeko eta eguneroko lagun egiteko ez bazen ere –beranduegi bainuen nekazari egiteko–, lurra neure oinekin zapalduz ibiltzeko gutxienez. Norabide jakinik gabe, noraino helduko edo noiz itzuliko nintzen jakin gabe, bidez bide, joan eta
|
joan
, euskal txara, zelai, baso, mendi eta herrietan barrena, aspaldiko partez bizitzarekin aurrez aurre topo egiteko esperantzan. Albiste ahalik eta garrantzitsuenen inguruan bizitzeari utzi eta bestelako albiste batzuen bila jo nahi nuen, albiste askoz txikiago baina batez ere askoz neureagoen bila.
|
|
|
" Mendiko botak zauzkak jantzita baina bizkar zorroan izango ditik behatzak mingarri estutzen zizkioten zapata beltzak, amak emandakoak, fusilatu zutenean jantzita zituenak", pentsatu nuen neure artean, Hamaika pauso ren irakurketa gogoan. " Lepoa egingo nikek." Hiru gizon haien atzetik
|
joan
eta bilera haren lekuko izan nahiko nukeen, Txikik aipatutako" besteak" nor ziren jakin, zertaz mintzatuko ziren... Baina ezin nuen horrelakorik egin.
|
|
|
Bizi izan ez duenak ez daki: eguna
|
joan
eta eguna etorri, urteetan eta urteetan, hainbeste liburu eta aldizkari, hainbeste margo, eskultura, instalakuntza eta perfomance, hainbeste kanta, disko eta sinfonia, hainbeste aktore, pailazo eta txotxongilo, hainbeste aurreskulari, zamaltzain eta koreografo, hainbeste kopla, bertso, bertsopaper eta txapelketa, hainbeste sariketa, antologia, izendapen, omenaldi, hileta eta urteurren... Zertarako baina?
|
|
|
Kanpoaldean egunkari eta aldizkari pila bat erakusten zituen liburu denda baten parean geldiarazi zuen aurki Lauaxeta. Aldizkari bateko azalera
|
joan
zitzaizkion begiak lehen lehenik: titiak agerian zituen neska gazte ilehori baten koloretako argazkiak hartzen zuen oso osorik azal ikusgarri eta aztoragarri hura.
|
|
|
Poliki poliki, irteten hasi nintzen hala ere, bakarrik, neure kasa, etxe ingurutik asko urrundu gabe, Sorkunderekin ezagututako gailur handietara jotzeko kemenik edo ausardiarik ez banu bezala. Buruntzara
|
joan
nintzen, Belkoainera, Andatzara... Trena edo autobusa hartuta inguruko herrietako mendietara ere joaten hasi nintzen gero, baina mendi txiki eta ez oso urrunetara beti:
|
|
|
Lemoako geltokian gizon gazte beltz bat igo zen bagoira, bakarrik hura ere. Gainerakoak bezala, ahalik eta lekurik bakartienean esertzera
|
joan
zen, baina Lauaxetarengandik aski gertu hala ere. Agian euskaraz jakingo zuelakoan eta beltz bat euskaraz mintzatzen entzuteko irrikitan, harekin hizketan hastekotan egon zen une batez Lauaxeta, baina azkenean ez zen ausartu.
|
|
|
Gerrari buruzko interesak horretaraturik, 1997ko iraileko lehen igandean, Lauaxeta ezagutu baino egun batzuk lehentxeago, Elgetara autobusean
|
joan
eta Intxortako" odolezko mendietara" igo nintzen. Han pasatu nuen eguna, gerra garaian inguru hartan gertatutakoak buruan bueltaka nituela, faxisten hegazkinen erasoak eta gudarien mugimenduak irudikatzen.
|
|
|
" Batean edo bestean...", esan zuen Xanek. Sukaldera
|
joan
, kanilapean eskuak garbitu zituen. Handik itzulian, aitatxi eskaileratik erori ez erori zegoen:
|
|
|
Izan ere amatxi, telefonoa eskegita, makal antxa lurrera begira, aulki luzean kuxkulduta zegoen. Aitatxi ilobak lagata, Xan harengana
|
joan
, haren ondoan jarri zen. Errespetatu egin zuen amatxiren isila.
|
|
|
" A", esan zuen amatxik. Aitatxik ordea, ez nonbait kojin harekin gura zuen konfortik atzematen eta, berriz ere jaiki, berriz ere xirri xarra gela ilunera
|
joan
, beste kojin batekin itzuli zen. " Beste kojin bat hartu du", esan zuen Xanek.
|
|
|
" Beste kojin bat hartu du", esan zuen Xanek. " Ondo dago", esan zuen amatxik, esperantza poxi batekin; alabaina, armariora beste
|
joan
etorri bat egin zuen aitatxik; koadro txiki bat zekarren oraingoan; sofan jarri zen, hura besartean zuela begiak itxi zituen; eta, Xanek ez baitzuen ezer esaten: " orain, zer egin du?", galdetu zuen amatxik.
|
|
|
" Bai, Lazarok esan zidan atzo", esan zuen Xanek. " Familiarekin bizi zen hemen", segitu zuen Elik;" gero, lanean hasitakoan, Erdira
|
joan
zen. Han zen, izan zenean istilu guztia".
|
|
|
" Ez", esan zuen Xanek. Bizkitartean gizon txiki lodia plataformara
|
joan
zen, atea zabaldu eta, borradun langileekin solas pixka bat egin zuen. Laster berria ahoz aho hedatu zen bagoian:
|
|
|
Eroxka al zen? Nora
|
joan
, berdin zitzaion. Bere ezkerrean eskailera batzuk ikusiz:
|