|
2000
|
|
|
‘Aski duk, Joanikot! Zeren, bide
|
horretarik
aitzina egiten baduk, guztiz alda baitezaket testamenta Martinen alde... ’, eta ez nioan bertze hitzik atera".
|
|
|
ERRAN dizut osaba eta biok elkargo sekeretu bat fundatu genuela, edo eliza bat —Zientziaren Eliza—, baina ez zenuke pentsatu behar ezen gurea, stricto sensu, eliza bat izan zela, bere arauak eta bere egunorozko errituak zituena, edo gure xedea eta helburua atergabeko lana eta azpilana egitea zela, urbiaindarren artean gure sinesteen eta gure ideien hedatzeko eta propagatzeko... zeren eta osaba ez baitzen hain inozenta, ikusirik zein zen, erlijioneaz denaz bezainbatean, Urbiaingo eta Nafarroa osoko giroa, eta zeren baitzekien ezen egitekorik eta trabailurik aski izanen genuela, bertzenaz ere, geure untzi tipiaren nabigazioneari eta geure egiari eusten eta hartan irauten: gure elizak eta gure untzi tipiak, halatan, gehiago zuten, alde
|
horretarik
, izenetik izanetik baino... Eta, hala, osabak erraiten zidan:
|
|
|
Ederki oroitzen dut, alde
|
horretarik
, nola gau batean oihuka eta deiadarka iratzarri ninduen, amesgaizto bat izan zuelako:
|
|
|
Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia. Bai, onartzen dut nik ere ezen argi iraungi
|
horretarik
bertze mila piztu, eta argi berretua mundurat heda daitekeela eta barreia, heroi eta martirien etsenpluaren bidetik, nahiz eta batzuetan, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, ahantziak ere izan daitezkeen; eta onartzen dut, halaber, ezen haien odola emankorra eta ezin naroagoa izan daitekeela... baina nik nahiago ditut bere buruaz eta buruko gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren... Eta ez ote dugu guztiok ere izainetarik eta parasitoetarik zerbait, noiz eta martiriak miresten baititugu, jaun André...?
|
|
|
nihaurk ere ez dut zalantzan jartzen ezen arestian aipatu dizkizudan Aristotelesen hitzek egia handi bat gordetzen dutela beren baitan: ordea, zergatik nabilkizu orduan, neure skribatzeko moldeaz denaz bezainbatean, Aristotelesen spiritu
|
horretarik
apart, soberaniatik hurbilago doitasunetik baino. Ote da zeren neure hutsaren kontzientzia baitut, eta zeren huts denak eta deus ez denak beztimenda bat nahi bailuke —edo bi, hiru eta mila beztimenda, ene kasuan—, bere hutsaren eta bere deusezaren estaltzeko eta haren ahanzteko?
|
|
|
Eta hala entseiatzen zen bidean sortu traba eta behaztopei buru egiten, ez buruz buru eta bekoz beko, baina zeharka. Oroitzen dut, alde
|
horretarik
, usu baino usuago erabiltzen zituela signifikantza bakarra ez zuten erranak eta etsenpluak edo hainbat haritako anekdotak, jostetan ibiltzeko parada emaiten ziotenak, zeren eta, handik edo hemendik oldartzen zitzaizkionean, haratagotik egin baitzezakeen ihes eta egiten ohi zuen ihes, nola behin baino gehiagotan ikusi ahal izanen duzun, jaun André, hemendik aitzina.
|
|
|
Eta aitonak nahi izaiten zuen, halaber, numeroen eta kontuen munduan jakintsu izan gintezen, jakintasun suerte hura negozioak eta aitzina eramaiteko ezinbertzekoa izanen zitzaigulakoan. Oraino ere ederki oroitzen dut, alde
|
horretarik
, nola ibiltzen zen Mattinekin eta biokin apustuak egiten, osaba Joanikotek irakasten zigunaren gehigarri eta osagarri.
|
|
|
Eta orain, berriz, erranen dizut ezen mendi horren igaiteko etsairik eta antagonistarik handiena imajinazinoa dela, eta hartaz baliatzen dela deabrua gure igaitearen behaztopatzeko eta galarazteko, eta ez dagoela mendi haren garaitzerik bat bederaren borondateaz eta Jainkoaren garaziaz lagundurik ez bada. Horixe da bidetik ez desbideratzeko bidea, eta bide
|
horretarik
bazoaz, nahiz eta anitzetan idurituko zaizun ezen desbideraturik zaudela, ez zara egiazki hala egonen, zeren fruituak ez baitira egun batetik bertzerat jasotzen... eta zeren nekez erdietsia estimatzen baita, eta fite erdietsia arbuiatzen. Ez etsi, bada, ezta erdi bentzuturik sentitzen zarenean ere, ilargia ere ez baitago beti bere betean.
|
|
|
Ez etsi, bada, ezta erdi bentzuturik sentitzen zarenean ere, ilargia ere ez baitago beti bere betean. Eta, bide
|
horretarik
zoazela, ezkila edo kanpai baten hotsa adituko duzu halako batean, edo txori baten kanta, Birila izeneko Leireko abat hark edo bertze anitz lurraldetako monjeek bezala, edo bertze zernahi adituko duzu, eta oharkabean ohartuko zara orduan ezen oinpean duzula gailurra. Eta, eskerren emaiteko, begiak zerurat jasoko dituzu, eta ilargia ere ezin beteago ikusiko duzu... eta bihotz bihotzez erranen duzu aleluia eta aleluia!
|
|
|
...adakezu, jaun André, nola egin niezaiokeen esker oneko irri hura aita jesuitari, osaba Joanikotek haren gutiesterat bulkatu baninduen, bere mesprezuzko erran haiekin, Bartolo goiti eta Bartolo beheiti, eta nik ihardetsiko dizut, alde batetik, ezen ene baitan ez zela oro aita Bartolomeren aurkako mesprezu eta arbuio, zeren eta aita Bartolome oso mintzalari ona baitzen eta miresten bainuen nik alde
|
horretarik
; eta ihardetsiko dizut, bertzetik, ezen amaganat iraulirik nituela orduko, ene konbertsione iduriko haren ondoren, osaba Joanikotenganat luzaroan bideratu nituen sentimenduak —estimua eta maitasuna—, eta sinesten hasia nintzela ezen apez hura Jainkoak jarri zidàn bitartekoa zela, Jainkoaren bidetik gida ahal izan nitzan neure patua eta etorkizuna.
|
|
|
Izan ere, izan ote du ene bizitzak zentzurik libertatearen aldeko hautu
|
horretarik
kanpoan, neure ilunetik argirako bidean...?
|
|
|
—Bai —ihardetsi nien— Bertze bide
|
horretarik
joan da, oihanean barrena, orain dela denbora eskas...
|
|
|
..., orain gurasoez edo ene anaia Mattinez mintzatzen nintzaizula, orain osaba Joanikotez eta prezeptore jaun Marcelez, eta, hargatik, nola pasarte bat baino gehiago ezagun eginen zaizun, hala eskatzen dizkizut pairua eta konprentsionea, zeren eta ene bizitzari buruzko liburu honek literatur lan bat izan nahi bailuke, konfesione orokor bat baino areago, eta halatan har dezazun nahi nuke eta ikusmolde
|
horretarik
juzka dezazun.
|
|
|
Eta ote da zeren azkenean hobe izan baitaiteke loturik dauden gertakiak loturik emaitea, egunen gainetik eta urteen gainetik, gertakien arima eta aroma hobeki eskuratu ahal izaiteko, aitzin-solasean erran dizudan bezala? Eta ez al da egia, bertzalde, ezen atzo, gaur eta bihar, hirurak ere nahasten direla anitzetan gure memorian, eta sori eta zilegi izan daitekeela —baita biziago eta eraginkorrago ere— nahasmendu
|
horretarik
mintzatzea, kaosaren edo anabasaren ekiditeko gai garen neurrian?
|
|
|
Izan ere, haurtzaroko edozein gertaki hartzen dugularik ere, nola, alde batetik, bizi izan gintuèn haurrak bizi izan baitzuen gertaki hura, eta nola, bertzetik, haurraren berezko berezkotasuna den gertatu gauzen inguruan fabulatzea, asmatzea eta haiek apaintzen ibiltzea, hala iduritzen zaigu handik urte batzuetarat ezen asmatu fabula edo ipuin iduriko horiek direla zinez bizi izan ditugunak eta ez mementuan eta bere denboran gertatuak. Baina fabulatzeko duen ahal horregatik ez balitz, bertzalde, haurra ez litzateke egiazko haur izanen eta, alde
|
horretarik
, haurrak itxuraldatu errealitatea bertze errealitate horren ezaugarri ere izan liteke: haurraren haurtasunarena.
|
|
|
Ordea, orain dela guti erran dizut nola osaba Joanikotek ez zien fede handirik ez hitzari ez poesiari, bai ordea numeroari eta matematikari, eta handik heltzen ziren bien arteko diskusioneak. Adierazgarri gerta daiteke, ikuspegi
|
horretarik
, amaren urtebetetzean izan zuten disputa eta eztabaida, orain berean jakinaraziko dizudana.
|
|
|
" Erran nian —egotzi zidan lagunetarik batek—: ezti
|
horretarik
dastatzen duenak ez dik bertze eztietarik nahi izaiten..."
|
|
|
Eta hori ez zen koska bakarra. Isabel Sanjoseren merezimendua jendaurrean inoiz onartuko ez banuen ere, niri, bederen, egundaino ez zitzaidan gogoratu gure hiri probintziano eta eskas honek terrorezko filmeek jendarteratutako figura
|
horretarik
ere bazuenik ere. Eta irakurle gehienak hein berean zeudekeen.
|
|
2001
|
|
|
Norbaitek badaki segur aski biderik artezena beti hautatzen; nik, ez. Gehiago oraindik, norbait horrek badu kemen eta ausardia bide zuzen
|
horretarik
sekula ez saihesteko, eta nik, berriz, ez dut deus parekorik. Hitz bi esango nituzke, halaz guztiz, barkakizunago gerta daitezen bekatu larriak.
|
|
|
Ezagunik baztertu baldin bazen usadio
|
horretarik
1850 arte, Iztueta izan zen hori. Honek, harako Oiartzungo apaizaren arabera, ezin asezko gosez ekin baitzien arbola erdi debekatuaren fruituei ez ezik, baita hosto eta adaxkei ere:
|
|
|
Jaun eta jabe bakarrak. Eta alde
|
horretarik
ez zait iruditzen hain zarpailki aurkeztu dudan obrak oraingo besteren zor handirik duenik.
|
|
|
olerkaritzak, jakiteak, badu bere merezimendua, baina merezimendu hori hutsaren hurrena da Lapurdiko marinelei, itsaso hondargabearen axalean dantza irristakorrean dabiltzanei, eman dien ibilgailu seguruagoaren aldean. Eta ontzien hobekuntza
|
horretarik
ez zuten probetxu itsasturiek bakarrik ateratzen; ateratzen ere zuten lurretik, zertan lehorretik, mugitu gabe irabaziak bil zitzakeen burgesak, merkatariak eta ofizialeak. Horrela delarik, eta Altunaren itzulpenari  natxekio, horra non duzuen aitor garbia nola, besteak beste, gizonak lanaren, arriskuaren eta jakitearen poderioz eskura ditzakeen etekinak.
|
|
|
Zenbaitek esan dezake eta zenbaitek esango du euskal idazle kaxkarra izan genuela andoaindarra, euskara ia isil gordean baizik erabili ez zuena, Â testu zaharrei Telletxeak gehitu dizkienak aintzakotzat hartzen baditugu ere. Erdaraz idatzi zuen gehienbat, guztiok dakigunez, eta ausarki bezain ederki, gaztelaniaz batez ere2 Alde
|
horretarik
idazle bezala zor zitzaion zorra, egia esan, ez zaio oraindik aitortu, baina hori beharbada  askok Barojari ukatu dionaren pareko arrazoiengatik gertatu da: erdara itsus  ki, tankera gaiztoan erabili omen zutelako.
|
|
|
Begiz jotze soila aski balitz ondorio zuzenak ateratzeko, obra honek bakarrik, egingo nuke, bildurik dauka orain arteko guztiek baino hitz altxor aberatsagoa. Alderdi
|
horretarik
ere, badirudi ez diola Mendiburu berriak batere zorrik Kardaberazi.
|
|
|
Beranduago erdietsi zuen, nekazaritza eta abeltzaintza sortu ondoren batez ere, lanbide bereziak hautatzeko astia eta era, baita janaririk ez edaririk berehalakoan eskuratuko ez zioten bizibideak ere. Eta bide
|
horretarik
ez du aurrerantzean alde egin gizajendeak.
|
|
|
AzorÃn batek, de mortuis delako sonatu hartaz ahaztu gabe3, ez du neure gogorako irakurgarri den gai mamitsurik aski eman, baina itsukeria litzateke âlekuak, jendeak eta hautsez orakatuak zeuden liburu zaharrak begi berriz ikusten erakusle eta gidari izateaz gaineraâ gaztelaniaren ibilera eta hotsa bera aldatu zituela ez aitortzea, nahiz gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu. Eta alde
|
horretarik
âbestetarik ere bai, tokirik eta astirik balitz hemen bertan ager zitekeen bezalaâ zordun dira aurrekoen gaurko idazleak, baita berrienak ere, konturatzen direlarik nahiz ohartzeke, beren baian eta beren ezean.
|
|
|
Bai, Zaloña. Ez diete ez zure haurrei ez besterenei ikastolan" amaren  hizkuntza" irakasten, baizik eta mintzaera
|
horretarik
hurbilagoa edo urrutiagoa, baina bestelakoa, halaz guztiz. Zuk, esate baterako, semiana esango duzu eta zure haurrei semearena irakasten diote.
|
|
|
Azkeneko aldiz, Alfontso Irigoyenek azaldu ditu: " Bilbo eta euskara", Euskera 22 (1977), 385 eta batez ere 419 eta hurrengoetan datorren" Gaboneco cantia vizcaitar guztientzat, euscaldun emacume batec ateria 1819garren urtian Abandoco elexatian" (beste  bertso pare bat ere jaso dut lan
|
horretarik
). Gehienak lehenago ere aurki daitezke Urkixok RIEVen eman zuen bilduman:
|
|
|
Sail zabala da filologiarena, dakizuenez, jakite aski desberdinen elkarlana. Testuak ditu eginbide (eta oraingoz ahozkoak ahotan hartu gabe izkribuzkoez mintzatuko naiz bakarrik) eta, alde
|
horretarik
, constitutio eta interpretatio textus delakoan ari dela esan dezakegu, hots, testua finkatzen eta uler  tzen. Ulertzen, noski, besteri ere ulertarazteko.
|
|
|
Nik ez dut sekula bere beste  liburua, Arima penitentaren occupatione devotaq ikusi8; bai, ordea, horren eskuzko kopia bat, Urkixoren liburutegian dagoena. Aspaldi xamarreko kontua da, baina hau hartu nuen, kopia
|
horretarik
, 8 plaman: " igaren vrthian [sic] eguindut, eta eçarri argira librutobat euskaraz... gueroz aurthen Iincoaren aiutu sainduarequila batian, eguindut, eta nahi camporat idoqui bertce pieçatobat, çoignen handitarçuna oro cerraturic baitago escubat paperen voluman, han icussico duçu hirur Princessa ederric, çoin baitira Orationia, Barura, eta Amoyna".
|
|
|
Laburzki esan dezadan, askatasuna erdietsi nahi du, edota, gutienez, askatasunera daraman bide zabala. Hori izan da, behinik behin, Europaren izpiritua, noiz edo noiz bide
|
horretarik
baztertu bada ere, europarrik argienek eta onenek adierazi dutenez mendez mende.
|
|
|
Eta egunen batean euskaldun huts (ez hain huts, haatik, dugun eta dukegun munduan) bihurtuko bagara ere euskotar guztiok, etorkizun lainotsuan dago bihurrera hori. Ez zigun besterik erakutsi Arestik bere erdal herritik, Euskal Herriaren eremuetan aurkitzen den Erdal Herri
|
horretarik
. Borroka geure baitan daramagula eta zorionez daramagula, hilik baikeundeke ukituko ez bagintu.
|
|
|
Artzain onak ardi guztiak manera berean bazkatzen zituela errepikatzen ziguten haur ginenean eta ardien artean zaldarea berdin banatua zela sinesten genuen, jale handiek txikiagoentzat partea uzten zutela. Ildo
|
horretarik
latza kausitzen nuen irratian, enekin eskolan ibiliak demagun, garapen estrategiaz elekatzen hautematean, garapena dudan jarri ezean, hitza ezpain artetik lerratzen zitzaienean pulindei bezala hantzen zitzaien papoa. Duela hogei urte beraiek ziren, gure" zaharrek" alokazione eta subentzioekin iraun zutelako, giro kolonialista batean tematu zirela ahoak eman ahala salatzen zutenak.
|
|
|
etxeko jaun handien, apezen eta notableen bortitza haragian txertatua izan zitzaien azken ondareko zutabeak ziren gure etxekoak, mututasun alegera eta umil baten ekinaz iharduki zutenen haurrak aldiz gu. Intzidente
|
horretarik
landa hamar urtez ez nuen Joanes ene bideetan errekontratu. Handik laster gertatu zen behialako Bigarren Karlistadetako arma gordagiaren afera larria.
|
|
|
Lankidea bere egitekoetara plegatu zen, ni ere mentsetarik nintzela erabakirik. Ildo
|
horretarik
nolabait gurutzaketa ez nuela hain urrun nabaritzen nuen eta lehen xixtako harridura ezabatu ondoan, ilunpearen minean, argi gorriz seinalatu garraio tresna eta izaki bitxiaren aitzinean nengoen, hein bat jabal. Roswellgo estraterrestraren ondorengoak urrats bat egin zuen nigana, galdera berdina meleloki errepikatuz.
|
|
|
–Hemen haiz orain. Tira ezan Onetik
|
horretarik
.
|
|
|
Esne ezti kutixiatuari, bere hiru zulotako txistuaz, arrak orrantza xortak eransten zizkion. Kimikaz baizik esplika ez daitekeen nahasketa
|
horretarik
, esnea gasnatzen zen eta bederatzi hilabeteren buruan haurra, gasna bezain samur, sortzen.
|
|
2003
|
|
|
Zeingehiagoka
|
horretarik
zerbait onik atera badute ere gure euskarak eta gure aberriak, greziar zaharrek erraiten omen baitzuten: –Gauza guzien aita dela gerla?, pater pantoon ho polemos?, azken finean, iduri luke eskuineko belaunaldien ondotik etorri belaunaldi berriek ezkerreko muturretik ekarri diguten sorgin berrien katiximak eraman gaituela iragan mendeetako sabeltxuri sabelgorrien borroka itsuetara.
|
|
|
Eta menturaz, ateka
|
horretarik
ateratzekotz, gogoetak egiteko ordua etorri zaigu denoi. Ala ahantzia dugu zaharrok, Loiolako semeak erakutsi zuen bezala, izpirituen bereizteko ariketak egitea tarteka baitezpadako dela?
|
|
|
Zertako espres eginen nuke kontent izatea nire baitan sekulan baino malerusago naizelarik? Berria erran zidaten egunetik jakinean nintzen gaurko eguna nola pasatuko zen, baina nonbait espero nuen gauzak konponduko zirela, edo amets gaizto
|
horretarik
iratzarriko nintzela! Hara zertan bukatuko den nire bizia, edo hobeki erraiteko nire egiazko bizia. Egia erran, Turkiarat etorri garenetik gutti gora-behera bukatua da.
|
|
|
Herrikidea eta etsaia, biak, herioaren hondar mugetara eraman ditzakeen logika ikaragarria da. Logika
|
horretarik
atera behar da.
|
|
|
Alde
|
horretarik
zuri ateratzen zara; zaude lasai, olerkia betirako galdu da. Platonek ez baldin bazuen aipatu, ez genuen guk deus ere jakingo!
|
|
|
Zure herriaren barneko gerla horretaz ez duzu gehiago hitz egin beharrik edo solaskideen jujamenduak mehatxu, eztabaidatzerik. Burumuina hurrupatzen  dizun zurrunbilo
|
horretarik
aska eta libra zaitez.
|
|
|
Bizia halaber gal daiteke herriaren askatzeko, familia zenbaitzuk hargatik, ideologiaren txapa kendu eta, galda lezake beren haurra zergatik sakrifikatua izan den. Berdinki, giro
|
horretarik
kanpo bakea baino desiratzen ez zuten sendi osoek iheslarien eta sasitarren aterpetzeko erantzukizuna hartu dute, kartzela arriskatuz. Igandeetan prediku aulkitik bakeari oihuka ari izanagatik, apez batzuek jende horien guztien sufrikarioa goraipatu dute.
|
|
|
Droga trafikorik ez zuen nahi eta ez zuen nahi. Euskaldunak alde
|
horretarik
betidanik argiak izanak ziren. Eta ez zuen Eusko Armadak egoera hori aldatuko.
|
|
2004
|
|
|
Gerrate aurreko idazleen artean Azkueren gipuzkera osotuak arrakasta gehiago izan zuen: bide
|
horretarik
ibiliko dira jesuita eskoletan forrnatu, Nikolas Orrnaetxea «Ürixe», Jokin Zaitegi, Andima lbinagabeitia eta euskalki kutsuaren Irisarri fraidea, Salbatore Mitxelena eta hasierako Joan Mari Lekuona, Jon San Martín, Martín Ugalde eta Luis Villasante bera eta beste.
|
|
2005
|
|
|
Moisen legea ezagutzen ez dutenekin, legea kondutan hartu gabe bizi izan naiz, legea ezagutzen ez dutenen irabazteko." (Ko 9,20) Zer libertatea legekeria guziekin! Zein urrun gauden
|
horretarik
!
|
|
|
Lurrari hain lotua den ekonomia mundu serio horretan ere entzuten da musika
|
horretarik
eta astrologoei dei egiten diote Suitzako trenbideetako aldizkarian irakurtu dugunaz.92
|
|
|
" Bete lurra eta izan haren nagusi. Menpera itsasoko arrainak, zeruko hegaztiak eta lurrean herrestan dabiltzanak." (Has 2,28) Aitortu behar da gizona ez dela eskuak sakelan egon alde
|
horretarik
, astokeria zenbait gorabehera. Gero eta gehiago ari da lur honen nagusi bilakatzen, lurraren menperatzen.
|
|
|
Zenbatek ez lezakete erran beren Jerusalem ttikitik begira: " Zer atera daiteke onik Nazaret txar
|
horretarik
–" (Jn 1,46). Ehun eta berdin gehiago giristino biltzen dituzten herriak mezarik gabe utziak dira, hirietako parropia zenbaitetan bi edo berdin hiru apez badirelarik meza ematen!
|
|
|
Haurrak ziren (eta dira, mundu honetako jende gehienentzat) zahar arranda. Oso besterik da ezkontza, ikuspegi
|
horretarik
so egiten badiogu. Zahar arrandak badirela egun entzunen dut.
|
|
|
Elkarrekin gaudenean, urmaelduriko banaezineko batasun baino, noizbehinka ezkontzen diren libertatea eta intimitatea oinarritzen duen bakartasunez azpildutako bi izate arras bereiz izaten jarraitzea komeni zaigu. Eta ildo
|
horretarik
uste dut ez garela nehoiz bata bestearengandik aldenduko.
|
|
|
– Hara hemen nagoela anaiok Jerusamelen zuei izkiriatzen eta erregutzen ez dezazuen gehiago bekaturik egin; ezen zeruetako erresumarako xendak ez baitira denei irekitzen, baizik eta bihotza garbi eta gogoa argi datxikatenei. Anaia Agapeon, zin egidazu Jerusamele duzula lehia lohi lizunean ihalozka diharzun hiri zakar
|
horretarik
ere...
|
|
2006
|
|
|
Humanitatearen jendetasun premia gorriaz ari zitzaizkidan hiruak, kasik lelo. Futbol txapelketako giro gizonkoi
|
horretarik
mila legoatan, egia erran.
|
|
2007
|
|
|
Euskara elkarrizketetan baino gehiago erabilia dela azpimarra dezagun,% 9,52 alde batetik eta% 4,6 bestetik. Zein ondorio atera datu
|
horretarik
–Euskaldunak bakarrak direnean euskara gehiago erabiltzen dutela beren solaskideekin baino eta euskara bakartasunaren hizkuntza bilakatzen dela?
|
|
|
Eta handik eguzki sartzera bertze bi irla badituzu, Horia eta Argira, lurra urrez eta zilarrez dutena. Hortik ikus daitekeen izar klaro bakarrari Kanopos deritzate eta ilargia bakarrik bigarren laur  denean delarik da leku
|
horretarik
ikusten.
|
|
|
Long Point alderdi
|
horretarik
ikusteko, autoa justu onartzen duen bide meharra utzi eta oinez eskuinera hartzen da, gerruntzetarainoko belarretan barna, saihetsean den pentzean sartuz. Maldaxkaren gainaren gibelean, lehorraren aldetik diren Ophorportuko urak ikusten dira, hor da, parean, Fox Island Riverreko itsas hegia, han urrunago, zubi murri  tzak egiten duen zatiketa baino urrunago, ezkerretik, Long Point.
|
|
|
Beti hain harrera onarekin andere gazteetan zaharrena iduri zuenak ihardetsi zien: Bai, preseski, ez du aspaldi bulego
|
horretarik
ateraia dela. Non den ez dakit baina ikusi dut ur aldera joana dela.
|
|
|
Ez zuen lo egin beharrik hartaz amets egiteko. Nork daki, egun batez presondegi
|
horretarik
ateratzen balitz eta, itsasoz itsaso, eguzkiz eguzki ibiliz Kasan Argon zenaren semearen gortera joan, Kogatrari kondatzen lioke, beharbada, nehoiz, nehori kontatzera menturatu ez zena?
|
|
|
Lur
|
horretarik
hurbil da Kaldeako erreinu handia. Erreinu horretarako hizkuntza delarik itsas bertzaldean mintzatzen diren hiz  kuntzetan hedatuena.
|
|
|
Hauek duten lur bakarra mendi horien artean baita, handik ateratzen ahal ez direlarik. Amazonen erreginak biziki kasu egiten baitu nehor ez dadin ateka
|
horretarik
haren erreinuan sar, haren erreinuaren alderdi bat mendi handi horietarik hurbil baita. Atekari Klyron deritzate eta nehork ez du mortu haietara hurbildu nahi ere, herensugez, suge gorriz eta eskorpionez estalia baita.
|
|
|
Lurralde
|
horretarik
Iohan Apezaren eremuko mugei jarraikiz, eguzki sortzera bazoazelarik, Kazai deritzan herrialde handi batera heltzen zara. Berrogei eguneko luzetasuna badu bederen eta berrogeita hamar eguneko zabaltasuna.
|
|
|
Azala horia dik eta haren egurra den azkarrenetarik duk. Inguruko ehun miletan ez duk bertze zuhaitzik aurkituko, salbu alde batetik, alde
|
horretarik
, hamar miletan bat aurkituko duk. Zaharrek ziotek horko zelai horretan zela Alexandro eta Dariuzen arteko gudua gertatu.
|
|
|
— Badu kasik oren bat
|
horretarik
mintzo zaretela eta ez duzue oraino ulertua. Soberaxko" rikar", behar bada?
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, euskal literaturak argitalpenik izan badu bere garaiari zegokionik, erran nahi baitu euskal gizar tearen testuinguruan bere garaiko literaturaren fruitu izan denik, hura izan da. Oro har, berant eta destenorez ibili bada euskal literatura, salbuespen gisa agertzen zaigu alderdi
|
horretarik
Echepareren kopla liburua (baita, berdin, sorkuntza literaturatik kanpo, Leiçarragaren itzulpenak ere), ez, ene ustez, aipatu gibelamendu kroniko baten hasikin gisa. Bizkitartean aski da azken bost hamarkadetan argitara eman diren euskal literaturaren historiei behako baten ematea, maiz kontrakoa erraten dela ohartzeko, eta alderantziz, aipatu berankortasunaren aitzindari eta ikurra ikusten dela ardura Echepare baitan, Erdi Aroko autore gisa aurkezten delarik.
|
|
|
Tradizio horren sortzeaz eta izan zuen bilakaeraz, gauza guti derrakegu, hain zuzen Echeparek baitigu haren lehen berri segura ematen, 35 eta alde
|
horretarik
inprimatuaren munduko garai hartako haren ordezkari egin deza kegu, funtsean Oihenartek (1665) berak (gaitzerranik haatik) egin zuen beza la, Etchegaray, Logras eta Etcheberriren idazlanak aipatuz bestalde. Echepare garai hartan jadanik bizi zen tradizio batean sarturik, inprentatik kanpo mol datua izan zen euskal koplagintza bat, segur aski kantuari ere lotua, izan zela onartzen dugu, eta gisa hartara interpretatzen Echeparek berak errana, hots, koplak egiteko erabili antzea ez zuela euskaldunen artera ekarri, baizik ere segitu eta garaiko gaiak erabiliz bere> ignoranciaren> araura> (hots, egilearen apaltasunaren topos hura bazterturik, bere> maneran) inprentaren bidez plaza ratu eta mundu guziari ezagutarazi.
|
|
|
Ordea, ideia
|
horretarik
abiaturik eta lehen euskal koplakaria herri> poeta> gisa aurkezturik, garaiak bestelakoak zirela kontuan izanik ere, Xenpelar eta Txirrita bezalako bertsolariekin pareka edo konpara ote daiteke Echepare, Altunak (1981) proposatu bezala. Berriz ere hemen baieztapen paradoxiko baten aurrean gaude, historiografiaren ikuspegitik, aurretik aipatu dugunaren beste bertsio bat eskaintzen duena.
|
|
|
Haatik, koplak kantuarekin lotuak izanik ere, ez da hortik segitzen ez zirela landuak. Alabaina ikus dezakegu garai berean (eta ondotik ere) XVI. mendeko frantses olerki anitz kantatzeko egiten zirela, ba tzuetan aurreko aireak baliaturik, eta askotan aire berriak sortuz ere, herri aireak eta aire landuak uztarturik (Graham 1964). 38 Marot en kasua bide da alderdi
|
horretarik
adierazgarriena. Hark ere, denbora hartako gainerateko olerkariek bezala, maiz kantuarekin uztartu zituen bere olerkiak (Françon
|
|
|
Lafonek (1951) ere, orokorkiago mintzatuz, agerian eman zuen Echepareren mintzamoldearen soiltasun hori, erranez haren mintzaira ez zela une> langue> artificielle, > savante, > mais> la> langue> qu' il> parlait> et> la> langue> du> pays. Aitzineko tradizio bati jarraikiz moldatu neurtitzetan herriko hizkuntza, bertsoaren egiturari plegatuz, modu naturalean erabiltzen zuen, beraz, Echeparek, eta ez da harritzeko alde
|
horretarik
herri poesiakoekin konpara tuak izan baitira haren koplak.43
|
|
|
Ordea, zergatik ikus jokabide horretan Echepare poeta ikasigabea zelako markarik edo froga biderik? Ezaguna da Frantziako lehen Pizkundeko olerkariek ondokoek baino hizkuntza soilagoa eta artezagoa erabili zutela, eta, alderdi
|
horretarik
, Echeparek ere horrelako joera erakutsi zuela zalantzarik ez da, nahiz garaiko euskarazko erreferentziarik gabe, edo hain urriarekin, neke den mailakatze egokirik egitea euskal koplagintzaren barnean. Gogoan eduki, bestalde, garai hartan euskara landuak izan zezakeen gizarte oinarria kontuan harturik (baita neurri batean behintzat hizkuntzaren beraren bereizgarriak ere), euskal kopla egileek nahitaez mugatu behar izan zituztela beren koplagintzako jokoak, edukiaren eta erranbidearen arteko uztarduraren egokitasunari emanez lehentasuna.45 Artifizioak> (orduko hitzaren hartzeko) eskain zezakeen baliabiderik gabe, monotoniaren eta neurtitz pobreziaren irriskua hor zegoen, kopla egilearen jeinuak (du Bellayk allégresse> d, esprit> gisa definitu zuena; ikus 46 oharra) baizik gaindi ez zezakeena, Echepareren kasuan neurri batean gertatu bezala, zenbaiten ustez bederen:
|
|
|
Buru bat elizak hesten dio, ateak plaza alde zabaltzen baitira. Beste aldera aldiz zimetaz legundutako josta leku zabal bat, soropila bat
|
horretarik
. Segidan eta zelai buruan Miruetako ahate putzua.
|
|
|
Mikele, ate gibeleko sorgin barrandalariak ez du hitz bat galdu ustegabetako berria erakatsi dion elakaldi
|
horretarik
. Irria gogoan eta ixilki doa bere logelara.
|
|
|
— Egiaz, oihukatu zuen erregeak Tiberen kondaira entzun ondoan, Gorrailen ausartzian eta haren gaztigu eskasean bada harritzekoa. Abere tzar
|
horretarik
libratuko nauenari sari eder eder bat eman niezaioke.
|
|
|
— Herioa ikusten dut ene aurrean eta badakit ez naizela
|
horretarik
aterako. Horra zer gaitik dutan azken fabore bat eskatzen...
|
|
|
Arraina nahi dudalarik, honat heldu naiz. Suila buztanean arrimatzen dut, urean barna jauts arazten zilo
|
horretarik
eta beha egoten naiz. Kasik betea iruditzen zaidalarik, uretik ateratzen dut eta ene harrapakin guzia Azelinari ematen diot, berak baitaki nik baino hobeki haren prestatzen.
|
|
|
Zango zaurituentzat deus ez da gasnaren ustela baino gaiztoagorik. Zatoz laster ene libratzera
|
horretarik
; ene aldetik ezin dezaket den mendren ekimen ttipiena ere egin trenputxartzea arriskatu gabe.
|
|
|
— Milesker, pentsatu zuen, musika
|
horretarik
ez dut dasta nahi, ene beharrientzat gogorregia da.
|
|
|
urdaiazpikoak bata bestearen ondotik gakotik libratu zituen eta etxerat eraman. Azelina, bere laguna, beha zegokion Adargaitz eta Sasitrauka bere bi umeekin, ea zer ondorio izanen zuen ateraldi
|
horretarik
.
|
|
2009
|
|
|
Jostailuen mundua zabala bezain oparoa da. Baina zeintzuk dira eskaintza erraldoi
|
horretarik
, umeei gehien gustatzen zaizkienak?
|
|
|
–Savoiarrekin batere kalapitarik ez dugu izan hondar urteetan, zure aita Henrike II.a haiekin baketu zenez geroztik. Bajartek Alençoni beti?. Elkar aditurik aritzen gara higanoten kontra, mugaz bertzaldean ere ez baitaude izurri
|
horretarik
libre.
|
|
|
Eta dena, gaur bihar etzi, egunero, derrigorrezko irakurketa den egunkari
|
horretarik
ederki piztua, sustatua eta haize emana.
|
|
|
Sigmak bazekien hori euskotarrena zela. Nehor ez zen determinismo
|
horretarik
eskapatzen ahal. Tabernariak Bakersfieldeko Noka saldoaren konpaktua ezarri zuen irakurgailuan.
|
|
2010
|
|
|
Egonezin
|
horretarik
nola ihes egin, etsiturik depresioan ez sartzeko. Gure bordj eta gotorleku zaharreko zoko batean, harresiari lotua, bazegoen dorre hertsi eta luze bat, gehiago baliatzen ez zena, barneko eskaler batekin.
|
|
|
Ez da diktadura, baina ez da urrun! Orduan heldu zen Urepeleko alde
|
horretarik
zaldi eta zernahi, ferietan ezartzen zuten, eta libro zen, libro ginen. Frantziako aldean finitu zen hori hiruretan hogeita hamabost aldean.
|
|
|
Jurisdikzio ahala funtzio jurisdikzionala, ahal
|
horretarik
eratorria eta hura justifikatzen duena, egikaritzeko aintzatesten da4 Funtzio jurisdikzionala zuzenbide objektiboa kasu konkretuan aplikatzean edo egikaritzean datza.
|
|
|
EAEko kasuan badirudi parke naturalen azpibalorazioa ekarri duela (Murua et al., 2006). Hala ere, teknika honek ez ditu hainbesteko denbora eta baliabide xurgatzen, eta alde
|
horretarik
, kostu eraginkortasun garaia izan dezake.
|
|
|
Ladousse txostenaren egiteko bolada horretan, duela bultta bat, jakin nuen DRAC etik Xiru, Hartzaro eta Itsasuko festibalak egitura amateur zitzaizkiela. Herri soinularien adarrak dira edo ziren hiruak, eta ez da ardit bat ere erortzen ahal Iparraldean musika mailan, ez bada kotera
|
horretarik
. Plaketak ikusten badira, dituzten prentsa arduradunak, hedabideetan den presentzia..., argi da profesionalak direla, Akitanian edo hego handian egiten diren beste festibalen ereduan edo uhinean.
|
|
|
Hori ez da ustegabekoa. Indar
|
horretarik
azkar zaitezte!
|
|
|
G. Oraino
|
horretarik
urrun naiz?
|
|
|
Eta
|
horretarik
, hihaurk aldiunea abiaraz hezake.
|
|
|
Bultzadak puntu bat inarrosten din; eta puntu
|
horretarik
mugimendua abiatzen dun, eta jatorrizko puntura itzultzen.
|
|
|
Ez haiz
|
horretarik
hain urrun. Ongi aitzinatzen ari haiz.
|
|
|
Begira! Ur bizi
|
horretarik
edaten baduzue, ez zarete sekula egarri izanen, Ur horrek HARI batzen zaituztelako.
|
|
|
Berenaz ari badira, aldi berean Euskal Herri osoarentzat mintzo dira. Nola jalgiko gara sufrimendu
|
horretarik
–... . Eta ondoan Pantxoa Bimboire Enbatako hurbila baita, komentarioak segitzen.
|
|
|
Ez gara bide horren saihetsean egon behar. Erantzukizun sobera handia da, eta Ipar Euskal Herriko alderdi abertzale gisa ezin gara prozesu
|
horretarik
kanpo egon. Barnetik segituko dugu, ez kanpotik.
|
|
2011
|
|
|
Norabide diferentean doazen bi tren dira, instant iragankor batez elkartuko direnak.Berez, anekdota hutsetik gertu da motorea, gurasoen bereizketaren ondorioz bananduta bizi behar duten bi anaien arteko harremana. Zinemagile handien bertutea da hutsala dirudien
|
horretarik
kontakizun unibertsalak ateratzea. Eta halaxe egin du berriro ere Kore edak.Xehetasun ñimiñoei erreparatu, narrazioa modu pausatuan eraman, krisialdian dagoen gizarte baten erretratua egin, umorea taxuz baliatu?
|
|
|
–Etxeak ere goitik beheiti erortzen dira batzuk, baina ez ote dugu etxe gehiagorik eraiki behar horregatik? Kontua ez da, izan ere, gauzak eraikitzea edo ez eraikitzea, baizik eta ongi edo gaizki eraikitzea, eta Urgaingo urtegiak, ikuspuntu
|
horretarik
, berme osoa izanen du?
|
|
|
–eta, arestian bezala, belarria bihurritzeari utzi eta, hatza haren bularrean paraturik, erran zion?: Ez al dakik neskak bizikletan eramatea bekatu mortala dela, eta bide
|
horretarik
infernura joanen haizela, ziur baino ziurrago?
|
|
|
Gerrateko zauriak, bertzalde, ez zion ondorio larririk utzi: ikustekoa zen, alde
|
horretarik
, zein ibiltari arina zen, baita gogorra eta nekagaitza ere!
|
|
|
Zergatik erraten dizut hori? Bada, herri
|
horretarik
bortz kilometrora dagoelako Frantziako muga. Inguru hura, makiak direla-eta, guardia zibilak hartua dago gaur egun, baina ezagutzen duzu Atilano:
|