|
2002
|
|
|
Gure aurrean, metro gutxira, Nerbioi ibai zabala, ibai ospetsua, Euskal Herriko ibai guztien ibaia, batzuetan mardul eta handi, besteetan ez hain mardul eta ez hain handi, inoiz behe eta mendre, beti ere narratx eta zarpail topatuko genuena. Noizbait ere konturatuko ginen zerk eragiten zuen ibaiaren gizen argal itxuraldaketa hura, eta ez ginen haserre, alajaina, edozein entziklopediatan irakur daitezkeen honako
|
hitzon
zentzuaz jabetu ginenean: " Bilbao, Nerbioi ibaiak zeharkaturiko hiria, edo hobe esanda, izen bereko itsasadarrak, zeren haren urek itsas mareen gora beheraldiak jasaten baitituzte bertatik igarotzean,...".
|
|
2004
|
|
|
Besterik da, noski, ondo ulertu badut bederen, ondoko
|
hitzon
mezuarekin gertatu zaidana: –Esan nahi dut defendaezina gertatuko dela ideologikoki; edonola ere, jasanezina, gehiengo batentzat?.
|
|
|
Eta bada, azkenik, hizkuntzaren eta kulturaren itzala itzali ezinezko indarra izan dela uste duenik, haren izana eta izaria legitimatze aldera. Hauen artekoa dugu Joseba Alvarez, segidako
|
hitzon
adierari bagagozkio behitzat. La importancia del aspecto lingüístico cultural en la política de dominación y asimilación de los esta dos viene reflejada en su propia actuación tanto pública, como en la iniciativa privada de los sectores económicos que lo sustentan. Por un lado, el Estado recurre a la uniformización lingüístico cultural para legitimar su carácter unitario e indivisible.
|
|
2005
|
|
|
Madokak ere isilik iraun du une batez,
|
hitzon
esanahi sakona hausnartzen, agian.
|
|
2006
|
|
|
Etengabeko errepikak oharkabeko bilakatu ditu. Begi niniek
|
hitzon
formako zulo moldeak eginak dituzte, euren soslaien pasabidetik sartzen dira hitzok begietara eta han pausatzen, haurtxoen jolas geometrikoetan hirukiak eta laukiak bakoitza bere zuloan bezala; nini ertzik urratu gabe, tentsiorik sortu gabe, eraginik gabe, orbela bezain apal eta itzali.
|
|
|
Haize firin batek eramaten zituen
|
hitzon
hariak suhiltzaileak zeuden tokira, ustekabeko prentsaurrea gertatzen ari zen tokitik hogei bat metrora.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza batek, beste hizkuntza familia bateko hitzak beregandu arren eta
|
hitzon
kopurua handia izanagatik, ez du galtzen jatorriz edo antzinatik duen berezko izaera, bere osotasuna. Cavalli Sforzaren hitzetan:
|
|
2008
|
|
|
Zertan datza izan ere askatasunaren zer hori, herri honetan aske izatea euskaldun izatea ez baldin bada? Eugenio Etxebesteren ondoko
|
hitzon
mezua uste dut gure galderen zentzu bertsukoa dela:
|
|
|
Lau urte bete ziren atzo Nazioarteko Justizia Auzitegiak banaketa hesia legez kanpo jo zuenetik; denboraren joan etorrian zokoratuta gelditu da nazioartearen ohartarazpena, Israelen tinkotasunean makurrarazita. Hesia bertan behera uztea, eta kaltetutako palestinarrei laguntza ematea galdegin zion auzitegiak Tel Avivi, baina ahotsa sobera altxatu gabe, eta
|
hitzon
oihartzuna denboran galdu da. Ebazpenak ez zuen ezertara behartzen, eta Israelek entzungor egin dio irmo.
|
|
|
Hik badakin, esan nion nik, nire baitako ezbaian ibili eta gero bi
|
hitzon
irmotasuna egokia ote zen momentu hartarako. Rosaren erantzuna aratza izan zen:
|
|
2009
|
|
|
Zenbat galdera!?... egiten ditu langile batek liburu baten aurrean. Bertolt Brechtek idatzi zuen olerkia; ondoren, Mikel Laboak maisuki musikatu zuen, eta
|
hitzon
espiritua, orain, zurian beltz paratu dute Sabino Ormazabal eta Ibon Plazaola Bidea Helburu taldeko kideek Indarkeriarik gabeko 500 ekintza. Historia kontatzeko beste modu bat liburuan (Manu Robles Arangiz Institutua, 2009).
|
|
|
Zirkuko hainbat eszena deskribatzen zuen testuak, eta eszena bakoitza tititero titirimundi leloarekin bukatzen zen. Niri asko gustatzen zitzaizkidan
|
hitzon
erritmoa eta aliterazioa, eta, egun batzuetan, nonahiko bazterrak nazkatzeraino ibili nintzen titiritero, titirimundi, titiritero, titirimundi! eginez.
|
|
|
magikoak direlako behar dute izan beste hitz klase guztiek baino zehatzagoak. Louis Ginzberg ek Les légendes de Juifs liburuan dio
|
hitzon
zehaztasunak ez duela soilik fisikoa izan behar, ez du izenaren eta izendatuaren arteko korrespondentzia erabatekoa beste ezer gabe aztertu behar?. Altxor sekretu baten atzetik dabilenak behar du praktikatu hitzen morala ere:
|
|
2010
|
|
|
–Bada, ondo, bai, ondo; laugarren goaz?.
|
hitzon
azken hatsarekin batera, amildegia sortu zen bien oinetan, bai baitzekiten berriro ere isilune narda garri berberak irentsiko zituela.
|
|
|
" Integrazioa", aldiz, aurreko bien artekoa litzateke, immigranteak bikulturalismoari eutsiko lioke, baina hitz hau modu anbiguoan erabili izan da sarritan. Dena den, jarraitzekoa da hiru
|
hitzon
erabileraren jokoa Frantziako politikan.922
|
|
|
Besteak, Flamenkoa. Eta aingeru bibotedun batek, hatz erakuslea goratuz, Belen Esteban oihukatu zuen,
|
hitzon
esanahia ulertu gabe baina guztiz sinetsita, epifania bat bailitzan.
|
|
2011
|
|
|
Aurrekoa baino atseginagoa zen irakurri berri nuena, baina ni nengoen berriro
|
hitzon
ispiluan. Beste ahalegin bat egin nuen.
|
|
|
Egintzarako irrika? Hiru
|
hitzon
esanahiak batuko dituen laugarren hitz baten bila hasi behar dut?
|
|
2012
|
|
|
Itzulian itzulian, hasieran aipatutako Pessoaren kantu horren xuxurla ñimiñoak leiho azpitik sartu balira bezala, Benitok laztanez musikatu zituen
|
hitzon
hotsak datozkit belarrira. Brastakoan arretaren goraipamen bilakatuak dakuskit, haien dantza leunean arretaren hazia balekarte bezala, niregan pilpira hilezkor bilakatzera.
|
|
|
Ez egite ekintzailea edo esan genezakeena. Hasieran ez nituen
|
hitzon
barrunbeak ulertzen, baina orain argia zait dena, Benitoren hitzen harira: zorionaren bila joan beharrik ere ez duzu, daukazun zoritxarra kendu eta nahikoa duzu.
|
|
|
zein garrantzitsua, zein erraza, eta zein zaila egiten den dena antolatu beharra daukan gizarte honetan. Thomas Mertonen esaldi bat datorkit gogora Benitoren azken
|
hitzon
harira: –Nire zoriona da zoriontasuna lortzeko programatua dagoen ezer ez egitea?.
|
|
|
Pentsamendua erabiltzen dugu pentsamendu kodifikatu bat ezabatzeko, beti pentsamendu askearen bila. Hitzak erabiltzen ditugu
|
hitzon
esanahi ezdeusa salatzeko. Hori ote zen Oteizak bilatzen zuen hutsunea?
|
|
|
Inasek oroimenean utzi zizkion
|
hitzon
oihartzunpean doala, noizbehinka aldamenera begiratzen du Luisek, erlojua erabiltzera ohituta dagoen orok hura falta izan arren tarteka eskumuturrera begiratu ohi duen bezala. Ez dauka nori entzun eta ez dauka nori hitz egin.
|
|
2015
|
|
|
Agi danean, exajeratu samarra naizela iritziko zenioten, honezkero, nire lehen hitzok irakurrita. Zeuon kontura doa erabaki hori eta, egia esan, berdin dit horrek, deliberatuta baitaukat
|
hitzon
hasieratik bertatik azalik gabeko mamia naizela, harategietako kakoetan zintzilikatzen dituzten arkume larrutuak bezala. Giharra naiz, urdaia eta hesteak, zainak eta odol tutu guztiak agerian, horniduretarako beta eta gogorik ez daukan okela zati gorri hutsa.
|
|
2017
|
|
|
Pozoia hitzetan baino,
|
hitzon
soinuan zeramaten. Haiekiko belarri mina ez zen gizatiarra, ezta aberetiarra ere.
|
|
|
Mendebalean un dago ondorengo sei
|
hitzon
amaieretan: asun (ez asuin, ausin, osin); bartzun, bertzun?
|
|
2018
|
|
|
–Ego distonikoak? . Carmela Basagurenek, ordurako
|
hitzon
esanahia ezagutuko ez balu bezala.
|
|
2019
|
|
|
–Hemen kanpoan? , errepikatzen du emakumeak,
|
hitzon
esanahi zehatza ulertu nahian.
|
|
|
–Hasieran, egoera lasai antzean zegoen. Oso aldian behin faxistekin borrokatxoren bat edo beste gertatzen bazen ere, aparteko arazorik gabe eusten genion gure posizioari, emakumeak kemenez astintzen ditu eskuak,
|
hitzon
indargarri. Hogeita hamar, hogeita hamabost urte inguruko emakume heldua da, eta berak egiten dituen keinu zein mugimendu orok grina adierazten dute?.
|
|
|
Emakumearen
|
hitzon
atsekabe kutsua biluzia da oso, tolesgabea erabat.
|
|
|
EHHE osatzeko jarraitu dituzten irizpideak ere argitu ditu Lakarrak: . Hitzen hedadura geografiko zahar eta berria, lekukotasunen kantitate eta kalitate historikoa, haien antzinatasuna protohistorian eta historiaurrean, oinarrien emankortasun lexiko eta morfologikoa,
|
hitzon
inguruan sortutako bibliografiaren kantitatea eta kalitatea. Hori dena izan dugu kontuan?.
|
|
|
Zelaia denbora luzez izan da herriaren estatusaren erakusleiho, eta izaera horrek bizilagunen subkontzientean dirau. Ilustrazioan sortutako moralaren eta klasearen adierazle, espazioan bete beharreko kode etikoa belaunaldiz belaunaldi transmititu da gaur egungo jarrerak mugatuz Baina, Xalbadorren
|
hitzon
metafora gogoratuz, Herria da gorputza, hizkuntza bihotza; bertzetik berextean, bitarik bakotxa; izaite horrendako, segurra hil hotza. Nahitaezkoa izango da, bada, espazio publiko batek biziraun nahi badu, gaitasuna izatea egungo komunitate pluralari erantzun egoki bat emateko.
|
|
2020
|
|
|
Pentsa daiteke idazlearenak datezkeela. Orduan,
|
hitzon
irakurketa biografikoari ekin dakioke. Pentsa daiteke, halaber, izadiaz gaindiko norbaiten hitzak datezkeela:
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, euskal naziogintzari dagokionean esaldi horrek izan ditzakeen irakurketa zenbaiten inguruan jardungo naiz. Lucien Febvre Frantziako Analetako Eskolaren sortzaileak azpimarratu moduan, fronterak izendatzeko baliatu izan diren hitzen inguruan,"
|
hitzon
historia zirriborratzea aldi berean hitzok adierazten dituzten ideien historia zirriborratzea da" (1962). Eta hori egitearekin batera, estatuaren bilakaeraz jardutea.
|
|
2021
|
|
|
Guztiz okerretara aditu ez badut, maisuak azken
|
hitzon
bidez zioena zen Sabino Arana Goiriren hizkuntza gaztelania zela. Horren ostean euskaraz egin zion gutuna, hauxe:
|
|
|
Lau giltza
|
hitzon
bidez sintetizatzen da hil arteko urteetan Nikolek ezagutuko zuen prozesua. Nikolek beste inork baino gertuagotik.
|
|
|
“Plaza”, ezkerreko aldea. Nik Frankoren bilobari gutuna lantaldearen parte izan nintzenean ezagutu nuen
|
hitzon
erabilera eta izugarri praktikoa iruditzen zait.
|
|
2022
|
|
|
Irain
|
hitzon
ezaugarrietariko bat, aldakorrak izatean datza. Alditik aldira, belaunaldiz belaunaldi aldatuz joaten dira.
|
|
|
Orain arte ere ibilia da Otamendi poemotan proposatzen dizkigun xendretan: giro soziopolitikoarekiko eta, oro har, jendartearekiko kezkek pisu nabaria dute
|
hitzon
nondik norakoetan, besteak beste, justizia eza eta berau estaltzeko hizketak jomuga. " Badagoela diogu baina gero/ ez da izaten jakirik denontzat/ nahikoa badela diogu eta gero/ ez daukagu denok arnasteko/ behar besteko aire hori".
|
|
|
KATU BAT NAIZ, hori da nire buruaz dakidan guztia. Hiru
|
hitzon
tripodean finkatzen da: zerbait naiz, zer bat, zer eta katu.
|
|
|
Gure ekonomia ez dago bere onenean eta denborak ez du itxaroten. Nire ugazabak ez du
|
hitzon
esanahia ulertzen, entzun: berdintasuna, amatasuna, konpromisoa, familia, lan kontziliazioa.
|
|
2023
|
|
|
Hortaz, Martinaren aurrean paratu nintzen, hankak zabal eta besoak bular aurrean antxumatuta, eta harro plantan zera esan nion, probokatzaile, zer, zeri begira zaude, gustatzen zaizu, e, gustatzen zaizu ikusten duzuna, ezta? Martina Karrikabürük, lehenik, mintzo oso ezezagun batean, etrusko arkaikoan, esaterako, hitz egin izan banio bezala begiratu zidan; gero, poliki poliki
|
hitzon
esanahia prozesatu ahala, argi izpi bat egin zitzaion buruan eta hasierako ustekabe hura gainditzen joan zen, harik eta aurpegiaren muskuluak barre algara total, erostezin eta geldigaitz batean lehertu ziren arte. Hitz hauek koroatu zuten, handik gutxira, leherketa hura:
|