|
2000
|
|
|
Arabakoak Zornotzara eramaten dira. Planta
|
hauetan
plastikoa, metala eta brika sailkatzen dira eta material bakoitza leku desberdinetara bidaltzen da birziklatzeko. Plastikoa garbitu, txikitu eta urtu egiten da eta plastikozko gauzak egiteko erabiltzen da, berriz ere.
|
|
|
Ontzi hauek plastikozko poltsa gardenetan jasotzen dituzte hiritarrek eta ondoren, kamioi bat pasatzen da hauek jasotzera astean behin. Poltsa
|
hauetan
ere aurrerantzean aluminiozko ontziak jasotzeko asmoa dago, momentu honetan metalezko ontziak zaborrarekin batera biltzen baitira. Dena den, metala sailkapen plantetan banatu eta berreskuratzen da eta aluminiozko latak erre egiten dira, berriz ere erabili ahal izateko.
|
|
|
Eguberriak dezente gozatzen lagundua izango zion eta izeiaz beste egiteak bihotzeko hari mehea teinkatzen zion nonbait eta ez zekien zer egin. Azken hamazazpi urte
|
hauetan
garaitsu honetan hamaikak emandako erantzun bera eman nion nik. Inongo lotsa izpirik gabe zabor pilan utz zezala, alegia.
|
|
|
Ez dakit, ez dut ausartegi izan nahi, besteak beste ez naizelako gauza
|
hauetan
aditua. Ez dut uste orain ikaragarrizko jardunaldi bat egin genukeenik gaiaren inguruan erabakitzeko; horrelakoek ikaragarrizko beldurra ematen didate.
|
|
|
Azken 18 hilabete
|
hauetan
baino askoz hildako, kale eraso, mehatxu eta istilu gehiago bizi izan ditugu gure herri sufritu honetan. Baina, espainiar inperioaren harrotasunetik abiatuta, demokraziaren karetaz mozorrotuta dabiltzan hainbat esatari, iritzi emale, kazetari, intelektual eta politikok ez dituzte abertzaletasunaren kontra hain gauza gogorrak esan.
|
|
|
Azken hamar urte
|
hauetan
, 1988ko eta 1998ko datuak ikusita, lizentzia kopurua jaitsi egin da Euskadin. Datu hauek jubeniletik gorakoenak dira eta noski, hor haurren datuak ez dira kontuan hartzen.
|
|
|
Lizentzia
|
hauetan
frontenisekoak ere sartzen dira. Valentzia aldean eta asko jokatzen da modalitate honetan eta lizentzia gehienak frontenisekoak dira.
|
|
|
Hala ere, Iruñean bildu ginenoi, beste euskaltzale askori bezalaxe, azken urte
|
hauetan
euskara Euskal Herriko egoeraren gainetik balego moduan, hizkuntza neutroa balitz bezala, jarduteko joerak, kezka sortzen digu.
|
|
|
Orain arte, Zuberoak eta espartingintzak bat egiten bazuten, azken hogei urte
|
hauetan
industria horrek indarra galdu du, horrekin batera merkatuan zuen tokia eta azkenik Zuberoan segurtatzen zituen lanpostuak. Ixtera doan azken lantokia Atharratzeko Etxandi industria gizonaren La Tardesienne da, nonbait hogeita hamar langile kaleratu berri dituena.
|
|
|
Guztira, beraz, bost kontzertu eskainiko ditu, BBKren laguntzaz. Kontzertu
|
hauetan
Brahms, Schubert, Beethoven, Vivaldi eta Ravelen musika zortzi eta hamabi urte bitarteko haurrengana hurbildu nahi da. Horretarako, haurren munduko elementu ezberdinekin sentimenduak, abereak, dantza, antzerkiak eta natura musikak duen harremana jorratuko da.
|
|
|
Edozein modutan, bada aipatu bako beste ezaugarri bat hauteskunde
|
hauetan
, hiru urte eta erdiko epean ez dela besterik izango, legealdiak bere osotasunean betetzen badira behinik behin. Ez da datu makala.
|
|
|
Nafarroan berriz, eta maila orokorrean aztertuta, justu, aurkako politika egin dela esan dezakegu, azalera txikiko guneak babestu ziren lehendabizi eta azken urte
|
hauetan
, azalera handiko natur parkeak bultzatu dira administraziotik. Zailtasun eta istilu ugari izan da gainera eremu hauek legez babesteko garaian, administrazioa eta bertako biztanleen artean.
|
|
|
Nafarroako naturaren kontserbaziorako legeak, bost babes figura ezartzen ditu; erreserba integrala, natur erreserba, lekune naturala, natur monumentua eta natur parkea. Nafarroako 8/ 87 Legeak dioenez, erreserba integralek, babes neurri zorrotzak izan behar dituzte, bertan balio biologiko nahiz ekologiko handiak baitaude, ondorioz, ingurune
|
hauetan
ez da inongo giza-jarduerarik baimentzen. Debeku honetatik at leudeke jarduera zientifiko eta dibulgatzaileak, nahiz eta hauek ere murriztuko dituzten.
|
|
|
Bai, posible bai. Askotan jendearen heziketa eta jarrera zaindu behar izaten dira ingurune
|
hauetan
. Edozein modutan, egiazko planak egin behar dira.
|
|
|
UZTAILAREN 4, 5 eta 6an" Hik Hasi" aldizkariak antolatu dituen Udako Topaketa Pedagogikoak burutuko dira Donostian. Topaketa
|
hauetan
goizez ikastaroak eta arratsaldez saio libreak egingo dira. Ikastaroei dagokionez, guztira 12 izango dira:
|
|
|
Beste hainbat euskara elkartetan bezala, herri komunikabide bati ekiteko asmoa azaldu zen iazko udazkenean Hernanikoan ere, eta hori denborarekin bi orriko egunkariaren formulan mamitu da. Udalak dirulaguntza ematea erabaki du, eta une
|
hauetan
Dobera elkartea" Hernaniko kronika" kazetaritza eta publizitate alorretan landuko duen lan taldea kontratatzeko deialdia prestatzen ari da. Inguruko egunkarien tankerako neurriak izango ditu, eta bere bi orrietan Hernaniko albiste eta zerbitzuak eskainiko ditu.
|
|
|
Uztapidek bertso
|
hauetan
azaltzen duen moduan, astoak lan ugari egin du. Garraiorako erabilia izan da batez ere.
|
|
|
Normalean ordea, gai hauek aldizkari espezializatuetan jorratzen dira eta ez dira irakurleri orokorrera iristen. Postal
|
hauetan
Bizkaitik hasi eta Lleidaraino, Pirinioetako hilharriak islatu nahi izan ditut eta hauen bitartez sortu jendearengan.
|
|
|
Ba, egia esan, urte
|
hauetan
, umeen bizkortze prozesu horretan aldaketa nabarmena somatu dugu. Lehen haurtzaroa luzeagoa izaten zen, gaur egun, 12 urteko haurrak jauntxoak dira; lehen aldiz, inozentzia hori 14 urte arte heltzen zen.
|
|
|
1996\. urtean hasi zinetela esan duzu eta orain zabaldu eta aurkeztu duzue. Zer egin duzue urte
|
hauetan
zehar?
|
|
|
Erromantikoek ordea, azken hau jaso nahi izan zuten, eta horretan saiatu ziren baita ere Grimm anaiak. Hori dela eta, bi edizio
|
hauetan
ohar ugari jaso zituzten ipuinak noiz, nori eta nola bildu zituzten azalduz eta beste ipuin tradizioekin alderatuz. Gainera, ez zuten marrazkirik erabili.
|
|
|
Guztira, zazpi edizio kaleratu zituzten Grimm anaiek eta 210 istorio ezberdin jaso ziren
|
hauetan
. Baina Grimm anaiek bildutako ipuinak mundu guztira hedatu eta 160 hizkuntza baino gehiagotara itzuli dira.
|
|
|
1366ko Libouneko hitzarmenean, Pedro I erregeak Eduardo III.aren seme Printze Beltzari eskaini zizkion Castro eta Bizkaiko jaurerria. Printze Beltzak bere" Seigneur de Bizcay et de Castro D' Ordiales" titulua erantsi zien aurretik zituenei, baina Pedro I.ak berak lurralde
|
hauetan
sartzea debekatu zion.
|
|
|
30 urte
|
hauetan
Seaskak publikotasuna eskatu du Hezkunde Nazionalari buruz. Iduritzen zaio Seaskari euskarazko irakaskuntzan zerbitzu publiko bat eskaintzen duela eta zor zaizkiola araberako baliabideak, eta beraz, eskakizun hori biziki azkarra da Seaskaren historian.
|
|
|
Elkarrizketa
|
hauetan
Diwanekin ibiltzen gara. Diwan presatua da, zeren eta egoitza arazo handiak dituzte.
|
|
|
Helburu horrekin, ahalegin handiz eta anitz jenderen partehartzeari esker, prozesu politikoa abian jarri da Euskal Herriko eragile politiko, sindikal zein sozial guztiei parte har dezaten eskainiz. Azken hilabete
|
hauetan
somatzen da oso prozesu luzea izan daitekenaren lehendabiziko jelkaldia bukatu dela. Beharbada saioa bukatu egin da, baina prozesuak aurrera segitzen du.
|
|
|
HEGOALDEAN gertatutako kale borroka kasuak Espainiako Entzutegi Nazionalak epaituko duela erabaki du auzitegi horretako Penaleko Bigarren Epaitegiak. Kale borrokarekin lotutako epaiketa bat medio, Iñigo Iruin abokatuak, kasu hauek lurralde auzitegietan epai zitezen eskatu zuen, terrorismo delituaren tipifikazioak erakunde baten beharra duelako eta kasu
|
hauetan
ez zegoela horrelakorik argudiatuz. Epaiaren arabera, ostera, era horretako delituak" ez dira terrorismoaren ohiko kontzeptuaren barruan sartzen baina biolentzia politikoaren bokazio eztabaidaezina dute".
|
|
|
eszenaratzearen freskotasuna batetik eta Paco Mir en testu bihurria bestetik, ateraldi, keinu, ironia eta amarruz betea. Erritmo bizia ematen laguntzen dion asmazioa ere badu, lerro
|
hauetan
argituko ez duguna, obra ikusteko asmoa duenak ezustea har dezan. Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko duzu bertan.
|
|
|
SPRIk ez du azken zortzi urteetan Europako alde hau ukitu ere egin. Egun, bertan kokatzeko formularik egokiena eta iraunkorrena aztertzen ari da, EAEko enpresek merkatu
|
hauetan
sarrera azkarra izan dezaten. Ziuraski azkenean ordezkaritza bat ezarriko du Polonian; herrialde horixe izango da euskal sozietate sustatzailearen aurreneko helburu estrategikoa.
|
|
|
Eslovenia, Txekiar Errepublika, Polonia, Errusia, Letonia eta Lituania dira Europako mailara gehien hurbiltzen diren herrialdeak. Herrialde
|
hauetan
garrantzitsua da kontsumoaren kultura, izan ere, tradizio handia izan dute industrian, nahiz eta industria gehiena armagintzari emana egon izan den. Antzeko industria kultura honen erakusgarria izan da Bilboko Makina Erremintaren azken Biurtekoetan ikusi ahal izan dena.
|
|
|
UZTAILAREN 12tik 15era burutuko da Donostian III. Antzerki Feria. Guztira, hogei lanetik gora ikusi ahal izango dira egun
|
hauetan
, %45a euskaraz eskainiko delarik. Euskarazko lan hauek kalean egingo dira gehienbat.
|
|
|
Dena den, euskal jokalariek ez zuten errukirik erakutsi eta moskutarrak 1 jipoitu zituzten. Hortik aurrera gure jokalariek erakustaldi mordoxka burutuko zuten herri eslaviar
|
hauetan
eta beren jokoa ikusteko hainbat eta hainbat gonbite jaso zuten, estadioak oso txiki geratzen baitziren ikusi nahi zituen jendearentzat.
|
|
|
Oro har euskal jokalariek beren nagusitasuna erakutsi zuten herri
|
hauetan
zehar, bertakoak harriturik utziz eta teknika mailan gauza asko erakutsiz. Moskuko Spartak en kapitain zen Starostin jokalariak hitz hauekin laburtu zuen euskaldunen eragina sobietar futbolean:
|
|
|
Orora, irrati egitasmo berria abiarazteko kostua 600.000 bat liberan (15 milioi pezeta inguru) ibiliko da. Subentziorik ez dutenez, martxoan hasitako kanpainak ekitaldi
|
hauetan
du oinarri eta, horren kariaz, behar beharrezko dute ekitaldiak kutunki apailatzen jarraitzea jendea hunkitzeko asmoz. Kontu korronte bat ere irekia da horretarako.
|
|
|
Duela 15.000 urte inguru, azken glaziazioaren bukaerak ekarritako itsasoko ur mailaren igoerak, ordurarte lehorrean egondako lur eremu zabalak ur azpian uzteaz gain, kostalde berriaren ondoan gelditu ziren ibai zatiak itsasmareen eraginpean gelditzea eragin zuen, egungo itsasadar eta estuarioak agertu zirelarik. Itsasoko eta ibaietako urek elkar besarkatzen duten leku
|
hauetan
, bere emankortasunarengatik eta bizidunen aldetik azaltzen duen oparotasunarengatik ezaguna den ekosistema interesgarria garatzen da: padura.
|
|
|
Autoa aparkatu eta biribilunetik eskuinean aurkituko duzuen Gandia Bidetik abiatu behar duzue. Duela gutxi arte, inguru honetan Bizkaiko baserri tipikoek eta bere landazabalek osatzen duten nekazaritza paisajea nagusi bazen ere, azken urte
|
hauetan
, asteburu eta oporraldietarako etxetxo eta txaletez bete da, paisajea nabarmen degradatu delarik.
|
|
|
Beste ertzan, ordea, Plentziako abanikoa edo Isuskiza izenez ezagunak diren meandroa eta ibai lurmena zabaltzen dira, egitura geologiko hauen sorrera eta bilakaera ulertu eta aztertzeko gaur egun aurki dezakezuen adibiderik argienetakoa izanik. Inguru honek ere, azken urte
|
hauetan
urbanizazio itzela ezagutu duen arren, uretatik hurbilen dauden aldeetan egitura naturala eta berezko landarediaren ordezkaritza oparoa azaltzen duten padura eremu zabalak mantendu dira. Bestaldetik, aipagarria da, inguru honetan aintzinako untziraleku bitxi bat ongi kontserbaturik dagoela.
|
|
|
Inguru ezegonkor
|
hauetan
mugitu eta elikatu ahal izateko, limikoloek hainbat moldaera azaltzen dute, hala nola, hanka eta moko luze eta indartsuak edo ornogabeak istiletan antzemateko moko sentikorrak.
|
|
|
Natura ikuspegitik, aspekturik aipagarrienak, bai Santa Klaran eta bai Urgullen ere, Armeria euskadiensis landare endemikoak azaltzen dituen populazio joriak eta sugandila iberiarrak bi irla
|
hauetan
azaltzen duen Podarcis hispanica sebastiani izeneko subespezie endemikoa lirateke.
|
|
|
Ikuspegi naturalaren aldetik, ingurune
|
hauetan
dauden animalia eta landare komunitate interesgarriez gain, aipatzekoa da lore zuri deigarriak azaltzen dituen Cochlearia pyrenaica aestuaria landare halofiloaren presentzia. Euskal Herrian soilik itsasadar honetan agertzen da.
|
|
|
Hegaztien artean, substratu bigunetan mugitzeko eta harrapakinak bilatzeko moko eta hanka luze eta indartsuak azaltzen dituzten limikolo edo zangaluze txikiak ditugu limo irla hauen hegaztirik ezagunenak. Dena dela, ardeidoak (lertxun, lertxuntxoak, amiltxoriak...) edo anatidoak (ahateak, zertzetak, antzarak...) ere, sarritan ikusten dira limo irla
|
hauetan
edo inguruetan
|
|
|
Uste dut azken bizpahiru urte
|
hauetan
erakasteari lehentasuna eman zaiola, eta berpiztearen arrazoia Amets izan dela. Berak Miren Artetxerekin batera jarraitzen zuelako bertsolaritzaren bidea eta ikusten zelako bere inguruan talde bat egin zitekeela.
|
|
|
Azken urte
|
hauetan
Antxieta taldeko azpeitiar gazte batzuk aurkitu dute Zestoan Behe Paleolitoko aztarnategi hau, oso zaharra eta garrantzi handikoa. Hain zuzen, Antxieta taldekoak izan ziren orain dela 30 urte Ekaingo kobazuloa aurkitu zutenak.
|
|
|
Urte
|
hauetan
zientzia aldetik aurkikuntzak egiteko aurrerapen dezente eman da. Horrek fidagarritasun handiagoa emango du, ezta?
|
|
|
Unibertsitate asko ari dira horren aurka. Zaragozakoa, Granadakoa, azken momentu
|
hauetan
Madrilen ere bai, horren aurka hasi ziren. Ondare asko ari da txikitzen, desagertzen, hain zuzen txosten bigunak egiten direlako.
|
|
|
1469an Rodrigo Balzategi izeneko artzainari Ama Birjina agertu eta" Arantzan zu?" galdera ospetsua egin zionetik denbora luzea igaro da, baina bost mende
|
hauetan
mendi bailara basati eta izugarriz inguratutako leku hau gero eta pertsona gehiago erakartzen joan da.
|
|
|
Hau ez da truke bat. genuke EH eta EArekin elkarlanean batera aritzea baina baldintza
|
hauetan
ez da posible.
|
|
|
Azken honek Euskal Herriko ondare kulturala bisita gidatuen bidez ezagutzera emateko helburua du. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan zehar, guztira, sei ibilbide prestatu dira,
|
hauetan
68 erretaula ikusi ahal izango direlarik, gidari profesionalen laguntzaz. Bide hauetatik bi Araban kokatu dituzte Arabako Lautada eta Aiarako bailara zeharkatuz, beste bi Bizkaian zehar Durangaldea eta Lea Artibaiko herrietatik igaroz eta azken biak Gipuzkoan antolatu dituzte bertako Deba Garaia eta Urola eskualdeetako erretaulak ikusteko.
|
|
|
Kondairak dioenez, behin Bidarraiko neska gazte bat galdu zen inguru
|
hauetan
, eta herrikoek, kezkaturik, haren bila hasi zirenean, ez zuten arrastorik ere aurkitu, ez gorputzik eta ez ezer. Hala ere, inguruetan" hago, hago!" esaten zuen ahots bat en tzuten zen.
|
|
|
Euskarazko liburugintza gehiena bezala, herrigintzaren atal ere bada, batetik. Bestetik, berriz, gogoeta eta eztabaida suspertzea du, hasiera hasieratik, xede (ez lan ildo guztietan, baina bai
|
hauetan
), eta, alde horretatik, emaitzak ez dira pozez txoratzeko modukoak izan.
|
|
|
Iragan neguan, berriz, bertze hogei bat gazte hurbildu ziren". Formakun tza ikastaro
|
hauetan
zeregin bi burutzen dira: lehenik eta behin, gazteek irratigintzarako tresnerien erabilpena menperatzen ikasten dute.
|
|
|
Euskal sindikatuak kanpaina bat ari dira bultzatzen 2000ko lehenengo hilabete
|
hauetan
modu beldurgarrian ugaritu diren lan istripuak salatuz eta horiek aurkako protesta eginez. Administrazio kontrol neurri batzuk hartzen ari da ezbehar gehien gertatzen diren enpresetan.
|
|
|
" Jakobino frantsesok, ez ezazue bakea hil". Zentzu horretan, gatazkaren momentu gogor
|
hauetan
zera esan behar diet Ibarretxe, EAJ, EA eta abarrei: " Ez ezazue itxaropena hil PPren eta PSOEren artaldera itzuliz, ez ezazue itxaropena hil Lizarra traizionatuz".
|
|
|
Bitartean, mende
|
hauetan
Lesakako ekonomia jarduerarik nagusiena udalerri osoan zehar barreiatutako burdinolak izango ziren. Gaur egun ere, batez ere industriaz arduratzen den herria dugu.
|
|
|
Lehenengo bi atal
|
hauetan
nabari da ikuskizunak amaiera bitartean emango duena: oinarri tradizionalak, ukitu berritzaileekin eta sorpresa txiki batzuekin.
|
|
|
Egurretik ematera nator gaur. Baserria berritzen ari naizela eta, egur artean dabil nere burua azken hilabete
|
hauetan
. Habeak, zutabeak, zapatak, solibak, kapirioak, astozaldiak, bantzuak, txinalgak, ziriak, txarrantxak, lata eta abar buruan zilipurdika dabilzkit.
|
|
|
Hala ere, ETAk su etena martxan jarri zuen. Hori izan da azken urte
|
hauetan
ETAk egin duen ekimen politiko nagusiena eta sendoena, herriak gehien baloratu eta estimatu duena.
|
|
|
Gaur egun Oarso Telebistaren programazioa goizeko 10etan hasi eta bi orduro berri lokalak egokitzen joaten den albistegian oinarritzen da. Bi orduko tarte
|
hauetan
Oarsoaldeko irudiak, gertakariak eta abar sartzen dituzte. Azkenik, gauean albistegiok indartu eta orduerdiro eta sakonago eskaintzen dituzte.
|
|
|
kable kudeatzaileekin programazioak hornitzeko hitzarmenak sinatu (adibidez, Euskaltelekin daukana) edo telebista lokalak erosi eta integratu. Batzuek uste dute azken operazio
|
hauetan
EAJren interesekin bat egin duela Prisak. EAJ aspalditik baitabil EAEn El Correori aurre egingo dion komunikazio proiektu enpresariala antolatu nahian, baina ezin esan, orain arte behintzat, arrakasta handia izan duenik horretan.
|
|
|
Azken egun
|
hauetan
, tratamendu txar horren testigu zuzenak izan gara. Euskal komunikabideei akreditazioak ukatu zaizkie Paris eta Madriletik; hain segur ere, Euskal Herria bere lurrean ikusmenik, entzumenik eta mintzamenik gabe utzi dute.
|
|
|
PNVren barruan egon diren hainbat iritzi eta korrente nagusitu dira jadanik (Azkuna, Arregi, Ardantza). Azken bi urte
|
hauetan
ireki prozesu eraikiorra kritikatu eta lehengo egoerara itzuli behar zela aldarrikatu dituzten sektoreak nagusitu direla dirudi. Azkenean, ezkontza burutzeko behar den dotea zintzo zintzo osatuz joan da EAJ, eta ezbairik gabe jasoko du bere saria.
|
|
|
Urte
|
hauetan
zein helburu izan du Zuzendaritzak?
|
|
|
Nazioarteko 32 Abesbatz Lehiaketa burutuko da egun
|
hauetan
Tolosan. Munduko abesbatzarik onenetarikoek hitzordua dute Leidor zinema aretoan datorren azaroaren lehenengora arte.
|
|
|
primarioa batetik, betidanik hor egon dena; eta sekundarioa bestetik, umeak sei hilabete baino denboraldi luzeagoan gauez pixarik egin gabe egon ondoren, edozein arrazoirengatik (psikologikoak, gehienbat) agertzen dena. Kasu
|
hauetan
arrazoi sortzailea da tratatu behar dena, ez enuresia.
|
|
|
" Azken denbora
|
hauetan
aldaketa handia nabaritu da, bereziki adin txikiko neska mutilek bertsoak egiteari ekin diotenetik. Ikastola gehienetan Bertsularien Lagunak elkarteak ikastaroak ematen ditu.
|
|
|
Soldaduzka amaitzear dagoenean, politiko gehienak eskaera herrikoi honen aldera pasa dira. Baina ez da ahantzi behar, azken urte
|
hauetan
milaka intsumituk sufritutako bortizkeriaren errudunak zeintzuk diren. Bada, gerrarako 2,5 bilioi pezetaren aurrekontua onartzen duten, NATOren basakeriak apoiatzen dituzten, arma fabrikak diru publikoaz subentzionatzen dituzten, eta Alcalako presondegi militarrean intsumisoak bahiturik dituzten politikoak.
|
|
|
Halako intuizio bat sortzen da: garai berri
|
hauetan
eta gauzak zihoazen moduan, edo autoantolatzen gara mugimendu kultural moduan bertsoaren transmisioa eta hedapena ziurtatzeko, edo bestela ez diogu etorkizunari aurre egingo. Esan liteke bertso mundua nahi genuen lekura joan dela, ez dakigu ongi edo gaizki, baina azken 15 urtetan nahi genituen pausoak eman ditugu mugimendu bezala.
|
|
|
Azken 5 urte
|
hauetan
urtero 1.000 bat saio egiten dira. Garbi ikusten da jaialdiak behera doazela, eta lagunartekoago den beste espazio bat sustraitzen ari dela:
|
|
|
Kosme de Barañanoren zuzendaritzapean, Celia Rodriguez, Maite Echart, Angel Garraza eta Jose Manuel Susperregi herriz herri ibili dira Euskal Autonomia Erkidegoko geografia osoa arakatzen, azken 50 urte
|
hauetan
bertan sortutako eskultura publikoen nondik norakoak jakin nahian. Eta lan sakon, aldiz nekoso, horren emaitza da Euskal Herriko Unibertsitateak kaleratutako liburu eder hau.
|
|
|
Irungo San Juan plazan, berriz, Mikel Zabal harakileak Bordako zigiluko behikia saltzen du, ondo agerian dagoenez. Harategi
|
hauetan
kontent daude. Iraganean bezeria galdu zuten ekoizle handiekiko lehian, eta berau berreskuratu dute hein batean.
|
|
|
EUSKARAREN erabilpenari dagokionean ere maila akademikoan nahiko murritza dela esan dezakegu oraindik. Euskara alde batetik zein bestetik egurtzen ari diren une
|
hauetan
, unibertsitateak apustu sendoa burutu lukeela iruditzen zaigu arlo honetan, azken finean goi mailako ikasketak euskaraz aurrera eramateko gaur egun dugun tresna bakarrenetarikoa baita. Euskarak duen garrantzia izanik, jakintza gisa bederen, EHUk bere gain hartu luke Euskara sendo mantentzeko ardura, beste zenbait elkarte edo erakundek hartzen duten gisara.
|
|
|
Eta zer esanik ez, urteko hilabete beroetan, eguzkia hartzeko eta bainatzeko ezin egokiagoak direnean... Orduan, inguru zabal
|
hauetan
leku bakartia topatzea ia ezinezkoa da. Ibilbide honek urtegirik garrantzitsuenak inguratzen ditu (Albinakoa ere bai) eta horretarako Gipuzkoako hego mendebaldeko ertzean sartu irten ere egiten du, Deba Garaian, hain zuzen ere.
|
|
|
Nafarroako agintari politikoek euskararen inguruko berri beltzak bata bestearen atzetik sortzen diren honetan, adierazpen mediatikotara mugatutako erantzunak ere porrostadan etorri dira. Kasu
|
hauetan
erranza eta merkea da erantzuna ematea, gaia pil pilean dagoelarik kazetariek adierazpen eta prentsaurreen arrantzan aritzen direlako. Erraza eta merkea esan dut, baita beharrezkoa eta ekidinezina ere bidegabekeriaren salaketa zein gizartearen kontzientziazioan aurrera egiteko.
|
|
|
Azken hiru hamarraldi honetan euskararen aldeko diskurtsoa mendearen lehen erdikoarekin alderatuta ia berdina izan da, eta proiektu politiko eta mitologia abertzaleei lotuegia. Aski izan da azken bi urte
|
hauetan
gure artean sortu diren neosofistak euskararen aurkako diskurtso berri bat egiten hastea, jasoa eta intelektual izan antza duena, gure mundua asaldatzeko eta defentsiban jartzeko.
|
|
|
" Gurea ez da tradizio literario ikaragarria daukan hizkuntza. Beraz, hizkuntzarekin jolas egin daiteke, hizkuntza asmatu eta berrasmatu.(...) Bi norabide
|
hauetan
goza daiteke gurean: normalizatzen eta anormaltzen".
|
|
|
Ainhoari gutunak liburuari buruzko zenbait aipamen periodistiko, erreseina edo aipamen aurki litezke. Edorta Jimenezek(" Ereduak" izenburuaz Zabalik en XX, 25 or.) aipamen laburra egiten du, esanez, gutun erara idatziriko lantxo
|
hauetan
beste zenbait liburutan erabiliriko gai berberak direla funtsean: irakurritako ipuinak, ikusitako filmeak, filosofia, umetako jokoak eta abar.
|
|
|
Poemaren hasieran F. Holderlinen aipamena egiten da"... baina zertarako egin poesia aro gaitz
|
hauetan
" eta poemak hain zuzen ere horren erantzuna bilatzen du, poesia egiten dihardu baina aro gaitz horrekiko kontrajarpena etengabea da, Kandelako komentariogileak dioenez," modu askotan errepikatuko duen kontrakoen binomioa ikusten da: batetik kartzelatik kanpo dagoen orok bere baitan biltzen duen" agiatasuna" (35 or.). Izan ere, kartzelaz kanpoko guztia erreferentzia oroimena edo suposizioa baita presoarentzat" gaur ere goiz ilunduko du/ zohardian izarrak biztuko (35 or.)" begira ezazu han goian ilargia/ elkarturik omen daude... (36 or.) izarrak suzkoak omen dira.
|
|
|
Jon Kortazarrek Lurra eta Luma (1997) artikulu bilduman, liburuari eskainirikoan, haren moldaketa berria azpimarratzen du, Marinel zaharrak liburutik harturiko materialek, emendatuekin batean egituraturik, taxu berria hartzen dutela diosku. Sarrionandiaren liburuen irakurleari lehendik ezagun egingo zaizkion sinbolo eta gaiekin batera beste zenbait ere azaltzearekin, bizitza bera da poema
|
hauetan
azaltzen dena, bere aniztasun osoan. Alde batetik, tematikak zabaltzera egin duela esaten du eta adibidetzat aipatzen du lehengo liburuan heriotzak zentzu ideologikoa bazuen edo omenaldi poesiak egiten bazituen, oraingoan zabalera jotzen duela poetak, heriotza bera, bere heriotzaz eta hil ondokoaz hausnartzen duela.
|
|
|
1983ko Eguberrietako amarauna poeman bertan zertarakoa are gordinagoa zen: " Baina zertarako egin poesia aro gaitz
|
hauetan
–" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro hauetan?" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi guztiak ez ote diren makalak galdetzen dio bere buruari, haatik ezinbestekoa dela pertsonarentzat kanta... Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu nahi ez duen moduko kontuak esan behar ditu.
|
|
|
1983ko Eguberrietako amarauna poeman bertan zertarakoa are gordinagoa zen: " Baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan?" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro
|
hauetan
–" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi guztiak ez ote diren makalak galdetzen dio bere buruari, haatik ezinbestekoa dela pertsonarentzat kantatzea, itsasontziarentzat nabigatzea bezala. Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu nahi ez duen moduko kontuak esan behar ditu.
|
|
|
Kartzelako urte horietan liburuak idazten eta argitaratzen jarraitu zuen, harik eta, 1985ean Martuteneko kartzelan zegoelarik, ihesi joan zen arte, euskal abeslari ezagun baten kantaldiaren okasioaz baliaturik, eta baffle handietako batean gordeta. Ihesi joanez geroztiko hamabost urte inguru
|
hauetan
erregulartasunez iritsi dira argitaletxeetara eta bere izkribuak.
|
|
|
Izan ere, eleberri honetan anakroniak ugariak direnez, beharrezkoa dugu denbora eta espazioaren arteko identifikazioa egitea gertakizunak bata bestearen ondoan egoki txertatzeko. Gertakizunak garai jakin
|
hauetan
girotzen baditu ere, testuinguruak ez du leku berezirik beteko, (nahiz eta garaiko giroaren aipuak badauden: manifestazioak, Francoren heriotza,...) bizitzaren aurreko aholku unibertsalak baitira eleberri honen euskarriak.
|
|
|
Maitasunezko bi eleberri
|
hauetan
ikusi ahal izan dugun modura, iragan zoriontsuari begiratzen diote pertsonaiek ilusio txikien bila. Baina, azkenean harremana aurrera eramateko ahaleginak hutsalak izango dira, eta bakoitzak bere bideari ekingo dio.
|
|
|
Ni naizen hori (1992) eta Amaren begietan (1995). Bi eleberri
|
hauetan
oso gai ezberdinak jorratzen dituen arren, badira bietan errepikatzen diren hainbat ezaugarri: batetik, bietan pertsonaia nagusien sentimenduei garrantzia berezia eskaintzen zaie; bestetik, bietan estilo irakurterraza eta zuzenaren bidez adierazten dizkigu gertakizunak; azkenik, bi eleberrietan gai politikoa aipatu egiten da, bigarren mailako pertsonaiei loturik joan ohi dena.
|
|
|
Lutxo Egiaren ustez," eleberriari kutsu existentzialista dario." (Deia I) Xabier Aldai ere honela mintzatu zen eleberri honetaz: " nobela existentzialista hutsa da, bere aberastasun eta kontraesan guztiekin." (Egunkaria) Izan ere, orrialde
|
hauetan
Alvaro Egiazabalen gogoetak dira nagusi. Alvaro bere neska laguna izandako Helenari mintzatzen zaio:
|
|
|
narratzaile autodiegetikoa, beraz. Barne bakarrizketa
|
hauetan
barne fokalizazioa iraunkorra eta erabatekoa da.
|
|
|
Oro har, narrazioaren denbora lineala da, oroitzapenetan izan ezik:
|
hauetan
atzera saltoak nabariak dira, noski. Kasu gehienetan, kanpo analepsiak erabiltzen ditu, erabakia hartu aurreko gertaeren berri emanez.
|
|
|
Beste alde batetik, idazleak narrazioa urtaroka antolatuz, eta
|
hauetan
egunak eta orduak bereiziz, jarraikortasuna xehetasun handiz adieraztea lortuko du. Izendapen hauen bidez, liburuaren hasieran azpimarratzen duen ideiari erreferentzia egiten dio:
|
|
|
Honako bi eleberri
|
hauetan
fikziozko pertsonaia batek bere bizitza kontatuko digu, ohiko autobiografiaren bideak jarraituz.
|
|
|
Hortaz, ipuin
|
hauetan
aurreko bildumako ipuinen ezaugarri bertsuak aurki daitezke. " Ipuinek badute gu harritzeko gaitasuna, darabilten umore beltza dela eta (zenbait kasutan makabroa ere badena), fantasiaren eta errealitatearen arteko mugan baitaude, bukaerako ustekabeak harritzen gaituelako." (Egunkaria VII) Ondorioz, aurreko bildumari buruz esanikoa bilduma honi buruz hitz egiteko ere erabil dezakegu.
|
|
|
Oro har, ipuin
|
hauetan
lehenengo pertsonako narratzaile orojakilea dugu. Baina, narratzaile hau batzuetan autodiegetikoa da, eta besteetan homodiegetikoa, beste pertsonaia batzuen gertaerak azaltzeari ekiten baitio.
|
|
|
Era honetan, pertsonaia ugari aurkezten zaizkigu orrialde
|
hauetan
. Batzuetan pertsonaia hauen gogoetak ezagutarazten zaizkigu pertsonaien izakerara gerturatu asmoz.
|
|
|
Hots, sinbolismoz beteriko izena: pertsonaien zimurdurak baitira ipuin
|
hauetan
kontatzen zaizkigunak, denboraren iraganak sorturikoak. Hau da, zimurdura horien atzeko iragana, bizitzaren igarotzearen zantzuak islatzen dira.
|
|
|
senitartekoak, lagunak, lankideak... Bestalde, ipuin
|
hauetan
bilduma bera osatzeko asmoa behin eta berriz errepikatzen da.
|
|
|
Are gehiago, beste zenbaitetan Paddyk berak beste pertsonaia baten gorabeherak kontatzen dizkigu, bera bigarren mailako pertsonaia izatera igaroz. Kasu
|
hauetan
, Paddy narratzaile homodiegetikoa litzateke, ez autodiegetikoa. Bestalde, narratzaileak berak Whisky koloreko gauak liburuari buruzko erreferentzia egiten du ipuin batean.
|
|
|
Dena den, denek tonu ezkorra dute, gai ilunak jorratzen baitituzte. Izan ere, etsipena, bakardadea, ezintasuna, malenkonia, haurtzaroko oroitzapenak eta tristura dira ipuin
|
hauetan
gairik aipagarrienak, era tragikoan aurkeztuak. Era berean, heriotzaren ikuspuntu ezberdinak ere landu ditu bere liburuan.
|
|
|
Besteak beste, bi ipuin bilduma plazaratu zituen irundarrak hizpide dugun hamarkada honetan. Errealismo zikinetik gertu dauden ipuinak eskaini dizkigu Jabier Muguruzak bere bi ipuin bilduma
|
hauetan
.
|
|
|
nolabaiteko bakardade sentimendua. Edozein modutan ere, askotan neska mutilen arteko harremanak dira ipuin
|
hauetan
kontatzen direnak. Beraz, egitura aldetik harremana badute ere, ipuinak ez daude bata bestearekin kateaturik.
|
|
|
Hortaz, bi ipuin
|
hauetan
egoera bertsuan kokatu ditu bi pertsonaia nagusiak:
|
|
|
Canok ikusi ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu. Bi bilduma
|
hauetan
errealitatea irudikatzeko irudimenaren gailentzea da azpimarragarriena. Irratiko lan honen argitarapena zela-eta honela mintzatu zen Edorta Jimenez:
|