|
2006
|
|
|
(Aipa daitezke beste bi irakasgai ere, Filologia titulazioan, soziolinguistikan (modu zabalean ulertuta) sartzen direnak: Hizkuntzalaritza Aplikatua eta Psikolinguistika izenekoak;
|
hauek
ere hautazkoak dira). soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 19
|
|
|
Diskurtso Teoriak, Diskurtso Teoriak eta Hizkuntzaren Didaktika, Hizkuntzaren Eskurapena: Ahozkoa eta Idatzizkoa, Irakaskuntza Eleanitza, Euskal Herriko Egoera Soziolinguistikoa, Hizkuntzen Didaktikarako Metodologia eta Lanabesak, eta Testu Generoen Karakterizazioa izeneko beste zazpi irakasgai,
|
hauek
ere derrigorrezkoak. c) Hizkuntzen Kudeaketan Aditu titulazioan, lizentziatura mailakoa izan gabe, zenbait kreditu bete daitezke, derrigorrezkoak batzuk eta hautazkoak beste batzuk.
|
|
|
1) arautu gabeko irakaskuntza: mintegiak, jardunaldiak, masterrak eta graduondokoak, eta doktoretza ikastaroak (azken
|
hauek
ere atal honetan sartzen ditu artikuluaren egileak).
|
|
|
Euskararen normalizazioa testuinguru askotarikoan izenekoa, gaur egun nahiko modu berrian eta larrian bizitzen ari garen etorkinen fenomenoari buruz mintzatzen da. Atal
|
hauek
bereizten dira: 1) egungo egoeraren diagnosia:
|
|
|
1) egungo egoeraren diagnosia: hizkuntzaren egoera, eta immigrazioa eta aniztasuna, bi zutabetan zehar, alderdi
|
hauek
aztertuz: mehatxuak (kanpoko alderdi kaltegarriak), ahultasunak (barneko alderdi kaltegarriak), aukerak (kanpoko alderdi aldekoak), indar guneak (barneko alderdi aldekoak); 2) eremu urriko hizkuntza baten normalizazio politika testuinguru askotarikoan:
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz horri buruzko informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako
|
hauek
izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak:
|
|
|
Hizkuntza komunitatea hizkuntza hamankomun bat erabiltzen duten pertsona multzo batek osatzen du. Horrek ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta hizkuntzaren erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken
|
hauek
oso antzekoak bezain egonkorrak baitira.
|
|
|
Hizkuntza komunitatea hizkuntza hamankomun bat erabiltzen duten pertsona multzo batek osatzen du. Horrek ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta hizkuntzaren erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken
|
hauek
oso antzekoak bezain egonkorrak baitira. Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren.
|
|
2007
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri
|
hauek
bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Bestalde, xede berezietako taldeak abian jartzeko ahaleginak egin egiten ditugu, esaterako merkatariak, finantza munduko langileak, osasun arloko langileak edo etorkinak. Talde
|
hauek
askotan metodologia, material eta ahalegin bereziak eskatzen dituzte. Horiek horrela, talde hauek ondokoak lituzkete:
|
|
|
Talde hauek askotan metodologia, material eta ahalegin bereziak eskatzen dituzte. Horiek horrela, talde
|
hauek
ondokoak lituzkete:
|
|
|
• Ikastalde
|
hauek
sustatu, Administrazio Orokorreko, Diputazioetako, eta Toki Administrazioetako hizkuntza politikak uztartuz eta osagarritasun printzipioa aplikatuz.
|
|
|
• Euskararen dibulgazio kanpainak sustatuz, hiztun hartzaile izatera animatu —elkarrizketa erraz bati erantzuteko gai izatea, nahiz eta aurrera jo ahala" barkatu, erdaraz mesedez, ikasten ari naiz" esan behar— Kanpaina
|
hauek
komunikabide publiko guztietan (eta, ahal den neurrian, pribatuetan) egingo lirateke helburu bikoitzarekin: bata, euskaraz zuzentzen bazaizkizu, beldurra galtzea; bestea, euskara ikastea guztiz lorgarria dela aldarrikatzea, ia ezinezko delako ustea gainditzen laguntzeko.
|
|
|
Batasun maila bat atxiki beharra zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri
|
hauek
bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
2003az geroztik, helduen alfabetatze eta euskalduntzerako ikastetxeez ari garelarik, euskaltegiak ez ezik, euskaltegiak eta autoikaskuntzarako zentroak aipatu behar dira. Azken
|
hauek
, euskaltegi izan gabe, beste hizkuntza batzuk irakasteaz gain, autoikaskuntzarako sistema bitartez euskara ere irakasten duten zentroak dira.
|
|
|
Hala ere, hiriburuak dira, normala denez, euskaltegi gehienen kokalekua (Gasteizen 9, Bilbon 15 eta Donostian 13), eta euskaltegi
|
hauek
beste 44 herritan ere ematen dituzte eskolak.
|
|
|
Hor kokatu behar dira enpresetako taldeak, administrazio ezberdinetako langileen taldeak, guraso taldeak, etorkinentzako harrera ikastaroak, dendarientzako eta ostalaritzako langileentzako ikastaroak, eta abar. Eta ikastaro
|
hauek
, gehienetan, astean 6 ordutik beherakoak izan ohi dira. 2005 ikasturtean EAEko euskaltegien jarduera osoaren herena izatera iritsi dira era honetako kolektiboei zuzendutako ikastaroak.
|
|
|
Hor kokatu behar dira enpresetako taldeak, administrazio ezberdinetako langileen taldeak, guraso taldeak, etorkinentzako harreraikastaroak, dendarientzako eta ostalaritzako langileentzako ikastaroak, eta abar. Eta ikastaro
|
hauek
, gehienetan, astean 6 ordutik beherakoak izan ohi dira. 2005 ikasturtean EAEko euskaltegien jarduera osoaren herena izatera iritsi dira era honetako kolektiboei zuzendutako ikastaroak. ikasturtea ikasleak batez besteko urteak
|
|
|
Euskaltegi
|
hauek
egoitza finkoak dira eta hauetan urtero eskolak ematen ditugu. Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora hainbat lekutara joan ohi gara.
|
|
|
Egia da, zerbait dakiten hauetako zenbaitek euskaltegian ez ezik beste nonbait ere ikasi duela; dela etxean, dela eskolan. Euskara ikasteko hiru gune
|
hauek
dira garrantzitsuenak, hirurak osagarriak, eta gainera, batak eta besteek elkar indartzen eta elikatzen dute.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten
|
hauek
, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona
|
hauek
euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Lan munduan sarrera txiki bat egin dugu, azken hiru urte hauetan bost lantegitan hasi baikara klaseak ematen. Astean 2 edo 4 ordukoak izaten dira, ordea, eskola
|
hauek
, beraz, euskalduntzeari begira ez oso eraginkorrak.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten
|
hauek
, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona
|
hauek
euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Lesaka), Iruñean, Barañainen, Atarrabian, Eguesen, Zarrakaztelun, eta Vianan eta Mendabian. Azken bi
|
hauek
Arabako Errioxako euskaltegiaren barnean.
|
|
|
Lan munduan sarrera txiki bat egin dugu, azken hiru urte hauetan bost lantegitan hasi baikara klaseak ematen. Astean 2 edo 4 ordukoak izaten dira, ordea, eskola
|
hauek
, beraz, euskalduntzeari begira ez oso eraginkorrak.
|
|
|
2005/ 06 ikasturteko ikasle kopuruak
|
hauek
dira:
|
|
|
Ikasgeletatik ikasle asko pasatzen dira, helburu, izaera, kezka, gaitasun, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain eta sentsibilitate ezberdinekin. Baina ez dugu nabaritzen
|
hauek
euskararen normalizazioan duten eragina egiten den esfortzuaren adinekoa denik. Euskaltegietatik irteten diren hiztunek ez dute hizkuntza normaltasunez erabiltzeko aukerarik eta, ondorioz, euskaldun moduan jarduteko ere ez.
|
|
|
Gainera, Europako Erreferentzi Marko Bateratuak ikaslearen ikasprozesuan eragiten duten elementuak zehazteaz gain, hauen deskribatzaile mailakatuak proposatzen ditu. Testuinguru bakoitzari egokitu beharreko deskribatzaile
|
hauek
helburuen zehaztapenerako, programaziorako, eta ebaluaziorako guztiz erabilgarriak izan daitezke.
|
|
|
Gaur egun, hizkuntzaren irakaskuntza ikuspegi komunikatibo eta funtzional batetik ikusten dugun aldetik, ez dirudi oso egokia hain mugatua den ebaluazio sistemarekin jarraitzeak. Sinonimoek, berridazketek eta abarrek ez dute ebaluazio egokia egiten (Hizneteko lanean sakonago aztertu ditugu ariketa
|
hauek
)
|
|
|
Adibidez, euskaraz funtzionatuko duten atal edo" bide osoak" zabaltzea proposa liteke, adibidez, ikasten ari direnek praktikak egiteko aukera izan dezaten. Atal edo lerro
|
hauek
, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira. Aurreko batean esan bezala, Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskara ikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera.
|
|
|
EEMBn, alde batetik ikasten den hizkuntzaren testuinguru soziokulturala kontuan hartzea premiazkotzat jotzen da, bestetik, modu orokorrean, ikasleak aurrera egiteko beharrezkoak dituen gaitasunak modu mailakatuan deskribatzen dira. Gaitasunen deskribatzaile orokor
|
hauek
oso lagungarriak izango dira ikasle bakoitzaren perfilari aplikatzeko, bere beharrak eta baldintzak kontuan hartuz eratuko baitira.
|
|
|
Hauen berezitasunak, kasuan kasuko deskribatzaileen bidez emango dira. Deskribatzaile
|
hauek
hizkuntz trebetasunei, komunikazio jarduerei, hauek burutzeko estrategiei eta komunikazio gaitasunei egiten diete erreferentzia.
|
|
|
Hauen berezitasunak, kasuan kasuko deskribatzaileen bidez emango dira. Deskribatzaile hauek hizkuntz trebetasunei, komunikazio jarduerei,
|
hauek
burutzeko estrategiei eta komunikazio gaitasunei egiten diete erreferentzia.
|
|
|
Hauen deskribatzaileen ondoren, bakoitzaren bitartez burutu ohi diren hizkuntz jardueren eskala mailakatuak ematen ditu eta hauetan lor daitezkeen helburu ezberdinak deskribatu. Azkenik jarduera
|
hauek
burutzeko erabili beharreko estrategiak bereizten ditu. Hauei guztiei, jakina, guk geuk ikasleekin batera identifikatzen ditugun jarduerak gehitu genizkieke, tokian tokiko beharretara egokituz.
|
|
|
Deskribatzaileak eta erreferentzia maila bateratuak dira, zalantzarik gabe, erabiltzaileek gehien baliatuko dutena. Deskribatzaile
|
hauek
zabalak dira, eta tokian tokiko berezitasunei egokitu behar zaizkie. Jakina, gure kasuan plangintza bakoitzean, xehetasunez osatu lirateke.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu
|
hauek
argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. Era berean, antolatzaileek tokiko euskarazko harreman sareak sortzeko ekimen baliagarritzat hartu dituzte Mintzalagun, Berbalagun, eta Mintzakide egitasmoak.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla
|
hauek
, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. Era berean, antolatzaileek tokiko euskarazko harreman sareak sortzeko ekimen baliagarritzat hartu dituzte Mintzalagun, Berbalagun, eta Mintzakide egitasmoak.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu
|
hauek
argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla
|
hauek
, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...). Golemanen ustez, gainera, bi abilezia
|
hauek
proportzio desorekatuan banatzen dira: abilezia teknikoek% 20ko eragina duten heinean abilezia emozionalek% 80ko eragina izango dute.
|
|
|
Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...). Golemanen ustez, gainera, bi abilezia
|
hauek
proportzio desorekatuan banatzen dira: abilezia teknikoek% 20ko eragina duten heinean abilezia emozionalek% 80ko eragina izango dute.
|
|
|
Programazioetan une
|
hauek
txertatzea, praktika jardueretan bezala, gehienetan hizkuntza lantzeko beharrezko estrategia modura ulertu izan da, jariotasunari begira batez ere, baina euskaltegia horrela euskara erabiltzeko gune ere bihurtu da kasu askotan, euskara erabili zein euskal mundua ezagutzekoa. Jarreretan zein harreman sareetan nolabaiteko eragina eduki dela ezin da ukatu horrenbestez.
|
|
|
Programazioetan une
|
hauek
txertatzea, praktika jardueretan bezala, gehienetan hizkuntza lantzeko beharrezko estrategia modura ulertu izan da, jariotasunari begira batez ere, baina euskaltegia horrela euskara erabiltzeko gune ere bihurtu da kasu askotan, euskara erabili zein euskalmundua ezagutzekoa. Jarreretan zein harreman sareetan nolabaiteko eragina eduki dela ezin da ukatu horrenbestez.
|
|
|
Hego Euskal Herriko udalerriak aukeratzeko
|
hauek
izan dira erabilitako lau irizpideak: Aurreko hiru neurketetan neurtuak izatea. Datuen arteko gorabehera nabarmenik ez izatea. Erabilera tasa ezagutza tasa baino txikiagoa izatea. 1000 biztanle baino gehiago edukitzea.
|
|
|
Euskal Herriko soziolinguistikan aditua den Kike Amonarrizi eskatu diogu hipotesiak aurkezteko eta
|
hauek
dira berak planteatutakoak:
|
|
|
Araban eta Nafarroan puntu baten ingurukoa eta Iparraldean, erabilerak, oraindik ere, beherantz egingo duela esango nuke. Zehazki, honako hipotesi
|
hauek
planteatzen ditut:
|
|
|
— Adin multzo bakoitzari dagokionez, honako hipotesi
|
hauek
zabalduko ditut. Haurrek eta gazteek puntutik gorako hobekuntza lortuko dute; helduen erabilera indizea pittin bat hobetuko da (puntuaren bueltan) eta adinekoena mantendu egingo da, edo pittin bat jaitsi, helduenarekin parekatuz:
|
|
|
Adin multzo bakoitzari dagokionez, honako hipotesi
|
hauek
zabalduko ditut. Haurrek eta gazteek puntutik gorako hobekuntza lortuko dute; helduen erabilera indizea pittin bat hobetuko da (puntuaren bueltan) eta adinekoena mantendu egingo da, edo pittin bat jaitsi, helduenarekin parekatuz.
|
|
|
Iparraldean berriz, galera prozesua bizkortu egin da azken neurketa honetan. Jaitsiera garrantzitsu hau dela medio, eta neurketa
|
hauek
egiten hasiz geroztik, estrainekoz da Iparraldea euskara gutxien entzuten den lurralde eremua, Arabaren atzetik.
|
|
|
%16, 5etik %15, 4ra eta %9, 5etik %8, 1era. Bizkaiko datu
|
hauek
eragin handia izan dute emaitza orokorretan. Ardura handiz aztertu da beraz, hurrengo urteetan, jaitsiera hau laginerrakuntzaren ondorio izan den edo sustrai sakonagoak dituen.
|
|
|
Adin multzoei buruzko hipotesi zehatzak
|
hauek
ziren: Haurrek eta gazteek puntutik gorako hobekuntza lortuko dute; helduen erabilera indizea pittin bat hobetuko da (puntuaren bueltan) eta adinekoena mantendu egingo da, edo pittin bat jaitsi, helduenarekin parekatuz.
|
|
|
Adin multzoak herrialdeka aztertuta berriz, honako alderdi deigarri
|
hauek
topatu ditugu: Araban, 2001eko datuen aldean, haur eta gazteen erabilera proportzioak nabarmen hobetu dira (%4 ingurutik %7 ingurura). Helduena ere asko igo da (%3, 2tik %4, 5era).
|
|
|
%16, 5etik %15, 4ra eta %9, 5etik %8, 1era. Bizkaiko datu
|
hauek
eragin handia izan dute emaitza orokorretan. Ardura handiz aztertu da beraz, hurrengo urteetan, jaitsiera hau lagin errakuntzaren ondorio izan den edo sustrai sakonagoak dituen. Iparraldean heldu eta zaharren erabilera proportzioak jaitsi egin dira nabarmenki.
|
|
|
Aurreko neurketetan atzemandako joera nagusi
|
hauek
mantendu egingo zirela aurreikusi genuen: 8
|
|
|
Aurreikuspenak lantzerakoan, honako aldagai
|
hauek
hartu nituen aintzat, batez ere:
|
|
|
Eta
|
hauek
emaitzak:
|
|
|
Datu
|
hauek
erakusten diguten errealitatea gordina da, azken batean erabileraren hobekuntza nabarmena Gipuzkoara mugatzen delako: 89ko %23tik %33ra.
|
|
|
Honako
|
hauek
dira 2006ko hizkuntzen kale erabileraren neurketatik ateratako emaitza nagusienak:
|
|
|
Oso labur. Neurketa
|
hauek
azaldu dituzten joerak aldatu edo bizkortuko badira, ezinbestekoa izango da Iparraldean eta Nafarroan euskararen aitortza eta status ofiziala lortzea eta Euskal Herri osoan, hizkuntza politika eraginkorrak sustatzea, ezagupenetik erabilerarako jauzia eragingo duten lan ildo estrategikoak indartuz eta indar berezia eginez haurren eta gazteen adin taldeetan.❚
|
|
|
Datu
|
hauek
erakusten diguten errealitatea gordina da, azken batean erabileraren hobekuntza nabarmena Gipuzkoara mugatzen delako: 89ko %23tik %33ra.
|
|
|
Hizkuntza gaitasun erlatiboak euskararen kale erabileran duen eragina aztertzeko, hipotesi
|
hauek
erabili ditugu, azterketa errazte aldera, zehaztasunaren kaltetan bada ere:
|
|
|
Nafarroan euskal hizkuntza komunitateak berebiziko premiak ditu eta hurrengo urteotan horiek aldez edo moldez betetzera jo behar dugu estrategikoki erabilerak gibelera eginen ez duela bermatu nahi badugu. Nire idurikoz, aurreko atalean azaldutakoagatik, honako
|
hauek
dira erabilerarako gune estrategikoak:
|
|
|
Kale neurketa honek eman duen zenbakiikuspegia arloz arloko ikerketa kualitatiboen bidez osatzea interesgarria izanen litzateke. Honako
|
hauek
dira, nire idurikoz, sakontze ikerketa kualitatiboak egiteko moduko gertakariak:
|
|
|
Datu
|
hauek
nahiko baikorrak badira ere, ereduak izandako gorakadarekin batzuetan ezin ulertu dugu nola erabilera datuek ere ez duten gehiago gora egiten.
|
|
|
Administrazioak eta Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena. Ez nator bat inondik inora horrekin, hainbeste lan egiteko badugu, egiten ez dena eta benetan serio hartzen ez dena, eta horren ondorio dira neure ustez datu
|
hauek
. Motel ari da euskara galdu dituen eremu eta lurrak berreskuratzen, ezintasun handiagoekin aukerekin baino.
|
|
|
Hiriburuetako joerak aztertu ezkero, hainbat gauzetaz ohartzen gera, bata, haurrak direla euskara gehien darabilten giza taldea, baina baita ere, Iruña eta Bilboko kasuek erakusten duten bezala, gero eta gutxiago direla beraien artean euskara darabilten gazteak. Irabaziak beraz, haurrengandik datoz, baina haur horiek gazte bihurtzen direnean ez da ziurra
|
hauek
euskara erabiltzeko joerari eutsi izatea. Azken urteetan Donostia eta Gasteizen, gazteen arteko euskara erabilerak gora egin badu ere, haurren arteko kopuruak ez dira mantendu haur hauek gazte izatera iritsi direnean.
|
|
|
Irabaziak beraz, haurrengandik datoz, baina haur horiek gazte bihurtzen direnean ez da ziurra hauek euskara erabiltzeko joerari eutsi izatea. Azken urteetan Donostia eta Gasteizen, gazteen arteko euskara erabilerak gora egin badu ere, haurren arteko kopuruak ez dira mantendu haur
|
hauek
gazte izatera iritsi direnean. Beste era batera esanda, gehiago behar luke izan gazteen euskara erabilerak progresioa lineala izan balitz, baina ez da horrela.
|
|
|
Musika eta kantuaren alorretan entzungarriak dira Distira, Elgarrekin, Herri Soinu, Kantiruri, Khanta Xiberua, Lagunarte, Sorgin hots elkarteak; Lapurtarrak, Herri soinu, Sonu ttipi txarrangak; Gernika, Elgarrekin, Oldarra abesbatzak... dantzaren alorrean Iparraldeko Dantzarien Biltzarra (IDB) da federazio nagusia ikusgarri asko kudeatzen dituena Dantzarien Eguna, Dantzari Txiki... Gainera eskualdeka badira anitz egitura: Angeluarrak, Bunuztar xoriak, Dantza hirian hendaian, Esperantza Bastidan, Ezpela, ezpeletan, Garaztarrak, Ihauteri donibane Lohizunen, Itsas xoriak Bidarten, Lagunt eta maita pauen, Leinua hiriburun, Maritzuli Biarritzen, Oinak Arin, Bardozen, Orai Bat Baionan, Xiberoko Zohardia besteak beste. elkarte
|
hauek
maiz musika formakuntza ere segurtatzen dute eta batzuetan kantuarena. entzun ikusgailuak eta hedabideek ekoizpen kulturalaren errepika tresnak dira: Euskal Irratiak, Gure Irratia, Irulegiko Irratia, Xiberoko Botza, Euskal Telebista, TVPI, France 3, France Bleu, Aldudarrak Bideo, Comedia; Radiokultura, Infozazpi eta Kazeta.info Interneten sarean daude. ondarea baloratzen duten egiturak dira Irisarriko Ospitalea, Abadiako Jauregia hendaian, Euskal Erakustokia Baionan, Euskarkeologia, Herri Harriak, Itsas Begia, Lauburu elkarteak.
|
|
|
Bertsulari ttipi, Bertsu eskolen besta, Bertsoz bertso, txapelgoak eta bertso afariak gainera. ohargarri da hain tradizionala den kultur ohitura hau nola berritu den eta zein arrakastatsua den gazteen artean. zuberoako pastoralek eta maskaradek, Nafarroa Behereko libertimenduek, Lapurdiko inauteriek jarraitzen dute herrietan. Aldaketa da aspaldiko tradizio
|
hauek
eskoletan sartuz berritu direla. pastoral itxuran eman dira Jesüs Mauleko San Frantses kolegioan, Luis XIV erregea donibane Lohizuneko donamaria ikastegian, Euskamerikan zuberoko kolegioan, kaliforniako gazte batzuk Sohütara gomitatuz. egia da pastoralak programatuak direla datozen 10 urteetarako. egia da ere gero eta gutiago direla aktore euskaldunak. pastoralak ikastoletan eta eskola elebidun...
|
|
|
Familia asko erdaldunduak ziren eta hizkuntzaren jarraipena segurtatzeko ikastolak eta gela elebidunak baliatu dituzte eta hezkunde Ministeritzaren onarpena erdietsi manifestaldi eta aldarrikapen askoren bidez. Baina euskara eskola hizkuntza egonez ez du eragin handirik. hizkuntza atseginarekin uztartu behar da, kulturgintzaren bitartez. oro har oraingo kultura lehenagokoa baino askoz aberatsago da, bereziki bertsolaritzari eta gazte liburugintzari esker. Nabari da euskalgintza eta kulturgintza elkarren lagungarri direla. datorren desafioa da nola bi dinamika
|
hauek
aitzinatuko diren informazio eta komunikazio teknika berrien aroan. l
|
|
|
Elkarrengandik oso urrun dauden kontzeptuak direla ematen duen arren, ukaezina da politika, ekonomia eta kulturaren arteko elkarreragina oso handia dena. Kulturak eragina du daukagun antolamendu politiko ekonomikoan eta era berean,
|
hauek
eragina dute kultura baten hedapen eta garapenean, onerako batzuetan, txarrerako nahi baino gehiagotan. Erabaki politikoak baldintzatu izan dute hizkuntz baten etorkizuna, hizkuntz komunitate baten irudia...
|
|
|
Has gaitezen azken gogoeta
|
hauek
Aizpuruak eta Ortiz de Landaluzen ondorioetako esaldi batekin: " Ezagutzak ez ezik erabilerak ere gora egin du eremu guztietan, etxean izan ezik.
|
|
2008
|
|
|
Orduan errepaso bat egin nien une hartan indarrean zetozen eta euskararen bizitzan eragina izan zezaketen joerei eta honako
|
hauek
aipatu nituen: soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 17
|
|
|
Faktore horien eraginak euskararen bizitzan zein izan zitezkeen igartzen ere saitu nintzen eta ondorio
|
hauek
atera nituen:
|
|
|
Euskal Herri osoa eta hamarkada osoa esparrutzat duten datu estatistikoak aurkitzea zaila da, baina honako
|
hauek
nahikoa adierazgarriak direla uste dut:
|
|
|
Hori horrela, HPSk IKTen Inbentarioa osatzeari ekin zion 2006an. Ekimen horren bidez, honako helburu
|
hauek
lortu nahi zituen HPSk:
|
|
|
Negoziobide eta merkatu berriak agertu dira, eta, horiek bultzatuta, aipatu teknologiak aurrerapauso handiak egiten ari dira. Batik bat honako
|
hauek
dira:
|
|
|
Planak hurrengo hamar urteotarako honako helburu
|
hauek
ezarri zituen: euskararen ingeniaritzaren industria bultzatu; merkatuan zabalkunde handia duten produktuen lokalizazioari lehentasuna eman; erabiltzaile komunitate prestatua eta aurreratua sortu; edizioeta itzulpen plataforma edo sareak sortu, baita denen eskura egon daitezkeen hiztegi elektronikoak ere; euskara ikasteko multimedia sistemak garatu; eta hizkuntza analisirako oinarrizko tresnen azpiegitura sortu.
|
|
|
Hizkuntza industrien programaren barruan, Planak lehentasunezko sei esparru
|
hauek
bultzatu nahi zituen: Hizkuntza ingeniaritzaren oinarrizko tekniken garapena. Baliabide linguistikoen garapena. Bitarteko aurreratuen erabilera bultzatzea eta plataforma gaitasunemaileen esperimentazioa. Informazioa bildu, berreskuratu eta bilatzea. Ahotsaren ezagutza automatikoa, ahotsaren konpresio digitala eta testua ahots bihurtzea. Testuaren tratamendurako funtzionalitate lagungarriak Testua...
|
|
|
Honako jardun ildo
|
hauek
aintzat hartuta: Barruko kudeaketa hobetzea Administrazio elektronikoa Azpiegiturak eta antolakuntza
|
|
|
• bilatzeko hitza" gorri" bada, aukera
|
hauek
eskaintzen ditu: Erabilitako analisia:
|
|
|
• bilatzeko hitza" eritzi" bada, aukera
|
hauek
eskaintzen ditu: Erabilitako analisia:
|
|
|
• bilatzeko hitza" Etiopian" bada, aukera
|
hauek
eskaintzen ditu: Erabilitako analisia:
|
|
|
Orokorrean aztertuta, ez hizkuntzaren prozesamenduarekin lotuta dauden aplikazioak bakarrik, euskarak orain informatikaren munduan duen egoera ere ez da guztiz txarra; badira hainbat aplikazio, baina honetan ere oraindik zeregin handia dago egoera normalizatu batera iristeko. Jotzen badugu berriro Euskararen Softwarearen Katalogora aplikazio motaren arabera honako zenbaki
|
hauek
aurkituko ditugu:
|
|
|
Bide horretan mugarri
|
hauek
definitu ditzakegu:
|
|
|
Hasieran oinarrizko baliabideak eta tresnak sendo sortu behar direla defendatzen dugu, eta hortik geroago sortuko direla aplikazio praktikoak Ixa taldean, une honetan corpus oso garrantzitsua da. Testu edo hizketa grabaketa andana duten bildumak dira corpusak dei ditzakegunak, eta ezaugarri
|
hauek
dituzte: eredugarriak, adierazgarriak, neurri mugatukoak eta makinan irakurtzeko moduan jarriak.
|
|
|
Mendeetako erregresio prozesu batean sartuta ibili da euskara. Amorrorturen (2002) arabera horren arrazoi nagusiak
|
hauek
izan dira: batetik hizkuntza ofiziala ez izatea, eta bestetik hezkuntza sistematik kanpo, komunikabideetatik kanpo, eta industri guneetatik kanpo egotea.
|
|
|
Gutxienez 30 miloi hitzeko corpusa sortu litzateke teknika estatistikoek emaitza minimoki onargarriak izan zitezen. Frogatuta dago hortik gora corpusaren tamaina bikoizketa bakoitzeko %1eko hobekuntza lortzen dela itzulpenaren kalitatean22 Euskaraz milioi gutxiko corpus elebidun parekaturik nekez biltzen ahal den bitartean, nazioartekoan tamaina
|
hauek
lortu dira:
|
|
|
Sortzaileentzat, corpusa ez zen aintzat hartzeko moduko baliabideai, eta hori erabiltzearen kontrako jarrera nabaria zen. Ulertzekoak dira orduan J. Svartvik en hitz
|
hauek
giro hura gogoratzen duenean:
|
|
|
Aztertu dugun corpus baliabide bakoitzaren ezaugarriak antolatzeko eta esparru erkagarriak eratzeko, aldagai
|
hauek
hartu dira kontuan: egilea, data, iturria (idatzia –argitalpen ‘tradizionalak’ nahiz Internet bidezkoak–, ahozkoa, edo biak), gaia (orokorra, espezializatua), asmoa (deskriptiboa, ereduzkoa), edukia, tamaina, mota (hizkuntza bat baino gehiagoko corpusetarako), hizkuntza, eremu geografikoa (dialektoak edo beste aldaeraren bat kontuan hartu diren), denbora (sinkronikoa, historikoa), prozesatzea (automatikoa, eskuzkoa edo bietatik), etiketatze eredua/ sistema, eskuragarritasuna, emaitzak, tresnak, salneurria, eta metadatuak nondik hartu ditugun (eskuragarritasunaren helbideko informazioa nahikoa ez bada).
|
|
|
Hiru faseak automatikoki egiten dira, baina arazo handiak daude emaitzak zehatzak izan daitezen, batez ere hizkuntzen arteko antzekotasuna txikia denean. Hainbat arazo larri daude, baina agian larrienak aurreko atalean aipatutako bi
|
hauek
dira: analisi sintaktiko sakona eta hautapen lexikala.
|
|
|
EBMT eta SMT. Sistema
|
hauek
aurretik egindako itzulpenetan oinarritzen dira, beraz, itzulpen bildumaren tamaina da berauen kalitatean eragina duen funtsezko faktoreetako bat. Ezaugarri hori partekatzen duten arren, itzulpen memoriak ustiatzeko garaian desberdin jokatzen dute.
|
|
|
Ikerkuntza gai
|
hauek
dira gaur egun puri purian daudenak, baina emaitzak oraingoz ez dira oso ikusgarriak.
|
|
|
IXA taldean10, Eleka eta Elhuyar fundazioarekin batera, helburu horiekin lan egiten ari gara eta egungo gure helburu nagusiak honako
|
hauek
dira:
|
|
|
Kalitateko itzulpen automatikoa lortuko bada, ezinbestekoak dira inplikatutako hizkuntzetarako oinarrizko eta kalitatezko tresnak. Beraz, derrigorrezko baldintza da egitasmo
|
hauek
testuinguru zabalago batean kokatzea. anbiguotasuna (elementu bera modu desberdinetan ulertzeko/ analizatzeko aukera) dela, baina ez da arazo bakarra. Hona arazo nagusienen zerrenda:
|
|
|
Analisi automatikoaren arabera, komaren aurrekoaren burua mientras lotura elementua da. Bere mendeko zuzenak dira lau kate
|
hauek
: en la Unión Europea, la edad media, de independizarse eta son.
|
|
|
Azalpen teknikoak kontuan hartuta, euskaldunok eta euskal herritarrok gure buruari galde diezaiokegu ea zeintzuk diren gaur egun gure erronkak arlo honetan. Gure ikuspuntutik ondoko puntu
|
hauek
azpimarratu nahi ditugu:
|
|
|
Kalitateko itzulpen automatikoa lortuko bada, ezinbestekoak dira inplikatutako hizkuntzetarako oinarrizko eta kalitatezko tresnak. Beraz, derrigorrezko baldintza da egitasmo
|
hauek
testuinguru zabalago batean kokatzea. Testuinguru horretan euskararako analizatzaile/ sortzaile zehatzagoak eta baliabide lexikal, morfologiko zein semantiko aberatsagoak bultzatu dira.
|