|
2003
|
|
|
1922: EuskoIkaskuntzaren III.Biltzarrean
|
hartu
zuenparte, Gernikan.
|
|
|
...turriguztieknabarmenuztenduteAlbertConstantinmedikuareneuskaltzaletasuna, etatestuinguruhorretan aipatzenduteEskualdunaaldizkariarenaldemende hasieranburuturikolana, edotaEskualzaleenBiltzarrean JeanEtxepareren ondoanlehendakariorde gisaemandakourteak, etabai euskaltzainurgazleizatearenaere (1923tikaurrera). Alabaina, Xarritonen idazlanetanikusdaitekeenez, badaudebestepuntuazpimarragarri bi, hots,
|
hartu
eman estubi, honaekarrinahiditudanak.Batetik, Azkuerekineduki izanzuenadiskidantzaaipatuguradut, etabesteakbeste, berorrenhiztegiarenburutzapenerakoemanbultzada.Bestetik, ezindainolaereahaztuIparraldekoleheneuskalnazionalistetarikoaizanzelabereadiskidePierreBuruzainmedikuhazpandarrarekinbatera, eta, izatez,, unpartinationalisteviable, antolatzekoegokieraereaipatuzion, kasurako, 1903koeskutitzbatean.
|
|
|
Uztaritzeko bikario, geroago, Liginaga eta Gerezietako erretore egin zuten.Oso gaztetatik Eskualdunaaldizkariaren kolaboratzaileazelarik, Hamalauko Gerlakokronikak bidali zituen frontetik. Gero Gure Herrian
|
hartu
zuen parte.EskualzaleenBiltzarreko idazkaria izanzen berrogei bat urtez, eta bai euskaltzain osoa1930etik aurrera. Lapurtera garbiaren aldekoa, ez zuen onartzen Piarres Lafittek defendaturiko nafar lapurtar nahasia.
|
|
|
Koropilohanitzdaukatelakotzgauzek, etapirubatbainogehiagobaduelakotzegiak, direnakereaskotanhailgatzekoezhainerrexak, gureidazlearenerakaspenaezdabeti, nahibaduzue, ororenadimenduanximixta bezainzalusartzekoetarik: hurriki, artetangogoetaegonez, astirekin, xehatuz, dabehar
|
hartu
.
|
|
|
...bi, mundukobizidunikarruntenetarikoakizandirenakhainbatetahainbat milioiurtetanzehar.Taldebaterrudistenada.Zarama ontzi itxurakobibalbio hauekosogarrantziekologikohandikoakizanziren, zerenKretazeoan eurakbaitzirennagusiarrezifeetan.Arrezifeak500milioiurtedaramatzate munduan, etadenbora tartehorretankoralakizandiraarrezife komunitatekokreaturanagusiak.Alabaina, Kretazeoanerrudistekzutennagusitasuna
|
hartu
: koralakbainoaskozazkarragohaztenziren, etakomunitateko lekune faboragarri guztiezjabetuziren.Ia40milioiurtezbatezereerrudistek ustiatuzituzten argitasunetajanariugarikotxoko guztiak.Denadela, meteoritoajausibainobimilioiurtelehenagodesagertzenhasiziren, eta soilikeskukadabatespezieiritsizentalka eguneraarte.Inpaktuakguztiz akabatuzituen, urazaletanbizizirenerrudistaapurhoriek.
|
|
2006
|
|
|
(...) Istorioak aldebatera utziz, aurten Berdabioren
|
bertsoak
hartu ditutgai.Kantahorienegileanorzenaztarrenak badira; etaberri jakingarriadahaubertsozaleentzat.Bestalde, berrihoridela eta, une egokiadahauxebertsosortaosoabiltzeko, hangoetahemengoiturriez baliatuz.
|
|
2007
|
|
|
Elkarteek buruturiko bileretara joan ziren intelektualek datu basearen mendeko aldagaia osatuko dute, ostera. Pertsonaia horien guztien ezaugarri komuna izango da intelektualak izatea, aipatu epean aktibo izatea jarduera intelektualean eta aukeraturiko elkarte kulturalen baten bileretan parte
|
hartu
izatea.
|
|
|
Aldizkarietako ohiko lankideak bereizi ditugu lan honetan, honako irizpide honi jarraituz: aldizkari bakoitzean gehien idatzi zuenaren artikulu kopuruaren %60a atera dugu, eta kopuru hori edo gehiago idatzi zutenak aldizkari hartako ohiko lankidetzat
|
hartu
ditugu. Horrela Gure> Herrian 45 artikulu (76ko %60a) edo gehiago idatzi zutenak ohiko lankidetzat hartu ditugu, Eskualdunan 274 (458ko %60a) edo gehiago, Bulletin> du> Musée> Basquen 10 (17ko %60a) edo gehiago, Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonnen 35 (61ko% 60a) edo gehiago, Euskeran 24 (41eko %60a) edo gehiago eta Aintzinan 30 (50ko %60a).
|
|
|
aldizkari bakoitzean gehien idatzi zuenaren artikulu kopuruaren %60a atera dugu, eta kopuru hori edo gehiago idatzi zutenak aldizkari hartako ohiko lankidetzat hartu ditugu. Horrela Gure> Herrian 45 artikulu (76ko %60a) edo gehiago idatzi zutenak ohiko lankidetzat
|
hartu
ditugu, Eskualdunan 274 (458ko %60a) edo gehiago, Bulletin> du> Musée> Basquen 10 (17ko %60a) edo gehiago, Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonnen 35 (61ko% 60a) edo gehiago, Euskeran 24 (41eko %60a) edo gehiago eta Aintzinan 30 (50ko %60a).
|
|
|
Beñat Mendisko, Emile Larre, Simon Duhour, Pierre Andiazabal, Piarres Xarritton, Peio Olagarai, Jacques Mestelan, Pierre Labadie eta Jakes Abeberryk; zortzik. Beñat Mendizko, Marc Legasse, Cabier eta Mayi Diharce, Simon Duhour, Piarres Xarritton, Jacques Mestelan, Jeanne Salha eta Piarres Labadiek? La, ttek eratutako talde euskaltzalearen ekintzetan
|
hartu
zuten parte. La, ttek Menditarrak> mutil gazte taldea eta Begiraleak> nesken taldea ere sortu zituen; Xabier Diharce eta Jacques Mestelan Menditarren partaideak izan ziren eta Mayi Diharce eta Jeanne Salha Begiralekoak.
|
|
|
Iraultzaren printzipioak, batasuna eta berdintasuna? Frantzian zehar zabaldu zirenetik, frantsesa hizkuntza Frantziako biztanle guztiei inposatzeari ekin zion Gobernu frantziarrak; hain zuzen ere, helburu nagusitzat
|
hartu
zuten hikuntza eta zibilizazio frantsesaren hedapena, tokiko hizkuntza eta bizimoldeak desagerraraziz.
|
|
|
1918an Cosme de Elgezabal eta Félix de Landaburu Bizkaiko diputatuek euskal hizkuntza zainduko zuen erakundea eratzeko proposamena egin zuten25 Bizkaiko, Gipuzkoako, Arabako zein Nafarroako diputazioek erantzun zioten eskaerari, baina Eusko Ikaskuntzaren esku utzi zuten lana, 1918an Oñatin burutuz I. Kongresua. Raimundo Olabidek Akademia berriaren estatutua prestatu ostean, Eusko Ikaskuntzak ontzat
|
hartu
zuen 1919ko irailean, Euskaltzaindia sortuz.
|
|
|
Bide batez, esango dugu Hondarribiko batzar hartan euskara zaindu eta hedatuko lukeen Euskal Akademia sortzeko asmoa ere bazutela, baina askoz beranduago arte, 1919an, ez zen zertu. Are gehiago, Eusko Ikaskuntza elkarteak aurrea
|
hartu
zion Euskaltzaindiari: 1918an Bizkaiko, Gipuzkoako, Arabako eta Nafarroako diputazioek biltzar bat antolatu zuten Oñatin, euskal kultura oinarri eta helburu harturik; horrekin batera, biltzar hartako emaitzei iraunkortasuna emango zion erakundea eratu zuten, Eusko Ikaskuntza izena hartu zuena.
|
|
|
Are gehiago, Eusko Ikaskuntza elkarteak aurrea hartu zion Euskaltzaindiari: 1918an Bizkaiko, Gipuzkoako, Arabako eta Nafarroako diputazioek biltzar bat antolatu zuten Oñatin, euskal kultura oinarri eta helburu harturik; horrekin batera, biltzar hartako emaitzei iraunkortasuna emango zion erakundea eratu zuten, Eusko Ikaskuntza izena
|
hartu
zuena. Azkenean, Eusko Ikaskuntza bera izan zen 1919ko urrian, berriro ere Diputazioen bultzadarekin, Euskaltzaindia sortzeko lehenengo ekintzak burutu zituena.
|
|
|
Horixe izan zen, hain zuzen ere, Gure> Herriari emandako ardura, Edmond Blazy kudeatzaileak azaldu zuenez: Ils nous ont demandé un organe de vulgarisation30 Baina euskal kulturara hurbiltzeaz gain, euskaltasuna goratzea ere
|
hartu
zuen helburu, Eskualduna> eta Eskualzaleen Biltzarrak beretzat harturiko pentsabideari atxikiz. Izan ere, Gure> Herriaren artikulu gehienek, euskaraz idatzirik egoteaz gain, lerroak eman zituzten euskaldunen hizkuntza (véhicule naturel et vivante expression de lâme de la race31), izaera eta ohitura zaharrak nabarmentzeko, miti, katzeraino.
|
|
|
Erabilitako hizkuntzari dagokionez, artikulu guztiak frantsesez izan ziren idatziak. Bitan baino ez zuten euskara bera gaitzat
|
hartu
:
|
|
|
Lehen Mundu Gerraren garaia baitzen, apaizgaiek espero zuten baino lehen hasi zuten ikasturtea, Gobernuak ez zezan eraikina eritetxe bihur. La, ttek, osasun txarra zela eta, ez zuen Lehen Mundu Gerran parte
|
hartu
; gerlari ohiak41 taldeko kide izan zen, ordea.
|
|
|
Eskual> Esnalea, > RIEV, > Euskalerriaren> Alde> eta Euskera> aldizkariak eskuratzen zizkion La, tteri euskal kulturan sar zedin55 Eta 1924an irakurtzetik idaztera pasatu zen La, tte: Laurent Apestéguyk, Gure> Herria> aldizkariaren sortzaileak, argitalpen hartan
|
hartu
zuen La, tte lankide bezala. 1925ean Eskualdunan ere hasi zen idazten, baita Le> Carillon> des> Jeunes> emakumezko talde sindikalistaren aldizkarian56 ere, Pierrette Labe izengoitiaz sinatuz57.
|
|
|
Tolosan Pierre Lhande aurkitu zuen La, ttek59, Unibertsitate laikoan, hitzaldiak egiten euskara eta euskal literaturaz. Garai hartan Lhande hiztegi bat prestatzen ari zen, baina utzi behar izan zuen, Parisera deitu baitzuten Les> Etudes> aldizkariaz arduratzeko60 Horrela, La, ttek Lhanderen hiztegia osatzeko ardura
|
hartu
zuen, jesuiten diru laguntzaz eta Philippe Aranarten lankidetzarekin. Lhanderen hiztegia amaitzea lortu zuen La, ttek zazpi urtean.
|
|
|
Action> Françaiseren jarraitzailea izan bazen ere, utzi zuen, 1926ko gaitzespenaren ondorioz. 1927ko pizkunde intelektual katolikoan parte
|
hartu
zuen, Mauriac, Bernanos eta Gaétan Bernorvillekin batera. 1930ean Emmanuel Mounier ezagutu zuen Maritainek eta Esprit> aldizkarian idazten hasi zen.
|
|
|
1942ko azaroan Hitlerek okupatu barik zegoen Frantziako lurraldea indarrez
|
hartu
zuen; Vichyko gobernuak 1944ko abuztuaren 20ra arte iraun zuen. Vichyko gobernua desagertu zenean, Alemanek Pétain Frantziatik alde egitera behartu zuten.
|
|
|
1934ko otsailean Staviskyren eskandalua piztu zenean, aurkako manifestaldia burutu zen, non Ybarnégarayk Croix> de> euren izenean
|
hartu
zuen parte. Staviskyren iruzurraren ondorioz bereziki ezkertiarrak suertatu ziren kaltedun,, nantza ministroak Garat ezkertiarra aurkitu baitzuen errudun eta giltzapetu.
|
|
|
Ipartarren pentsamolde politiko soziala aurkezturik, ikus dezagun orain garaiko giro intelektuala. Horretarako urte horietan argitaratu ziren aldizkarietara jo dugu, argitalpenetan nortzuk idazten zuten jakiteko, baita orduko jarduera intelektualean nortzuk parte
|
hartu
zuten ezagutzeko ere.
|
|
|
1910ean elkarteak Société> s> Sciencies, > ttres> t> Arts> e> Bayonne> izena
|
hartu
zuen, en y ajoutant Lettres, > ce qui précisait sa physonomie97 eta 1922an Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonnek Société> Bayonnaise> dEtudes> Régionales> elkartearen kideak bereganatu zituen, izen berria hartuz: Société> s> Sciencies, > Lettres, > Arts> et> dEtudes> Régionales> de> Bayonne, pour mettre, n à une situation paradoxale:
|
|
|
Hoym de Marien zuzendaria 23tan izan zen eta Jean Baptiste Daranatz 5etan, oraindik zuzendaria ez zelarik. Lehendakariordeek ia guztietan
|
hartu
zuten parte, William Boissel 19tan, Albert Constantin 12tan, André Grimard 24tan, Joseph Nogaret 19tan Antonin Personnaz 18tan, Emile Prestat 15etan eta Raymond Poydenot 7tan (1935 arte kargurik gabea). Foltzer idazkaria 3tan, Auguste Fourcade 12tan eta Jean Ribeton 25etan, idazkarien artean leialena.
|
|
|
Edouard Casedevant 24 bider, Joachim Labrouche 23, Duvot 19 eta F. Lefort 18 Maiz joan ziren hauek ere: Henri Gavel 17 bider, Louis Dours eta A. Larrieu 17 bider eta Elie Bousquet 15 Piarres La, tteri dagokionez, ez dugu Sociétéren bileretan parte
|
hartu
zuenaren berririk.
|
|
|
Eskualdunak etsaitzat
|
hartu
zituen masoi zein juduak ere, osoki gaitzetsiz kazetaren orrialdeetan:
|
|
|
Jean Hiriart Urruty, Jean Blaise Adéma, Jean Barbier, Jean Saint Pierre eta Jean Etchepare. Eskola horrek, lexiko lapurtarra lantzea
|
hartu
zuen helburu, morfologia eta joskera ere zainduz, bilatzen baitzuen lapurtera ulergarria suerta zedin edozein gaitan, politika zela, ekonomia zela edo erlijioa zela.
|
|
|
Orduan frantsestu zen. Eskualduna gerra atarian gaudelarik, eta. Biba Frantzia
|
hartu
zuen lema, Hiriart Urruty hil arte (1914an), Euskal prentsak... aipatu artikulua, 246 or.
|
|
|
Eskualdunanera heltzen ziren artikulu guztiak berrikusten zituen eta bere ustezko gramatika huts guztiak zuzentzen. Horrela, Hiriart Urruty hil zenean eta Jean Blaise Adémak Eskualdunaren zuzendaritza
|
hartu
zuenean, idazle batzuk maizago idatzi zuten Eskualdunan, hala nola Jean Etcheparek eta Jean Saint Pierrek. Bide batez, hona hemen Piarres La, tteren iritzia Jean Etchepareren idazkerari buruz:
|
|
|
Tartean Jules Moulier Oxobi-k egin zuen posible astekaria kalera zedin, zuzendari izan barik. Oronosek azpimarratu duenez, Adémaren izendapenarekin apezpikuak lehenengoz
|
hartu
zuen parte Eskualdunaren zuzendariaren hautaketan167; eta ordutik aurrera Baionako apezpikuak Eskualdunaren zuzendari guztiak izendatu zituen, hau da, Jean Saint Pierre, Domingo Soubelet eta Xalbat Arotçarena.
|
|
|
1937an Soubeletek zuzendaritza utzi zuen, gaixorik baitzegoen, eta Xalbat Arotçarenak
|
hartu
, martxoaren 24an (euskalzale argitsu eta sutsua izan arren, Action> françaisen pentsakeratik hurbil zegoena) 185.
|
|
|
Xalbat Arotçarena Eskualdunaren lankidea zen Soubeletek astekariaren zuzendaritza
|
hartu
zuenetik186 Piarres La, ttek gustuko izan zuen Arotçare naren idazkera, Jean Saint Pierreren pindarra, Jean Etchepareren indarra edota Jean Hiriart Urrutyren bizitasuna187 ez bazuen ere:
|
|
|
Arotçarenaren garaiko Eskualduna> Francoren alde agertu zen190 Horrela, Frankistek Bilbo
|
hartu
zutenean, honako lerro hauek argitaratu zituzten astekarian:
|
|
|
Atzerriko politikarekin jarraituz, eta Bigarren Mundu Gerraren urteak zirelarik, astekariak bat egin zuen Frantzian ezarritako Vichyko gobernu nazi zalearekin; Vichyn sorturiko Milice> Française> ere aintzat
|
hartu
zuen192 Era berean, gobernu horren burua zen Pétainen pentsabidearean jarraitzailea izan zen orduko Eskualduna; Gobernu horren Révolution> Nationalak193 aldarrikatu zuen lana, familia eta aberria leloari atxiki zitzaion Eskualduna, irakurle guztiak adoretuz Frantziaren batasunaren alde194.
|
|
|
Konturatu naiz La, tte izan dela bere moduan Vichyzale198 Izan ere, Xarrittonek egiaztatu du, Vichyko gobernuaren denboran, La, ttek eta Arotçarenak batera agertu zutela Frantziaren eskualdekatzearen nahia. Biek parte
|
hartu
zuten Eskualdunan hasitako kanpainan, Euskal Herriaren nortasuna onartua izan zedin, dokumentu berbera sinatuz; Arotçarenak adiskide ere deitu zuen La, tte. Gure ustez, La, ttek Arotçarenarekin batera sinatu zuen artikulu bat Eskualdunan, Euskal Herria beste lurraldeekin elkartu barik eskualde bilaka zedila eskatzeko kide bakarra izango zela ikusi zuelako.
|
|
|
Aranak, iraileko bilera hartan parte
|
hartu
ez bazuen ere, gaixorik baitzegoen?, jean Pierre Arbelbide lehendakari izendatzea proposatu zuen, Adéma adintsuaren ordez; ados agertu zen Pierre Broussain proposamenokin, eta bereziki Arbelbide Adémaren ordezkoa izatearekin. Izan ere, Broussainen ustez, Resurreccion Mª Azkue gazteegia zen buru izateko eta Arana, Campion eta Guilbeau politika gizonak izandakoak ziren, eta ez ziren egokiak akademia berriaren buruak izateko:
|
|
|
Aranaren asmoekiko desadostasun horiek zirela eta, Arbelbide, Broussain, Campion, Daranatz eta Darricarrièrek Hondarribiko kongresua atzeratzea proposatu zuten. Arana ere prest agertu ei zen jokamoldea akademikoago bihurtzeko211 Adéma lehendakariak eta Guilbeau idazkariak, ostera, kongresua burutzea erabaki zuten, eta burutu egin zen; Sabino Aranak ez zuen bileran parte
|
hartu
(1902ko irailaren 11n atxilotu egin zuten).
|
|
|
Baina euskararen erabilera bultzatzeaz gain, euskaltasunaren pizkundea ere
|
hartu
zuen helburu Eskualzaleen Biltzarrak. 1905ean Biltzarrak bat egin zuen Antton dAbbadieren Euskal Jaien asmoekin, euskara eta euskal ohiturak zaintzeaz gain, ahalaz geroago eta barnago erroak sar araziz218; eta Arturo Campionek hasiera eman zion 1904ko batzarrari, Jules Salaberry eredu bezala aurkeztuz:
|
|
|
– ...dAndurain de Maytie, Hippolyte Daguerre, Etienne Decrept, Michel Delgue, Jean Baptiste Heugas, Hirigoyen, Michel Iriart, Jean de Jaureguiberry, Georges Lacombe, Piarres> La, tte, Martín Landerretche, Jean Pierre Larregain, Pierre Lhande, Jean Lissar, Hippolyte Mathieu kolaboratzaile (1935 eta 1936 urteetan), Jean Pierre de Menditte, Jean Saint Pierre eta Jean Ybarnégarayk, birritan parte
|
hartu
zutenak Eskualzaleen Biltzarrak antolaturiko batzarretan.
|
|
|
Laburbilduz, Constantin, Dassance, Diriart, Dufau, Eizagirre, Etchepare eta López de Mendizabalek 1926, 1928 eta 1929 urteetan egin zuten topo; era berean, Ariztimuño, Dassance, Eizagirre eta Elissaldek 1932, 1933 eta 1935ean; Dassance, Dufau eta Eizagirre 1926, 1928, 1929, 1933 eta 1935 urteetako bileretan elkartu ziren; Dassance, Eizagirre eta Elissalde 1929, 1932, 1933 eta 1935 urteetakoetan; azkenez, Dassance, Eizagirre eta Moulier 1926, 1932, 1933 eta 1935 urteetakoetan. Beraz, Louis Dassance eta José Eizagirre izan ziren harreman estuak lortzeko aukera handienak izan zituztenak Eskualzaleen Biltzarraren bilerak zirela medio, sarrien parte
|
hartu
zutenak izan baitziren. Azpimarratu beharra dago Eizagirreren leialtasuna; azken baten, gainerako guztiek karguari zetxikion erantzunbeharra zuten, baina Eizagirre, urte bat baino ez zen buru izan eta zazpi bileretara joan zen.
|
|
|
Hegoaldeko euskaltzale gutxik
|
hartu
zuten parte 1920 eta 30 hamarkadetako Eskualzaleen Biltzarraren bileretan: behin baino ez José Miguel Barandiaran, Secundo de Barrueta, Teodoro Ernandorena, Pedro Garmendia, Damaso Intza, Pablo Fermin Irigarai, Lardizabal, Lazcano eta Nikolas Ormaetxeak; birritan José Ariztimuñok; lautan Isaac López Mendizabalek eta zazpitan José Eizagirrek.
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren partaideak konparatuz gero Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkartearen batzarkideekin, ikusiko dugu ia ez dagoela lankide komunik bien artean, bileretara joaten zirenen artean behinik behin. Izan ere, elkarte bietako batzarretan parte
|
hartu
zutenak lau baino ez ziren izan:
|
|
|
Louis Dassance Eskualzaleen Biltzarraren sei bileretan izan zen eta Sociétéren zazpi batzarretan; beraz, maiztasun berdin antzekoaz
|
hartu
zuen parte elkarte bietan Dassancek, Eskualdunaren lankidea ere izan zen Dassancek (22 artikulu guztira).
|
|
|
Eusko Ikaskuntzak Boletín> de> la> Sociedad> de> Estudios> Vascos.> Eusko> Ikaskuntzaren> Deia> hiruhilabetekaria argitaratu zuen272 Aldizkari horrek elkartearen Batzar Iraunkor zein Batzar Nagusien bileren berri eman zuen; 1920 eta 1935 urteen artean burutu zituen 71 bileretan honako hauek izan ziren maizen parte
|
hartu
zuten kideak:
|
|
|
Beste aldetik, Hegoaldeko Eusko Ikaskuntzaren batzarkide horiek oso gutxitan
|
hartu
zuten parte lehenago aztertu ditugun Eskualzaleen Biltzarra edo Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkarteen batzarretan: José Miguel Barandiarán eta Pedro Garmendia, Eusko Ikaskuntzaren batzarkideak, Eskualzaleen Biltzarraren bilera batera baino ez ziren joan; Eusko Ikaskuntzaren gainontzeko lankideek ez zuten inoiz parte hartu ez Eskualzaleen Biltzarra ezta Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkarteen bileretan.
|
|
|
Beste aldetik, Hegoaldeko Eusko Ikaskuntzaren batzarkide horiek oso gutxitan hartu zuten parte lehenago aztertu ditugun Eskualzaleen Biltzarra edo Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkarteen batzarretan: José Miguel Barandiarán eta Pedro Garmendia, Eusko Ikaskuntzaren batzarkideak, Eskualzaleen Biltzarraren bilera batera baino ez ziren joan; Eusko Ikaskuntzaren gainontzeko lankideek ez zuten inoiz parte
|
hartu
ez Eskualzaleen Biltzarra ezta Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkarteen bileretan.
|
|
|
1918an Cosme de Elgezabal eta Felix de Landaburu Bizkaiko diputatuek euskal hizkuntza zainduko zuen delako erakundea eratzeko proposamena egin zuten279 Bizkaia, Gipuzkoa, Araba zein Nafarroako diputazioek erantzun zioten eskaerari, baina Eusko Ikaskuntzaren esku utzi zuten lana, 1918an Oñatin burutuz I. Kongresua. Raimundo Olabidek Akademia berriaren estatutua prestatu ostean, Eusko Ikaskuntzak ontzat
|
hartu
zuen 1919ko irailean.
|
|
|
Julio Urkijo karlista; Arturo Campion, Cosme Elgezabal, L. Urabayen, Louis Eleizalde, Claudio Armendariz, J. Cunchillos, X. Gortazar, H. Eguren euskal nazionalistak. Era berean, Broussainek euskal nazionalistatzat
|
hartu
zuen bere burua; Xarritton, P.: Piarres> Broussain... aipatu liburua, 91 or.
|
|
|
Ibidem. Kontuan
|
hartu
behar da Sabino Arana nazionalista, Azkue eta Miguel de Unamuno aurkeztu zirela Bizkaiko Diputazioak 1888an eraturiko Euskara katedrara, Azkuek jasoz, Kintana, J., Vizcaytik> Bizkaira?... aipatu liburua, 15 orr.
|
|
|
Euskaltzaindiaren bileretan parte hartzeari dagokionez, Euskeran emandako bileren berriek erakusten digute euskaltzainek maiz erantzun zietela Akademiaren deialdiei; sarrien parte
|
hartu
zutenak hauexek izan ziren:
|
|
|
Bileretara joan zirenetara itzuliz, eta orain arte aztertu ditugun lau elkarteetako (Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne, Eskualzaleen Biltzarra, Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia) kide komunak nabarmentzearren, jarraian dugun laukiari begiratuko diogu, Euskaltzaindiaz gain, beste elkarteren bateko bileretan parte
|
hartu
zutenak sartu baititugu:
|
|
|
Piarres La, ttek Gure> Herriaren hastapenetatik idatzi zuen bertan, 1921, 1922 eta 1923 urteetan izengoiti desberdinenpean305 eta 1924tik aurrera, izengoitiez gain, Piarres La, ttez ere sinatuz306 Izan ere, 1924an
|
hartu
zuen Laurent Apésteguyk La, tte Gure> Herriaren lankide.
|
|
|
SSLAB, RIEV> eta Euskerak, ostera, Literatura, Artea edota Linguistika lantzen zituzten, bereziki intelektualei zuzenduz. Ulergarria da, beraz, Gure> Herria> aldizkari intelektualak, baina zientzia ezadituengana zabaltzea helburu
|
hartu
zuenak, lankide komunak izatea gainerako aldizkari guztiekin: Gure> erriak jende ezikasiei zuzentzen zien. Eskualdunak egiten zuen moduan?
|
|
|
Jules Moulierek aditzera eman zuenez, Gure> Herrian esku dutenek327
|
hartu
zuten parte bilera hartan: Laurent Apestéguy, Jean Barbier, Edmond Blazy. Gure> Herriaren administratzaile kudeatzailea zena?, Louis Dassance, Dominique Dufau, Jean Elissalde, Jules Moulier, Jean Saint Pierre eta Emmanuel Souberbiellek.
|
|
|
1930eko bilera hartan erabaki zuten euskarazko eskuizkribuak La, tteri bidaltzea, La, tteren estatusak izan zuen gorakada erakusten duena, kontuan harturik erabakia
|
hartu
zutenak ez zirela nolanahikoak: Louis Dassance? 1928an Gure> Herriaren administratzaile kudeatzaile izendatu zutena Blazyren ordez332?
|
|
|
eta Jean de Jaureguibérryk? 7 bider? parte
|
hartu
izana, Administrazio kontseiluan kargurik gabekoak izan arren, lehialtasunez sustatu zutelako euskal kulturaren hedapena Gure Herria elkartea zela medio.
|
|
|
Jules> Moulier> Oxobi-k abegi ona egin zion López de Mendizabalen Egutegiari: Atseginekin
|
hartu
dugu López Mendizabal Ixaka gure adiskideak eginikako Euzkel Egutegia479.
|
|
|
Begiraleen azpitaldeak osatu zituzten hainbat herritan, Idazkaritza Orokorraren helburu orokorrak kontuan
|
hartu
barik, besteekiko askatasunez ari zitezen551.
|
|
|
Are gehiago, Eugène Goyhenechek Hegoaldeko mitinen baten parte
|
hartu
zuen, eskutitz batek adierazten digunez:
|
|
|
Goyhenechek ere pozik
|
hartu
zuen hilabetekaria:
|
|
|
Baina hauetariko batek Apaizgaitegiko Candau buruari eman zion eskutitzaren berri738, baita Candauk Apaizgaitegiko nagusiekin hitz egin ere Apaizgaitegian argitalpenak argitaratzea debekaturik dagoela abisatzeko. Narbaitz eta Larralde irakasleek ardura
|
hartu
zuten apaizgaiei errieta egiteko739.
|
|
|
Iparraldeko euskalzaleen lehenengo ekintza politikoak ez ziren 1962ra arte burutuko. Hamarkada hartan, Aintzinaren lankideak ziren Pierre Lartzabal eta Michel Labégueriek parte
|
hartu
zuten euskal mugimendu abertzale baten sorreran: Enbata> (lappartenance sociale des fondateurs dEnbata> est proche de celle dAintzina784).
|
|
|
Hain zuzen ere, Aintzinan parte
|
hartu
zuten horietariko batzuk Enbata> mugimendu nazionalistari hasiera eman zioten 1962an, Letamendiak azaltzen duen bezala: Cest en 1962 que se forme à nouveau un mouvement nationaliste basque Enbata, autour du journal du même nom créé en 1960 Le premier numéro de ce journal sera entièrement rédigé par labbé Pierre Larzabal, un ancien dAintzina> et le nouveau parti compte parmi ses créateurs un autre ancien, Michel Labéguerie, qui est élu député en octobre 1962 grâce à labsence de candidature gaulliste.
|
|
|
Bileretan landutako gaiei dagokionez, 1943ko apirilaren bileran honako erabaki hauek
|
hartu
zituzten:
|
|
|
Eskualdun Gazteen Batasunaren hurrengo bilera 1943ko uztailaren 24an burutu zuten, Baionan. Lucienne Haitze, Eugène Goyheneche, Jean Hillau, Michel Labéguerie, Marc Legasse eta André Ospitalek
|
hartu
zuten parte; baina Legasse eta Ospitalek dimisioa aurkeztu zuten, Aintzina> ez zelako kontuan hartua izan. Bilera hartan Bernard Mendisko izendatu zuten lehendakari.
|
|
|
1943ko abenduaren 4ko bileran partaide berriek
|
hartu
zuten parte: Pili Barrenetxea, Leon Curutchary, Pierre Landaburu, Cristiane Rosier eta Jean Vivierek.
|
|
|
Hebdomadaire> basque français> izen berria
|
hartu
zuen. Azkenez, 901 zenbakitik aurrera Herria> deitu zuten.
|
|
|
Are gehiago, Aljeriako gerraren garaian, un coup de béret aux Fellagha821 artikulua argitaratu zutenean, prefetak La, tte eta Lartzabal atxilotu nahi izan zituen; Philippe Olphe Galliard
|
hartu
zuten abokatu eta ez ziren giltzapetuak izan, eskandalu handiegia izan ez zedin822.
|
|
|
La, tte oso gaztea zen Apaizgaitegian sartu zenean eta, ikusirik Apaizgaitegiko apaiz batzuk Action> Françaiseren alde agertu zirela, arrazoietariko bat Léon XIII.aren Errepublika onartzeko aginduari kontrakotasuna agertzea?, baliteke La, ttek jokaera berbera izatea. Kontuan
|
hartu
behar da La, tte nahiko ikasle bihurria zela gaztetan (17 urtekin Le> Palmipède> argitalpenean parte hartu zuen, isilean, iruzkin zirikatzaileak sartuz), eta baliteke Françaiseri jarraitzea La, ttek jokaera berritzailetzat hartzea Action.
|
|
|
La, tte oso gaztea zen Apaizgaitegian sartu zenean eta, ikusirik Apaizgaitegiko apaiz batzuk Action> Françaiseren alde agertu zirela, arrazoietariko bat Léon XIII.aren Errepublika onartzeko aginduari kontrakotasuna agertzea?, baliteke La, ttek jokaera berbera izatea. Kontuan hartu behar da La, tte nahiko ikasle bihurria zela gaztetan (17 urtekin Le> Palmipède> argitalpenean parte
|
hartu
zuen, isilean, iruzkin zirikatzaileak sartuz), eta baliteke Françaiseri jarraitzea La, ttek jokaera berritzailetzat hartzea Action.
|
|
|
Munduko Lehen Gerra amaitu berri zegoen eta gerran ibilitako lankideek hainbat pentsaerakin itzuli ziren Euskal Herrira (nabarmenki gerlari ohien pentsaeraz, hau da, gerran parte
|
hartu
izanaren urguiluaz). Gazteok Adéma Eskualdunaren zuzendariarengandik urruntzeko nahia agertu zuten, Eskualdunan idazteari uko eginez eta aldizkari berri bat sortzeko guraria erakutsiz.
|
|
|
Jean Elissalde, Jean Etchepare eta Jean Saint Pierrek, gerraren berri Eskualdunara? bidali zutenek parte
|
hartu
zuten Gure> Herria> deituriko aldizkari berriaren sorreran, 1921ean, Laurent Apestéguy, Jean Barbier, Edmond Blazy eta Jules Moulierekin batera.
|
|
|
Piarres La, tte gaztetxoak, osasuna zela eta, ez zuen gerran parte
|
hartu
, baina Apaizgaitegian izan zituen ikaskide gerlari ohiak. Gure> Herrian ere idatzi zuen La, ttek, 1921ean sortu zutenetik.
|
|
|
1924an Laurent Apestéguyk Gure> Herriarako ohiko lankide
|
hartu
zuen La, tte. Hain zuzen ere, 1924 urtean La, ttek irabazi zuen Eskualzaleen Biltzarrak banaturiko sarietariko bat; horren berri eman zuen Jean Etcheparek Gure> Herrian, garai hartan Eskualzaleen Biltzarraren burua ere baitzen.
|
|
|
Améstoy, > Maurice.> Société des Sciencies, Lettres et Arts de Bayonne elkartearen bileretan parte
|
hartu
(1922ko ekaina, uztaila, azaroa; 1923ko urtarrila, otsaila martxoa, maiatza). Eskualzaleen Biltzarraren lehendakariordea().
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren lehendakariordea(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928, 1929).
|
|
|
Barbier, > Jean>(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928). > skualdunan idatzi.
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren lehendakariordea(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1926, 1928, 1929).
|
|
|
Dassance, > Louis>(). Société des Sciencies, Lettres et Arts de Bayonne elkartearen bileretan parte
|
hartu
(1921eko ekaina, abendua; 1922ko urtarrila, otsaila, martxoa; 1923ko otsaila). Eskualzaleen Biltzarraren buruordea() eta burua().
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren buruordea() eta burua(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1922, 1926, 1928, 1929). Eskualdunan idatzi.
|
|
|
Diharce, > > Michel> >(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928).
|
|
|
Dufau, > Dominique.> Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1926, 1928, 1929). Eskualdunan idatzi.
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren lehendakaria(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1922, 1926, 1928, 1929).
|
|
|
Elissalde, > Mayi.> Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928). Gure> Herrian idatzi.
|
|
|
Elissalde, > ean>(). Euskaltzaindiaren bileretan parte
|
hartu
(1920ko urtarrila, apirila, maiatza, abendua; 1921eko martxoa; 1922ko otsaila, martxoa, apirila, maiatza). Eskualzaleen Biltzarraren idazkaria().
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren idazkaria(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1929). Eskualdunan idatzi.
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren lehendakaria(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928, 1929). Eskualdunan idatzi.
|
|
|
Iriart, > Michel.> Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1926, 1928). Eskualdunan idatzi.
|
|
|
Euskaltzaina(). Euskaltzaindiaren bileretan parte
|
hartu
(1921eko otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, iraila, urria, azaroa, abendua; 1922ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, urria, azaroa, abendua; 1923ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, iraila, urria, azaroa, abendua; 1924ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, urria, azaroa, abendua; 1925eko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila... Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte hartu (1928).
|
|
|
Euskaltzaindiaren bileretan parte hartu (1921eko otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, iraila, urria, azaroa, abendua; 1922ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, urria, azaroa, abendua; 1923ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, iraila, urria, azaroa, abendua; 1924ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, urria, azaroa, abendua; 1925eko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, urria, azaroa, abendua; 1926ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, urria; 1927ko martxoa, apirila, maiatza, urria, azaroa; 1928ko urtarrila La, tte urgazle izendatua izan zeneko eguna, berroren aditzari buruzko lana irakurri, martxoa, maiatza, urria, azaroa, abendua; 1929ko urtarrila, otsaila, martxoa, apirila, maiatza, uztaila, abuztua, azaroa, abendua). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928). RIEVen idatzi.
|
|
|
Urgazle izendatua (1928). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1928). 1922ko urriaren Gure Herrian ados agertu zen La, tte Jean Etcheparerekin luzeegiak ziren Pastoralak laburtu behar zirela esan zuenean.
|
|
|
Léon, > Albert>(). Euskaltzaindiaren bileretan parte
|
hartu
(1921eko martxoa). Société des Sciencies, Lettres et Arts de Bayonne elkartearen bileretan parte hartu (1922ko apirila, maiatza, azaroa; 1923ko otsaila, martxoa, maiatza, uztaila).
|
|
|
Euskaltzaindiaren bileretan parte hartu (1921eko martxoa). Société des Sciencies, Lettres et Arts de Bayonne elkartearen bileretan parte
|
hartu
(1922ko apirila, maiatza, azaroa; 1923ko otsaila, martxoa, maiatza, uztaila). Gure> Herrian idatzi.
|
|
|
Euskaltzaina(). Euskaltzaindiaren bileretan parte
|
hartu
(1920ko urtarrila, otsaila, apirila, uztaila, abuztua, urria, azaroa, abendua; 1921eko martxoa, apirila, ekaina, uztaila, iraila; 1922ko iraila; 1927ko apirila; 1928ko abendua). Gure> Herrian idatzi.
|
|
|
López> de> Mendizabal, > Isaac>(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1921, 1926, 1928, 1929).
|
|
|
Moulier, > Jules>(). Société des Sciencies, Lettres et Arts de Bayonne elkartearen bileretan parte
|
hartu
(1922). Eskualzaleen Biltzarrarena bileretan parte hartu (1926, 1929).
|
|
|
Société des Sciencies, Lettres et Arts de Bayonne elkartearen bileretan parte hartu (1922). Eskualzaleen Biltzarrarena bileretan parte
|
hartu
(1926, 1929).
|
|
|
Eskualdunaren zuzendaria(). Euskaltzaindiaren bileretan parte
|
hartu
(1921eko martxoa). Gure> Herrian idatzi.
|
|
|
Souberbielle, > Maurice>(). Eskualzaleen Biltzarraren bileretan parte
|
hartu
(1921, 1922, 1929).
|