|
2000
|
|
|
Sagardogileak berriz, nahiko zuku edukitzea nahi du, lehor xamarra bada sagar kiloko litro gutxiago aterako baitu, ahal bada gazia, garratza izatea, urriaren erdialdetik abendua bitartean heltzea, azukrea, garraztasuna eta mingostasuna neurrian izatea... Baserritarren eta sagardogileen nahiak kontuan
|
hartu
behar dira, eta era berean, sagardotarako sagar onenak aukeratu behar dira eta ez da hain erraza dena ongi egitea. Adibidez, batzuetan sagarrondorik emaritsuena ez da sagardotarako onena, baina baserritarrak hori landatu nahiko du.
|
|
|
Azken finean Gipuzkoako Foru Aldundiaren nahia ahalik eta sagardorik osasuntsuena eta edalearen gustukuena egitea da. Osasun baldintzez eta bezeroez gain, sagarrondo jabeak eta sagardo ekoizleak
|
hartu
behar dira kontuan. Guztien interesak hartu behar dira kontuan, eta oinarri oinarrian edari preziatuaren funtsa babestu eta zaindu behar da:
|
|
|
Osasun baldintzez eta bezeroez gain, sagarrondo jabeak eta sagardo ekoizleak hartu behar dira kontuan. Guztien interesak
|
hartu
behar dira kontuan, eta oinarri oinarrian edari preziatuaren funtsa babestu eta zaindu behar da: sagarra.
|
|
|
Arazoaren muina eta giltzarria puntu amankomun bat bilatzean datza. Kontuan
|
hartu
behar dugu euskal gizartea ez dela euskal nazionalista, anitza dela, eta espainol nazionalismoa gero eta oldarkorragoa izango dela. ETAren indarkeria desagertzen joaten den neurrian espainiar oldarkotasuna haundituz joango da.
|
|
|
Hemengo enpresariak ziren kanpoko baliabideak bilatu zituztenak. Merkatua badago eta arriskuak
|
hartu
behar dira, noski. Euskal pilotak beste kirolen mailan egoteko aukera izan behar du.
|
|
|
Beti pilota gehiago eskatzen dute, beti ere bestea baino gehiago direnean noski. Erabaki garrantzitsuak
|
hartu
behar dira eta batzutan ez gara ausartzen. Pilota oraindik artisauen eskuetan dago eta materiala estandarizatzeko arazo asko daude.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da, Ortuetak hitzok esan zituenean, lehen sehilabatekoan makina erremintaren sektoreko eskariak% 22 egin zuela behera, aurreko urteko garai berdinarekin alderatuz gero. Eta, hala ere, ordurako AFMko zuzendari nagusiak 1999 bukaerarako% 5eko hazkundea aurreikusi zuen produkzioan.
|
|
|
ikastetxeetan garai batean" Urbanidad" deitzen zen asignatura falta da aspalditik, hots, hiritar gisa ongi heztea errespetuan, edukazioan eta kulturan. Eguneroko bizitza eta arazoetan parte
|
hartu
beharra dago, arlo guztietan. Horregatik iruditzen zait abstentzioa ez dela bide motzena zerbait lortzeko.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar da gainera, euskaltegia hizkuntzaren ezagutzan eragiteko gunea dela, baina handik kanpo, askok bere maila galdu egiten duela eta beharrezkoa dela erabilera eremu berriak zabaltzea. AEKren arduradunek esparruko erakunde desberdinen arteko lankidetza eza eta egituratze beharra ere azpimarratu dituzte egoeraren analisia egiteko orduan.
|
|
|
Taktika bat izan daiteke, bidea leuntzeko modu bat. Ez da ezer fetitxe moduan
|
hartu
behar, gauzak erraztu eta hitz egiteko aukerak eman behar dira.
|
|
|
Rosnay irakasleak espazio denbora berrira sartzeko arriskuari aurre
|
hartu
behar zaiola esanez erantzuten dio bere buruari, izan ere biziraupenerako baldintzak tartean direla, bi eredu ekonomikoek europarrak eta amerikarrak dituzten ezaugarri onuragarriak elkarlotzen saiatu behar baitugu. Utopikotzat jotzen ez duen hirugarren bide bat ere aurreratzen du:
|
|
|
Grimm anaien ipuinak ordea, etengabe mugimenduan daude," ez dago edizio berdin berdinik" Gomezen esanetan. Kontuan
|
hartu
behar da mundu osoan zehar hedatu direla eta beraz, tokian tokiko ñabardurak dituztela: " Ipuingintzaren enborra bera da leku guztietan, baina adarrak aldatzen dira, kultura diferenteen erakusgai".
|
|
|
Niri iduritzen zait Iparraldeko bertsolaritzaren azken bi urteko mugimendua kontuan
|
hartu
behar dela, orokorkiago. Duela bi urte abiatua da, giroa sortuz eta azkartuz joan da, eta horren barruan kokatzen da aipatzen dugun guztia.
|
|
|
Jakina, antzerkiaren indargunea hitza da eta zinemarena aldiz, irudia. Horrekin ez dut esan nahi antzerkiak irudiaren lengoaia
|
hartu
behar duenik. Ez horixe, nik testuko aktoretzat hartzen dut nire burua".
|
|
|
Jokalariek nork bere lekua
|
hartu
beharra daukate beren zeregin zehatza bete ahal izateko. Falta marratik urrunen dagoenari" salto" esaten zaio eta bere aurrean dagoen" tercio" aren akatsak konpontzen saiatu behar du.
|
|
|
Hala ere, aurten deia Ipar Euskal Herrira ozenago iritsi zedin saiatu dira antolakuntzako kideak. " Deialdi nazionala izanik haiek ere kontuan
|
hartu
behar ditugu, eta batik bat jakinda herri dantzetan aberastasun handia dutela beraiek eta erakusteko gauza asko dituztela esparru horretan", dio Juantxo Maya Ereintzako lehendakariak. Horregatik, aurtengo egitarauaren berrikuntzarik nagusiena Lapurditik dator.
|
|
|
Zoritxarrez, traste pilo batekin atera ziren etxetik, 50 kilo baino gehiagorekin, eta bizikletek ere, beraiek baino gehiago pisatzen zuten. Beraz, errepideetan eta, ondo samar moldatzen ziren arren, eskailerak igotzeko gainean
|
hartu
behar zituztenean, ai ene!
|
|
|
Honen arabera, Espainiako armadak luke tiro poligono moduan erabili. Edozein modutan, UPNk argi aipatu du Espainiako Gobernuaren interesak kontuan
|
hartu
behar direla eta" posibilismoz" jokatu behar dela. PSN ere ados dago horretan.
|
|
|
ume mukizuon begitan herri hau" beti" egon da; historia bizi duenak lorpen gisa apreziatzen daki. Ondo eginak gogoan
|
hartu
behar baitira, gaizki eginak ahaztu gabe: alderdikeriak utzita, bakoitzari berea, aizu.
|
|
|
Lizarra etsaia den neurrian egurra eman diote, izugarrizkoak eman ere. Beraz, gauza hauek antolatzerakoan kontuan
|
hartu
behar dugun gauza bat etsaiaren indarra da, izugarrizkoa. Lizarra ez zen antolatu komunikabidei aurre egiteko.
|
|
|
" Ez dezaizkiogula bata besteari eman etsaiari eman behar dizkiogun muturrekoak. Orregatik ez luke euskal aldizkari batek senide arteko mutur jokan parterik
|
artu
behar". Hori garbi utzi eta gero, aurrerako asmoak jakitera ematen zituen:
|
|
|
Gaur asko jaitsi da. Zein da bertsolaritzak
|
hartu
behar duen lekua?
|
|
|
Kontuan
|
hartu
behar dugu munduaren zatirik inportanteena elebiduna dela edo hirueleduna. Niri, adibidez, pena izugarria ematen dit Hegoaldeko gure hezkuntza sisteman orain ingelesari hainbeste garrantzia eman eta frantsesa erabat baztertu izanak.
|
|
|
H aurrei zuzendutako literatura ugari idatzi duzu. Zer bereizgarri
|
hartu
behar dira kontuan, haurrentzat idazterako orduan?
|
|
|
Ingurugiroaren babesa, Zuzenbide klasikoaren adar ia ezezaguna dela aitortzen du egileak. Funtsean, administrazio antolaketan oinarritzen omen da, eta hori oso kontuan
|
hartu
beharreko gorabehera dela dio, bestela lortu nahi den ingurugiro babesa ezinezkoa bilakatzen delako, hain zuzen ere nahitaezko tresna juridiko, tekniko eta ekonomikoak falta direlako.
|
|
|
Deskalifikatu zena, ordea, Eusko Jaurlaritza osoa izan zen, eta aldi berean Aretoak eztabaida politikoan parte hartu zuen, gauza erabat desegokia gure ustez. Epaileok ez dugu eztabaida politikoan parte
|
hartu
behar. Gobernu Batzordea Euskadiko epaile guztien gobernu Aretoa da.
|
|
|
Kontutan
|
hartu
behar da 960.000 liberetaz hitz egiten ari garela, hots, 24 milioi pezeta. Instituzioak kopuru bera ordaintzeko asmoa agertu zuten eta hiru irratien artean berdintsu banatzeko asmoa zuten.
|
|
|
Semea aski herabea da berenaz, nahiz frango azkarra den adineko. Eskolan ez da luzaz ibili, nekez ikasten baitzuen; beraz laborantxari lotu da burrasoen segida
|
hartu
beharrez.
|
|
|
Muruaga bigarren liburuari buruz ari delarik honakoa diosku: istorioek" beti dute holako tonu umoretsua esanez bezala bizitzan gauzarik tragikoenak ere bikote kontuan behintzat ez liratekeela hartzen ditugun bezain serio
|
hartu
behar." (Egunkaria, VII) Nahiz eta bi bildumetan umorea eta ironia darabilen, bigarren bildumako ironia zorrotzagoa eta landuagoa da. Izan ere, bilduma honetan askotan umore beltza eta tragikoarekin topo egingo dugu.
|
|
|
Bukatzeko, oroitu beharrekoa iruditzen zait, iragan otsailean Baionan aurkeztu nuen. Jagon Sailaren ardurapeko lehen lanari buruz? 2 txostenean azaldu nituela gure antolaketarako eta ekintzetarako zenbait aburu, eta kontuan
|
hartu
beharrezkotzat jotzen ditudala, orain hemen azaltzen dudanari ekintzarako lotura emateko. Euskaltzaindia ezin daiteke lo egon egungo egoeraren aurrean.
|
|
|
Azkenik, Espainiari soilik dagozkien artikuluei erreparatuz gero (hots, EuskalHerriarekin zerikusi zuzenik3 ez duten artikuluez ari gara), erreferentzia eremu horrenpresentzia eguraldiari eta trafikoari buruzko artikuluetan handitzen da bereziki, eta baiekonomia gaietan ere, neurri txikiago batean. Eguraldiari eta trafikoari buruzko albisteei dagokienez, kontuan
|
hartu
behar dira ez soilik iragarpenak (beren mapen bitartezerreferentzia eremuak oso zehazki birsortzen dituztenak, liburu honen 5 ataleanaztertzen dugun bezalaxe), eguraldiak zein trafikoak eragindako kalte, ondorio etaabarri buruzkoak ere baizik (uholdeak, istripuak, e.a.).
|
|
|
Horien guztien zehaztapena etaemakida prozesuen ezaugarriak Soinuzko Irrati difusioaren gaineko zenbait PlangintzaTekniko eta horien ondorioz zabaldutako frekuentziak esleitzeko Deialdi Publikoenbidez finkatzen joan dira60 Horrez gain, Irrati Lokalak araupetzen dituzten Legeaketa, azkenik, bereziki, Irrati Digitalen Araudia eta Plan Teknikoa dira Estatu mailanirratia antolatzen duten funtsezko legeak. Horien ondoan, telebistaren kasuan bezala, araudi autonomikoak ere aintzat
|
hartu
beharrekoak izango dira61.
|
|
|
Balizko Euskal Herriko komunikazio eremua enpresa aldetik aztertzean, industriaezberdinen dinamika espazial berezituak
|
hartu
behar dira aintzat, baina baita, berriroere, Ipar eta Hego Euskal Herrien arteko banaketa Frantziar eta Espainiar Estatuenartean. Prentsan, merkatuaren zatiketa territoriala handia izan da, bai Frantziar Estatuan zein, bereziki, Espainiarrean.
|
|
|
Ideiak elkarren eragile dira, batek besteazehazten du. Ezin dira ez ideiak ezta errepresentazioak ere, berez, zerbait isolatu etalotugabetzat hartu; aitzitik, osotasun sistematiko baten partaidetzat
|
hartu
behar dira, parte bat bestean bermatzen baita1 2.
|
|
|
Aipaturiko testu horiek, bada, konstituzioizena eraman arren, ez dira zuzenbidean, eta politikagintzan are gutxiago? konstituzionalismoaren ildokotzat
|
hartu
behar. Aitzitik, lehenengo Mundu Gerrarenondoren idatziriko zenbait konstituzioren antzera, estatuko egituraren berri ematendigute; baina ez dute balio, estatuaren aurrean giza eskubideen defentsa behar adinabermatu ahal izateko.
|
|
|
Hor kokatzen ditut ekialdeko arteak, hots, gorputzaren kontrolerako diziplinaguztiak. Baina bertan kokatzen ditut, halaber, gorputzaren funtzio eta apeten menperatze psikikoaren ariketatzat
|
hartu
behar diren antzinateko arte mendebaldarrakere.
|
|
|
besoainurrituta daukagula sentitzeko, sarri askotan nahikoa izaten da besoa mugitzea.Beraz, tentsio kronikoa izateagatik mugitu ezinik dagoen gorputzaren edozeinatalek beharrezkoa du mugitzen hastea. Alabaina, pazienteak prozesu horretan bereborondatez
|
hartu
behar du parte. Eta horretarako, lehenik eta behin atal edo aldehorietako tentsio muskularrez eta sentipen ezaz kontzientziatu behar du.
|
|
|
Berriz, analistak ez du izan behar ez sistematikoki zapuztaile, ez sistematikokipermisiboa: bidezko eta egokia izaten saiatu behar du bere jarreran eta erabakiteknikoetan, sendaketaren aurrerabidea eta pazientearen eboluzioa bakarrikkontuan
|
hartu
behar dituelarik. Beraz, giza harreman bereziaren aurrean gaude:
|
|
|
a) giza sexualitatearen erantzunaren ezagupena (Master etaJohnson, 1966), ikerkuntzaren ikuspuntutik ekarpen handiena ekarri zuena, b) gizasexualitatearen arazoen deskribapena, bai gizonengan bai emakumeengan agertzendiren arazoen taxonomia zehaztuz; haietatik abiatuz, garai horretan berriztatzaileazen terapia sexualerako metodo bat proposatu zuten (Master eta Johnson, 1970). Soilik ikuspuntu historikoak ematen digu lan hori kritikoki baloratzeko etahasieran aurkeztu zuten triunfalismoa gainditzeko bidea. Dena dela, gaur egungoterapia sexualaren egoera ulertzeko, kontuan
|
hartu
behar dira, ezinbestekoerreferentzia dira-eta. Honen inguruan, giza erantzun sexualaren ezagupeneanegindako ekarpenak nabarmenak izan baziren ere, maila psikologikoarizegozkionak eskasak izan zirela esan genezake.
|
|
|
Gauzak honela, XX. mendearen azken laurdenean H. S. Kaplan-ek argitaraturiko liburuetako bat parafraseatuz, Terapia sexual berria deitu izan denakonfiguratuz joan dela esan daiteke. Izendapen hau gehiegizkoa izan daiteke, agian, baina kontuan
|
hartu
behar da, marko teorikoek beren lana egitekoproposamen honen funtsezkoena oinarritzat hartu eta berezkoak dituzten printzipioteorikotara egokitu dutela: konduktismoa, kognitibismoa (Lopiccolo, 1989), sistemen teoria orokorra (Verhulst, 1988), planteamendu humanistak, objektu harremanetan oinarritutako norabide psikodinamikoa duten terapiak (Apfelbaum, 1988) eta abar.
|
|
|
Egile hau giza egite sexuala zientzia gisa ulertzen duensexologiaren jatorritzat jotzen da. Iwan Block ek sexologiaren esparrua gizarte zientzien barnean sartu zuen (ordura arte medikuntzaren alorrari zegokiolakontuan
|
hartu
behar da). Bere azterlanek sexologia, antropologia etaetnologiarekin harremanetan jarri zuten.
|
|
|
Arlo horietan guztietan, behin eta berriro aurreratu egin zituen bere garaian, baiproblemen planteamendua eta bai geroago etorriko ziren hainbat eta hainbat soluzio.Hori ere Txillardegiren ezaugarritzat
|
hartu
behar dugula uste dut. Nik uste dut, arlohorietan guztietan esnatzaile lana izan duela, geunden lozorrotik ateratzeko ahaleginean.
|
|
|
Baina hor agertzean, pentsa nornuen aurkitu nire harridurako? Txillardegi, egun haietan hegoaldeetatik ihes etorria! Lan egiten zuen enpresan grebari ekin baitzioten beharginek, haien alde jarri zen JoseLuis; ETAko buruzagietatik izanez, ez zuen arriskurik
|
hartu
behar poliziaren aurrekogaldeketa batean, eta, beraz, muga pasa zuen Hazparneko adiskide hari buruz.
|
|
|
UEUn historiaz, literaturaz, arteaz, feminismoaz... eta politikaz mintzatzen ginen, jakina. Han zeuden, aurrez aurre eta inolako estalkirik gabe (kontuan
|
hartu
behar da, garai hartan unibertsitate espainiarrean aurpegia estalirik mintzatzen ginela asanbladetan!), euskal militante errefuxiatuak, eta ETAren estrategia eztabaidatzen zen bilerahaietan. Han ikusi nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia esan behar badut, bileretanhitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez nuen ulertzen.
|
|
|
Produkzio kulturala deitzen dena baino gehiago bizitzaren edozein motatakoemaitzak
|
hartu
behar dira kontuan. Industria aroko zibilizazioaren mintzairan, emaitzak dirutan edo produktu fisikoetan neurtzen ziren.
|
|
|
Hemendik aurrera, eta literatura edo zinea zubi harturik, gaiak baino gehiagoegiturak diren beste arlo batzuk kontuan
|
hartu
behar ditugu kultur egitura osatzerakoan. 22 kromosomen zenbaki sinbolikoraino, simetriaz jarriko ditut adibideak, bainagarbi dago malgutasunez hartu behar direla atal hauek, muga garbirik ez baitago, ezkultur gaietan ezta kultur egituretan ere.
|
|
|
Hemendik aurrera, eta literatura edo zinea zubi harturik, gaiak baino gehiagoegiturak diren beste arlo batzuk kontuan hartu behar ditugu kultur egitura osatzerakoan. 22 kromosomen zenbaki sinbolikoraino, simetriaz jarriko ditut adibideak, bainagarbi dago malgutasunez
|
hartu
behar direla atal hauek, muga garbirik ez baitago, ezkultur gaietan ezta kultur egituretan ere. Aitzinean kultur diseinuaren ardura dutenkromosomak izanen dira.
|
|
|
Ezin dugu onartu, zerutar omen zen kulturaren ordezkari sutsu batek (euskaldunizan zena, S.I.) luzatu zuen aholkua arrazoizkoa denik: , guk zuria ikusi eta Elizakbeltza dela esaten duena, beltza bezala
|
hartu
behar?. Kultura lurtarra behar dugu, hemengoa.
|
|
|
Gizakia askatasuna da, hots, zabalune edo hutsune bat, zulo bat unibertsoan, ekintzak bete behar duena. Gizakiakorain bere gain
|
hartu
behar du bere burua (existentzia), hots, bere buruaren eraikuntza, erantzukizuna. Hau ez da etika arazo bat, ohiko esanahian:
|
|
|
Bestalde, kontuan
|
hartu
behar dira, halaber, dimentsioen arteko harremana etalotura, berriz ere hauek anitzak eta norabide guztietakoak izanik. Honetarako, orokorkizein partikularki hartutako hizkuntzak egokiak dira:
|
|
|
Laburbilduz, badirudi, komunikazioa? orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzen azterketarako topagune zientifiko egokia dela, eta gerora begira ere hala izaten jarrai dezakeela, horretarako kontuan
|
hartu
behar diren alderdiak dagoeneko ondojasotzen dituelako.
|
|
|
Egungo zientziagintzan zenbait dimentsio ezberdin kontuan
|
hartu
behar eta ohidira. Dimentsio bakoitza, nahiko modu anitzean ulertu behar da, hala ere, adibidebakoitzean aplikazio maila ezberdinak bereiztu behar direlako.
|
|
|
Historia honetan lau dira nahitaez gogoan
|
hartu
behar diren agiriak: a) MartinezAnido ren debekua (1937). b) Lauzurika Gotzainaren arauak (1938). c) Ministroarenerantzuna (1938), d) Eta Gobernu Gotzainen arteko testu negoziatua (1940).
|
|
|
Euskararen eliz erabilpenerako debeku eta arauak ez ziren izan legeria edo Administrazioko gertakariak bakarrik; gizartera ere jaitsi zen haien eragina, eta haiek zegozkien agintari eta herritarrek, onerako nahiz txarrerako aintzakotzat
|
hartu
behar izanzituzten. Horregatik, galdetzekoa da zein izan zen, haien aurrean, herri eta elizetakoburubidea, pertsonala eta instituzionala.
|
|
|
Gertakarien ingurua ezagutzeko, hemen hiru erakunde protagonistari buruz esanbehar da zerbait, hau da, arazoa xaxatu eta gidatu zuten Gobernu frankistez, nahitaezauzian esku
|
hartu
behar izan zuen Diozesiko Gotzaindegiaz (eta Gotzainaz bereziki), eta Donostiako frantziskotarren komentuaz.
|
|
|
Denok dakigun bezala, belare egingo da, ostean belare batagertuz gero; sabaikari, sabaikari baten aurrean; edo horzkari gisa, horzkari batenaurrean. Datu basearen unitateen artean/ n g/,/ n t/ eta/ n tt/ difonemak sartu baditugu, inbentarioan ez ditugu hiru alofonoak kontuan
|
hartu
behar izango, aipatutako ezaugarriartikulatorio horiek aurre grabatutako errealizazioetan egongo baitira; eta sarrerakotestuak hala behar duenean aukeratuko dira egokiro.
|
|
|
Testu baten irakurketan egiten diren etenaldietariko batzuk ez dira testuan preseski adierazita egoten puntuazio marken bidez. Diskurtsoan etenak egiteari, idazlearenestiloak nola hiztunarenak ere eragiten diote. Koma gabeko esaldi luzeak aurkitzekoaukera kontuan
|
hartu
behar da, eta horrekin batera, puntu egokiak aurkitzea horiekegiteko, zeren diskurtso jarraituaren sintesiak, eten barik, antinaturala ez ezik, entzulearen baitan itolarria ere eragiten baitu.
|
|
|
Hiruetan, azentuazioari etatranskripzio fonetikoari dagozkien arau eta gomendioen falta berberarekin egin duttopo, tartean hamar urte pasatu arren. Erabaki batzuk hartzeko unean, intseguritatebera sentitu dugu; eta gustatu zein gustatu ez, gure makinak hitz egin dezan, erabakibatzuk
|
hartu
behar dira derrigor.
|
|
|
Kontseiluak eskainiriko eztabaida foru bikainean ikasitakoa batetik, eta ur teotanbilduriko ene esperientzia dela bestetik, ondoren, saiatuko naiz azaltzen zein diren, nire ustez, edozein saltoki euskalduntzeko
|
hartu
behar diren neurririk garrantzitsuenak.Eta, adibide moduan, euskaldundu nahi dugun saltoki hori, nagusiki erdalduna denhirian. Gasteizen, eman dezagun, kokatuko dut.
|
|
|
Beraz, halako galderen aurrean norberak nahi duen jarrera ager dezake (isiltzea, galdegilearen benetako kezka politikoa eta ez kultural musikala dela argitzea, alagaldera berberaz erantzutea bere komunitatearen, berezko? kulturari buruz), bainadenok kontuan
|
hartu
behar ditugu jadanik aipatu ditugun alderdi batzuk: 1) komunikazio sozialaren mekanismoak eta joera errepresentatiboak ez dira bereziak euskaldunontzat; 2) gure komunikazioan gauzatzen diren fenomenoak eta agertzen direnkategoria analitikoak Mendebaldeko gizarte guztietan agertzen direnak dira; 3) errepresentazio kulturalak konbentzionalki finkatutakoak dira (gero azalduko dugu ideiahau); eta 4) betiko topiko kulturalen bidez norbere burua defendatzea (objektukulturalaren ezaugarri fisikoak, jatorria eta abar aipatuz, alegia) antzua eta ez zientifikoa izateaz gain, galdegilearekiko morrontza adieraztea da.
|
|
|
Kontuan
|
hartu
beharra dago, azken hogei urteotan (biok batera heziketa zereginetan ibili garen haietan) pedagogiaren mundua etsipenak jota egon dela. Funtsezkoakizan zaizkigun egileek (Basil Bernstein, Michael Apple edo Pierre Bourdieu eta JeanClaude Passeron1) irakaskuntzak indarrean zegoen gizarte mota iraunarazteko besterikez zuela balio zioten.
|
|
|
Lehenik, konkista Estatuaren ekintza publiko gisa
|
hartu
behar dela uste dugu, ezpertsona batek bere kabuz egiten duen ekimen modura. Beraz, konkistatzaileaz dugunean, ez zaigu interesatzen Zesar edo Hernan Cortes edo Napoleonnolakoak ziren deskribatzea, Erroma, Espainia eta Frantziako estatuak edo inperioaknolakoak ziren baizik, eta benetako subjektu konkistatzaileak Estatu hauek zirelaadierazi nahi dugu.
|
|
|
Egiaren lurraz elikatu dira filosofia politiko zintzoensustraiak. Kojeve k, berak aurkituriko egiak gizarteratzearren astindu nahi izan zituenirakurleen kontzientziak; Sartre-k ez zuen inoiz ahantzi politika jarreren euskarrikontzientziak fenomenologikoki egiazkotzat eta zuzentzat
|
hartuak
behar duela; etahirurogeiko hamarraldiko gazte eroak egia eta askatasuna uztartuko zituen filosofiabaten beharrak bultzatu zituen besteak beste existentzialismora, ederki azpimarratu duJuana Atxabal-ek. Izan ere, politika aldaketek egia berriak aurkitu nahiz sortzearenondorio behar dute izan.
|
|
|
Pello Salaburu eta Alfontso Irigoien-en arteko iharduki entzutetsuan, Irigoien enalde egin behar: Salaburuk zioen Unibertsitatean bezala Euskaltzaindian ere, hautuakoro politika aintzat
|
hartuz
behar direla egin; Irigoien-ek aldiz politikaren gainetikparatu zuen egia, Arregi-k bezala?, saia gaitezen apalki egiaren bila joateri??, Txillardegik bezala?, egiak izan behar du hautuaren gidaria??, oraindik itzali ezden tradizio filosofiko beneragarrienak bezala: honek agintzen duenez, izan ere, egiarenbila zinez dagienak zabaltzen baitio bidea askatasunari; iturri zahar horretan edan duur berria Joxe Antonio Artze poetak ere:
|
|
|
Nolanahi dela, entzuleria arakatu baino lehen, zenbait tasun edo kualitate
|
hartu
behar ditugu aintzakotzat (Muñoz eta Gil, 1986):
|
|
|
Entzuleria potentzial handiei zuzenduriko programek entzuleria horren berezitasunak
|
hartu
behar dituzte aintzakotzat, dibertsitate horretan aglutinazio edo biltze faktoreak bilatuz, eta ez alderantziz, hots, desintegrazioari eraginez.
|
|
|
jotzea izaten da, ezpainak, mihia eta abar egokiro kokatzen saiatuz. Irratilari telebistalariek exotoponimoak ebakitzeko orduan
|
hartu
behar dute kontseilu hori gogoan. Euskal Herritik kanpoko izenak ahoskatu baino lehen, aldez aurretik aurki ditzakegun problemen jakitun egotea eta traba horiek uxatzeko ariketak burutzea, ez da batere desegokia.
|
|
|
Euskal azentuaren esparruan, fonologiarenean bezalatsu, Txillardegi irakaslea da erreferentzia garrantzitsua (1984). Azentuazioa, bistakoa denez, hitz pareetan
|
hartu
behar da kontu handiz, batez ere. Patxi Altuna akademikoak (1984) zerrenda interesgarria egin zuen euskarazko hitz pareak bilduz.
|
|
|
garaiz idatzi eta heldu behar dira albisteak. Irratigintzan minutuak izan ohi dira, datu informatiboak igortzeko kontuan
|
hartu
behar diren denbora unitateak.
|
|
|
Irakurketa ondo taxutzeko arnasketa ahalbideak
|
hartu
behar ditugu aintzakotzat eta baita irakurketari eman nahi diogun intentzioa ere, jakina. Ondoren hiru aholku jarriko ditugu:
|
|
|
Irrati lokalek molde edo izaera desberdinak eduki ditzakete zenbait faktoreren arabera; horrela, gure herrialdeetan bi faktore nagusi
|
hartu
behar ditugu aintzakotzat: hizkuntza (irrati estazio elebakarrak eta elebidunak) eta izaera (komertzial edo pribatuak, munizipal edo publikoak eta libre edo komunitarioak).
|
|
|
Irrati lokal guztietan programazio desberdinak egiten dira, bakoitzak bere targeta edo jomuga duelarik. Programazio lokalak burutzeko orduan programatzaileak aintzakotzat
|
hartu
behar dituen faktoreak zein diren ikustea da kontua.
|
|
|
Ikusten denez, hiru sistema horiek mintzoari, musikari eta hots edo audio efektuei dagozkie. Horiez gain, esan bezala, isilaldiaren sistema ere
|
hartu
behar da gogoan.
|
|
|
Hortaz, irratilariak gidoiak egiten dituenean, ondo atondu behar du premiazkoa daukan musika, albistegia erakargarriago egitearren. Dena den, kontuan
|
hartu
beharra dago, musika larregi jartzea kaltegarria izan daitekeela.
|
|
|
Soinu hauek gogorrak/ ahulak, baxuak/ zorrotzak eta harmoniadunak edo harmoniabakoak izan ahal dira. Soinuak jasotzeko orduan, mailak
|
hartu
behar dira aintzakotzat; ondoko taulan ikusten ditugunak erreferentziatzat har daitezke (dB: dezibel.
|
|
|
Programatzaile edo emisoreak egiten dituen zenbait galderatatik sortzen da programazioa, hau da, lan honek dakartzan itaun batzuetatik. Fernández Asís ek aipatzen duen bezala (1986, 31), aintzat
|
hartu
behar diren galderak honako hauek dira:
|
|
|
Irrati partaideek, edozein gaitan adituak bailiran, aburuak eta aieruak plazaratzen dituzte, sarritan gaiaren background az ahantzirik eta argudiatzeko egitura kaskarrak erabiliz. Informazioan background a aintzakotzat
|
hartu
behar da beti, nahiz eta batzuetan mikrofonotik islatu ez eta buruan gorde. Eta iturri guztiak ez dira berdinak, gertakarien inguruko datuak emateko orduan.
|
|
|
Irratilariak iturriak aintzat
|
hartu
behar ditu; hala hartu ere, batzuetan iturriek irratilaria hartzen duten era berean. Eta azken honetan ikerketa gutxi egin bada ere, argi dago etikaren atalase maila gainditzen duten ekintzak burutzen dituztela lantzean behin iturri boteretsuek.
|
|
|
Pando auzoan autoa utzita, distantzia txikira dagoen El Chorrote auzoraino erraz hurbil gaitezke oinez. Azken baserrien aurrean ezkerretara irteten den pista
|
hartu
behar da, hortik gora abiatuz, ordu laurdenean harizti zahar batera iristeko. Apur bat gorago, ezkerraldera joz eta altuera askorik igo gabe, pistak zeharka egiten du, beste baso batean sartuz.
|
|
|
Ibilbide hau Paulesen hasten da. Auzo honetara iristeko, Ambasaguas eta El Callejo auzoen arteko bidegurutzea
|
hartu
behar da. 2,5 km egin ostean, Paulesen bertan, amaitzen da errepidea.
|
|
|
Raneroko harrobira iristeko, Molinarko bainuetxea atzean utzita, Rane ro eta Santecillarako bidegurutzea
|
hartu
behar da eskuinetara. Raneroko auzoan, XVII. mendeko Prieto de Ahedoren jauregia ikus daiteke.
|
|
|
Egoera kezkagarri honi irtenbide egokiak bilatu behar zaizkio, batetik abeltzainen bizimodua eta nahiak kontuan hartuta eta bestetik otsoaren kontserbazioari begira hartu beharreko neurriek baldintzatuta, zeren kontuan
|
hartu
behar baita Penintsulako otsoak direla Europako Elkartean geratzen diren ia bakarrak.
|
|
|
Azaldutako ezaugarriak, ikuspegi orokorretik
|
hartu
behar dira betiere, eskualdearen gorabeherak direla eta, Karrantzan mikroklima asko baitago, ezaugarri orokor horiek betetzen ez direneko eskualdeak, alegia.
|
|
|
Antzeman daitekeenez, jokoan zegoen irizpideak eraikitako egituraren eskemari erantzuten zion. Hala, probintzietako hiriburu bakoitzak, legeak horrela aginduta, bere institutua izan behar zuen, eta probintzia bakoitzak (lehen udalekin eta oinarrizko eskolekin gertatzen zen bezala)
|
hartu
behar izango zuen bere gain horren ardura (118 eta 119 art.). Zentro pribatuei zegokienez, Estatuak ezarritako kontrola eta ofizialak ziren institutuekiko menpekotasuna nabarmenak ziren.
|
|
|
Gure ustez, honen inguruan egin litzatekeen irakurketak, zuzenean bat egingo luke Estatu Nazioa sortzeko nahiaren analisiarekin. Hau da, goreneko lege koadroa sortzeko gertakariak eta kontuan
|
hartu
behar da, hori Estatuaren antolakuntza juridiko politikoaren oinarria dela Nazioa gorpuzteko beharrari erantzun zion, eta honek berekin hezkuntza alorrean Estatuaren ekarri zuen. Beste era batera esanda, konstituzioarekin Estatuak sortu zuen antolakuntza sozio-politiko berriak aldi berean Estatuaren hezkuntza politikaren sorrera ekarri zuen110 Puelles ek111 dioen moduan, Cadiz-ko Konstituzioak, gero aipatuko ditugun Quintana-ren. Informe?
|
|
|
Izan ere, oso gatazkatsua izan zen epealdi hartan, Estatu liberala ezarri zen. Egia da, lehenengo urteek ez zutela Estatu absolutuaren politikaren aldetik funtsezko aldaketarik ekarri, baina, esan dugunez, aurrera aterako ziren administrazio mailako erreformak liberalen politika boterea lortu bezain pronto erraztuko zuten pausotzat
|
hartu
behar dira. Hezkuntzaren arloari dagokionez, hezkuntza sistemak hurrengo urteetan bizi izan zuen nolabaiteko modernizatzea mota honetako izan zela esan daiteke:
|
|
|
izenaz ezagutzen zenak izango zuela berriro. Itxuraz administrazioaren inguruko jokoaren barruan joan etorri gisa uler daitekeen honek badu, gure iritziz, garrantzia duen eta kontuan
|
hartu
behar izango den elementu adierazgarri bat. –Fomento?
|
|
|
–servidores del Estado?. Kontuan
|
hartu
behar da, bestalde, funtzionarioen nomina ez zela 1852 arte antolatu, burokrazia berri honen pertsonaiarik garrantzitsuena Bravo Murrillo dugularik.
|
|
|
Garbi asko ikus daiteke, ikasgai batzuen irakaskuntza gizartearen modernizazio prozesuarekin edota prozesu honi aurre egin ahal izatearekin bat zetozela. Estatu espainiarreko kapitalismoaren garapenaren testuinguruan irakurri behar den errealitatea dugu hori264, kontuan
|
hartu
behar baita merkatu nazionala eraikitzen ari zela, burgesia finkatuz zihoala, populazioaren parte handia proletarizatzen ari zela, etab.; eta hori guztia erregimen kapitalistaren ezarpenaren bere kili koloka eta muga guztiekin265, barruan kokatu behar da.
|
|
|
Trena, autoak, iratzargailuak, zurrungak eta munduan sor zitekeen zarata oro. Herriko beste oilarrek, adibidez, txanda
|
hartu
behar izaten zuten gure oilarraren ostean kantatzeko. Alferrikako lana egiten zuten, ordea, une horretarako bizilagun guztiak itzarrik egoten ginen eta.
|
|
|
Askatasunaren bila irtetearen beharra ez du inork ulertzen. Eta ez dute ulertzen norbera pozik egoteko beste batzuek min pixka bat
|
hartu
behar dutela. Nire kasua ez lukete inoiz ulertuko, ez onartuko:
|
|
|
Erretorika eta oratoria emaiten zigunean, mihiaren trebatzeko eta geure arrazoinen aitzinatzeko, anaia eta biok eztabaidan ipintzen gintuen jaun Mar celek, erabiltzen eta manaiatzen zituela, hartarakotz, edo Fedro edo Esoporen fabularen bat, bi animalia edo bi pertsonaia antagonikoren solasa biltzen zuena —txirrita eta inurriarena, konparazione— eta guk harrointzat
|
hartu
behar izaiten genuena, nork bere arrazoinak defenda zitzan bertzearen aitzinean, jakinik ezen emanaldi haiek bigarren parte bat zutela, zeren lehenengoan txirrita iduri egin zuenak inurri iduri egin behar baitzuen bigarrenean, eta inurri iduri egin zuenak txirrita iduri. Baina, hartan hasi aitzin, jaun Marcelek oroitarazten zigun ezen biok anaiak ginela, eta, nork berea atxiki behar zuen arren, ez genuela koleratu behar, eta bai dibertitu... eta behartzen ere gintuen kortesiazko salutantziaren egiterat, hala hastean nola akabatzean, adierazi nahi baligu bezala ezen gure arteko solas haiek jostetatik gehiago zutela zinezko polemikatik baino.
|
|
|
Kolpe izugarria izan zen hura aitarentzat, hain izugarria, non handik egun gutirat oinaze handi bat jarri baitzitzaion bularraren erdian. Eta etorri zen medikua eta erran zion ezen egun batzuetan atseden
|
hartu
behar zuela eta bihotza zaindu behar zuela, eta bularrean azafrai enplastoak jartzeko eta baleriana ura hartzeko.
|
|
|
Zeren, bere garaiko astronomiari aterabide bat bilatu nahian, hala mintzatzen baitzen astronomo poloniarra, Ptolomeoren planeta sistemaz, haren zehazgabetasuna eta haren funsgabeko konplikazioneak gogoan: "(...) artista batek, bere koadrorako, eskuak, oinak, burua eta gainerako menbroak modelo diferentetarik
|
hartu
behar izanen balitu bezalakoa da, halako moldez, non zati bakoitza ezin hobeki marraztua egon daitekeen, baina gorputz osoarekiko eta haren osotasunarekiko loturarik gabe; eta nola zatiak ez datozen bat eta ez duten bat egiten, hala, munstro bat izanen da guztiaren emaitza, gizon bat baino gehiago". Ptolomeoren sistemaz ari zen Koperniko, eta zientziaz, azken finean, baina zenbatetan pentsatu izan dudan ezen hitz haiek ongi isla dezaketela gizonaren barrena, haren muina eta arima!
|
|
|
Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz. Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago batean
|
hartu
beharra nuela, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu ezen gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta nik neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen buruko kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
Bien artean bera zegoen, aitona Nikolas, zeina betean harrapatu baitzuen aitzinetik zetorren olen krisiak eta beheraldiak, ondikotz. Guztien erranetan, bertzalde, ez zen
|
hartu
beharreko neurriak hartzeko gai izan, eta, hargatik, oso mementu gaitzak iragan genituen jauregian.
|
|
|
Eta, jendearen txaloek eta oihuek airean bat egiten zutela, turutots bat aditu zen. Haren jarraikian, galaz jantzi bi algoazil tribunarantz abiatu ziren, emeki, gibeletik Mantillanako kondea zutela eta festa hartan parte
|
hartu
behar zuten bertze bi toreatzaileak, bakoitza bere zaldiarekin eta bere peoiekin eta morroiekin. Eta, azkenik, aita zihoan, bere zaldi beltzean, eskuan arkabuza zuela.
|
|
|
—Ulertzen dut zuen haserrea, baina ezagutzen duzue ene anaia Joanikot... Haur bat bezalakoa da horrela jartzen denean, are haurrago arnoa edaten duenean, eta ez genituzke, beraz, haren hitzak hain aintzakotzat
|
hartu
behar. Egia da, halarik ere, ezen gaur marra iragan duela, eta ez duela horrek desenkusarik...
|
|
|
Eta, horrela, mundu tipi hartan deus guti nuen eta guztia nuen, zeren bakea nuen eta bizitzaren jakintasuna nuen, zeinak erraiten baitzidan ezen gauzak zetozen bezala zetozela eta pairuz
|
hartu
behar nituela haiek guztiak; eta erraiten zidan, halaber, ezen zorigaitzik handiena ez zela zorigaitza bera eta zorigaitzaren existentzia, baina haren eramaiteko ez ahalik ez argirik izaitea; eta erraiten zidan, finean, ezen nekearen ertzetik eta hegitik ere heda zitezkeela besoak harat eta honat, eta adimenduaren argiak egin zezakeela gure besarkada bakoitza, ez sutsuagoa, baina bai zabalagoa, z...
|
|
|
Azpimarratu nahi dizudan bertze gizona, berriz, Horazio Irigibel zeritzan irakasle ohi bat da, Quitoko unibertsitatean aritua, baina desterrurako bidea
|
hartu
behar izan zuena —zuk bezalatsu, jaun André—, jakin zuenean ezen unibertsitateko buruak bekoz beko zituela eta bere kontrako neurriak hartzerat zihoazela.
|