|
2000
|
|
|
" Rogers" egitarauari ezezkoa eman diote. Pakezko
|
artu
emanetan asi ezkero eskubide guziak galtzeko arriskua ikusten dute eta batez ere galdu galdua ikusten dute Israel berriz bereganatzeko ametsa. Andik bialik izan baitziran 1948 gn. urtean.
|
|
|
Aldizkari batek erri iritzi hori eztenkatu, esnatu eta landu behar du. Iritzi zuzenen azia erein behar du" eta horretarako" irakurleekin
|
artu
eman aundikoa" izan behar zuenez," sarri jaso behar lituzke irakurleen iritzi, eskutitz, idazki eta eskabideak. Ea danon artean egiten dugun Z. A. Bizi, gaurko, ireki, esnatzaille eta euskalduna".
|
|
|
Igantzi deituriko gazte baten bizipenak kontatzen zaizkigu: Arantzazun igarotako haurtzaroa, Donostiara lan bila doanean, ETA erakundeko kideekin dituen lehenengo
|
hartu
emanak,... Zalantza askoren ondoren, erakundean sartzea erabakitzen du eta mugan ikurrina batzuk eramateagatik atxilotuko dute.
|
|
|
Eta guraso edo Kurak direnean, nola ongi premia den bezala, beren Etxe edo Hergoienetan (Herri txikiei honela Araban deitzen diete) Dotrina erakatsi, eta konfesatuko dute? Nola beren familietako
|
hartu
emanak, eta beste behar diren gauzak ondo aditu, eta zuzenduko dituzte. Ikusten duguna da:
|
|
|
Hamalaugarrena, soinuak elkarrekin jartzean umeak aurreko ataleko antzekoegoera bat aurkitzen du, hots, ingurunearen eta elkar ahoskatzearen ondorioz, badirahizketa samurragoa egiten duten eragiketak. Umearen ikerketen emaitza da jakituria corpus inplizitua sortzea, soinuak ekoizteko dituen mugei buruzkoa, eta muga hauekkontuan
|
hartzean
ematen diren itxuraldaketa edo aldaketei buruzkoa. Osotoro ondorioapelaezinak sortzen ditu mugapen honek, ezen, mintzatzen ikastearekin batera, umeakbere hizkuntzarenak direnak ikasten ditu soilik, eta ikaspen esfortzua errentagarriegiteko, berauek praktikan erabil daitezen nahiko du.
|
|
|
Irakurriak, lehendik ere irakurriak genituen artikulu horiek, gaingiroki bederen, baina ez genuen uste euskal soziolinguistikaren beraren hastapenak horidoro behar genituenik. Izan ere, harrigarriro zehatzak eta sakonak dira hizkuntzaren etagizartearen arteko
|
hartu
emanei buruz izkribu hauetan egin zizkigun azterketak.
|
|
|
Txillardegi ez da galduko, gutako beste asko gal gaitezkeen neurrian, soziolinguistikaren adigai formal abstraktuen formulazioan. Garai hartako hizkuntzalaritzaren ikasbide teorikoak gutxietsi gabe, adibide enpirikoen argitan azaldukodizkigu hizkuntzaren eta gizartearen arteko
|
hartu
eman nahasiak. Eta, oker ez banagobehintzat, adigai teorikoen eta eskarmentu enpirikoen arteko elkar osatze hori, berebilakaera soziolinguistikoan barrena, ez da gehiago desagertuko.
|
|
|
Bigarren saio honetan barrena abiatu baino lehen, ordea, lehenengoarenondorioak gogorarazi nahi dizkigu. Zertan dira, beraz, hizkuntzaren eta pentsaerarenarteko
|
hartu
eman haien ondorioak. Hona hitzez hitz eta dauden daudenean jasoak:. Lehenengo artikuluan, barnetik aztertu dugu hizkuntzaren muina:
|
|
|
Soziolinguistikaren irakasbideak adigai sorta jakingarria jarri digu gure eskuetanhizkuntzaren eta gizartearen arteko
|
hartu
emanak aztertzeko. Eta euskal soziolinguistikaren ibilera laburrean, ahotan hartzera noan ideia hau aurkikunde argigarritzathartua izan da.
|
|
|
Hizkuntzaren eta herrikidetasunaren arteko
|
hartu
emanak nabarmendu zizkigunorduko hartan Txillardegik,, euzkotarren, abertzaletasunak har zezakeen bideazizuturik.
|
|
|
Hau beste guztien gainetik dago, bai teorian eta bai praxian. Izanere, hizkuntzaren patua gizarte indarren
|
hartu
emanetan datzala onartzeko eragozpenikez baldin badugu, ez genuke, orobat, honako egiaztapen hau berresteko arazorik izanbehar. Alegia, gizarte indarron nondik norakoa erabakitzen den gunerik erabakigarriena Estatuaren botere metaketa dela, eta, horrenbestez, hizkuntzen nondik norakohori goitik beheraino baldintzatzen duela Estatuaren osotasun izaerak.
|
|
|
elkarrekiko dialektikan datza irtenbidearen atea.Euskal nazioa eraikiko bada, laurak dira ezinbesteko. Zein bere egitekoan, eta guztienarteko
|
hartu
eman estuan kateatuak; hemen ez dago tokirik paradigma murriztailearentzat.
|
|
|
—Zure artikulua irakurri nuelarik, zazpi deabruek
|
hartua
eman nintzen. Zuri begizkoa egitea eta guzti ibili zitzaidan kaxkotik.
|
|
|
Pasadizo hark, ordea, bi lagun astunen harreman haren galerarekin batera, halako zapore erresumina utzi zigun. Baina zapore erresumin hura (ez dakit zerk eraginik, baina gero eta lagun gutxiago genuen), orduan hain handia iruditu zitzaidana, hutsa zen gerora Dabidek sortu zidanaren aldean, hain zuzen ere egia aitortu, eta beste neska batekin
|
hartu
emana oheratu zela onartu zuenean (ez dakit zerk eraginik, baina gero eta bakarrago nengoen). Gau hartan eta batez ere harrezkero piztu egin ez ziren lagunen lanparak bezain ilun geratu nintzen, eta bete betean dastatu nuen irainaren zaporea.
|
|
2001
|
|
|
Ez du aurpegi gozoa jartzen bere esperientzia kontatzen duenean. Bere ustez, klasean lantzen diren
|
hartu
emanek asko laguntzen dute ikasketetan. Giroari garrantzia handia ematen dio, eta ez du uste bere burutazio bat denik," Nirekin batera jende gehiagok utzi zuen diplomatura alde batera.
|
|
|
Hona oreka emozionalaren gakoa: zer garen (eta daukagun) eta zer izan (eta eduki) nahi dugun jakin eta hori guztia lasaitasunez eta umore onez
|
hartzeak
ematen duen oreka.
|
|
|
Subjektuaren higikortasunaren baldintza, ordea, honek espazioa eta denbora ezartzea da, bi hauen elkarreraginak bermatzen baitu higikortasun hori. Subjektua ez da lehendik nolabait dagoen espazio denbora batean kokatzen, baizik eta berak ezartzen ditu bere higikortasunaren eta objektuekiko
|
hartu
emanaren baldintza subjektibo gisa. Subjektua errealitatera irekitzen da horrela, esperientziaren mesedetan ezartzen du bere burua espazioan eta denboran.
|
|
2002
|
|
|
Eztabaida foroak, txata eta posta elektronikoa dira zerbitzu horietako batzuk eta, hain justu, horiek dira talde hauek dituzten berezitasun garrantzitsuenen zioak. Batetik, tresna horiei esker, bertako kide batek informazio kopuru handia bidal diezaieke instantean gainerakoei, eta honek euren arteko
|
hartu
emana nabarmen errazten du. Gainera, ez daukate fisikoki leku berean egon beharrik.
|
|
|
Psikiatrok test bat prestatu zuten balizko adiktoei galdetzeko. www.caspa.tv gunean haserre bizian erantzun zioten testaren egileei. Hona testeko pare bat galdera eta suak
|
hartuek
emandako erantzunak: «Saretik egun batzuk aldenduta egotea gogorra egiten zaizu?», «Hiru egun urik gabe egotea oso gogorra egiten zait eta baita neguko egun batean argindarra kentzen badidate».
|
|
|
Zintzo Mintzo Euskaltzaleen Elkarteko lehendakariordea da, eta lehenik eta behin elkartearen beraren sorrerari buruz berba egin diezagun eskatu diogu. Iturriozek azaldu digunez, 80ko hamarkada amaieran eta 90eko hasieran euskararen inguruko hainbat mugimendu sortu zen Deba bailaran, eta horiek eredu bezala
|
hartuz
eman zituen Zintzo Mintzok lehen urratsak, 1994an, Joxe Mari Etxanizen gidaritzapean. " Aurrez bazeuden beste elkarte batzuk, EHE eta EKB esaterako, baina gehienek euskararen apologia egiten zuten; errebindikatiboak ziren.
|
|
|
Horrez gain, ez da pentsatu behar oparia haur horrek jasotzeko bakarrik denik, haurrak jolasteko dela baizik, beraz, ingurunean jostailu horrekin jolasteko aukera behar du izan, espazioa aproposa behar du izan, eta norekin jolastu eduki behar du. Jostailua ez da isolatzeko gauza bat, elkarbanatzeko gauza bat da, eta askotan
|
hartu
emanak eraikitzeko, komunikaziorako elementu bat izan daiteke.
|
|
|
Eta gauza xume eta purtzil iruditu litzaikegun bertze zer hoieri buruz, erraiterako, ileaz, herruaz, zikhinaz, eta are gauzarik zakar eta oihesanaz ere, zalantza berdina othe duzu? Ba da ziorik ala ez, gauza bakhoitz haukietan eidea berezi bat ezagut dezaguntzat,
|
hartu
emana dugun gauza heietaz izakera iarria eta beren eskukoa dutela oniritziaz?
|
|
|
Ederki, erran zuen Parmenidek. ...ei hekien izaitea bera zor derauzten eideak, hekien baithari buruzko unaria edo essentza gozartzen dute, eta ez inguratzen gaituten gauzei buruzkoa hauk kopiak direla nahiz bertze edozein naturazko kutsudun direla haukien gozartzaile garelarik eta hekietaz gure izenaz iabetzen garelarik9 Eta inguratzen gaituzten gauzei buruz eta gauzok ideen izen berberak hartzen ditute hekien artean ditute soilik
|
hartu
emanak eta ez eideekin, eta hekien izaitea edo existentza hekien buruei zor deraukote eta ez izen berdineko diren gauzei10.
|
|
|
Bainan gugan diren gauzek eztute eideekin uztardurarik, eta ez ideek ere gurekin. Ideek ideekin dute bakharrik
|
hartu
emana, eta inguratzen gaituten zerok ere elkharrekin dute soilik har emana. Erran nahi dudana hulertzen duzua?
|
|
|
Huntan lothu bait gara, Sokrates maite, ihardetsi zuen Parmenidek ideek eztutela ezertariko
|
hartu
emanik gure artean diren gauzetaz, eta halaber gure artean diren gauzek eztutela ideekin hartu emanik, eta soilik ideek ideekin, eta gauzek gauzekin.
|
|
|
Huntan lothu bait gara, Sokrates maite, ihardetsi zuen Parmenidek ideek eztutela ezertariko hartu emanik gure artean diren gauzetaz, eta halaber gure artean diren gauzek eztutela ideekin
|
hartu
emanik, eta soilik ideek ideekin, eta gauzek gauzekin.
|
|
|
Aldi hartan ta ez lehenago ta ezta gero ere, ez nuan nik Sonia ederrarekin
|
artu
emanik izan.
|
|
2003
|
|
|
R.M. Azkue ikastolarekin batera, Ondarroako ikastolak aurtengo Ibilaldia antolatu du. Herri bien arteko
|
hartu
emanak aspaldikoak dira. Horrela suertatu zen 1983an lekeitiarrak lanez gainezka zeudenean orduko Ibilaldia zela-eta.
|
|
|
Era berean, lexikalizazio maila jakina duten hainbat konposatu: bizi-modu, buru-hauste, esku zabal, esku-zapi, etxekoandre, ezta baida, gora-behera, hil herri, ikas-urte, irri barre,
|
hartu
eman, kafe tegi, mutil-zahar, neska-zahar, ordu batak, sal-mahai, sudur zilo> bizimodu, buruhauste, eskuzabal, eskuzapi, etxekoandre, eztabaida, gorabehera, hartueman, hilerri, ikasurte, irribarre, kafetegi, mutilzahar, neskazahar,, salmahai,.
|
|
|
Ayudante baten aita ardo egile ta saltzaile handia zan. Bere mahasti zabaletako biltzaro bakar batean hartutakoa Espainako ayudante guztiek irabazitako diru guztia baino gehiago balio zan, eta bere semea, ur edalea eta ayudantea izan arren, jakituna zan ardo kontuzko
|
hartu
emanetan. Hain zuzen ere, zentzura etorri zanean, universidadea utzi eta aitarekin lan egitera joan zan eta orain aberatsa da.
|
|
|
...turriguztieknabarmenuztenduteAlbertConstantinmedikuareneuskaltzaletasuna, etatestuinguruhorretan aipatzenduteEskualdunaaldizkariarenaldemende hasieranburuturikolana, edotaEskualzaleenBiltzarrean JeanEtxepareren ondoanlehendakariorde gisaemandakourteak, etabai euskaltzainurgazleizatearenaere (1923tikaurrera). Alabaina, Xarritonen idazlanetanikusdaitekeenez, badaudebestepuntuazpimarragarri bi, hots,
|
hartu
eman estubi, honaekarrinahiditudanak.Batetik, Azkuerekineduki izanzuenadiskidantzaaipatuguradut, etabesteakbeste, berorrenhiztegiarenburutzapenerakoemanbultzada.Bestetik, ezindainolaereahaztuIparraldekoleheneuskalnazionalistetarikoaizanzelabereadiskidePierreBuruzainmedikuhazpandarrarekinbatera, eta, izatez,, unpartinationalisteviable, antolatzekoegokieraereaipatuzion, kasurako, 1903koeskutitzbatean.
|
|
|
Antiklerikalismo biziegirik ere ez zuten agertu. Azken finean, herri xeheak ideia ilustratu eta liberalekin izan zuen
|
hartu
eman praktikoa, zuzena, beti traumatikoa izan zen: gerrak, segurtasun politiko, ekonomiko eta sozialik eza, kontribuzioak, soldadutzara joateko deiak, foruak mugatzea edo kentzea, elizjendea erasotzea, baita beren kontzientzien lasaitasuna ere, ondorioz?...
|
|
|
Eguin ciran, bai, Elizaco funcio publicoren batzuec, Jaungoicoari graciac ta esquerrac emateco aimbeste gaitzeen libertadeagatic, baña itzali dira orregatic zuen arteco embidiac, gorrotoac, venganzac, alcar ecin icusiac? Don Fernando gure Erregue difuntu Jaunaren aguinduz eguin ere ciran misioac erreinu gucian, Aita Santuac publicatu zuan Jubileo santua edo barcacio general bat; baña guichitu dira orregatic cerbait engañu eta trampiac
|
artu
emanetan, desleialtasunac matrimonioetan, erri guciac escandalizaturic dauzcaten amancebamiento publicoac, libertade gueieguia conversacio, danza, ta gañeraco billera edo batzarretan. Eguin ciran bai... baña certan necatzen ta empeñatzen naiz, ezpada icusten emiendaren ixpiric dan gauzaric chiquienean.
|
|
|
Horrela ulertuta, ondokoa esan dezakegu: ordura arte erdara baino ez zegoen gizarte baten baitan, gizabanako batzuk euren arteko eguneroko
|
hartu
emanak euskaraz gauzatzen kontzienteki hasidi rela, eta euskarazko komunitate (edo erdararen baitako azpi komunitate) bat osatu nahi dutela. Halako egoeretan—eta hiztun komunitate berri hori sendotu bitartean—, euskaldundu direnek ez dute aukerarik izango ikasitako hizkuntza inon ere erabiltzeko.
|
|
|
Loak zure gorputzari atseden
|
hartzeko
ematen dion
|
|
2004
|
|
|
M.A.: Gauza on eta txarren 15 urteko
|
hartu
emanak lotura estuak sortzen ditu, ezinbestean. Mota guztietako egoerak gainditzen jakin izan dugu.
|
|
|
EUSTATen datuen arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan etxebizitzen %56an dago ordenagailua, eta Internet %40. Horra hor merkataritza elektronikoak eta, oro har, enpresa eta herritarren arteko sarearen bidezko
|
hartu
emanak guztiz hedatzeko gainditu beharreko lehen mugarria.
|
|
|
Euskal hitz hori batez ere herriaren hitza izan da, agintarien hitzak beste hizkuntza batzuk ere izan dituelako adierazpide. Hitza eta hizkuntza, elkarren arteko
|
hartu
eman adiskidetsuan; horra hor gure historia hurbilean antzeman dezakegun haustura lazgarria. Aldarrika dezagun, horregatik, gertatuak gertatu, eta orain bertan ere egoera samingarri horren lekuko izanik, hemengo hitza euskal hitz bihurtzeko eskubidea.
|
|
|
Nolabait ere, hizkuntzak bizi gaitu, bere altzoan garamatza giza historiaren joan etorri zahar-berrituan. Inondik ere, apalagoak izan behar genuke gizakiok, gauzakiak omen diren horien aurrean, ez baitakigu oso ondo horien eta gure arteko
|
hartu
emanetan horien tresnatasuna egiazki zertan den. Guk, badaezpada ere, geure buruak ezartzen ditugu munduaren eta bizitzaren zilbor gunean, gainerako izaki guztiak gurekiko eranskin huts bailiren.
|
|
|
Guztiarekin ere, ordea, dena delako gizakiaren sozializazioan taxutzen den nortasun sozialean eta nazionalean ageri zaizkigun osagaiak ez leudeke modu horizontalean egituratuak, modu hierarkiko eta hegemonikoan baino. Giza eta nazio kulturen arteko
|
hartu
emanak munduan dauden bezala egonda, gure herrian bertan euskaltasunak eta gainerako bi tasunek nolako lotura mota duten ikusita, ezin pentsatuko dugu hangoa eta hemengoa eta horkoa izatea aski denik. Argiago ikusiko dugu ordea beste tankera honetara aurkeztuta:
|
|
|
Estatuaren egitura beren eskuko duten hizkuntzen erabilera desideologizatua dagoen bitartean, hizkuntza ez normalduen auzia izaten da ideologizatzeak sorrarazten duen gaitz hau.185 Zertan ote da egungo egunean, horrenbestez, euskararen eta ideologia nazionalistaren arteko
|
hartu
emana. Noiz iritsiko zaigu gure hizkuntza nazionala haiek dagoeneko eskuratua duten estatus desideologizatura?
|
|
|
Itxaro Bordak erranen liguke ez dagoela ideologiarik jariatzen ez duen giza eta gizarte
|
hartu
eman eta sarerik. Berezkoa duela gizarte bizitzak izari hori, arnasa hartzea bezain geurezkoa dugula alegia:
|
|
|
Bereizketa mingarri baten historia dugu hau, inondik ere: etnozidioaren ondorengo nola halako berpizkunde aldietan, maitasunetik adina izan du muzinetik abertzalearen eta euskaltzalearen arteko
|
hartu
eman ozpinduak.208
|
|
|
Oraingoan, berriz, demokraziaren irrintzia aditu dugu. Gizakiaren baliorik ederrenen ordezkari ageri zaizkigu, jo eta ke, heriosuhar, euskal izaerarekin
|
hartu
eman gaitzetan. Jakina, nabarmenegiak dira, nire ustez, hobe beharrez egin dituzten hutsak:
|
|
|
Euskararen eta demokraziaren arteko
|
hartu
emanak harilkatzen dituen esparruan gabiltzanez, jakitekoa da esparru horretaz euskaltzaleon artean dabilen hizpidea. Demokraziaren joko arauetan bizi baldin bagara, gisa denez, nagusi ditugun arauen aldeko jarrera hartuko dugu.
|
|
|
Eskolan ez delako landu. Oro har, ez dira gai tabernan euren arteko
|
hartu
emanak euskaraz edukitzeko, salbuespenak salbuespen?. 550
|
|
|
Mintzamena gaitasun pertsonala da, baina hizkuntzaren egoera egitate sozia la. Egitate soziolinguistiko hori da hiztunaren bazka, horrekiko dituen
|
hartu
emanen truke motak moldatuko du gaitasun andanaren zer nolakoa. Egitura soziolinguistiko normalizatuan bizi den hiztunak badu zertaz baliatu, zer garatu, nondik elikatu.
|
|
|
Espirituaren materialtasuna salatzen digu datu existentzial horrek. Oker ez banago, antzeko gauzaren bat gertatzen zaio estatusari ere corpusarekin dituen
|
hartu
emanetan: hizkuntzaren gizarte existentzia, estatusa?
|
|
|
Bi izari horien arteko dialektikan ez da arbuiatu behar garapen atzerapenetik eratorritako ezintasunak kritikatu nahia. Baina hizkuntzaren motorra soziala baldin bada, bere garapen eta egokitzapenaren eragileak gizartearekiko dituen
|
hartu
emanetan doitzen badira, barruan dituen arazoak testuinguru material horretan kokatu behar dira. Ez noski, berriro diot, barruko egituran sortu zaizkion gaitasun ahuleziak ukatzeko edo gutxiesteko.
|
|
|
Irudipen baikorragoak ditu Iñaki Irazabalbeitiak auzi horren berorren inguruan. Honen iritzian euskararen erabilera izan omen liteke, hainbat eskualdetan gutxienez, hala moduzko balio gehigarria lan munduaren baitako
|
hartu
emanetan: –Eskualde oso euskaldun batean dagoen enpresak ez badu islatzen gizartean dagoen euskalduntasun hori, arazoak izan ditzake jendearen inplikazioa eta motibazioa lortzeko.
|
|
|
Gogoan atxikirik eduki beharreko kontu bat dago hizkuntzen normalkuntzaarazoan. Sarriegi mintzo baikara euskararen berreskurapenaz, bere estatusaren aurrerabide eta garapenaz, hiztunen hainbatekoaz eta corpusaren modernizazioaz, hizkuntzen bizia eta bilakaera elkarrekiko
|
hartu
emanetan erabakitzen direla gogoan hartu gabe. Arrazoibide mekanikoak eta estatikoak makurrak eta antzuak ditugu erabat gisa honetako gizarte auzietan:
|
|
|
–Niretzat, komunikabideetan eta gainerako sailetan, lege orokorra, problema nagusia zera da: guk pauso bat ematen dugun bitartean, erdarek berrogeita hamar ematen dituztela?. 317 Hori eta horrenbestez, hizkuntzen arteko
|
hartu
emanak ez dira osagarriak egungo gizarte eta nazio molde honetan behintzat. Hizkuntzen biziera gizarte eta nazio moldearen arabera eraturik dago, honen izaerak determinatzen du haien bilakaera:
|
|
|
Ezinbestekoa dela deritzot, horrelakoetan, gizarte dinamiken norabidea modu dialektikoan determinatzen duten makro botere gauzatuen erreferentzia ere egitea. Pertsonen mailako
|
hartu
eman hutsetan gabiltzan bitartean, gehienez ere, mikro boterez uztartutako gizarte sareetan gabiltza aztarrika, azpirago eta eragingarriago dauzkagun geruza dinamikak aintzat hartu gabe. Beraz, ahal dugun neurrian, eta ahal dugun argitasunez, irudika dezagun aldi berean eta batera maila horien elkarrekiko eragin etengabea, giza mailako hartu eman mikroak eta gizarte eta nazio egitura mailako dinamika makroak euskararen susperraldia pentsatzeko ariketa teoriko honetan.
|
|
|
Pertsonen mailako hartu eman hutsetan gabiltzan bitartean, gehienez ere, mikro boterez uztartutako gizarte sareetan gabiltza aztarrika, azpirago eta eragingarriago dauzkagun geruza dinamikak aintzat hartu gabe. Beraz, ahal dugun neurrian, eta ahal dugun argitasunez, irudika dezagun aldi berean eta batera maila horien elkarrekiko eragin etengabea, giza mailako
|
hartu
eman mikroak eta gizarte eta nazio egitura mailako dinamika makroak euskararen susperraldia pentsatzeko ariketa teoriko honetan.
|
|
|
Haren arabera, hizkuntzaren sakonera semantiko kulturala hizkuntza horrek betetzen duen funtzioaren errotze mailan datza. Hizkuntzaren sormen maila, horrela, dena delako komunikazio eginkizuna mamitzean hizkuntzaren eta hiztun pentsalariaren artean dagoen
|
hartu
emanaren joritasunak neurtuko luke. Horretarako, zioen, ez dela nahikoa funtzio komunikatiboaren zenbatekoa kontuan hartzea.
|
|
|
Euskara Estatu totalitarioen uztarripean loturik dagoela onartzen duenak ez luke adimen arazorik izango gure hizkuntza nazionalak ideologia abertzalearekin izan behar dituen
|
hartu
eman estuak ulertzeko. Hartu eman estu horien beharra, behar gorriak eragindako eskakizuna da:
|
|
|
Euskara Estatu totalitarioen uztarripean loturik dagoela onartzen duenak ez luke adimen arazorik izango gure hizkuntza nazionalak ideologia abertzalearekin izan behar dituen hartu eman estuak ulertzeko.
|
Hartu
eman estu horien beharra, behar gorriak eragindako eskakizuna da: Quebecen frantsesak bizitza sozialean eta ekonomikoan integratzeko daukan erakarmenik ez dauka euskarak hemen, eta alde horretatik euskararen indarra hutsaren hurrengo denez, euskal identitatearen aldetik dauzkan zirrikituak baliatzeko bideak egin behar.
|
|
|
Euskal kulturaren egoera horrek gordinki adierazten dizkigu gurean elkarrekin bizi diren hiru komunitateen arteko
|
hartu
emanak. Horietako bakoitzaren indarra eta eragina zuzen eta artez islatzen da kulturaren alorrean ere:
|
|
|
esan dezagun, bada, elkarrekiko eragina ez dela osagarria eta abesgarria, itogarria eta menderagarria baizik. Euskararen eta erdaren arteko
|
hartu
emanetan idoro dugun gertaera berbera sumatzen ahal dugu kulturgintzaren dinamikan ere. Alegia, herrien elkarbizitzarako ustez osagarriak izan behar luketen identitate bereizgarriek gizarte indarraren legeari men egiten diote.
|
|
|
Sekulakoa baita, izan, leize horren sakonera, alor honetan lanean diharduen edozein irakaslek aho batez aitortuko ligukeen gisan. Hala, giza eta gizarte bizitzaren
|
hartu
emanak eratzen dituen kultura eta informazio erreferentzia nagusiak erdal mundu hegemonikoan txertatuak dauzka euskaldun berriak, eta izan/ ez izan bizi den euskal munduan, euskal kulturaren gai eta aipamenak, berriz, euskal kultura etnikoaren ezpalekotzat hartuko ditu. Bizitzaren kultura, kultura bizia, kultura erdaldunaren harremanez josia dago; aldiz, euskal kultura ikuskizun eta jaialdi agerraldiei atxikia dagoen folklore gaien pareko irudituko zaio.
|
|
|
Mundua zabala bezain ugaria delako, herrialde bakoitzaren esperientzia eta gorabehera historikoak bestelakoak izan direlako, ñabarduraz jositako puzzlea agertuko litzaigukeelako. Dena dela, azken bost mendeotan munduaren atarramentuak ezagutu duen barne logika etengabeari erreparatuz, puzzlea osatzen duten piezen arteko
|
hartu
emanetan halakoxe lotura hari zeken eta zikoitz bat hauteman dezakegula esango nuke. Halakoxe gain hartu beharra, halakoxe nagusikeria.
|
|
|
Bestalde, atzerriko izenei euskal itxura emateko, izenen jato rrizko iturburura jotzen baitu, bide horretatik mota askotako izenak ateratzen zaizkio, batzuk, Koldobika bezala, aski bitxiak, eta beste batzuk, Kepa beza la, onartuagoak izan direnak. Izenak itxuraz euskalduntzean, egiazko premia bati erantzuten ziolakoan zegoen, euskal idazleak gehienetan inguruko erdere tatik gaztelaniatik eta frantsesetik
|
hartuta
ematen baitzituen izenak. Erdal izen hauek aski errotuak baitzeuden, beldur zen Arana bere proposamenaren arrakataz.
|
|
|
Apopilotzak fenomeno gisara irakurketa ugari izan ditzake. Nik emakumeen lanarekin (patronen lanarekin) duen
|
hartu
emana aztertu dut, eta jarduera honen bitartez patrona gisara lan egin zuten emakumeek Hernaniko historiari eginiko ekarpenera inguratu naiz. jarduera hau egoki ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da emakume hauek bizi izan zuten testuingurua ulertzea, hau da, bai industrializazio prozesuak, eta, nola ez, frankismoak, genero harremanetan izan zuen eragina ikustea.
|
|
|
Honek Hernaniren giza geografian aldaketak ekarri zituen. Jatorri ezberdinen arteko jendearen
|
hartu
eman kulturalak deigarriak izan ziren eta eragin handia izan zuten hernaniarren eguneroko bizitzan14.
|
|
|
Pierres Xarritonek 25 urte zituela ezagutu zuen Telesforo Monzon, Biarritzeko biltzarrean. Harrezkero 25 urte luzez izan zuen
|
hartu
emana berarekin. Iheslari artean entzun izan nuen oratoria handiz; gerra galdu zutenek ohorea salbatu zutela esaten zen sasoian eta gazteek, medioak axola izan barik, soilik helburuak lortu nahi zituzten sasoian, garrantzitsuena gizonaren errespetua zela esan zuen Monzonek.
|
|
|
Erakutsi zigun antzerkia idazten eta antzezten bazekiela. Xarriton AEBra joan eta bueltan Monzon politikan sartuta zegoela eta,
|
hartu
eman gutxiago izan zutela esan zuen eta biziki hunkituta bera hil zelarik, hemen egin zitzaion hileta sui generis a dut gogoan. MªJosefa bere alarguna zena etorri zitzaidan, bezperan, nire aurreko ofizioa gogoan edo, hiletarako kantak eta otoitzak aukeratzera.
|
|
|
|
Hartu
eman kulturalaz gain, Leioako Umore Azoka zirko, antzerki eta dantza ikuskizunen elkartrukerako gunea da. Beraz, Azokak herria bertako eta kanpoko profesionalen eta ikuslegoaren elkargunea da.
|
|
|
alegia, gure herrian" argi egin". Gaur ez da kanpoko
|
hartu
emanetarako aroa; ereintza aroa, esnaera aroa eta hizkuntza aroa baizik. Matematikalariak bezela, aldatu egin behar da ondoko frakzioa:
|
|
|
Martinet hots handitako hizkuntzalariak ongi dio, frantsesaz ari delarik: " Frantsesa, beste edozer baiño lehenago, frantsesez mintzo diran jendeak alkar aditzeko eta
|
hartu
emanetan jartzeko balio duen tresna da". Horra kakoa.
|
|
|
Bataren eta bestearen lanak ederki ezkontzen dira, eta alkar osatzen. Gobernuarekiko
|
hartu
emanak ez dira, eta ezin ditezke izan, onak baizik.
|
|
|
Nola izan ditezke onak, beraz, euskerari kalterik egin gabe, Euskaltzaindiaren eta Madrille’ko gobernuaren arteko
|
hartu
emanak. Ongi moldatze hunek gehiago erakusten du agian Euskaltzaindiaren jokabidearen muiñaz eta balioaz, nere arrazoin guziak baiño.
|
|
|
Ongi moldatze hunek gehiago erakusten du agian Euskaltzaindiaren jokabidearen muiñaz eta balioaz, nere arrazoin guziak baiño. Nola izan ditezke, berdin onak, Españia’ko Akademiaren eta Euskaltzaindiaren
|
hartu
emanak?
|
|
|
Hitz batez: hizkuntza batean" alkarrekiko liferentzia hori baizik ez dago" (166); dana," alkarren arteko lotkietan edo
|
hartu
emanetan datza" (Cours, 171). Hizkuntza bat, barnetik ikusia, estruktura kosmo bat da.
|
|
|
Ia hitz horiekintxe Hjemslev’ek: " Inportanteena, gai nagusia, ez dira hotsak, letrak edo adierazkiak, beren arteko loturak eta
|
hartu
emanak baizik: bai elearen atean eta bai gramatikako paradigmetan.
|
|
|
Hitzen arteko eta hotsen arteko
|
hartu
eman horiek, hizkuntzaren sistemak dira; edo hizkuntzaren estrukturak: " Denboran zehar hizkuntza bakoitzean alkarren ondoren gertatzen diran hizkerek edo mintzaira egokerek, ba dute barneko gaintasun edo barne oreka bat.
|
|
|
" Adiskide, gogaide" dio euskal atsotitzak. Baiña herrikideen artean eta gogaideen artean gertatzen diran
|
hartu
emanak, ez dira mailla berekoak, ez dira mota berekoak ere. " Euzkotar" ezkerkoi batzuk, esate baterako, ez dute ulertzen euskaldun kapitalista batek eta euskaldun langille batek alkarrekin neholako loturarik edo kidetasunik izan dezatekenik, batak bestea zapaltzeaz kanpo.
|
|
|
Herritar ez diranen artean, aldiz, ez da kondaira obratzen,
|
hartu
emanik ez dagoelako. Herrikide ez diranen artean ez dago urruntasuna eta hotza baizik; ez dago deusik alkarrekiko, ez baitira mailla berean ari.
|
|
|
La Philosophie du Langage deritzanean, hau irakur diteke: " Gizarteko
|
hartu
emanak ez bestek eusten dio, jakiña danez, hizkuntzazko batasunari" (12). Edo ta:
|
|
|
Nazioen arteko
|
hartu
emanak, eta nazio bakoitzaren barrenean ere herrialdeen artekoak, orain baiño askozaz ere zaillago izan ziran iragan mendeetan. Hau ukatzerik ez dago.
|
|
|
Erromatar armadak, erromatar koloniak, erromatar administrazioa. Hispania’ko aiton semeei ematen zitzaien ikaskintza, Erroma’rekiko merkatalgo
|
hartu
emanak, diru txanponak berak –45 etik, latiñera hutsez egiten dira, latiñeraren aurrerapena eta garaitzapena prestatzen.
|
|
|
Zer da hizkuntza? Gizarteko
|
hartu
emanetan erabiltzen dugun mintzabidea. Azter dezagun, beraz, hizkuntzen biziaren giltzarria hartu eman horietan mintzabide dan eta ez dan aldetik.
|
|
|
Gizarteko hartu emanetan erabiltzen dugun mintzabidea. Azter dezagun, beraz, hizkuntzen biziaren giltzarria
|
hartu
eman horietan mintzabide dan eta ez dan aldetik.
|
|
|
hizkuntza gizarterako lanabesa da.
|
Hartu
emanetan ari izateko mintzabide baldin bada, balio du; eta mintzabide ez bada, ez du balio. Hots:
|
|
|
mintzabide tasun hori da hizkuntzaren izankizun nagusia. Hizkuntza batek bere mintzabidetasun izaera hori betetzen ez badu,
|
hartu
emanetarako balio ez badu, hartu emanak debeku baldin bazaizkio hunengatik edo harengatik, bere buruari uko egiten dio, ez du sentidurik; eta gizonak ahaztu egiten du. Ez du ez" ospe" rik eta ez" literatura" rik.
|
|
|
mintzabide tasun hori da hizkuntzaren izankizun nagusia. Hizkuntza batek bere mintzabidetasun izaera hori betetzen ez badu, hartu emanetarako balio ez badu,
|
hartu
emanak debeku baldin bazaizkio hunengatik edo harengatik, bere buruari uko egiten dio, ez du sentidurik; eta gizonak ahaztu egiten du. Ez du ez" ospe" rik eta ez" literatura" rik.
|
|
|
Erantzuna beste galdera bat da: zerk sortzen ditu
|
hartu
emanak eta zerk ebakitzen. Zerk lotzen ditu gizonak eta zerk alkargandik berezten?
|
|
|
Gure herrian ikusiko dugu errazkiago. Zerk eten ditu euskaldunen arteko
|
hartu
emanak, Iparraldetik Hegoaldera. Zerk, atzerrian galiziarren eta portugaldarren artean?
|
|
|
Armadak ipiñitako mugek, politikazko kondairak hitz batez. Kondairak aldatzen ditu herrien arteko
|
hartu
emanak; eta etniakideak, herrikideak, askotan alkargandik berezten. Hartu emanak politikaren menpeko dira, erresumen menpeko hobeki esateko.
|
|
|
Kondairak aldatzen ditu herrien arteko hartu emanak; eta etniakideak, herrikideak, askotan alkargandik berezten.
|
Hartu
emanak politikaren menpeko dira, erresumen menpeko hobeki esateko. Horregatik hizkuntza ere, sustraietik beretik, erresumari datxekon instituzioa da.
|
|
|
Azter ditzagun, beraz, gizarteko
|
hartu
emanak.
|
|
|
Zeren eta, ikusi duzun bezela, horiek baitira herri baten egiazko
|
hartu
emanak. Horietan obratzen da hizkuntzaren mintzabide tasuna, ez pikuan edo olerki negartitan.
|
|
|
Galdera bat baizik ez da egin behar: zein da
|
hartu
eman egokiera horietan, alkar ulertzeko, alkar aditzeko, alkarri laguntzeko, nork bere bizia irabazteko, erabilli behar dan hizkuntza. Bizi beharrez ta hitzegin beharrez, zein da egiazko mintzabidea?
|
|
|
Hizkuntza giza-tresna bat da funtsez: alkarrekin
|
hartu
emanetan ari izateko mintzabide. Edozer baiño sakonkiago hori da:
|
|
|
Gure eguneroko
|
hartu
emanetan, zenbat hitz erabiltzen dugu?
|
|
|
1917 ko Uztaillaren 18 an erabaki funtsezko batzuk hartu zituen Suomi’ko Gorteak: zortzi ordutako lan aldia legetu egin zuen (Europa’n lehenengo aldiz); eta bestetik autonomia hartzea baietsi zuen, militar arazoak eta atzerriarekiko
|
hartu
emanak halere Errusia’ko gobernuari utziaz. Erabaki" apal" hau (136 boz alde, 55 aurka), beraz, sozialdemokratek hartu zuten.
|
|
|
Bestea, ezkertarrena, Tokoi’ek proposatua, oiñarritzat 1917’ko Uztailleko autonomia eskatuz (hau da: Armada eta Atzerriarekiko
|
hartu
emanak Errusia’ren esku utziz).
|
|
|
Baina beste batzuetan... Ezin al zuten ulertu gizarteko
|
hartu
emanek ez ziotela inola ere eskaintzen ikerketarekin lortzen zituen sentsazioen laurdenaren laurdena. Ama Naturaren misterioak argitu ahal izatea, oihalaren beste aldea ikustea, une batez, une bakar batez bada ere...
|
|
|
Aliziak haren koadrilako jendeak elkarri begietara so egiten ez ziola ohartarazi izana errebelazio baten gisakoa iruditu zitzaion. Koadrilako harremanak hobetzeari buruz, ez ziren ari bada iraultza egin nahian?, ez ote zen iraultza banakoaren arteko
|
hartu
emanak hobetzea?, iruzkinak egiten hasten zenean ñoñostiar izenondoari psikollogo abizenak segitzen zion, Harakinen ahotik batez ere.
|
|
2005
|
|
|
Badaiako proiektu eolikoaren kasuan ere desadostasun herritar eta instituzionala dago. Arabako Foru Aldundiak berak ere parke berriko lanak etetea pentsatu zuen joan den urte bukaeran eta Eusko Jaurlaritzarekin
|
hartu
emanetan ibili da akordioren bat lortzeko.
|
|
|
Ofiziala ez den tokietan, lehenengo urratsa ofizialtasuna eta Justizia Administrazioan euskararen erabilera babestuko duten arautegi eta bitartekoak aldarrikatzea izango da. Esteban Umerez, elkarteko lehendakariak, dioenez, «gizarte arlo askotan euskara urrats sendoak ematen ari den bitartean, Justizia Administrazioarekiko
|
hartu
emanen egoera erabat negargarria da».
|