|
2000
|
|
|
ETAren logika gero eta jende gutxiagok ulertzen duela, alegia, honek esan gura duen guztiarekin. Entzun da ETAren azalpena, baina
|
ez
bide da beste antzerako atentatuetako erreibindikaziotik oso desberdina izango. Orain arte bederen inork gutxik azaltzen du, publikoan zein pribatuan, non egon litekeen honen logika eta onura.
|
|
|
Beno, lotara noa: ametsetan
|
ez
bide zait agertuko.
|
|
|
Pastoralak elizako kutsua du. Zuberoako giro eliztarrak
|
ez
bide zaitu aise onartu.
|
|
|
Beraz, azken aldian nortasun formalaren eta honen bermearen inguruko eztabaida sortu da. ENA ekimena sortzearekin batera, eta ordura arte dokumentazio eskatzerakoan erreferentzia eta testuingurua beti unerik gozoenak
|
ez
bide zirelako, hasiera batean agiriaren beharraren inguruko eztabaida sortu zen. Ekimen honekorain arte jaso duen erantzun zabalak, ordea, argi utzi du gizarte mailan izan duenonarpena.
|
|
|
eta, etxerako? hizkuntzak onarzitzakeen, baina inola ere
|
ez
bideren batetik edo bestetik ofizialtasunen batera joanzitekeen haien garapen sozial edo kulturala. Mintzaira horiek, beren muganaturaletan?
|
|
|
Izan ere, politikagintzan edo ideologian, eleberrigintzan nahiz literaturanoro har, hizkuntzalaritzan edota soziolinguistikan bereziki... berak erein, hazi eta hedaturiko uztak nabarmenak ditugu oso. Pedagogiaz, ordea, ez du gauza handirik idatzieta, gainera, gure Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean egondako urte luzeetan erbesteratuaren jitea
|
ez
bide du inoiz guztiz galdu gure Joxeluisek.
|
|
|
edo ez genituen puta haiek salatzen, zeren ezein salatzailek ez baitzuen nehor salatzeko eskubiderik, baldin berak ere salatua izaitea merezi bazuen, nola izan baitzen gure kasuan, etxe galdu hartan fornikatzen harrapatu gintuztelako; edo, egitekotan, uko egin genion nork bere poltsaren jabetasunari, puta haiek ezin pobreagoak zirenez gero, beren seme alabei jaten emaiteko sos erdirik ere ez zutenak, eta hargatik ebatsi zizkigutenez gero, hain zuzen ere, diru poltsak, nezesitate handian zeudelako. ...tu hartarat iristen zela, guardia buruak erran zigun are boz sendoagoaz ezen kontent ere egon gintezkeela, zeren, alde batetik, hagitzez ere hobe baitzen gure diru haiek bide onetik bideratzea, nola egin baitzuten puta haiek, beren ohoinkeriaren fruitua karitatezko edo miserikordiazko obretan enplegatzen zutela, beren seme alaben mantenuan, gizalegeak eta Jainkoaren legeak manatuaren arabera; ezen
|
ez
bide gaixtotik, nola izan baitzen gure asmo ezin lizunagoa; eta zeren, bertzetik, puta haiei zorren ordaina barkatzea izan baitzitekeen gure bekatuaren kulpa eta hobena ordaintzeko modurik egokiena; eta akabatzeko erran zigun ezen, baldin, halarik ere, justiziak haiek harrapatzea nahi bagenuen, uste genuelako ezen gure eskubidea zela, lasai egon gintezkeela, zeren segur baitzegoen berant baino le... gaur izen bat dute, bihar bertze bat; gaur iduri bat dute, bihar bertze bat..."
|
|
|
Haren aho itxiaren paretaren kontra egin zuen talka nire eskari isilak. Nik baizik
|
ez
bide nuen solasa hiltzera ez uzteko nahikeria.
|
|
|
Bisaiak salatzen zuen: Ximurrari
|
ez
bide zitzaion inoiz halakorik gogoratu. Ximurrak imajinazio eskasa zuen.
|
|
|
Bertzea falta zitzaion, beso osoarekin batean. Unairi
|
ez
bide zitzaion inportik: esku bakarrari eragiten zion, erakusten zidan bitartean.
|
|
|
Ttipik berak ere sobera unatua iduri zuen, edo joegia, bere zorroztasunari bide emanen zion muturren baten xerka hasteko. Ni baizik
|
ez
bide nintzaion Ximurraren mintzoari erreparatzen ari.
|
|
|
Josuren mintza doinu betiere neutroak begiak bihurrarazi zikidan, hain juxtu neskak kikara betetzen zidan unean. " Mila esker" edo erran nion, baina hark
|
ez
bide zuen aditu. Lehen hurrupadarekin, bihotzerreak eraso egin zion nire urdail hutsari.
|
|
|
Honenbertze, ikasle baten gaineko informazioagatik; halako bi, argibidea irakasle bati bazegokion, eta bider bortz, txosten osoa eta zehatza galdatuz gero. Eskaria
|
ez
bide zen tikia, dirua zeukala eman baitzioten Ingeniaritza titulua.
|
|
|
" Haiek", itxuren arabera hildakoaren ordenagailua norbaitek manipulatu zuela ziotek; hiretako ez zuan ordenagailurik izan. " Haiek" bala baten zorroaren berri ematen ditek; hik
|
ez
bide huen bala zorrorik ikusi. " Haiek"...
|
|
|
Zailagoa izan zen haurtzaina horretaratzea. Bikini gorrian eder eta mutur beltzean zatar, Maite, nire andrearen lehengusina gaztea,
|
ez
bide zen fido, zinema estakuru, bere begirapean utzitako haurra bahitu eta Ameriketaratuko ez ote nion. Filme sobera ikusia bera.
|
|
|
desestekatuak izan ginen, auskaloko zein ordokitan bertan utziak. Ekintza hark
|
ez
bide zuen eragozpen tekniko handirik: azken bagoia ginen.
|
|
|
Egia edo gezur, gauza da gizonkilo dohakabe haren malkoek eragina izan zutela guregan, eta nolabait ahanzturaren lanbroan galdu nahi izan genuela haren iragana, eta ulertu ez ulertu noski, baina gure barkazioa, ordea, lortu zuela giza-munstro hark, eta gure errukia, egin zituen bidegabekeria haiengatik guztiengatik. Armando Bonillak, ordea,
|
ez
bide zuen nahikoa gure erruki isilekoarekin, Otsotzarmendiren hitz adiskide girokoekin; gonbidatuak Horazioren liburu bat atera zuen patrikatik, anteo  joak jarri, eta, ozenki, kamerari begira, irakurri zuen: " Ez naiz osorik hilko".
|
|
|
" Hau ez dago gehiago gamarruzkatzerik!". Lehenengoan
|
ez
bide zuten entzun, eta bigarrengoz esan nuen. Ikusleek eta berean jarraitu zuten, funts handirik gabeko teoriak defendatu nahian, egia esan, baina hiru aurkezleak isilik gelditu ziren, ahoan gurutzea zutela.
|
|
|
furgoneta roulottearen atzealdean gelditu, errepidean izkinatu, eta, bertako aitona amonekin batera, ez zaigu ba Luis azaldu!!! Azken amodioak
|
ez
bide dio luze iraun, eta auto stop eginez lortu du furgoneta harrapa  tzea. Eta ongi etorri kalapitatsuaren ondotik (Danek bolanteari ukaldi bat emanez erreakzionatu badu ere, Luisen ezusteko etorrerak berriro bizipoza eta zeresana ekarri dio, batez ere Olga eta Xavierrena eta, neurri batean, Adelarena gertatu zenetik, aski moteldua zegoen furgonetako giroari), bidaiariek galdeketari ekiten zioten bitartean, Ruben eta bion belaunek elkar laztanduz jardun dute.
|
|
|
Erantzuna hauxe dateke:
|
ez
bide zen erraza gezurra aurkitzea, eta porrotak ez bide ziren hain agerikoak, zeren eta kasu askotan, gehienetan agian, desiratzen zen gertaera gertatu egiten baitzen benetan, tarte handiagoz edo txikiagoz, hura ekartzeko erritoa burutu ondoren, eta gogo arrunta baino zorrotzagoa den zerbait zen ezen, halakoetan ere erritoa ez zela hain juxtu gertaeraren kausa atzemateko. Haizeak jo dezan edo euria egin dezan, edo etsai baten heriotza ekar dezan asmatutako zeremoniaren ondotik, lehentxeago edo geroxeago, beti etorriko da erakarri nahi den gertaera huraxe, eta antzinako gizakumeari barkatu egin behar zaio gertaera zeremoniaren emaitza zuzentzat eta eraginaren froga hoberentzat hartu izana" (Urrezko abarra, I bol., 102 orr.).
|
|
|
Erantzuna hauxe dateke: ez bide zen erraza gezurra aurkitzea, eta porrotak
|
ez
bide ziren hain agerikoak, zeren eta kasu askotan, gehienetan agian, desiratzen zen gertaera gertatu egiten baitzen benetan, tarte handiagoz edo txikiagoz, hura ekartzeko erritoa burutu ondoren, eta gogo arrunta baino zorrotzagoa den zerbait zen ezen, halakoetan ere erritoa ez zela hain juxtu gertaeraren kausa atzemateko. Haizeak jo dezan edo euria egin dezan, edo etsai baten heriotza ekar dezan asmatutako zeremoniaren ondotik, lehentxeago edo geroxeago, beti etorriko da erakarri nahi den gertaera huraxe, eta antzinako gizakumeari barkatu egin behar zaio gertaera zeremoniaren emaitza zuzentzat eta eraginaren froga hoberentzat hartu izana" (Urrezko abarra, I bol., 102 orr.).
|
|
|
Neureari eutsi nahi diot. Ni Zeanuriraino noa, bidez bide eta mendiz mendi, baina
|
ez
biderik zuzenenetik, biderik ederrenetik baizik, horixe baita beti, Joxean Artzek ederki dioen moduan, biderik laburrena. Eta iparrorratzik gabe.
|
|
|
Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko bazekiten ere,
|
ez
bide zekiten printzipala, ez bide zekiten Henri zela bila zebilena; Henriz, baina, berak sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
|
Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko bazekiten ere, ez bide zekiten printzipala,
|
ez
bide zekiten Henri zela bila zebilena; Henriz, baina, berak sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
|
Gero, Xanen alboantsu zen emakume gazte baten atzean jarri eta haren mugimenduak baldarki irudikatzen hasi zen. Emakumeak berriz, eta harekin ziren gizonek ere,
|
ez
bide zuten hura ikusten, ez zuten erreparatzen. Burlak haatik ezin ez ikusizkoak ziren.
|
|
|
igo zitzaion patxarana burura, ez zen arras bere baitakoa; alde batera noski, ohea behar zuen; bestera berriz, gustura geldituko zen... Eliri begiratu zion; neskak ordea, basoak garbitzen ari ta,
|
ez
bide zuen bazihoazela ikusi; guztiaz ere, apur bat gibelera egin zuenez: " iup!", esan zuen Lazarok;" ba al gara edo ez gara?"; eta, Xanek ezbaia egin zuenez:
|
|
2001
|
|
|
Baina denek begiratzen dute" errentagarria da, ala ez?". Eta errentagarritasuna audientziarekin neurtzen da, eta jada nahi eta nahi
|
ez
bide horretan sartzen zara.
|
|
|
Bada, euskal gizartean badela euskaraz jakitea baino garrantzitsuago denik, Euskadi maitatzea eta horren alde borrokatzea, alegia. Euskal nortasuna, gainera,
|
ez
bide da euskaratik eratortzen. Hortik ere bai, baina ez halabeharrez.
|
|
|
Zer nolatan ote daude ere euskeraren alde egin behar eta lezaketen bertako apaizak? Itxura danez,
|
ez
bide dago herrian kontzientzia askorik. Baina bai kontzientzia hori esnatu behar luketen zenbait.
|
|
|
Hegoaldeko egoeraz ezin dela abstrakziorik erran nahi duzu. Batasuna sortu da, baina
|
ez
bide ditu ABren prozedurak eta erritmoak errespetatu.
|
|
|
Azpeitiako euskera ondo ezagutzen baitzuen, eta hori bederen ikasi beharrik ez zuen. Azpeitiako fonetismoak eta lokalismoak zuzentzea
|
ez
bide bitzaion gustatzen Joxeri. Artikulu batetan, bospasei falta tiki zuzendu nion.
|
|
|
SENIDEAK eta Gureak elkarteek bat egin dute eta aurrerantzean Etxerat deituko da euskal preso politikoen senitartekoak biltzen dituen erakundea. Erakunde berriaren ordezkarien esanetan, Etxeratek ez du Euskal Herrian bizi den egoera politikoaren diagnosi bakar bat, erakundeak pentsamendu desberdinetako jendea biltzen duelako; dena den, gatazkaren irtenbidea elkarrizketan dagoela azpimarratu zuten eta
|
ez
bide polizialetan. Karmen Galdeano abokatua izango da erakundearen lehendakari berria.
|
|
|
Kotxeak ere ugari ikusi zituen bidean. Berak kotxeak maite zituen (ez trenak eta tranbiak beste), baina gaztetako bizikleta ikusten zuen begi urdinez, aldi berean, lagunekin eta Rosarekin, eta batez ere Rosarekin(
|
ez
bide hartan, bide berdeago batean), eta kotxeak maite bazituen ere bizikletak zeuzkan gogoan.
|
|
|
Bihotza gora-nahian zerabilen, ahoa izango bailuen irtenbide zorioneko eta bakar. Itzal salbatzaileak ikusi uste zituen, baina ilargi errainu jostalarien zilarra besterik
|
ez
bide zen. Izuak bizkarrezurra elbarritu zion.
|
|
|
Erdal literaturetan, beraz, aurki dezakegu horrelakorik eta, orain aditzera eman dudan legea zuzena baldin bada, euskal literaturan baino maizago. Azken finean, Joyce edo Kaf  karen zenbait fruitu
|
ez
bide dira denbora pasa irakurtzekoak. Eta ez  ditut trobar clus delakoaren argibide nabarmenak aipatzen unatu nahi.
|
|
|
ik. Gen. 6, 4 eta hurrengoak, baina zertan erakutsi teologo eta teologotzakoei mihi muturrean daukatena? Desagertu ziren, nolanahi ere, ekartzen ahalegindu ziren Uholde Larriaren poderioz, eta
|
ez
bide dute inguru hauetan inolako arraizarik utzi ondorengotzat.
|
|
|
dioenean, euskara mota bat egiten den eskualdea du gogoan, dirudienez, besterik baino areago. Gipuzkoar hitza, nolanahi ere,
|
ez
bide zen ohikoa beretzat, ezta Iztuetarentzat ere. Haren gipuztar eta honen gipuzkoatarrak hoberik ezean sortuak baitirudite.
|
|
|
Badirudi, irudikorregia ez banaiz, kargu hartzen datorkidala Amale, non eta Agur en, bere aitaz2 esan nituen zenbait gauza direla medio3 Egia da, bai, erdaraz eta Ugalderen bitartez, eta ez naiz Mikel Ugalde baketsu eta bakegileaz ari, mintzatua naizela oraingoan4 Lehenago, ez hain aspaldi, horrelatsuko zerbait idatzia nuen euskaraz. H dun euskaraz, ordea, eta Amalek
|
ez
bide ditu h dun euskarazkoak irakurtzen, h dun erdarazkoak nahiago dituelarik.
|
|
|
Bere obra gutxi zabaldu zela Euskal Herrian, eta atzerrian are gutxiago noski, badakigu:
|
ez
bide zuten ezagutu, hiztegigileen artean, ez Pouvreauk ez Larramendik; bai, ordea, Isasti lezoarrak eta Oihenartek ere bai; nahiz ez zuen bertso pare bat baizik aipatu, izendatzea ere merezi ez duten koplarien eredu antzera.
|
|
|
" Únicamente Axular, el genio literario vasco, es capaz de utilizar su lengua con garbo... 23". Hori ahoa betean dioenak
|
ez
bide du irakurri, besteak beste, Etxepare, ezta Oihenart ere.
|
|
|
beti gorroto izan dituztelako edota, bestela, Egiptoko ilunpeak baino ilunagoen erdian, Damaskora gabe, argiaren distirak begiak liluratu dizkielako. Batzuek eta besteek, nik uste,
|
ez
bide dakite, gerokoak geroko, Frantziako kondairaren 1789 urteari 1868 dagokiola Espainian, alde huts batekin, halaz guztiz: Espainiakoek kolpe huts egin zutela Frantziako kideek burutik burura erdietsi zutena eskura nahi izan zutenean.
|
|
|
Hau erants dezakegu, haa  tik, eta legezko ere bada agian eranstea. Bereizkuntza hori12
|
ez
bide da guztiz bidezkoa geroagokoen ustez, baina hola edo hala balio du eta onartzekoa litzateke Bridgmann en irizpideen arabera. Onartzekoa ez ezik, onartua ere izan da, guztiok baitarabilgu harrezkero, Azkueren edo besteren zenbait ukitu gorabehera.
|
|
|
Zalantzarik gabe, lurra galdu zen, Akitania euskaldunean adibidez edota, ekialdera, Pirinio hegoaldean, baina dirudienez zabaltze bat ere gertatu zen hego mendebaldean, lurralde pobre eta soberasko bete hauetatik zihoazen jendakiek hizkuntza bertara zeramatela. Errioxan eta Burgosen Erdi Aroko euskara
|
ez
bide da erromanizazioan bizirik iraun zuen hondakina; baliteke, halaz guztiz, X. mendea baino askoz ere lehenago hedatzen hastea Ebro hegoalde horretara17.
|
|
|
Zenbaitentzat gainera," lana". Ez da hain ezaguna, ordea, eta biltzaile horrek
|
ez
bide zuen ezagutzen (eta ezagutu balu ere, ez bide zen oroitzen), behar, inoiz, eta mendebal aldean hain zuzen," kulpa, hoben, erru" ere bazela, lehengoez gainera. Horixe dio XVI. mendean bai Landucciren hiztegiak eta bai Garibaik jaso zuen andre Milia Lasturkoren kanta zaharrak.
|
|
|
Zenbaitentzat gainera," lana". Ez da hain ezaguna, ordea, eta biltzaile horrek ez bide zuen ezagutzen (eta ezagutu balu ere,
|
ez
bide zen oroitzen), behar, inoiz, eta mendebal aldean hain zuzen," kulpa, hoben, erru" ere bazela, lehengoez gainera. Horixe dio XVI. mendean bai Landucciren hiztegiak eta bai Garibaik jaso zuen andre Milia Lasturkoren kanta zaharrak.
|
|
|
Alderdien artean, bestalde, hizkuntz politikaren inguruan
|
ez
bide dago adostasun landurik. " Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia" Eusko Legebiltzarrean aurkeztu zenean, 1999 urtea ren amaieran, agerian eszenifikatu zen desenkontrua.
|
|
|
Espainiera, frantsesa eta gainerakoak zerutik jautsiak omen dira gozo gozo; ezeingo inposaketarik gabe zabaldu eta mantendu/ tzen dira. Haien gizarteetan, eskolatik administrazio eta kultur zerbitzuetaraino,
|
ez
bide da" obligaziozkoa" (bertako nahiz etorkin diren) guztientzat berenhizkuntzetan jardutea. Haiek menperatu herrietan eskubide eta obligazio guztiak (lortu) dituzte, ezeingo inposaketarik gabe, nonbait; ondorioz, Euskal herrian, adibidez, erdaraz soilik nonahi bizi daitekeen bitartean euskaraz bakarrik inon ez.
|
|
|
Baina Jefe deitutakoak –atleta errumaniarraren itxura edukiagatik, azentu argentinar nabarmenaz mintzo zena–
|
ez
bide zuen kontu berdintzea bukatu. Orain Ugatzari zuzendu zitzaion:
|
|
|
Baina Jefea
|
ez
bide zen hain konforme Ugatzak nitaz esandakoarekin. Etzekiapá, etzekiapá, errepikatzen zuen, agian zomorroide horrek arazoak sor ditzake.
|
|
2002
|
|
|
JESUS POSADA Espainiako Administrazio Publikoetarako Ministroak eta Idoia Zenarruzabeitia Jaurlaritzako lehendakariordearen bilera ugari egin dituzte Eusko Jaurlaritzak nahi dituen hogeitamarretik gora transferentzia eskuratzeko. Bilera kopuruan eta negoziaziorako ahalmenean
|
ez
bide dago arazoa, ordea, batez ere Madrilgo gobernuak zazpi transferentzia gehiagorekin Gernikako Estatutoa bere ahalmen gorenean jartzen duenean. Jose Maria Aznarrek iaz iragarri zuen jada:
|
|
|
Grupo El Mundo eta TVE eta Antena telebistak, batik bat, PPren Gobernuaren interesei ari zaie erantzuten, eta, ondorioz, Espainiako Bankuaren filtrazio ofizialak ari dira jasotzen, bai eta BBVAko kupularenak ere, orain Francisco Gonzalezen eta haren Argentariako ekipoaren esku bakarretan baitago. Haien informazioetatik ondoriozta litekeenez, BBVAn paraxutatu zen Argentariako kupulak batere zerikusirik
|
ez
bide du eskandalu horrekin, eta lehengo BBVko kontseilariak izan zirenak bakarrik ukitzen bide ditu. Horrela, saiatzen ari dira eskandaluak Francisco Gonzalez ez zipriztintzen, ez eta, ondorioz, PPren Gobernua ere, hark aupatu baitzuen Argentariako presidentetzara lehenik eta BBVAkora gero.
|
|
|
Juan Jose Ibarretxek
|
ez
bide du autodeterminazioari buruzko erreferenduma egitea posible ikusten. Zuk erreferenduma edo kontsulta egiteko aukera ikusten duzu?
|
|
|
Baina Koldo Mitxelena
|
ez
bide zen itzulinguruka ibiltzea gustuko zuen gizona, eta zuzen erantzuten zion eskatutakoari: " Herriaren artean, oraingoz, gure hizkuntza ez doa aurrera:
|
|
|
Hori da Lizarra Garaziko adierazpenaren ondorioetako bat benetan aurrera egin nahi baldin badugu. Gainera, prozesu hau gizartearena izan behar da, eta hori ez da lortuko
|
ez
bide armatuetatik baina ezta planteamendu instituzional hutsetik ere.
|
|
|
Oraingoz hori da guztia. Ikusi behar Bilbon bildutakoek aurrerantzean zer eratako dinamikak eragiteko gai diren, baina epe laburrean bederen
|
ez
bide dago esperantza handiegietarako tarterik. Uda gainean da ikusi behar hotza ala beroa eta uda ondoren udal eta foru hauteskundeetarako lasterketa irekia izango da guztiz.
|
|
|
Lanpetuta ebillen erritar bateri jolaserako gogoz ondoratu yakon garai ezean eta,
|
ez
bide yakola iruditu agure ari oso gizon.
|
|
|
ildoa goldearen bide zuzenetik ateratzen eta semenaren kolpea lekutik apartatzen baitu. Julisak euren onerako mugitu ohi dira horrela, hain maiz beteak eta ernalduak ez izatearren, baita gizonari Venusen ekintza laketago egitearren ere; gure emazteek
|
ez
bide dute honelako ezer behar.
|
|
|
Kale kantoian, norabidez aldatu, eta, Plazaren zoladura gurutzatu ordez, saihetsera alderatu zen, arkupeetan barrena. Arkupe tartearen erdi aldera ailegatu zenean, hango  zutabe ondoak arakatu zituen lehenik, norbaiten bila edo, baina
|
ez
bide zuen berak bilatzen zuenik begiz jo. Pausorik gelditu gabe, aurrean zeukan jolastokiko atarian barruratu zen.
|
|
|
Irribarre malmutzez begiratzen zien Mentxuk tituluei, Espainiaz kanpoko mundua izugarri txarto zebilela ematen baitzuen. Sindikatuek kontra egin berri zioten Londresko gobernuari soldaten beherapena geraraztearren, eta Italiako agintariek
|
ez
bide zekiten herritarrek, inoiz dibortziatu ahal izatearren, ezkontzen atzerrira joatearen iruzurra zelan konpondu. Hori gutxi balitz, Parisko modaren imitaziokoan munduan zehar barreiatzen ari ziren inolako eskubide saririk ordaindu barik.
|
|
|
Arratsak dira. Bilbon udaberriak
|
ez
bide zuen agertzeko asmorik. Caponek lehendik zekien urte osoa zela negu gerra batean.
|
|
2003
|
|
|
Dena dela ere, ikuspegi honetatik beretik, batzuen ustez, euskaldunok eskizofrenikoak gara gai honetan. Jartzen diren jomugak
|
ez
bide dira eguneroko errealitatearekin ezkontzen. «Euskaldunon Egunkaria»k 15.000 ale saltzen zituen egunero eta bere itxieraren biharamunean 75.000 saldu ziren.
|
|
|
Eta demostratu egin du, esaterako, 98an beste batzuen artean ezker abertzalearen esfortzuari esker zabaldu zelako Lizarra Garaziko bidea. Bidea egin behar da, baina
|
ez
bidea egiteagatik soilik. Bidea ongi marraztuta eta oinarri sendo batzuk jarrita egin behar da.
|
|
|
Hori guztia, gainera, jakinik oso posible dela, posibleena, lurralde hautes barrutietan aurkezterakoan, AuBren zerrendak baliogabetuak izan daitezkeela. EAJ EA ez dira ados egoera horrekin, baina hauteskunde hauei begira
|
ez
bide dute irtenbiderik ikusten eta, egoera den bezalakoa izanda, ez litzateke harrigarria ezker abertzaleko bozkaren ehuneko bat xurgatzea. Aralarri, aldiz, ez dirudi egoerak batere onik egingo dionik, batez ere ezker abertzaleko herrietako plataforma ugari legez kanpo geratzen bada.
|
|
|
Mesfidantza, aurreiritziak, susmo eta juzku txarrak daude afera honen zioz. Uste ustelak sortu dira, eta
|
ez
bide dira erraz gaindituko urte luzetan. Elkarren parean jartzen direnean ez zaie erraza erasoei baketsuki eustea.
|
|
|
Komunitatea (borondate orokorra) da moraltasunaren agerkari gorena. Alabaina, antza denez, gizabanakoek
|
ez
bide dugu subiranotasunaren izaera funtzionalean asmatu. Estatuaren absolutismoak eragin du horretan, akaso?
|
|
|
Politika eta gizakia
|
ez
bide dira aise ezkontzen.
|
|
|
Eta agian, Iztuetaren obra, bere adiskide Agustin Pascual Iturriagaren ekimenekin erlaziona daiteke, azken honek eskola elebidunak bultzatu eta euskara gaztelaniazko testuak prestatu baitzituen Gipuzkoako lehen hezkuntzarako83 Posible da, beraz, Iztueta, Iturriaga eta agian beste adiskide batzuen inguruan, eta akaso aginte guneetan kontaktu eta laguntzaren bat izanik, Gipuzkoan euskarazko narratiba historiografikoa eta didaktikoa sustatzen zuen produkzio gune txiki bat eratzea, mende bat lehenago Egiategik Zuberoan izan zezakeenaren antzekoa. Alta, halakorik izan bazen, produkzio gune gisa
|
ez
bide zen finkatu eta indartu. Zehazki Iztuetaren kondairari dagokionez ez dakigu nolako oihartzuna izan zuen.
|
|
|
Garai hartako Europan, nekazarien eta beste klase apalen artean, gutxi izango ziren beren herrialdearen iraganaz (historia idatziak kontatzen zuen hartaz) berririk zutenak. Hezkuntza plan nazionalak oraindik hastapenetan egonik, eskola tradizionaletara joateko aukera zuten herritar urriek, irakurketa idazketa, oinarrizko aritmetika eta dotrina baino
|
ez
bide zuten ikasten, ez historiarik. Historia goi klaseentzako generoa zen.
|
|
|
Hilketa bakoitzaren diseinua interesatzen zitzaion, ez exekuzioa, eta inoiz, bilera osteko txolarteetan, hizketan uzten genionean, gauzatu gabeko krimen handien aipuak egitea gustatzen zitzaion, zeren literaturaren historian libururik gabeko idazleak dauden bezalaxe (Sokrates esate baterako), krimenaren analetan ere ba omen daude, zioenez, odol tantarik isuri gabe (tinta tantaren eta odol tantaren arteko simetria topikoa guztiz atsegin zuen) sekulako hiltzaile gradua lortu dutenak. Nik
|
ez
bide nuen askorik ikasi maisu handi horiengandik.
|
|
|
" Epistemologia konjeturalaz" mintzo zen eta" kalean aurkitutako ile bakoitzaren enigma argitu edo ahots anonimo bat entzute hutsarekin jabearen nortasuna azkar aurkituko duten profesionalak formatu" behar zirela zioen, beste gauza askoren artean. Bere buruzagiei
|
ez
bide zien grazia handirik egin proposamenak eta, zigor bezala, gure herrira bidali zuten, ile eta ahots anonimoen jabeak deskubritzeko gai baldin bazen, obra garrantzitsua argitaratua duen idazle anonimoaren nortasuna aise deskubrituko zuela esanez. Horrela osatu genuen batzordea, komisarioaz gain ikerlaria ere tartean zela.
|
|
|
Ase dira, menturaz, euskaldunetarik haratagoko munduaren deabru  tzeaz. Kanpotik datorren guztia, ikastolako haurrek zoraturik jarraitzen duten Star Academy edo Operación Triunfo barne,
|
ez
bide da aldi oroz txarra edo nazkagarria espainolez edo fran  tsesez datorrelakoan. Euskalduntasun arruntenarekin ekiteak errealitate mugikorraren eta aldakorraren legeetaz ohartzea ekartzen du.
|
|
|
Ez gagoz seguru, diño San Pabloc, ez aguirian, ez bacarrean; ez echean,
|
ez
bideetan; periculus in solitudine, in itineribus sepe; ecin fiatu leiteque ez aideetan, ez adisquideetan, ez senideetan, ez anajetan: periculis in falsis fratribus.
|
|
|
Nahiz eta aurretik Egin egunkaria itxi —eta 1998tik urte luzeak pasatu diren arren, ez epaiketarik eta ez ezer, ho rra erabakiaren zilegitasuna—, ordura arte sinesgogor zirenek ere ulertu egin zuten herri baten nortasuna direnhizkuntza ren eta kulturaren aurkako erasoan ez zegoela mugarik. Eta muga ezaren seinale, operazio hartan bertan atxilotutako kulturaren eta gizartea ren langile apal eta umilak, gu denontzat maisu eta eredu direnak, lotsarik gabe jendaurrean jipoitu eta ziegetan torturatu izana, beste kate-begi bat besterik
|
ez
bide luze horretan. Horiekin batera, beste hainbat enpresaren arakatzea, atxiloketa gehiago...
|
|
|
Nahiz eta aurretik Egin egunkaria itxi —eta 1998tik urte luzeak pasatu diren arren, ez epaiketarik eta ez ezer, ho rra erabakiaren zilegitasuna—, ordura arte sinesgogor zirenek ere ulertu egin zuten herri baten nortasuna direnhizkuntza ren eta kulturaren aurkako erasoan ez zegoela mugarik. Eta muga ezaren seinale, operazio hartan bertan atxilotutako kulturaren eta gizartea ren langile apal eta umilak, gu denontzat maisu eta eredu direnak, lotsarik gabe jendaurrean jipoitu eta ziegetan torturatu izana, beste kate-begi bat besterik
|
ez
bide luze horretan. Horiekin batera, beste hainbat enpresaren arakatzea, atxiloketa gehiago...
|
|
|
hau da, euskaraz bizi ahal izatea. Nola gauden jakiteko atzera begira dabilenak
|
ez
bide daki, hori eta horrenbestez zehazki zer adierazi nahi duen hitzetik hortzera darabilen normalizazioaren paradigmak.
|
|
|
Besterik uste, nahi, itxaro edo aldarr ikatu arren, ez dirudi gaur egungo nazioarteko oreka bestealte rnatibarik proposatzeko gai denik. Hala ere, beste aukerabiderik inon sumatu ez arren, Estatuek
|
ez
bide dute euren indar ahalmena hain seguru ikusten, gero eta gehiagomozo rrotzen baitute betidanik zehatza izan den eraso hizkuntza. Izan ere, gerra modernoak honako baldintza berrihauek bete behar ditu:
|
|
|
Lauaxeta eta Mallona bezalako katolikoek jai zuten. Haatik, alkateak
|
ez
bide zekien poetaren akaberarena.
|
|
2004
|
|
|
Bada, ez dakit oso zuzen dagoen, ume franko ikusten baititut giroak erdaraz egitera" behartuta", eta gero eta atso agure gutxiago antzeman daiteke gure kale bazterretan euskara ezpainetan dutelarik. Oraingo zaharrak
|
ez
bide dira euskararekiko lehengoak bezain" fededun".
|
|
|
irakaskuntzak gaztelaniaz izan behar zuen derrigorrez. Zelangura, mende hasiera hartako lege betearazleak
|
ez
bide ziren geroagokoak bezain zorrotzak izan, eta hala, abertzaleak »ez eurak bakarrik» gauza izan ziren Bizkaian eta Gipuzkoan »Nafarroan bakanen bat ere bai» nolabaiteko euskal eskola sortzeko.
|
|
|
Administrazioaren ondare erantzukizunagatiko erreklamazioa bide administratiboan egikaritzen da, behin ere
|
ez
bide zibiletik, jurisdikzio hori ez baita eskudun horrelako kasuetan.
|
|
|
Eta, jakina, batez besteko erdalduna gai baldin bada eskakizun horri aurre egiteko, zertan dira, bitartean, euskaldunaren izaera eta neurri linguistikoa bere berezko hizkuntzan? Xabier Letek, adibidez,
|
ez
bide daki euskaldunaren euskaltasun izaera hori nola bizi duen gaur egungo euskaldunak: –Zer nolako atxikimendua du euskal herritar jendeak Euskal Herriari buruz?
|
|
|
Ondoren ikusi ahal izango dugunez, euskaltzale batzuentzat bai, beste batzuentzat berriz ez. Euskalgintzaren gizarte kemena edo ahulezia
|
ez
bide dugu neurtzen adierazle eta zantzu berberen arabera. Abiapuntuko irizpideetan egon ohi da horrelakoetan batzuen eta besteen arteko aldearen gakoa.
|
|
|
Ez nahitaez. Gatazkaren bidea, Fishmanen arabera, zuri beltza edo gazi gozoa suerta lekiguke, baina nolanahi ere, gatazkaren biderik gabeko hizkuntza normalkuntzarik
|
ez
bide dago: –Gatazka aurrera joateko modua da.
|
|
|
Joxemari Iturraldek
|
ez
bide dauka zalantzarik Mitxelenaren zorioneko edo zoritxarreko esaera hura bere egiteko. Dena dela, mezu horren zenbait erabilera modu kritikapean jarriko lituzke, euskararekiko begirune zipitzik ez duen jendearen aho lumetan betetzen duen funtzio ideologikoari kezkagarria baiteritzo.
|
|
|
Euskararen gaitasun auziak jasan duen higadurak
|
ez
bide du harresirik eta bertsolarien munduan bertan errotzen hasia omen dago.543 Xabier Euzkitze behinik behin iritzi horretakoa dugu, bertsolari gazte batzuen aho mihietan dabilen euskarak ez bide du eredu baliorik: –Bertsolari artean darabilgun euskararen maila arras jaisten ari da, euskara degradatzen, zabartzen, erosionatzen ari da eta erremedio bat jarri behar zaiola pentsatzen dut?. 544 Ahozkotasunaren iturri joriena agortzen hasita baldin badago, zer ez da gertatuko alde guztietatik erdal munduaz itota bizi den hiztunaren kasuan?
|
|
|
Euskararen gaitasun auziak jasan duen higadurak ez bide du harresirik eta bertsolarien munduan bertan errotzen hasia omen dago.543 Xabier Euzkitze behinik behin iritzi horretakoa dugu, bertsolari gazte batzuen aho mihietan dabilen euskarak
|
ez
bide du eredu baliorik: –Bertsolari artean darabilgun euskararen maila arras jaisten ari da, euskara degradatzen, zabartzen, erosionatzen ari da eta erremedio bat jarri behar zaiola pentsatzen dut?. 544 Ahozkotasunaren iturri joriena agortzen hasita baldin badago, zer ez da gertatuko alde guztietatik erdal munduaz itota bizi den hiztunaren kasuan?
|
|
|
Gazte askok euskarari bizkarra eman izana, haatik,
|
ez
bide datza gazte horien jarrera atxikimenduan. Aurrekoaren antitesia dakarkigu hain zuzen Iñaki Gamindek:
|
|
|
Mikel Ugalderen iritziari bagagozkio, berriz, legeak
|
ez
bide du akatsik, eta administrazioko langileen esku omen dago egitasmoaren arrakasta maila neurri handian: –Izan ere legeak argi eta garbi dio euskarak zerbitzu hizkuntza ez ezik lan hizkuntza ere behar duela izan Administrazio barruan.
|
|
|
Irudipena dut, eta ez bakarrik administrazioaren alor honetan, euskalgintzaren alorreko egitasmoetan faktore subjektiboak ez ote ditugun sobera balioesten. Antza denez, faktore objektiboak horren makurrak izanda,
|
ez
bide dugu beste aterabiderik ikusten; nolabaiteko konpentsazio mekanismoen bila gabiltza beti. Egoera soziolinguistikoan sumatzen ditugun malkarrei aurre egiteko, militantziaren premia aldarrikatzen dugu.
|
|
|
Oker egon ninteke honetan, baina isuri egingo dut, edozein baieztapenen mamian dagokeen zalantza zantzuarekin. Berriki esan dudanez, abertzale gehienek
|
ez
bide daukate herri honetan gertatu den etnozidioaren kontzientziarik. Hori horrela izatea, gabezia hori eragin duen kausaren sakontasuna arakatzeak argi dezake.
|
|
|
Gizarte bizitzaren bihotzean integratzeko indarrik ez duen hizkuntzarekin zer egin behar da? Zeren, irakurlea ondo ohartuko zen moduan, bitasunaren estrategiak berak ere
|
ez
bide du aukerarik eskaintzen euskararen erabilera bermatzeko. Identitatearen ideologiak euskaldun izatearen kontzientzia garbirik sortarazten ez duenean, dirudienez, elebidun izatea alferrikako tasun linguistikoa da euskararen erabilera egia bihurtzeko.
|
|
|
Kultura bakarra omen dugu hemen bizi garen guztiok, baina
|
ez
bide ditugu eskubide eta aukera berberak.737 Hemen hori ez dakit non hasi eta non amaitzen den, egia esan. Bidasoa ibaia ibai hutsa ote da idazle erdaldun hauentzat?
|
|
|
Alabaina, urteen joanean, plazarik distiratsuena ere iluntzen hasi zaigu erdal kulturak egiten dion itzala dela medio. Erdal kulturaren hegemoniak
|
ez
bide dio lekurik apalena ere opa euskarazko kultur esparrutxoari.
|
|
|
Jose Ignacio Ruiz Olabuenagaren ikerketa taldeak orain dela hogei bat urte egindako lanean ondo islatzen da euskaldun berrien arazo latza. Gauzak ez dakit zenbat aldatu diren, baina orduan behintzat euskaldun berriaren ezpainetan euskararik
|
ez
bide zen aditzen. Euskaldun zahar eta berrien euskara erabilera gisa honetakoa omen zen:
|
|
|
Orain, goazen auzigai honen inguruko beste alde batera:
|
ez
bide dugu euskaltzale guztiok, hizkuntza botereaz dihardugunean, gauza bera ulertzen. Eztabaida honen funtsa, beharbada, honetan datza:
|
|
|
ko, euskal arrazak ez nongorik ez noizkorik
|
ez
bide du: «Todas las demás ra zas se han clasificado en grupos primitivos, ramas originadas y ulteriores de rivaciones; la nuestra permanece siendo una selva virgen, para la investigaci ón científica, una verdadera isla en medio de la humanidad.
|
|
|
Horregatik, hizkuntzaz aldatuta ere, ez luke nazio batek bere iza tea galduko (33). Beraz, harentzat hizkuntzak
|
ez
bide du zerikusirik ez pentsa menduaren antolaketan eta ez eraginik mundu ikuskeran, hizkuntzalari batzuek aitortzen dioten bezala. Bigarren ezaugarria da, euskara, literaturarako ez ezik, herritarrak irrelijiositatea eta inmoralitatea dakartzaten atzerritarren kontra de fendatzeko ere erabili behar dela, hura «babes» eta «kontrahorma» gisa hartuz, alegia (34).
|
|
|
Azkuerekin ari dela, hain zuzen, Aranak bere hitzaurrean dioenez, bere li buru honetan proposatzen duen sistema grafikoa
|
ez
bide du inork ezeztatu ez metodoaren ez logikaren aldetik (55). Azkuek bi aukera paregabe izan zituen horretarako, baina ez zuen egin.
|
|
|
Horregatik eskaini zion, seguru asko, Izkindea ren ale bat opari gisa argi taratu bezain! aster (56). Bere sistema grafikoa proposatu baino lehen, bada, hor zegokion bere aurreko beste guztiekin egiten duen bezala, berea ere ezez tatzea, zergatik ezeztatzen duen arrazonatuz; baina aipatu ere
|
ez
bide du egi ten, nahiz zenbait puntutan irizkide diren (57). Bigarren parada bere Proyecto de Ortografía (1896) argitaratu zuenean izan zuen, Aranak bere liburu hau ar gitara eman baino hilabete bat lehenago atera baitzen, eranskinean esaten du en bezala.
|
|
|
Ikastetxe hau ikasturtean abiatu zen Bilbaoko Jardines kale an eta bertan euskaraz ematen ziren ikasgai guztiak, hala nola kristau dotrina, aritmetika, geografia, irakurketa, idazketa, elkarrizketa praktikak. Euskalerria ko dirudunen laguntzaz bideratutako kultur proiektu horiek, ordea,
|
ez
bide du te lortzen aurrera egitea eta urte pare baten buruan desagertu egingo dira.
|