|
2013
|
|
|
Antologiako 500 testutik gorako egileen hizkuntz eredu garbizaleak
|
ez
bide zuen egokitasunik literatura hizkera eredugarri gisa, euskara batuaren ereduaren aurkako norabidean zihoan argiro eta hamarkada hartako tentsio gunearen erdi erdian kokatzen zen, euskararen patrimonializazioaren tirabiran. Hizkuntz eredu funtzionalagoa zuen gogoan Mitxelenak, esate baterako, urte gutxi barru Txillardegiren lehen nobelan edota Arestiren poemetan mamitu zena (1957 eta 1963).
|
|
|
Baita hutsegiteei buruzko oharrak Asistentzia, Ikasgaia (Lección) eta Gizalegea (Compostura) arloetan ere. Administrazio lana
|
ez
bide zen makala: agiri ugari daude E. M. Azkueren eskuz sinatuta.
|
|
|
Uriarteren bilduman egilearen izena askotan agertzen da (maizenik parentesi artean), baina ez beti. Adibidez, alegien multzo mardulean ez da J. A. Mogel, Iturriaga edo Uriarteren ordena bereko kide zen J. M. Zabalaren izenik agertzen, alegia gehienen egileak haiek izanik;
|
ez
bide zekien norenak ziren. Egile batzuen bertso sorta guztiak ere ez ditu biltzen Uriartek, nahiz asmo hori zukeen.
|
|
2016
|
|
|
Beraz, EAEko herritarren% 51k
|
ez
bide du onartzen euskaldunok gure artean euskaraz egiteko eskubidea dugunik beraiek entzuten badigute. To demokrazia!
|
|
|
Hala, gehien zabalduen diren Inkesta Soziolinguistikoetako datuak nahikoa kaskarragoak dira beti EAEko Mapa Soziolinguistikoetakoak baino, Udal Erroldetakoak edota Biztanleriaren eta Etxebizitzaren Zentsuetakoak baino, oro har askoz datu hobeak eskainita askoz gutxiago zabaldu ohi ditugunak aldiz. Besteak beste, askori, batzuei bategatik eta besteri bestegatik, batere interesatu
|
ez
bide zaiolako seguru asko inolako datu positiborik zabaltzea EAEko euskaldunon komunitatearen inguruan. Zenbat eta okerrago, hobeto?
|
|
2017
|
|
|
Gehiago izango lirateke euskara estandar batetik abiatuta egindako abstrakzio bat, nagusien hizkuntz jabekuntzarako balio dezakeena, eta hizkuntzaren berri abstraktua emateko balio dezakeena. Hiztunaren hizkuntz konpetentzian gertatzen dena
|
ez
bide da tankera honetako aldaketa, eta zer esanik ez, are gutxiagoa arau estandarrarekiko urradurak aipagai hartzen ditugun kasuetan.
|
|
|
Beste hitz batzuetan esanda, lehenengo hiru atzizkiek (kasu markek) ez diete izenari bere kategorian eragiten, sintaxian izena itxuratzerakoan. Gainerako atzizki guztiek (postposizioek) larri eragiten diote izenari eta ondorioz lortzen dena
|
ez
bide da gramatika eta sintaxi bereko osagai bat.
|
|
|
Gorozikako hizkerak gainera, nonbait ageriago uzten ditu mugatzailearen eta bukaerako bokalen arteko tirabira morfofonologikoak (Neskiek egin dau/ Neska batek egin dau), betiere bestelako euskalkiekiko erkaketaren argitan (Neskak egin duNeska batek egin du/). Oso azpimarratzekoa da a itsatsiaren eta mugatzailearen arteko gorabeherak
|
ez
bide direla pluralean gertatzen eta Gorozikako hizkerak ez duela eraldaketarik erakusten pluralean (Neskiek egin dau/ Neska batek egin dau/ Neskak egin dabe).
|
|
|
Bukatzeko,[+ hurbila] tasuna dela eta, bukaera horretankokatu behar dugu, eta beraz, singularrean nekez bereiz daiteke izena erakusle atxikigabea (gizon hau) eta izena erakusle atxikia (gizoneu). Horretatik at, erakuslea izena ahau gizona egiturak()
|
ez
bide du[+ hurbila] tasuna, ez morfologiaren ikuspegitik, ez eta semantikaren ikuspegitik ere.
|
|
2018
|
|
|
OEH s.v. heldu). Aurrizki botiboa Nafarroan Felipe Handiaren heriotzako kopletan baizik
|
ez
bide da agertzen XVII. mende erdian, eta horrezaz landa, Garibaik ere badu errefrau batean (cf. OEH s.v. ai (t)) 24 Gainerakoan Pirinioez iparralderagoko hizke24 Perutxoren kantako Ay joat gaviraya (TAV, 104) ere zerrendan gehitzeko modukoa izan daiteke menturaz, baina ez da gardena. retakoa dela dirudi.
|
|
|
Erroibarren (Ibarra, 2000, 101), Ultzaman, Anuen, Atetzen (Ibarra, 1995) edo Sakanan (Erdozia, 2001, 240). Reguerok (2015, 593) azaldu duenez, sudurkaririk gabeko soziatiboa hegoaldeko nafarreraren ezaugarria da lehen testuetarik25, baina
|
ez
bide da nafarrera osoarena, eta bai, ordea, nafarreraren eremutik landakoa ere, ekialderagokoa, batez ere (Camino, 2003a, 446). XVI. mendean ere forma hori ohikoa da Nafarroa erdialdean, eta Iruñean eta inguruetan txandaketa dago forma sudurkariarekin (cf.
|
|
|
orrequin ageri da 1535ean, baina maynguequi 1563an, mutilarequi 1596an eta orrequi 1612an, eta Beriainen lanean ere reki da nagusi, baina bestekotik ere badu (Reguero, 2017, 577). Reguerok (2015, 593) azaltzen duenez, sudurkaririk gabeko soziatiboa hegoaldeko goi nafarreraren ezaugarria da lehen testuetarik5, baina
|
ez
bide da nafarrera osoarena, eta bai, ordea, nafarreraren eremutik lan5 Izan ere, Iruñeko justizia auzibideetan XVI. mendean dagoeneko badugu. Besterik da eztabaidatzea XVI. mendeko Iruñe aldeko euskarari" hego nafarrera" dei diezaiokegun, Bonapartek XIX. mendean definitutako euskalkia eta asmatutako terminoa izanik. dakoa ere; ekialderagokoa (cf.
|
|
|
Martin Zuriak
|
ez
bide zuen auzo eskubiderik, ez baitzuen emazterik ez ondasunik, eta aita oraindik bizirik baitzuen. Pedro Villafranca ez zen bertan sortua:
|
|
|
Orduko perspektiba urriagatik pentsatu bide zen eredu horrek arazorik gabe balio zezakeela komunikazio efizientea bermatzeko euskaraz, bai zeregin guzietan eta baita hizkuntza garatuenen mailan ere. Orduan indartu zen eredu oinarrizko hartan, azpimarratzen ziren gaztelaniarekiko desberdintasunak (frantsesarekikoek
|
ez
bide zuten hainbertzeko kezka pizten), baina diferentzia horiek euskal hizkuntzaren ezaugarri bereizgarritzat harturik eta sustatu beharrekotzat, ez zen sumatzen ezinegon handirik ea jokabide horrek ekar zezakeen eragozpenik euskal prosaren garapenean, salbu iritzi bakan baina ongi funtsatu batzuetan (Mitxelena eta Villasante ditugu gogoan; ikus Maia, 2014: 141).
|
|
2019
|
|
|
Ezin argi eta egokiago dira Trask 1997ko azken ataleko iruzkinak konparazio saio ugarien balioaz, eta, bidenabar, haren iritzia ez da gurea baino hobea eta
|
ez
bide litzateke hobetuko ere gutxiegi ukitu ohi zuen etimologien alderdi filologikoa eta, oro har, euskarazko lekukotasunekiko arreta zertxobait areagotu izan balu. Agud Tovar eta Trasken bildumetako estandar (eta iturri) filologikoak zein diren ohartzea ez da zaila; konparatzaileenez hobe ez ezer esan.
|
|
|
9 Ikus Lakarra 2018a n Morvanen ustekizun eta jardunaz uralikoaz dakitenek estali ez duten iritzi ezin okerragoa;
|
ez
bide zen garaiz iritsi aldizkari honetan bertan duela zenbait urte haren saio barregarria onartu zutenen ezagutzara. Chaker ek dioenez (1984:
|
|
|
§9); barnekoak hasperenik gabe baina luze; hortik latinetiko maileguetan geminatu ahostunak nahi ahoskabeak horien bidez ematea euskaraz testuan azaldu bezala. Bidenabar,
|
ez
bide zen leku faltaz edo gelditu aztertu gabe bokalismoa Mitxelelenaren sistemaren laburpenean; alderdi horretan egoera historiko nagusitik oso atzerago joateako zailtasunak behin baino gehiagotan aipatu zituen (cf. FHV 47, etab.), diptongo gehienen ahuleziaz eta berritasunaz gainera.
|
|
|
Azalpen egokiak emanez eta hizkuntzalaritza diakronikoaz ikerketa berriak sustatuaz eta alternatiba ezagunik gabe mende erdiz edo gehiago gara17 Liburu hori, agian, egokiago dei zitekeen Fuentes del Diccionario de Larramendi, nahiz atalen bat Azkueri berari egokitu, izan ere Larramendik euskal tradizioan izandako eraginak merezi bezala hari esleitu baitzion zatirik handiena. Ikerkizun hori eta beste asko, zabalago, B. Urgellen tesian (2000) eta egile horren aurreko eta ondoko hamarkadetako euskal lexikografiaren historiari lotutako hainbatetan aurki liteke. tu den eta oraindik ere dirauen Mitxelena paradigma aldatu behar dela esatea
|
ez
bide da erraz ulertzen eta ez azaltzen.18 Gogora dezagun M. Haasek (1969) berreraiketak eta aitzinhizkuntzak aldatzeko eman zituen lau arrazoi eta bide ezagunak, funtsean, bitara bil litezkeela: 1) datu eta froga gehiketa, a) dela hau ahaide zuzenak aurkitzeagatik, b) dela tarteko aitzinhizkuntza berriak eraikitzea lortuaz, edo c) mailegu zahar gehiago aurkituaz; 2) teoria edo hurbilketa berriak garatuaz hobeki, lehendik ezagun ziren corpus berberak aztertzeko edo arazo zaharrei egokiago erantzuteko.
|
|
|
Honen aldaera interesgarri bakarra Mikoletaren euda da baina, arreta apurren bat emanaz B. Ariztimuñok egin legez,* eguda tik(=* egu da ‘eguzki izan (dako) ’= ‘iragan uda’) hurbil jartzen gara; gero, aurreraxeago, lehendik azaldu barda ren, latinezkoaren eta aipatu amerindiarren egitura berarekin. Hizkuntza horietako formekiko konparazioagatik izan ez balitz, barda eta uda arteko hoskidetasuna antzematera ere
|
ez
bide ginen iritsiko eta ezta AEko gramatikako fosil baten hondar argigarri urri bezain paregabeen aurrean ginenik ere.
|
|
|
71 Igantzin eta Arantzan atonoa denean
|
ez
bide da gaur egun kontsonanterik sartzen, eta agian honako kontrako adibideek ere hori islatzen dute. Hala ere, atonoaren ondoko epentesirik eza berrikuntza bide da, eta ez omen da Berara ailegatu (Iñigo, 2007, 292); beraz, salbuespenok honen bidez azaltzeko arazoak leudeke.
|
|
|
Haren idazlana, beraz, puntu horretatik abiatuz jorratu litzateke bai ala bai, hizkuntzaren ezaugarri formaletan sakondu nahi izanez gero, behintzat. Alabaina, ez dugu hemen bidaia hori era sistematikoan burutzeko asmorik, alde batetik lan honen xederako interes gehiegirik ez lukeelako eta, bestetik, alferlana litzatekeelako, aipatu irizpide ortodoxoen arabera espero zitezkeen ezaugarriak ez baitira uste bezain maiz eta garbi ageri haren obran, eta bai, aldiz, berezko hizkerari
|
ez
bide dagozkionak franko.
|
|
|
28; X: 29) 94 Eta
|
ez
bide dago h esanguratsu gehiagorik lesakarrarenetan.
|
|
|
Lehen albistea 1960an iritsi zitzaigun, Pedro Diez de Ulzurrun medikuaren bitartez. Esku artean izan dugun alea
|
ez
bide dago edizio honen besterikharen aitonaren anaia Isidoro Diez de Ulzurrun txotiñodunak Zildotzeko Perutxena familia etxean utzitako liburuen artean aurkitu zen19.
|
|
2020
|
|
|
Euskaraz ohiko partikula modalak banaketa osagarrian daudela eman dut aditzera aurretik (§1). Gainera, propietate hori
|
ez
bide da ohikoa beste hizkuntzei erreparatuz gero; Cinquek (1999) bere azterketa kartografikoan erakusten duen bezala, konbinazioak askotarikoak izan daitezke, tipologia eta familia desberdinak dituzten hizkuntzen datuetan oinarrituz. Euskarazko partikulei dagokienez, aurreko atalean (§3) frogatu dut ekialdeko a markatzaile interrogatiboa ote partikularekin batera ager daitekeela; are gehiago, bateragarritasun kopurua handitzen da partikula modalen multzoa zabalduz gero, ba (da) bezalako partikulak ohiko partikula modalekin erruz erabiltzen dira eta:
|
|
|
Hala ere, ‘egoten> oten’ aditza ere izan liteke, kontsonante gehigarriaren azalduko lukeena. Honez gain, hiztunen iritzi gramatikalak kontuan hartuz gero,
|
ez
bide da onargarria, gaur egun behintzat.
|
|
|
Bestalde, murrizketa semantiko pragmatikoa baztertu behar da (45) adibideetan oinarrituta; izan ere, interpretazio bateraezinak eduki balituzte, nekez ager litezke perpaus berean, sintaxia desberdina luketen arren. Hala ere, lehenengo begiratuan proposizioari egiten dioten ekarpenaren aldetik partikula horiek
|
ez
bide lirateke oso bateragarriak izango ahal ek segurtasun handia eta ote k zalantzak adieraziko balituzte; dena den, Monforteren (2021) ildotik ote ren bitartez hiztunaren barne hausnarketa adierazten dela onartuz gero, ez legoke partikula biak bateraezinak izateko arrazoirik. Gainera, (45) adibideak galderak dira, are gehiago (46) galdera erretoriko argia da.
|
|
|
Eskualdunaren lagunen zerrenda osatzen zuten, halaber, itxura guztien arabera zerbait gisako laguntza materiala edo ekonomikoa ematen zutenek, baina
|
ez
bide zutenek idazten. Hori ondoriozta liteke, gutxienez, haiei buruz idatzi zirenetatik.
|
|
|
Nahiz eta zuzendari ofiziala izan,
|
ez
bide zuen hark agintzen (Lafitte 1971a: 34).
|
|
2021
|
|
|
Barnetik atera edo latinetik etorri bezalakoetan erabat lexikoa ez den tik dugu ikur betiere, baina bistan da etorri aditzaren kasuan, postposizio sintagma ezinbestekoa dela, etorri aditzak ‘jatorri’ adiera hartuko badu. Atera aditzean, aldiz,
|
ez
bide da beharrezkoa (gutxienez sintaxian) postposizio sintagma. Bide batez, adiera hori hartzeko etorri aditzarekin batera azaltzen diren izenak oso izen klase murritzari dagozkio, eta badirudi, beraz, badagoela tartean kolokazio lexiko bat latinetik eta etorri osagaien artean.
|
|
|
Hala ere, datibo markakoak aztertu ahala, erraz gerta lekiguke fraseologiatik kanpoko esparrura joatea. Izan ere, betetzen duten funtzioa betetzen dutela ere, hurrengo datibo markakoak
|
ez
bide dira aditzen oinarri, fraseologiaren ikuspegitik: (norbaiti) maitasuna agortu, (norbaiti) lehentasuna aitortu, (norbaiti) amorrua akuilatu, (norbaiti) zigorra arindu, (norbaiti) ahulezia atzeman, (norbaiti) agiria aurkeztu, (norbaiti) ipuinak bildu, (norbaiti) besarkada bota, (norbaiti) heziketa eskaini, (norbaiti) baldintzak korapilatu, (norbaiti) zoriontasuna ito, (norbaiti) maitasuna itzali, (norbaiti) desira piztu, (norbaiti) araua leundu, (norbaiti) askatasuna mugatu, (norbaiti) adorea suspertu, (norbaiti) baldintzak zehaztu.
|