|
2000
|
|
|
Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun berriak sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak
|
berak
ere: eremu horietan ere gazteen aragoerak ez dauka beren zaharren joritasun edo aberastasunik, baina haiek izan ez duten militantzia eta gogo bizia agertu ohi dute hizkuntzaren alde.
|
|
|
Fiskalaren asmoa, Guimmarraren hilketa Filipe Bidarteri leporatzea da. Dosierra osatu zenean, lekukoek ez zuten Bidart ezagutu, ezta gerenteak
|
berak
ere. Alta, bera zen militante bilatuena orduan, Frantziaren lehenengo etsaia.
|
|
|
Bost hilabete iraun zuen. Nolanahi ere, erakunde honek
|
berak
ere jasan behar izan ditu hainbat krisialdi, prezioen igoerak eta jaitsierak eraginez. Igoera eragin zutenen artean 1979koa (Iraneko iraultza) eta 1991koa (Kuwaiteko iraultza) aipa genitzake.
|
|
|
Prisak
|
berak
ere argi ikusi du arlo lokalak ikus entzunezkoan eduki dezakeen garrantzia, bereziki kablearen eta lurrazaleko telebista digitalaren kudeaketa zuzenetik kanpo geratu eta gero (Telefonica, Retevision Euskaltel eta Ono ren eskuetan geratu direnak). Horrela, bestelako estrategiak bideratzen hasi da:
|
|
|
Dantzarako gonbitea izateaz gain, azkeneko lana etxean ere, lasai, entzun daitekeen diskoa dela diote. Diskoaren tituluak
|
berak
ere(" Bizitza triste eta ederra") anbiguotasuna islatzen du. " Woody Allenek txiste bat kontatzen du' Annie Hall' filmaren hasieran:
|
|
|
Gaiari buruz zuzen zuzenean esan behar duzunaz gain, esaldi horiekin ia puntu oso bat jaten duzu, poetikoki ordurarte landu ez ziren bezalako formulazioak sartzeko. Gaiari erantzuteko, horrek
|
berak
ere ez al zizun ekartzen lau puntukoa baino gehixeago behar izatea?
|
|
|
El Paisek, hurbilekoak izan arren, Euskal AutonomiaErkidegokoak ez diren zenbait herriren eta hiriren berri grafikoa dakar eguraldiarenatal berezitura. Horretara, EAEren mugak
|
berak
ere lausoturik agertzen dira begienaurrean. Grafikoki, EAEren lurraldea irudikatzean, etxekoek bezainbeste garrantziadute kanpokoek; baina kanpoko horien artean, Espainiakoak dira nagusi; toponimobakarra da penintsulatik kanpokoa:
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, juridikoki definizioz desberdinak badira ere, sarritan elkarren sinonimo gisa erabili ohi dira, bai eguneroko jardueran, eta baitatestu akademikoetan ere, frantses eta ingeles testuinguruetan gertatu ohi den bezala, estatu baten kide denaren kualitate legala adierazteko. Brubaker ek
|
berak
ere, auziari beste ñabardura bat gehituz,, hiritartasun nazionala, aipatzen du hiritartasunaeta naziotasunaren arteko loturaz hitz egitean.
|
|
|
eta interes politiko alderdikoirikere ezagutu izan zuela, baina, itxura guztiz, Lauzurikarentzat azaleko eta pasaerakogorrina besterik ez zen hori; euskara bera, ostera, asmaziorik gabeko herritarrenjatorrizko izan modua. Hortaz, behar izanik, Altxamendu Nazionalaren ideia etaasmoak
|
berak
ere zabaltzeko balio zezakeen lanabesa, eta, zer esanik ez, elizkizun etakatekesian erabil zitekeena.
|
|
|
izateko zuten neurria, murrizten ari da geroeta gehiago. Erlazio motari dagokionez, izenak
|
berak
ere?, klase, ustiaketa, alegia, klaseen artekoa dela adierazten digu, ez. Herri, edo. Estatuen?
|
|
|
Ezagutuko ez nuen, ba. Frantsesa irakasten zigun,
|
berak
ere ez zekien askobaina.
|
|
|
Abeltzaintza da gaur egun haraneko jarduera nagusia; garai batean nekazaritzak, harrobiek, meatzeek eta industriak (karobiek, errotek, burdinolek...) beren garrantzia izan zuten, baina denborarekin jarduera horiek baztertuz joan dira. Abeltzaintzak
|
berak
ere, aldaketa nabarmenak ezagutu ditu; lehen ardiak baziren nagusi, gaur egun behiak, eta bereziki esne behiak, haraneko ekonomiaren ardatz bilakatu dira. Honekin batera, esnea biltzeko eta saltzeko modua ere erabat aldatu da.
|
|
|
Hainbat harrapari handi ere, larreetara hurbiltzen dira bazkatzera; haranean hain arruntak diren belatz gorria eta zapelatzaz gainera, kontserbazio egoera larrian dagoen mirotz zuria ere ikus daiteke noizean behinka. Belatz handiak
|
berak
ere, habia inguruko harkaitzetan egin arren, gain hauek sarri askotan arakatzen ditu, ehizaki bila.
|
|
|
Bestalde, Biltzar Legegileko Irakaskuntza Publikorako Batzordeak Talleyrand ek Biltzar Nazionalari proposaturiko plana atzera bota ondoren, aparteko garrantzia hartuko zuen Condorcet ek66
|
berak
ere, Estatuak hartu beharreko nagusigoan sinesten zuen: Estatuak izan behar zuen hezkuntza sistema antolatzearen ardura.67 Zentzu horretan, adibidez, irakaslearen aukeraketak izugarrizko garrantzia izango zuen Condorcet en iritziz, ez baitzuen uste, beste arrazoien artean, irizpide, lokalek?
|
|
|
Begiekin adierazten zidan ez zuela intentzio txarrik, hain zuen espresio barea. Eta asko lasaitu ninduen beste zerbait ere egin zuen, ordurarte ez Rocíok, ez Jabik, ezta Txemak
|
berak
ere hain era benetakoan lortu ez zuten zerbait: nire izena aipatu zuen behin eta berriro, bost hizki horiek gozatuz bezala, Eider hitzaren txoko guztiak deskubrituz bezala, eta Eider, Eider esaten zuen bitartean egia bor borka jaurtitzen zuten bi begi horiekin egiten zidan so.
|
|
|
Txema harrerako leihatila txiki hartara abiatu zen, eta neskak galdetu zion ea
|
berak
ere argazki bat nahi zuen horman josteko. Ez, ez, erantzun zion Txemak, neska atseginari begiratu gabe.
|
|
|
aukeran nahiago nuen bakarrik egon. Baina jakin mina nuen eta, antza,
|
berak
ere igarri zidan.
|
|
|
Bi egun behar izan zituen Txemak Killarneyra heltzeko, baina azkenean hantxe zen. Eiderren egunerokoari kasu eginda stoparen aukerari ekin zion
|
berak
ere, ez baita gauza bera –otu zitzaion– autobusean bidaiatzea, ordura arte egiten ibili zen bezala. Batetik, garestiagoa delako, eta bestetik turista mailara makurtarazten duelako horrela bidaiatzen duena.
|
|
|
Larregi pentsatzeak inoiz ez dio onik egin arduratzeko motiboren bat duenari, eta hori ondo baino hobeto zekien
|
berak
ere, baina zer egingo zuen ba. Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen.
|
|
|
Baina ez da horrela, eta Txemaren begiak lurrera zuzenduko balira bertan aurkituko lituzke Eiderrekin trivialean jokatutako orduak, hori bezain oroitzapen txepela baino ez bazen ere. Okerrena zen horrela jarraituz gero zuela inora ere begiratu;
|
berak
ere, bere garaiko beste edozein maiteminduk egingo zuen bezala, gupidarik gabe eskaini baitzizkion zeruko izarrak, itsasoetako sakonerak eta begi bien aurrean agertzen zitzaion guztia. Dudarik gabe 68ko maiatzak bere eragina izan zuen belaunaldi hartako gazteengan, nahiz eta Txema, artean, gertatzen ari zenaz konturatu ere ez zen egiten.
|
|
|
Hori bai, bazegoen zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere
|
berak
ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere bazegoen gela hartan minutu batzuk igaro nahian.
|
|
|
Baina egia da Txemak ez ziola kasu gehiegirik egin Eiderrek, beste ezer gabe," nik Irlandara joan nahi dut" esan zuenean. Aitzitik, airean altxatutako garagardo botila brindis baterako gonbita zela ulertu zuen Txemak eta,
|
berak
ere berea altxatuz, txin txinka hasi zen inguruko beste lagun guztiekin. " Eta zuri zer, berdin al zaizu Eider zu gabe joatea?" galdetu zion norbaitek geroago, komuneko lanetan zebiltzala.
|
|
|
Eta espaloi bietan gainera. Jabi etorri zitzaion burura,
|
berak
ere mingaina trapututa ote zuen edo, arratsaldeko seietatik gauerdi ingurura arte –edanean lagun eta penak entzuten fidel– bere alboan egon zen adiskidearekin oroiturik. Azkenean zertarako...
|
|
|
Nire adinekoa edo zelarik, burutsu eta adimendutsu zen Jesus, sinagogako doktoreen doktore eta jakintsuen jakintsu, baina nago ezen
|
berak
ere ez ziola osabari hirugarren lezione hartarik fitsik ere endelegatuko, enekin batean egon izan balitz; baina nola, alde batetik, ekialdeko leihotik ilargi zuria deika ari baitzitzaigun, bere sekeretutxoak erakutsi nahian, nik uste, eta nola, bertzetik, teleskopiotik behatzea zen ene orduko gutizia gutiziatsua, baietz ihardetsi nion, guztiz ulertu niola. Eta hark, orduan:
|
|
|
Izan ere, zein laster eta zein fite doan denbora, atseginak bere atea zabaltzen digunean, eta zein geldi eta baratx, zorigaitzak eta malurak atrapatzen gaituenean! Zeren, nola aldi batez esklabo izan baitzen, eta bertze aldi batzez libre, bere baitaren baitarik jakin baitzezakeen Publilio Siriarrak
|
berak
ere zertaz ari zen.
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen
|
berak
ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok
|
berak
ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu nahi ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
Eta, neurtu ezin dena neurtu ezin bada, zergatik merituak partitzen eta banatzen ibil, nola ibili baitzen aita, hain modu arinean eta hain modu ankerrean? Ez al zuen
|
berak
ere merezi, merituen arabera ordain ziezaioten, bertze ostiko batekin, lehengusua hain itsuski eta krudelki tratatzeagatik. Eta, nola galdera batek bertze bat dakarren, hala, bertze anitz galdera egin ditzaket.
|
|
|
Eta hala frogatu zian, studio batzuen ondorez, ezen planeten orbitak eliptikoak zirela eta ez zirkularrak. Eta orbita haiek, beren sinpletasunean eta beren xumetasunean, guztia esplikatzen zitean, epizikloetarat eta eszentriketarat jo gabe, nola jo behar izan baitzuten bai Ptolomeok eta bai Kopernikok
|
berak
ere...
|
|
|
Eta behako hura arteztu zidan, nehoiz ere ahantziko ez dudan behakoa, tristea eta arraia, aldi berean: tristea, ene barrengo tristurarekin bat egiten zuelako,
|
berak
ere bere zalantzak eta ezbaiak izan zituelako sasoin batean, benturaz; eta, arraia, esperantzazko mezu bat zabaldu nahi zidalako. Eta, haren jarraikian, berriro erran zidan:
|
|
|
Eta jakin zuenean noren partetik gindoazen eta zertarat, bere etxerat gonbidatu gintuen. ...ik haren etxerat, non kausitu baikenuen haren erranetarat zegoen emazteki bat, indiar horia zena eta adinean sartua; jarri ginen aulki luze baten gainean, atera zigun emazteki indiarrak guaiaba zukua, eta solasean hasi ginen; eta erran genionean don Anselmori ezen kaputxinoen misionerat joaiteko asmoa genuela eta aita Zacaríasen gomendiozko karta bat generamala, ihardetsi zigun ezen lagun zituela
|
berak
ere misioneko indiarrez arduratzen ziren kaputxinoak; baita bertze muturrean zeuden frantziskotarrak ere, zeinek fundatu berri baitzuten bertze misione bat. Eta, noiz eta hango eta hemengo indiarrez galdetu baikenion, erran zigun, Fernando Pachecok bezala, ezen bi indiar suerte zirela inguru haietan:
|
|
|
Ordea, borroka hark ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen, biak ere nahasirik eta izurturik. ...raturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta koldar, eta erran zion, halaber, ezen, baldin gizona bazen, egin zezala urrats bat aitzina
|
berak
ere, zeren munduko denbora guztia emanen baitzion bai bere lekuan jartzeko eta bai bertze prestakuntza guztien egiteko ere, nahiz eta aitzinetik jakinarazten zion ezen bere lekua, handik gutirat, hilen lekua izanen zela eta bere lagun hil berriaren lekua. Eta, orduan, gaztelau hark keinu bat egin zien bere lagunei eta guztiek, supituki eta deblauki, jauzi batean ezpata biluztu eta bizkaitarra inguratu zuten.
|
|
|
Izan ere, nola oroitarazten didaten mutilaren hitzek Tomas Mororen Utopia ko pasarte hura, noiz eta, Utopiako lurretarik eta hango parajeetarik ibili ondoren, Rafael Hitlodeok kontatzen baitzion Tomas Morori berari, gobernuak zuzenagoak izan zitezkeela, baldin gobernariek filosofoak aintzakotzat hartzen bazituzten, nola kontseilatzen baitzuen Platonek
|
berak
ere, baina, aldiz, gauza ezin seguragoa zela eta ezin klaragoa ezen Frantziako erregek eta haren Kontseiluak, konparazione, hutsaren hurrengotzat izanen zituztela filosofoen eta bertze jakintsuen erranak eta, halatan, Kontseiluko kontseilarien kontseiluei jarraikiz, azpilanaz eta azpijokoaz baliatuko zela Frantzia, finean, Milani eusteko, Napoli erakartzeko, veneziarren deuseztatzeko eta Italia o...
|
|
|
Zeren eta Piarres Oihartzabal kapitainak erran baitzidan: ..., eta heure bizitzaren liburua skribatzen hasi huke, ez letraz, baina heure hatsaz eta heure odol kolpeez..." Ordea, Rosa de Osoriok hirurehun bat aleko biblioteka bat zuen —nehoiz ez dut etxe partikular batean hainbertze liburu ikusi, guztiak elkarren ondoan junt, jaun André! —, aitaganik heredatu zuena, eta erraiten zidan ezen liburu haietariko hitz bakoitzak bere hatsa zuela eta
|
berak
ere hitz haien hatsetik hats hartzen zuela eta hargatik ez zela bizitzatik kanpoan sentitzen, baina bizitzan sartuago eta murgilduago, zeren, bizitzak bere liburua zuen bezala, liburuak ere eta liburu bakoitzak ere bere bizitza baitzuen —zeren ez baitzegoen, bertzalde, munduan libururik, bizitzaren liburutik edaten ez zuenik—, eta halatan aberats genezakeela bizitzaren liburua liburu ba... Eta nola sentitzen nuen arrazoin zuela!
|
|
|
Koadroarekin eta bertze fardel haiekin batean, gutun bat zetorren —oinordekoak eta etxeko jaun berriak skribatua, jaun don Pedro de Osorio zeritzanak, zeina baitzen ene aita defunktuaren anaia—, non jaun hil berriaren azken borondatea azaltzen baitzen... Gutun hartan, ordea, ez zen agertzen koadroko protagonistaren izenik eta, nola, bertzalde, koadroak
|
berak
ere ez baitzuen haren berri emaiten, hala, jakinminaren, galdegin nion amari: ‘Nor ote da mutil hori? ’ ‘Ez dakit —ihardetsi zidan— Adinagatik, zure lehengusuren bat izan daiteke... ’ Handik aitzina, zenbat ordu ez ote nituen egin koadroko neure lehengusu ustezkoaren aitzinean!
|
|
|
Baina gaur erran diezazueket ezen hemendik urte guti batzuetarat Urbiaingo markesa izanen naizela, eta ez Nahinuke koa: izan ere, Villagrandeko dukeak promes egin dit ezen
|
berak
ere ahaleginak eginen dituela ene nahiaren eta ene gutiziaren betetzeko, Espainiako armadari lotuko nauen tratua eta engaiamendua akabatu bezain sarri —eta, pausa luze bat egiten zuela eta irri zabal batek begitartea guztiz hartzen ziola, erran zuen—: Eta orain dator onena, zeren eta, tratuaren sinatzeko eta neure esker onaren agertzeko, geure etxerat gonbidatu baitut dukea.
|
|
|
Izan ere, ene anarterainoko jokabidearen arrazoina izan zen ezen sinetsirik nengoela Jainkoak libre egin gintuela eta, hargatik, bizitzan libre nahi gintuela, eta amorioan ere libre. Ez al zuen, bada, san Agustinek
|
berak
ere erran: " Maita ezazu Jainkoa eta egizu nahi duzuna"?
|
|
|
LIBERTATEA: osaba Joanikoten ametsa eta ene ametsa; eta libertatearen lurra amets nuelako joan nintzen bertze lur haren bila, zeina urezkoa baitzen eta itsaso zeritzan; baina bazegoen itsasoaren bertzaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek
|
berak
ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan, ezen Mundu Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan ...
|
|
|
—eta, hatza goratzen zuela, konbentzimendu handiz erran zidan—: Gainerat, ez al zuen Jainkoak
|
berak
ere erran ezen ez zituela aberats abariziosak maite. Eta hi aberats haiz, gaztea haizenez gero.
|
|
|
Nahiz eta
|
berak
ere bazituen bere ahuleziak...
|
|
|
Eta, azkena emaiteko historia ez dakit irrigarri edo nigargarri honi, zeina Boccaccioren lumarendako bertze ipuin baten egiteko gai ezin egokiagoa izan baitzitekeen, derradan ezen guardia buruak erran zigula, hasteko, bi hautabide genituela, gertatuak gertatu ondoren: edo ez genituen puta haiek salatzen, zeren ezein salatzailek ez baitzuen nehor salatzeko eskubiderik, baldin
|
berak
ere salatua izaitea merezi bazuen, nola izan baitzen gure kasuan, etxe galdu hartan fornikatzen harrapatu gintuztelako; edo, egitekotan, uko egin genion nork bere poltsaren jabetasunari, puta haiek ezin pobreagoak zirenez gero, beren seme alabei jaten emaiteko sos erdirik ere ez zutenak, eta hargatik ebatsi zizkigutenez gero, hain zuzen ere, diru poltsak, nezesitate handian zeudelako.... Eta, puntu hartarat iristen zela, guardia buruak erran zigun are boz sendoagoaz ezen kontent ere egon gintezkeela, zeren, alde batetik, hagitzez ere hobe baitzen gure diru haiek bide onetik bideratzea, nola egin baitzuten puta haiek, beren ohoinkeriaren fruitua karitatezko edo miserikordiazko obretan enplegatzen zutela, beren seme alaben mantenuan, gizalegeak eta Jainkoaren legeak manatuaren arabera; ezen ez bide gaixtotik, nola izan baitzen gure asmo ezin lizunagoa; eta zeren, bertzetik, puta haiei zorren ordaina barkatzea izan baitzitekeen gure bekatuaren kulpa eta hobena ordaintzeko modurik egokiena; eta akabatzeko erran zigun ezen, baldin, halarik ere, justiziak haiek harrapatzea nahi bagenuen, uste genuelako ezen gure eskubidea zela, lasai egon gintezkeela, zeren segur baitzegoen berant baino lehen harrapatuko zituztela putatzar haiek... nahiz eta ez zen, bertzalde, erraza izanen," zeren eta baitakizue nolakoak diren putak:
|
|
|
Etxeko bertze muturretik, Isabel Sanjoseren purrustada luzea:
|
berak
ere barnera nahi, ordu erdi eramaki itxarongelan eta lotsagarria izaki segurtasun indarrak hedabide jakin batekin erakusten ari ziren lagunkeria. Potzolok entzun ez zuelakoa egin zuen.
|
|
|
Haren andre Josefina ez bazen, gutako inork inoiz erabiliko ez zuen deitura. Ezta Kristinak
|
berak
ere, lau hilabete lehenago.
|
|
|
Eskuak ere, aitzineko orduetan pausatu gabeak, hil hotz zeutzan orain, ahurrak mahai gainean eratxekirik. Ttipik
|
berak
ere sobera unatua iduri zuen, edo joegia, bere zorroztasunari bide emanen zion muturren baten xerka hasteko. Ni baizik ez bide nintzaion Ximurraren mintzoari erreparatzen ari.
|
|
|
Ximurraren ihardukitzea espero nuen, baina ez zen horrelakorik etorri. Aitzitik,
|
berak
ere paketea arindu zuen. Lehenbiziko xurgaldian bake une labur bat antzeman nion, ke goxoaren oroitzapen berritua birikak zeharkatzen.
|
|
|
—Goiz ala berant, denek ikasten diagu —elizako ate aldera biratu zen— Baita Charlyk
|
berak
ere. Hara, konpainia onean heldu duk.
|
|
|
—Soria hilik ez diagu inoiz zuzen jakinen zein zen haren jokoa. Ez duk hain aldrebeskeria handia pentsatzea
|
berak
ere antzeko planak zituela Ripodasendako —Potzoloren ahoak jaurtitako galleta puska beratza niganaino ailegatu zen kasik— Laguna etorrita, gauzak moldatu nahiko zitian, zuen hilketa Ripodasek berak egin zezan edo, horretara ezin makurtua bazuen, bai gutienez haren armaz egin zedin. Neke handirik gabeko afera izanen zuan, bertzalde:
|
|
|
Funtsean, nik ere gauza bera erran nezakeen. Ximurra putakume bat zen,
|
berak
ere onartzen zuen hori. Emazteki ero dohakabe bat kalitu zuen, Ttipi hilarazi eta guri ere emanen zigun azken beltza, Charly —bertze putakume bat, artetik errateko— aitzindu ez balitzaio.
|
|
|
Felicitas/ Amagoiaren mehatxuen jakitun egin nuen: igarleak demanda aurkeztuz gero,
|
berak
ere agertu zuen nirekin batean epailearengana, egunkariko buru izan eta ustezko delituaren egunean. Aukera hori baztertuta —nekagarriegia haren histeriaren lekuko gertatzea—, Anaren etorrerak baizik ez nintzakeen atxiki erredakzioan.
|
|
|
Barneko beiratetik harata, erredakzioan, doi doian ohekide egin ez nuen neska nekusan, bere mahaira jarria, norbaitekin telefonoz kalakan. Kamiseta arrosa zeraman, nik gehien maite nituenetarik, eta
|
berak
ere —hau marka! —, dutxatu berriaren itxura guztia agertzen zuen bazkalondoko ordu hauetan. Jarduneko nagusiaren burua ere alde horretara bihurtu zen istant batez.
|
|
|
Oraingo aldiko, funsgabeak ziren nire aieruak. Ni jarrita ikusteak zabalagotu zuen neskaren irriñoa,
|
berak
ere hondarrean eseriko ote nintzen duda egin izan balu bezala. Ohiko albornoza edo txabusina gabe, jantzi luze loreduna zeraman soinean, eskote zabalekoa, besoak has uzten, kulero argiak iradokitzen eta zorrorik gabeko titi puntak nabarmentzen zizkiona.
|
|
|
Negar egiteko puntadan ematen zuen, eta nik ez dut pairatzen inork nire aitzinean negar egiterik. Unaik
|
berak
ere zer egin ez dakidala uzten nau negarrez hasten zaidanean. Zoo bat erosiko nioke horrelakoetan, lehoiak eta guzti erosi ere, malko zurruztari langa eman diezaion.
|
|
|
Zer egin behar zuen has zedin arte? Berez etorriko al zen, besterik gabe, ala
|
berak
ere aktiboki esku hartu zuen. Zalantza haien guztien erdian, baina, gauza bat ezinago argi ikusten zuen:
|
|
|
Kale berberak egiten ditu behin eta berriz, beste labirinto edo kobazulo edo uharte batean galduta dabilela pentsatuz, beste tranpa sorgindu eta saihestezin batean, helmugara iritsi dela ere zalantzan jarriz. Erremediorik gabe, taxi bat eskatzen du,
|
berak
ere hainbeste ikasi baitu. Etxeko zuzenbidea ez dutela aldatu ziur daki ahoskatu eta, kixkali egiten dio ahoa, kirio lakarrez korapilatzen urdaila.
|
|
|
Albo batera bazterturik, nik begirune handiz ibiltzen ikusi dut eta, aurrealdeko bankuetara iritsi ondoren, belaunikatu eta bertan egonean geratu dela. Ez dakit, nik ez nuen bera bezalako gazte bat horrela imajinatuko eta horrek pentsarazi dit
|
berak
ere seguruenik bere arrazoiak izango zituela halako babesleku bat bilatzeko; baina nik ez nuen inorekin egoteko gogorik, bai, irten egin naiz.
|
|
|
Oraindik maite dut eta, halabeharrez esan behar izan dituenak gorabehera, ziur nago
|
berak
ere maite nauela aitortu du presidenteari (D) tinko begira (argi dago Adelak aurrera jarraitzen duela apustua irabazteko bere estrategiarekin).
|
|
|
Futxo eta errefutxo! Tomek izan ezik, gainerakook barre zantzo ederrak egin genituen, baita Rakelek
|
berak
ere dena argitu zenean. Baina ederra, benetan ederra Monument Valley ko paisajea izan da.
|
|
|
Gure landarearen sustraiak orain inoiz baino sendoago daude eta hurakanik bortitzenak ere ez luke lekuz aldaraziko adierazi du Lewinskyri (A) begira; (baina nik ez diot sinetsi amodio hori inondik ere desberdina izango da, sendoagoa beharbada, baina niri hurakanarena gehiegitxo iruditu zait eta errealitateak berak frogatu du hori; uste dut oraingoan sutsuegi jokatu duela, urrunegi joan dela defentsa horretan, eta senarrak ere harriturik begiratu dio). Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean,
|
berak
ere barkatu egingo zidala. Bestalde, bikote guztiei opatuko nieke horrelako esperientzia bat izatea, amodioa, benetako amodioa zer den ikus dezaten amaitu du bataren eta bestearen jardunak txalotzen dituen Estherren esku zartekin batera.
|
|
|
Eta berriro nator hasieran etenik utzi dudan puntura, hau da, Migel jaunaren sakoneko motibazioetara, ez baitirudi oso zuzena, Unamuno, 1901.eko Lore Jokoetan, besterik gabe probokatzaile agertu zela pentsatzeak. Aranak
|
berak
ere, haren hitzak gogorki kritikatzeko egin zuen artikuluan, hartarako arrazoi oportunistaren bat izan zuela iradokitzen zuen, nolabait madrildarren belarriak balakatzeko11 Ni, ordea, ezezkoan nago. Unamuno sasoi hartan Salamankako Unibertsitateko greziera katedraduna eta bertako errektorea zen, hots, jadanik bere ibilbide profesionalaren goren puntuan zegoen.
|
|
|
Nemesio Etxanizen literaturak euskaltzaleen esker ona eta literaturzaleen begiramenezko isiltasuna jaso izan du urteetan. Bigarren mailako poeta zatekeen, eta
|
berak
ere onartua zeukala dirudi: bertsolari senak, punturako erraztasunaz, bete lanera darama zenbaitetan.
|
|
|
Portalisek
|
berak
ere, ezin bazterrean utz bi horien aipamena, bete betekoa edo zeharkakoa:
|
|
|
Legegileak jurisprudentziaren kezka behar du izan; hortaz, jurisprudentziak harena ongi dezake eta, zer esanik ez, legegileak
|
berak
ere jurisprudentzia zuzendu.
|
|
|
Legegileak, aginpidean baino, apaizgoan dihardu. ...ro ditzakeelako; ona ere zokondoratu behar da onena zalantzan izanez gero; abusua zuzentzerakoan, zuzenketaren beraren arriskuak ikusi behar dira; zentzubakoa litzateke, halaber, erabateko perfekzioaren atzetik ibili ontasun mugatua izan dezaketen gauza horietan; legea aldatu ordez, erabilgarriagoa da, ia beti, lege horiek estimu handiagotan jartzeko arrazoi berriak herritarrei aurkeztu; historiak
|
berak
ere, gizaldi batzuetan zehar, ozta ozta eskain dezake bizpahiru lege zuzenen argitalpena; azkenez ere, soil soilean dagozkiela lege aldaketok proposatzeko aukera izar onaren pean jaioei; hauek, bai, hauek dira gogo keinu eta bat bateko ongiketa moduko batez, Estatu baten egitura osoa iraularazteko gai direnak.
|
|
|
Legegileak jurisprudentziaren kezka behar du izan; hortaz, jurisprudentziak harena ongi dezake eta, zer esanik ez, legegileak
|
berak
ere jurisprudentzia zuzendu. Beharrezkoa da horretarako jurisprudentzia bat izatea.
|
|
|
Isiltasunaren ondoren izandako erantzun urriak irmoak izan ziren. Hauen arabera, Zirkuluaren ikusmoldeak
|
berak
ere, zirudienez, ez zuen esanahirik, eta teoria metafisiko huts bilakatu zen, egiaztagarritasunaren diskurtsoa —bertsio desberdinak barne— hitzez hitz aztertuz gero. Hortaz, zirkulukideek printzipioa utzi behar izan zuten.
|
|
|
Agian hiriko moda zen. Agian
|
berak
ere lortu zuen txaketa beltz halakoxe bat, nahi zuen bezala ez aperzibituan pasatzeko.
|
|
|
Jakin gabe ezin zuen behintzat. Hala bada, egin zuen
|
berak
ere barrura. Mueble txiki batekin topo egin zuen, paretetan koadro batzuk, zenbait apaingarri bitxi hauteman zituen.
|
|
|
eginez bere kontrariedadea, bere desolazioa azaldu zuenez: " sasoi honetan", esplikatu zuen etxekoandreak," kanpoko jende asko izaten da"; bazirudien
|
berak
ere deploratu egiten zuela; Xanek, larrixko, begirada bazterkatu zuelarik: " zenbat denborako behar zenuen?", galdetu zuen etxekoandreak.
|
|
|
Beleri, bere gibelean zela, bere esku luzeaz laztandu egin zion buru apepinatua; orduan Lupok atsekabetsu begiratu zion: noski
|
berak
ere nahi zuen etxekoandreak burua fereka ziezaion. Handik laster, etxekoandreak esne kazo handia ekarri zuelarik, Belek bere atzaparrak bertan sano sano sartu eta, esne gaina jasoz, halako gurmandisaz zupatu zituen.
|
|
|
" ez hintzen", esan zuen," behar zen garaian, behar zen tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen, azken hitzak
|
berak
ere apenas entzun ahal izateraino. Ez zuen behinik behin Bonifazio komentzitu.
|
|
|
" Ondo edo", esan zuen Xanek, begi erdiz telebistari so; apur bat larritu egiten zuen iharraren begirada trankil, bai, baina zorrotzak. " Orain gauzak lasai hartzea onena", esan zuen iharrak, berriz eztultxo pixka bat egin eta,
|
berak
ere begiak telebistaren gainean atxiki zituen.
|
|
|
Zer pentsatzen ari zen? Ez zekien, agian,
|
berak
ere zer egin; eta halaz ere kontrolatu egiten zuen, era batera, situazioa. Neska misteriosoa zen.
|
|
|
Junek berriz, begi garbiez begiratu zion, halako mirespenez agian, nahiz halako beldurrez ere, sinpatia poxi batekin bederen. Haren ahizpak ere begiratu zion; unetxo batez, ordea, bera ere beldurrez;
|
berak
ere helduagoa zirudien oraintxe. Guztiaz ere, inork ez zion esan:
|
|
|
" Atea irekita zegoen", esan zuen; Xanek, harrituta, ateari begiratu zion, bertan bi mutilak bere gelan sartu izanaren arrazoia atzematen ote zuen; gero Lupogana hurreratu zen, gaixorik ote zegoen, zerbait ote zuen;" lo gelditu da", esan zuen Belek. " Lo?", esan zuen Xanek,
|
berak
ere isilka: nahigabean ere, lo zegoenaren begirunez;" oraintxe sukaldean zineten-eta".
|
|
|
" Hemen trenak ez dira gelditzen", esan zuen. ...uela, agian zain zegoen, Xan aldendu zedin, potajea lasai jaten segitzeko; Xanek ordea, ez zuen besterik esan; ahoa ere apenas ireki zezakeen, hotzak hormatuta zegoen; ez zuen baina, arrazoi berberagatik, berehalaxe handik aldentzekorik egin; zain zegoen, enplegatuak beste zerbait esango ote zion; edo, agian, jateko zerbait ez bazen, kobertizoan babes pixka bat eskaini ziezaion; enplegatuak baina,
|
berak
ere ez zuen ezer esaten; hartaz: " on egin dizula", esan zuen Xanek eta, trenbidea kruzatuz, errepide zuriari jarraitu zion.
|
|
2001
|
|
|
Bere protagonista zazpi urteko mutiko" arraro" bat dugu, baloiari ostikoka ibiltzea batere atsegin ez duen mutiko koxkorra. " Arraroa" diogu, horrela ikusten duelako aitak
|
berak
ere futbolzale amorratua izaki gizona, bere ikasgelako beste lagunen iritzia ez aipatzeagatik. Berarentzat ordea," arraroak" besteak dira, futbol zelaira joan eta batzuetan oso pozik eta besteetan oso triste baina inoiz ez enpate itzultzen zaizkizun horiek, edo unero baloiaren atzetik korrika ibiltzeko irrikitan daudenak, zertarako eta, hainbeste kosta ondoren harrapatuz gero, ostikoz urrundu behar izateko, eta berriz bila hasteko.
|
|
|
Kontsumismoa jendea kontrolatzeko eta halako fikziozko zerutxo bat mantentzeko botereak duen elementu oso garrantzitsua da. Telebistak
|
berak
ere errealitate birtual bat eratzen du. Demokrazian sartu ginenetik, jendeak alderdiengan delegatu du eta delegazio hori hor geratzen da.
|
|
|
|
berak
ere ez omen daki zenbat sari jaso dituen. Besteren artean," Medalla de Plata al Merito Turistico" (1996, Ministerio de Comercio y Turismo Español)," Kalitate Saria" (2000)," Escoba de plata"...
|
|
|
Sektore honetan gehien bat egiten da 4/ 6 hilabeteren bitarteko aratxea, Italiarat bidaltzekoa. Gainerat, behiak
|
berak
ere ez dira hemen bertan gizen tzen, beste toki batzuetara deramatzate eta han dituzte gizentarazten eta hiltzen. Lanbide asko dago, hor ere, beste eginmolde batean, hemen bertan hazten ahal litzatekeena.
|
|
|
Bi jarrera kontrajarri hauek Nazio Batuetaraino iritsi ziren, eta mundu osoko moratoria baterako deialdia egin zuten. Europako Batasunak
|
berak
ere Arautegi bat ezarri zuen 1992an, eta" 2,5 kilometrotik gorako bolantak erabiltzea galarazi zuen". Gero, 1994an, Batzordeak erabaki zuen ezinbestekoa zela 2,5 kilometrotik beherako sareak ere ez ugaritzea eta, halabeharrezko egokitze aldi baten ondoren (4 urte), honelako sare guztiak ezaba daitezen prestatzea.
|
|
|
Eztio ajolakaberiaren pake gozoan denari pake gozorik utzi nai eta pakearen besteak beste jabe direnek eztiote berari ere barkatuko. Gerra badakar, gerra gorria izango du
|
berak
ere. Esan dezadan, bada, aurrera jo baiño leen, biziro gogoko dudala Oteiza eta Oteiza' ren jokabidea.
|
|
|
Munduko herrialde garatuenek osatzen duten OCDE Ekonomi Lankidetzarako eta Garapenerako Erakundeak
|
berak
ere negoziaketa kolektiboaren erreforma egiteko eta langabeziaren babesa" leuntzeko" eskaria egin dio azken asteotan Espainiako gobernuari. Hitz bitan esanda, lan merkatuaren" zorroztasuna" arintzeko proposatzen du.
|
|
|
Nire bilduma etxe honetatik bertatik hasten da; nire estudioa ere bilduma dut, bertan inork sartzen badu liburu edo argazki bat, niretzat balio berezirik ez duena, berehala ateratzen dut gelatik eta goiko pisura igotzen dut, huraxe da-eta halako liburuentzat tokia. Liburuak
|
berak
ere badira nire bilduma, liburuekin babesten naiz.
|
|
|
Talde hauek ikusi zuten gobernuek beren diskurtsoa bereganatu eta erabiltzen zutela, jazartuak zirela, boterearen banaketatik at utzi zituztela, herri altxamenduaren bidetik ezin zutela boterea hartu, herritarren sostengua galtzen ari zirela, geroago jadanik ez zutela sobietar etsaiaren aurka borrokatzerik... Hori guztia eta gehiago gertatu izanaren ondorioz, islamaren ikuspegi politiko bat duten mugimenduen degenerazioa ematen da, talde hauek bide ekonomikotik gizartea eraldatzeko ikuspegi hori galdu egiten dute eta moral hertsia eta islamaren printzipioen muturreko irakurketa kontserbadorea lehenesten dute; Anaia Musulmanen sortzaile izan zen Judaydi
|
berak
ere aitortu du hori, eta Marokoko.Justizia eta Izpiritualiatea taldea gidatzen duen Syassin jekearen alaba Nadi Syassinek ere taldeko bozeramailea bera aipatu izan du Bin Laden eta halakoak talde erreformatzaileen degenerazioak direla.
|
|
|
artelana. Rossettiren antzera,
|
berak
ere artelana jartzen du denaren aurretik, bizitza izorratzen dien emakumeez baliatu behar badu ere (Eugenia, Siddal). Eta Victoriak ez du pintatua izan nahi, maitatua baizik.
|
|
|
fabula barruko pertsonaia bat dela fokalizazio ekintza horren subjektua edota fokalizatzen den hori psikeari (sentimenduak, pentsamenduak,...) dagokiola?, ala biak? Erantzuna, Genette ren lanari begiratuz gero, badirudi nahiko zaila gertatzen dela, eta
|
berak
ere barru fokalizazioa definitzeko Barthesek proposaturiko narrazioaren" modu pertsonalera" jo behar du, hau da, testua lehenengo pertsona gramatikalera pasa daitekeen neurrian bakarrik esan daiteke barru fokalizazioa duela.
|
|
|
Sarrionandiak nomadaren itxura hartuko du,
|
berak
ere zabala maite izango du, lainoa, eta zabala dena horietako goitikako dorre zuzenei kontrajartzen zaie. Hiria eta itsasoa kontrajarriko ditu Iurretako idazleak bere testuan, bere izaera nomada, marinelez antzaldaturik.
|
|
|
Coleridge ere XIX. mendearen hasieran errekurrentzia den gai honen partaide da,
|
berak
ere horrela pentsatzen du. Gizakia eta Izadia banaturik daude eta pentsakizunaren lana bien arteko adiskidantza lortzea litzateke:
|
|
|
Sony eta LG laginek grabaturiko CD ak
|
berak
ere ezin dituzte irakurri.
|
|
|
(Daniri) Egin dezala lana
|
berak
ere!
|
|
|
(Tomasi) Telepatia duzue. (Pausa) Horixe esan du
|
berak
ere.
|
|
|
76(...) bai guraso eta bai irakaslegoak
|
berak
ere (galdetuz) ez/
|
|
|
76 desberdinak hartzen dituzte/ bai guraso eta bai irakaslegoak
|
berak
ere
|
|
|
Honetan badu, erantzukizunik? moderatzaileak
|
berak
ere. Mintzajarduna aurrera joan ahala, denaden? 20 minututik aurrera, esaterako?, gero eta atribuzio markatzaile gehiagoazaltzen da, aurreragoko eduki tematikoen aipamenak egiten dira, berrartzeak erebai, etab. Horrenbestez, zeresanak bilduago eta onduago agertzen dira, enuntziatuakere luzeagoak direlarik.
|
|
|
Ez. Seguruenik, oinarrizko mailako ikasleak zailtasunak ditu H2n jarduteko.Autonomoa da eta ez du laguntza handirik behar jarduteko, baina erosotasun puntua falta du, eta bere hizkera ez da komunitate euskaldunak normaltzat duena; eta ikasleak
|
berak
ere badaki hori.
|
|
|
Egitarauak
|
berak
ere ebaluagarria eta moldagarria izan du.
|
|
|
Klotario I.ak sortutako Regnum Francorum zelakoa orduko Europako lurraldeindartsuena bihurtu zen. Akitania, ordea, frankoentzat betidanik izan zen buruhauste iturri; Karlomagnok
|
berak
ere ezin izan zuen taxuz konpondu arazo akitaniarra.
|
|
|
XIX. mendeko eleberrigintza errealistari eskatzen zitzaion berbera eskatunahian agertzen zaigu Tx. Lasagabaster goragoko hitz horietan. Baina, ezinbestean, halako nostalgia igurtzi batekin esanak dirudite,
|
berak
ere esaten duenhorretan osorik sinetsiko ez balu bezala.
|
|
|
Zeren, sakontasun eta espiritualitate berbera eragin dezaketen liburuakargitaratzen jarraituta ere, egia da, Borges-ek esaten zuen moduan, ez direla obrakaldatzen, aldatzen direnak irakurleak direla. Nago, hala ere, alderantzizko bidea eregertatzen dela, hau da, idazleak
|
berak
ere irakurtzen ditu bere giroan gizartearenjoerak, eta horrek badu gehienetan ondoriorik idazten diren liburuetan.
|
|
|
izorra dadila. Gaur nik ez dutafalduko, ezta
|
berak
ere. Lehiatila ezkututik makina azpiari begirada bat emanbeharko nioke, hala diote arauek behintzat, baina ez dut horretarako gogorik ere.Urduri jartzen naute beraren irudi zikinak, beraren txandal gorri zabalegiak, gelaerdian paratuta egiten dituen keinuek, noizbehinka botatzen dituen hitzulertezinek».
|