|
2000
|
|
|
Begiekin adierazten zidan ez zuela intentzio txarrik, hain zuen espresio barea. Eta asko lasaitu ninduen beste zerbait ere egin zuen, ordurarte ez Rocíok, ez Jabik, ezta Txemak
|
berak
ere hain era benetakoan lortu ez zuten zerbait: nire izena aipatu zuen behin eta berriro, bost hizki horiek gozatuz bezala, Eider hitzaren txoko guztiak deskubrituz bezala, eta Eider, Eider esaten zuen bitartean egia bor borka jaurtitzen zuten bi begi horiekin egiten zidan so.
|
|
|
Txema harrerako leihatila txiki hartara abiatu zen, eta neskak galdetu zion ea
|
berak
ere argazki bat nahi zuen horman josteko. Ez, ez, erantzun zion Txemak, neska atseginari begiratu gabe.
|
|
|
aukeran nahiago nuen bakarrik egon. Baina jakin mina nuen eta, antza,
|
berak
ere igarri zidan.
|
|
|
Bi egun behar izan zituen Txemak Killarneyra heltzeko, baina azkenean hantxe zen. Eiderren egunerokoari kasu eginda stoparen aukerari ekin zion
|
berak
ere, ez baita gauza bera –otu zitzaion– autobusean bidaiatzea, ordura arte egiten ibili zen bezala. Batetik, garestiagoa delako, eta bestetik turista mailara makurtarazten duelako horrela bidaiatzen duena.
|
|
|
Larregi pentsatzeak inoiz ez dio onik egin arduratzeko motiboren bat duenari, eta hori ondo baino hobeto zekien
|
berak
ere, baina zer egingo zuen ba. Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen.
|
|
|
Baina ez da horrela, eta Txemaren begiak lurrera zuzenduko balira bertan aurkituko lituzke Eiderrekin trivialean jokatutako orduak, hori bezain oroitzapen txepela baino ez bazen ere. Okerrena zen horrela jarraituz gero zuela inora ere begiratu;
|
berak
ere, bere garaiko beste edozein maiteminduk egingo zuen bezala, gupidarik gabe eskaini baitzizkion zeruko izarrak, itsasoetako sakonerak eta begi bien aurrean agertzen zitzaion guztia. Dudarik gabe 68ko maiatzak bere eragina izan zuen belaunaldi hartako gazteengan, nahiz eta Txema, artean, gertatzen ari zenaz konturatu ere ez zen egiten.
|
|
|
Hori bai, bazegoen zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere
|
berak
ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere bazegoen gela hartan minutu batzuk igaro nahian.
|
|
|
Baina egia da Txemak ez ziola kasu gehiegirik egin Eiderrek, beste ezer gabe," nik Irlandara joan nahi dut" esan zuenean. Aitzitik, airean altxatutako garagardo botila brindis baterako gonbita zela ulertu zuen Txemak eta,
|
berak
ere berea altxatuz, txin txinka hasi zen inguruko beste lagun guztiekin. " Eta zuri zer, berdin al zaizu Eider zu gabe joatea?" galdetu zion norbaitek geroago, komuneko lanetan zebiltzala.
|
|
|
Eta espaloi bietan gainera. Jabi etorri zitzaion burura,
|
berak
ere mingaina trapututa ote zuen edo, arratsaldeko seietatik gauerdi ingurura arte –edanean lagun eta penak entzuten fidel– bere alboan egon zen adiskidearekin oroiturik. Azkenean zertarako...
|
|
|
Nire adinekoa edo zelarik, burutsu eta adimendutsu zen Jesus, sinagogako doktoreen doktore eta jakintsuen jakintsu, baina nago ezen
|
berak
ere ez ziola osabari hirugarren lezione hartarik fitsik ere endelegatuko, enekin batean egon izan balitz; baina nola, alde batetik, ekialdeko leihotik ilargi zuria deika ari baitzitzaigun, bere sekeretutxoak erakutsi nahian, nik uste, eta nola, bertzetik, teleskopiotik behatzea zen ene orduko gutizia gutiziatsua, baietz ihardetsi nion, guztiz ulertu niola. Eta hark, orduan:
|
|
|
Izan ere, zein laster eta zein fite doan denbora, atseginak bere atea zabaltzen digunean, eta zein geldi eta baratx, zorigaitzak eta malurak atrapatzen gaituenean! Zeren, nola aldi batez esklabo izan baitzen, eta bertze aldi batzez libre, bere baitaren baitarik jakin baitzezakeen Publilio Siriarrak
|
berak
ere zertaz ari zen.
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen
|
berak
ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok
|
berak
ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu nahi ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
Eta, neurtu ezin dena neurtu ezin bada, zergatik merituak partitzen eta banatzen ibil, nola ibili baitzen aita, hain modu arinean eta hain modu ankerrean? Ez al zuen
|
berak
ere merezi, merituen arabera ordain ziezaioten, bertze ostiko batekin, lehengusua hain itsuski eta krudelki tratatzeagatik. Eta, nola galdera batek bertze bat dakarren, hala, bertze anitz galdera egin ditzaket.
|
|
|
Eta hala frogatu zian, studio batzuen ondorez, ezen planeten orbitak eliptikoak zirela eta ez zirkularrak. Eta orbita haiek, beren sinpletasunean eta beren xumetasunean, guztia esplikatzen zitean, epizikloetarat eta eszentriketarat jo gabe, nola jo behar izan baitzuten bai Ptolomeok eta bai Kopernikok
|
berak
ere...
|
|
|
Eta behako hura arteztu zidan, nehoiz ere ahantziko ez dudan behakoa, tristea eta arraia, aldi berean: tristea, ene barrengo tristurarekin bat egiten zuelako,
|
berak
ere bere zalantzak eta ezbaiak izan zituelako sasoin batean, benturaz; eta, arraia, esperantzazko mezu bat zabaldu nahi zidalako. Eta, haren jarraikian, berriro erran zidan:
|
|
|
Eta jakin zuenean noren partetik gindoazen eta zertarat, bere etxerat gonbidatu gintuen. ...ik haren etxerat, non kausitu baikenuen haren erranetarat zegoen emazteki bat, indiar horia zena eta adinean sartua; jarri ginen aulki luze baten gainean, atera zigun emazteki indiarrak guaiaba zukua, eta solasean hasi ginen; eta erran genionean don Anselmori ezen kaputxinoen misionerat joaiteko asmoa genuela eta aita Zacaríasen gomendiozko karta bat generamala, ihardetsi zigun ezen lagun zituela
|
berak
ere misioneko indiarrez arduratzen ziren kaputxinoak; baita bertze muturrean zeuden frantziskotarrak ere, zeinek fundatu berri baitzuten bertze misione bat. Eta, noiz eta hango eta hemengo indiarrez galdetu baikenion, erran zigun, Fernando Pachecok bezala, ezen bi indiar suerte zirela inguru haietan:
|
|
|
Ordea, borroka hark ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen, biak ere nahasirik eta izurturik. ...raturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta koldar, eta erran zion, halaber, ezen, baldin gizona bazen, egin zezala urrats bat aitzina
|
berak
ere, zeren munduko denbora guztia emanen baitzion bai bere lekuan jartzeko eta bai bertze prestakuntza guztien egiteko ere, nahiz eta aitzinetik jakinarazten zion ezen bere lekua, handik gutirat, hilen lekua izanen zela eta bere lagun hil berriaren lekua. Eta, orduan, gaztelau hark keinu bat egin zien bere lagunei eta guztiek, supituki eta deblauki, jauzi batean ezpata biluztu eta bizkaitarra inguratu zuten.
|
|
|
Izan ere, nola oroitarazten didaten mutilaren hitzek Tomas Mororen Utopia ko pasarte hura, noiz eta, Utopiako lurretarik eta hango parajeetarik ibili ondoren, Rafael Hitlodeok kontatzen baitzion Tomas Morori berari, gobernuak zuzenagoak izan zitezkeela, baldin gobernariek filosofoak aintzakotzat hartzen bazituzten, nola kontseilatzen baitzuen Platonek
|
berak
ere, baina, aldiz, gauza ezin seguragoa zela eta ezin klaragoa ezen Frantziako erregek eta haren Kontseiluak, konparazione, hutsaren hurrengotzat izanen zituztela filosofoen eta bertze jakintsuen erranak eta, halatan, Kontseiluko kontseilarien kontseiluei jarraikiz, azpilanaz eta azpijokoaz baliatuko zela Frantzia, finean, Milani eusteko, Napoli erakartzeko, veneziarren deuseztatzeko eta Italia o...
|
|
|
Zeren eta Piarres Oihartzabal kapitainak erran baitzidan: ..., eta heure bizitzaren liburua skribatzen hasi huke, ez letraz, baina heure hatsaz eta heure odol kolpeez..." Ordea, Rosa de Osoriok hirurehun bat aleko biblioteka bat zuen —nehoiz ez dut etxe partikular batean hainbertze liburu ikusi, guztiak elkarren ondoan junt, jaun André! —, aitaganik heredatu zuena, eta erraiten zidan ezen liburu haietariko hitz bakoitzak bere hatsa zuela eta
|
berak
ere hitz haien hatsetik hats hartzen zuela eta hargatik ez zela bizitzatik kanpoan sentitzen, baina bizitzan sartuago eta murgilduago, zeren, bizitzak bere liburua zuen bezala, liburuak ere eta liburu bakoitzak ere bere bizitza baitzuen —zeren ez baitzegoen, bertzalde, munduan libururik, bizitzaren liburutik edaten ez zuenik—, eta halatan aberats genezakeela bizitzaren liburua liburu ba... Eta nola sentitzen nuen arrazoin zuela!
|
|
|
Koadroarekin eta bertze fardel haiekin batean, gutun bat zetorren —oinordekoak eta etxeko jaun berriak skribatua, jaun don Pedro de Osorio zeritzanak, zeina baitzen ene aita defunktuaren anaia—, non jaun hil berriaren azken borondatea azaltzen baitzen... Gutun hartan, ordea, ez zen agertzen koadroko protagonistaren izenik eta, nola, bertzalde, koadroak
|
berak
ere ez baitzuen haren berri emaiten, hala, jakinminaren, galdegin nion amari: ‘Nor ote da mutil hori? ’ ‘Ez dakit —ihardetsi zidan— Adinagatik, zure lehengusuren bat izan daiteke... ’ Handik aitzina, zenbat ordu ez ote nituen egin koadroko neure lehengusu ustezkoaren aitzinean!
|
|
|
Baina gaur erran diezazueket ezen hemendik urte guti batzuetarat Urbiaingo markesa izanen naizela, eta ez Nahinuke koa: izan ere, Villagrandeko dukeak promes egin dit ezen
|
berak
ere ahaleginak eginen dituela ene nahiaren eta ene gutiziaren betetzeko, Espainiako armadari lotuko nauen tratua eta engaiamendua akabatu bezain sarri —eta, pausa luze bat egiten zuela eta irri zabal batek begitartea guztiz hartzen ziola, erran zuen—: Eta orain dator onena, zeren eta, tratuaren sinatzeko eta neure esker onaren agertzeko, geure etxerat gonbidatu baitut dukea.
|
|
|
Izan ere, ene anarterainoko jokabidearen arrazoina izan zen ezen sinetsirik nengoela Jainkoak libre egin gintuela eta, hargatik, bizitzan libre nahi gintuela, eta amorioan ere libre. Ez al zuen, bada, san Agustinek
|
berak
ere erran: " Maita ezazu Jainkoa eta egizu nahi duzuna"?
|
|
|
LIBERTATEA: osaba Joanikoten ametsa eta ene ametsa; eta libertatearen lurra amets nuelako joan nintzen bertze lur haren bila, zeina urezkoa baitzen eta itsaso zeritzan; baina bazegoen itsasoaren bertzaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek
|
berak
ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan, ezen Mundu Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan ...
|
|
|
—eta, hatza goratzen zuela, konbentzimendu handiz erran zidan—: Gainerat, ez al zuen Jainkoak
|
berak
ere erran ezen ez zituela aberats abariziosak maite. Eta hi aberats haiz, gaztea haizenez gero.
|
|
|
Nahiz eta
|
berak
ere bazituen bere ahuleziak...
|
|
|
Eta, azkena emaiteko historia ez dakit irrigarri edo nigargarri honi, zeina Boccaccioren lumarendako bertze ipuin baten egiteko gai ezin egokiagoa izan baitzitekeen, derradan ezen guardia buruak erran zigula, hasteko, bi hautabide genituela, gertatuak gertatu ondoren: edo ez genituen puta haiek salatzen, zeren ezein salatzailek ez baitzuen nehor salatzeko eskubiderik, baldin
|
berak
ere salatua izaitea merezi bazuen, nola izan baitzen gure kasuan, etxe galdu hartan fornikatzen harrapatu gintuztelako; edo, egitekotan, uko egin genion nork bere poltsaren jabetasunari, puta haiek ezin pobreagoak zirenez gero, beren seme alabei jaten emaiteko sos erdirik ere ez zutenak, eta hargatik ebatsi zizkigutenez gero, hain zuzen ere, diru poltsak, nezesitate handian zeudelako.... Eta, puntu hartarat iristen zela, guardia buruak erran zigun are boz sendoagoaz ezen kontent ere egon gintezkeela, zeren, alde batetik, hagitzez ere hobe baitzen gure diru haiek bide onetik bideratzea, nola egin baitzuten puta haiek, beren ohoinkeriaren fruitua karitatezko edo miserikordiazko obretan enplegatzen zutela, beren seme alaben mantenuan, gizalegeak eta Jainkoaren legeak manatuaren arabera; ezen ez bide gaixtotik, nola izan baitzen gure asmo ezin lizunagoa; eta zeren, bertzetik, puta haiei zorren ordaina barkatzea izan baitzitekeen gure bekatuaren kulpa eta hobena ordaintzeko modurik egokiena; eta akabatzeko erran zigun ezen, baldin, halarik ere, justiziak haiek harrapatzea nahi bagenuen, uste genuelako ezen gure eskubidea zela, lasai egon gintezkeela, zeren segur baitzegoen berant baino lehen harrapatuko zituztela putatzar haiek... nahiz eta ez zen, bertzalde, erraza izanen," zeren eta baitakizue nolakoak diren putak:
|
|
|
Etxeko bertze muturretik, Isabel Sanjoseren purrustada luzea:
|
berak
ere barnera nahi, ordu erdi eramaki itxarongelan eta lotsagarria izaki segurtasun indarrak hedabide jakin batekin erakusten ari ziren lagunkeria. Potzolok entzun ez zuelakoa egin zuen.
|
|
|
Haren andre Josefina ez bazen, gutako inork inoiz erabiliko ez zuen deitura. Ezta Kristinak
|
berak
ere, lau hilabete lehenago.
|
|
|
Eskuak ere, aitzineko orduetan pausatu gabeak, hil hotz zeutzan orain, ahurrak mahai gainean eratxekirik. Ttipik
|
berak
ere sobera unatua iduri zuen, edo joegia, bere zorroztasunari bide emanen zion muturren baten xerka hasteko. Ni baizik ez bide nintzaion Ximurraren mintzoari erreparatzen ari.
|
|
|
Ximurraren ihardukitzea espero nuen, baina ez zen horrelakorik etorri. Aitzitik,
|
berak
ere paketea arindu zuen. Lehenbiziko xurgaldian bake une labur bat antzeman nion, ke goxoaren oroitzapen berritua birikak zeharkatzen.
|
|
|
—Goiz ala berant, denek ikasten diagu —elizako ate aldera biratu zen— Baita Charlyk
|
berak
ere. Hara, konpainia onean heldu duk.
|
|
|
—Soria hilik ez diagu inoiz zuzen jakinen zein zen haren jokoa. Ez duk hain aldrebeskeria handia pentsatzea
|
berak
ere antzeko planak zituela Ripodasendako —Potzoloren ahoak jaurtitako galleta puska beratza niganaino ailegatu zen kasik— Laguna etorrita, gauzak moldatu nahiko zitian, zuen hilketa Ripodasek berak egin zezan edo, horretara ezin makurtua bazuen, bai gutienez haren armaz egin zedin. Neke handirik gabeko afera izanen zuan, bertzalde:
|
|
|
Funtsean, nik ere gauza bera erran nezakeen. Ximurra putakume bat zen,
|
berak
ere onartzen zuen hori. Emazteki ero dohakabe bat kalitu zuen, Ttipi hilarazi eta guri ere emanen zigun azken beltza, Charly —bertze putakume bat, artetik errateko— aitzindu ez balitzaio.
|
|
|
Felicitas/ Amagoiaren mehatxuen jakitun egin nuen: igarleak demanda aurkeztuz gero,
|
berak
ere agertu zuen nirekin batean epailearengana, egunkariko buru izan eta ustezko delituaren egunean. Aukera hori baztertuta —nekagarriegia haren histeriaren lekuko gertatzea—, Anaren etorrerak baizik ez nintzakeen atxiki erredakzioan.
|
|
|
Barneko beiratetik harata, erredakzioan, doi doian ohekide egin ez nuen neska nekusan, bere mahaira jarria, norbaitekin telefonoz kalakan. Kamiseta arrosa zeraman, nik gehien maite nituenetarik, eta
|
berak
ere —hau marka! —, dutxatu berriaren itxura guztia agertzen zuen bazkalondoko ordu hauetan. Jarduneko nagusiaren burua ere alde horretara bihurtu zen istant batez.
|
|
|
Oraingo aldiko, funsgabeak ziren nire aieruak. Ni jarrita ikusteak zabalagotu zuen neskaren irriñoa,
|
berak
ere hondarrean eseriko ote nintzen duda egin izan balu bezala. Ohiko albornoza edo txabusina gabe, jantzi luze loreduna zeraman soinean, eskote zabalekoa, besoak has uzten, kulero argiak iradokitzen eta zorrorik gabeko titi puntak nabarmentzen zizkiona.
|
|
|
Negar egiteko puntadan ematen zuen, eta nik ez dut pairatzen inork nire aitzinean negar egiterik. Unaik
|
berak
ere zer egin ez dakidala uzten nau negarrez hasten zaidanean. Zoo bat erosiko nioke horrelakoetan, lehoiak eta guzti erosi ere, malko zurruztari langa eman diezaion.
|
|
2001
|
|
|
Ez erretzetik erretzaile konpultsiboa izatera pasa zen Julia oso denbora gutxian. " Lías cigarrillos de cariño y sin papel, para que los fume dentro de tu piel" zioen Ana Belenen abesti batek, eta
|
berak
ere antzeko zerbait egin nahi zuen. Sei hilabetetan jasotako maitasuna biltzea eta mantentzea posible balitz bezala, Oscarren azalarekin egindako kanutoen muturrak berpizterik izango balu bezala.
|
|
|
Dibina erotuta zegoela iruditzen zitzaion. Geroz eta gauza arraroagoak egiteko eskatzen zion eta takoi haien gainean, oina zulatzen zion gerezi hezurraren gainean,
|
berak
ere burua galdu behar zuela uste zuen. Baina bazegoen bere baitan denda uzten lagatzen ez zion zerbait.
|
|
|
Haren gorputz liraina desio zuen eta haren azala kartzela zen Manuren pentsamenduetan. Egun batez, Frankenstein pelikula ikusi eta
|
berak
ere antzeko zerbait egin zezakeela erabaki zuen. Ordura arte paperezkoa zen maitalea haragizko pertsona bihurtuko zuen.
|
|
|
Eta horretaz guztiaz pentsatzen, nekea eta treneko epeltasuna tarteko, lo hartu du
|
berak
ere. Koadernoa bular gainean irekita duela.
|
|
|
Neure buruari egozten nion dena dela horren errua, neure lanaren ordutegi petralari. Nahiz eta, egia esan,
|
berak
ere bere aldetik ahalegin eskasa egin hura nolabait saihesteko. Nirekin tabernan denbora gehiago egonez adibidez.
|
|
|
Besteak baino garratzagoa da azken hau izan ere, eta kosta egiten da edaten. Ez didak erantzun, aurpegiratu dio Anartzek, basoari helduz
|
berak
ere. Baina ez du ezer gehiago gaineratu.
|
|
|
Axkueren etxeko txirrina jo eta bere penak kontatu dizkio igogailuaren zain dauden bitartean. Egun txarra izan omen du
|
berak
ere lanean. Herriko ikastolan euskara irakasten du Jonek.
|
|
|
Eta Marcosen neurrigabeko arretak sutan jartzen zituen Romaren eskuak eta lepoa. Marcosek kristalaren gainean jartzen zituen eskuak, kristala erabat lurrunduz, eta jertsea kentzen zuen
|
berak
ere.
|
|
|
Berarekin ispilu aurrean eta egindakoak ez ditudala beste inorekin egin, ez bera ezagutu baino lehen, ezta geroago ere. Bera hil ostean ere esan izan diot askotan, bere izerdia baino ez dudala ezagutu, eta gogoan dudala oraindik nola sartu nuen behin, tranbian, eskua bere gona azpira eta nola bihurritu zuen
|
berak
ere hatza nire praketako botoi artetik, eta badakidala segundo bat baino ez zela izan, baina txokolatezko segundoa. Eta halaxe esaten diot orain ere:
|
|
|
Animatu da apur bat azkenerako:
|
berak
ere garbitu nahi izan dizkit niri.
|
|
|
Poliziak esan zion baietz, benetan auzoko gaiztoak zituela, beldurgarriak, baina momentu hartan lan handia zegoela komisarian eta ezin zirela joan; nahi izatera, hala ere, pozik lagunduko ziola kontraerasoa prestatzen: bota ziezaiela
|
berak
ere kopa bat goiko pisukoei, baina ez txanpainez, edozein likore gorriz baizik; likoreen zipriztin gorriak bistosoagoak direla beti ere.
|
|
|
Eta izar hori, berak Romari emandako erantzuna zela otu zitzaion Marcosi: baietz,
|
berak
ere maite zuela Roma, gero eta gehiago. Eta euriak erantzun zuela bere partez.
|
|
|
Bestalde, Ganges ibaiak
|
berak
ere horrelako bizitza aldaketak izaten dituela esan liteke. Himalaian sortu eta hasieran mehatxugarri bada ere, gero bizi emaile bihurtzen da.
|
|
|
Larri, begiratu iheskorrekin, ibilera goganbehartsuarekin dabilen bat ikusten duenean, haren atzetik doa. Bere burua uretara botatzen duenean
|
berak
ere jauzi egin eta bizirik ateratzen ahalegintzen da. Gobernuak saria ematen dio.
|
|
|
Harrezkero ez dugu elkar ikusi. Iparraldean geundela batak bestearen berri izan genuen, nik ezagutzen nuela komentatu nuen hainbat bider, eta
|
berak
ere ezagutzen ninduela entzun nuen, baina erdi ezkutatuta genbiltzanez ez genuen egundo topo egin... ’
|
|
|
Ohera sartu denean
|
berak
ere bizkarra eman dit, ordurako bere hutsuneari nik ere bizkarra emana diodan bezala.
|
|
|
Lemazaina geratuko da zeure alboan apur batean, zutaz fidatuko ez balitz bezala. Baina
|
berak
ere alde eginen du, eta zeu geratuko zara hor bakarrik, mozkortuta, lemaren jabe, nahi zenuen bezala.
|
|
|
Eta gero baten batek esango du
|
berak
ere beldurra diela arratoiei, izan zitezkeen animalia erraldoien miniatura direlako.
|
|
2002
|
|
|
Pertseok
|
berak
ere, horretarako denbora apur bat hartu eta egin beharrekoan pentsatu zuenean, ondo ulertu zuen hori. Askoz errazagoa zen edozein bazterretan harrizko estatua bihurtuta geratzea ezen ez gorgonaren burua lortu eta, ohoretsu eta ospetsu, abentura hartatik hezurrak osorik zituela etxera itzultzea.
|
|
|
Hiru emakume horien bila joatea, esaterako, ezinbestekoa da. Eta aurkitzen ditugunean, zaude ziur gorgonak
|
berak
ere ez direla oso urruti ibiliko. Goazen, beraz, lehenbailehen.
|
|
|
–Ez dakit. Imanolek
|
berak
ere ez dit gehiegi azaldu nahi izan. Elkartzean izango omen dugu elkarren berri.
|
|
|
–Ez zakiagu –erantzun zion Imanolek. Haritzek ere eskuak zabaldu zituen, poltsikotik ateraz,
|
berak
ere ezer ez zekiela adierazteko.
|
|
|
Juleni Bronto esaten zioten lagunek, askotan, lepoa luzaturik eta zuzen zuzen ibiltzeko mania zuelako, eta Brontosauro bat ematen omen zuelako. Hasieran haserretu egiten zen goitizen hori adituz gero, baina denborarekin Julenek
|
berak
ere normaltzat hartzen zuen ja.
|
|
|
Zakur eme batek entzun egin zuen haurraren negarra, hortzetan hartu eta txabola batera eraman zuen. Han zeuzkan
|
berak
ere belarretan sei umetxo, bezperan sortuak. Umeekin batera ipini zuen eta bera ondoan, bero ematen.
|
|
|
Eman dezagun mendian basurdea ikusi duela. Nagusiak ihes egiten badu,
|
berak
ere bai seguru asko. Nagusiak basurdeari aurre egiten badio, berak ere bai.
|
|
|
Nagusiak ihes egiten badu, berak ere bai seguru asko. Nagusiak basurdeari aurre egiten badio,
|
berak
ere bai. Zakurrak, arriskuetan, nagusia baitan du bere fidantza guztia.
|
|
|
Eta zakurrak
|
berak
ere betiko txundituta geldi litezke, oso sentiberak baitira.
|
|
|
Jateko nahikoa emango zion. Solomorik, ordea,
|
berak
ere ez zuen jaten eta zakurrak ere ez.
|
|
|
Edifizio guztian beldur latza zioten doberman horri. Ingriden adiskideak
|
berak
ere ez ziren haren apartamentuan sartzen, zakurrak izuturik.
|
|
|
|
berak
ere apostoluetarik hiru izan zituen maiteenak, ebanjelioek dioskutenez.
|
|
|
Zoragarria zen, ederra, dotorea, argia, adiskidetsua, zaulia. Nik maitasun handia hartu nion eta bai
|
berak
ere niri.
|
|
|
Irri egin zidan
|
berak
ere.
|
|
|
Baina Sarak ez zituen halakoak laket, jende haiengana biltzen zen bakoitzean beste emakumeen begiradak nabaritzen baitzituen Sergiorengana itzuliak, hura begiz jan nahi balute bezala. Egia zen, halaber,
|
berak
ere nabaritzen zuela hainbat gizonezkoren begirada, baina hain sentitzen zuen, bestalde, bere bihotza Sergiorengana eroria, non bururatu ere ez baitzitzaion egiten beste gizon batekin oheratzea. Ohean ere aseta uzten baitzuen Sergiok.
|
|
|
Edo pailazo janzten nintzen, eta pailazokeriak egiten nituen. Harik eta Leirek esan zidan arte
|
berak
ere pailazoa izan nahi zuela: horrela hasi ginen biak geure numerotxoak egiten.
|
|
2003
|
|
|
Fraide xaharrak erraiten zidan bestalde,
|
berak
ere zerbait bazekiela gure itsas bazterraz, irakurri berri zuen Claude Farrèren liburu bati esker, eta gure herriaren eta gure ohituren jakinean zela aita Pierre Lhanden hitzaldi xume bat entzuna zuelakotz.
|
|
|
Zer indarra ez du Jainkoaren hitzak! Hasiera liburuan errana da, Jainkoaren hitzak dituela egin, eginak diren guztiak, zerua ta lurra, horko izar, argi, arrain, xori, landare, abere guztiak, eta gizon emazteak
|
berak
ere.
|
|
|
Pelikulak egiten hasita ere bazegoen, baina ez zen isiltzen; diruaren aurrean ere ez zen isiltzen eta, badakizu, aktoreen kontuak. Eta ez Matiasek ezta Romanek
|
berak
ere ez zekiten nolakoak diren aktoreen kontuak, baina baietz, bazekiela esan zuen Matiasek, eta poz pozik geratu ziren biak, italiarraren biografiako puntu beltz bat argitu izan balute bezala eta istorioak aurrera egiteko beste trabarik ez balego bezala.
|
|
|
Aititek eta ilobak izen berbera zeukaten, hortaz, eta horregatik gustatzen zitzaion Tomasi Tomas izena, aititeren izen bera zelako. Gero esan zion Matiasi
|
berak
ere zainduko zituela erleak aitite Dimasen edadean, eta aurrezten ari zela erleak erosteko.
|
|
|
Eta hitz egiten jarraitu zuen gizonak, nola ez. Eta kontatu zion
|
berak
ere ahaleginak egiten zituela egunero bigarren pisura igotzeko, hamabiak aldera; edo. Hitz egitea gustatzen zitzaiola berari, asko, Malcorekin edo beste edonorekin.
|
|
|
...reizten dira miseriatik ihesi datozenak eta etxe onekoak, eta etxe onekoa zen Romain, zein etxetakoa zen inoiz jakin ez bagenuen ere –dio gaztetako beste adiskide batek– Esnobismoagatik murgildu zen beharbada hiriaren zabortegietan, gaztetako errebeldia merkeak bultzatuta nahastu nahi izan zuen giza hondakinekin, ezagutu nahi izan zituen gertutik etsipenera kondenatuak, jo nahi izan zuen
|
berak
ere bere oinekin bizitzaren hondoa eta dastatu nahi izan zuen gauak, galerak eta porrotak duten distira beltza. Desberdina izan nahi zuen seguruenik, heterodoxoa, eszentrikoa, eta lortu zuen alafede!".
|
|
|
Eztabaida zakarra izan genuen. ...ak ez genuela beste irtenbiderik esaten zuen, ez genuela" gure" nobelarik atzerriko hizkuntzetara itzultzerik lortzen, arazo legalak tarteko, eta" gure" horrek egundoko mina eman zidan; diru iturriak murrizten ari zirela erantsi zuen, eta denborarekin, hemendik urte batzuetara, itzulpenak bideratuta zeudenean, obra horien egiletza neureganatzeko aukerarik izango nuela, ordurako
|
berak
ere bere obra egina izango zuelako, Paris, Londres eta Berlingo eskaleen artean nobelak idazten hasteko asmoa baitzuen," idazle batek bere estiloa baino lehen bere bizimodua aurkitu behar duela ikasi dut berandu bada ere", esan zuela dut gogoan eztabaida horretan. Nik arrisku handiak ikusten nizkion operazioari.
|
|
|
Beste alderdian ez zen eztabaidarik sortu: don Justinianoren aita aitonak alkate izan ziren, eta
|
berak
ere ahalegindu beharra zuen...
|
|
|
Bestetik, urruntasun gutxieneko bat egokitzat jo du. Eta, hortzak estuturik,
|
berak
ere begi barruan gorde ditu malkoak.
|
|
|
Honek askotan galdetzen zidan zer estudiatu nahi nuen, baina nik ez nioan garbi erantzuten, ez bainekien garbi zer nahi nuen. Hori bai, aitak erabakia zian orduko Parisen estudiatuko nuela,
|
berak
ere hantxe estudiatu baitzuen: " Han gutxienez mundu zabala ikusiko duk, hemen ez bezala", esaten zidaan, beste askorik esaten ez zidan arren, hitz gutxiko gizona zelako...
|
|
|
Ikaratua nago, eta badaki
|
berak
ere.
|
|
|
Bereziki kaktusak. Urik gabe bizitzeko eta birsortzeko gai den landarearen parekoa izan nahi du
|
berak
ere. Indartsua, babestua, inoren menpekotasunik gabea.
|
|
|
Rakel ez zen ezer esaten ausartu baina
|
berak
ere pentsatu zuen Oskar tontoa zela eta tontoa ematen zuela. Erridikulurik osoena iruditzen zitzaion Oskar maniki batekin ateratzea kalera eta, gainera, manikiak patinak eramatea!
|
|
|
Rakel ere ia erori zen ohetik. Danbari azaldu nahi zion
|
berak
ere oraindik ulertzen ez zuen zerbait. Oskarri galdetu nahi zion zer egiten zuen bere logelan.
|
|
|
–Badakit, eta
|
berak
ere badaki. Damu da.
|
|
2004
|
|
|
Egun baten, bromatan, gure lagunek ez ulertzeko, hebraieraz edo arabieraz mintzatu genukeela otu zitzaion Nathani. Baina nik ez nekien hebraieraz eta
|
berak
ere ez arabieraz. Orduan, bakoitzak zekien hizkuntza irakasten aritu ginen elkarri.
|
|
|
Ez dakit zergatik. Agian oso minduta nengoelako eta
|
berak
ere, hori nabariturik, ez zuelako samin horren erruduna zela aitortu nahi.
|
|
|
Benetan iruditu zitzaidan arraroa nire lagun eta bizikide gazte haren portaera. Erosketak egitera joateko asmoa neukala iragarri nionean, zergatik ez zidan esan
|
berak
ere asmo hori zeukala. Zergatik ezkutatu zidan?
|
|
|
Gizarte bizitzaren bihotzean integratzeko indarrik ez duen hizkuntzarekin zer egin behar da? Zeren, irakurlea ondo ohartuko zen moduan, bitasunaren estrategiak
|
berak
ere ez bide du aukerarik eskaintzen euskararen erabilera bermatzeko. Identitatearen ideologiak euskaldun izatearen kontzientzia garbirik sortarazten ez duenean, dirudienez, elebidun izatea alferrikako tasun linguistikoa da euskararen erabilera egia bihurtzeko.
|
|
|
Heziera elebidunaren ezaugarriak ereduak bakarrik bilduko balitu, eta iritzi horretan euskaltzale guztiok bat gatoz, honek
|
berak
ere nahi genukeen fruiturik emango ote liguke ahozko euskara gaitasunari bagagozkio. Eredurik euskaldunenak nolako hiztun mota taxutzen du eskolaldiaren hondarrean?
|
|
|
Eta lege horren mendeko izatea, begien bistakoa denez, ez da soil soilik euskaldun berriaren patua. Zaharrak
|
berak
ere oso nekez erdiesten du gaur egun bere erdarazko gaitasun mailaren pareko hitz jariorik.
|
|
|
egin dezagun kontu, gainerakoan, etnozidioaren aztarna objektiborik gabe gure berrespen kulturalaren eta nazionalaren aldeko ahaleginean nola ibiliko ginatekeen gaur egun etsai totalitario boteretsu batzuen aurka ezaugarri subjektiboak bakarrik euskarritzat harturik. Euskal harria hor dago, beharrik, begi ororen bistan, euskal izatearen lekuko, ukaezinezko egoera ukikor eta hunkigarrian, totalitarismoaren ideologiak
|
berak
ere saihestu ezinezko izate moduan.
|
|
|
h, VhV, (l, n, r) h eta (p, t, k) h. Sekula ez h. Hitzak
|
berak
ere ezagu daitezke: olha, haitz, harri, elhorri, haran, huri, goihen, eta abar.
|
|
|
Are gehiago: hizkuntzaren arloa hotsen arteko burruka xoil bat zaien ezkero, ez du balio(" zakuzale" en ustez, noski) ezta euskerari eusteak
|
berak
ere. Zergatik edo zertarako esango dugu" zaldi" soiñu illara, eta ez" caballo" soiñu illara?
|
|
|
Martinet jakintsuak
|
berak
ere bortizki dio: " Munduaz dugun ikuskera, dugun hizkuntzak noraiño mugatzen eta baldintzen digun, orain ikasi dugu ongi neurtzen...
|
|
|
Hau sasi marxista batzuk onartu nahi ez dutelako, ez dituzte ulertzen, eta ez ulertuko, ez Kataluña’ko, ez Bretaña’ko, ez Euskal Herri’ko, eta ez nehungo arazoak askatasunaren nahiak eragiñak diranean. Nabarmenenak
|
berak
ere ez: Algeria’koa bereziki!
|
|
|
Hizkuntzak tajutzen baditu, beraz, eta bere gisara hautatzen, naturalezari buruzko ideiak, eta beren araberako hitzak eta joskerak sortzen; hizkuntzak
|
berak
ere aberkideen arteko maitasuna, aberkidetasuna eta anai kontzientzia sustatzen ditu, eta hauek bortizki. Baita klaseen arteko kidetasunak berak baiño bortizkiago batzutan, urte hauetako kondairak behin eta berriz gogarazten digun bezela.
|
|
|
Man uharteko gaelikerazko dialektua oraintxe itzali da. 1955 ean sei senton baizik ez zan gelditzen gaelikeraz mintzatzeko gauza; eta" hauek
|
berak
ere aspaldi hartan zuten utzia" (ikus Orbis, 1958). Halere 1764 ean uharteko 20.000 ek ez zekiten gaelikeraz baizik.
|