|
2000
|
|
|
Eta proiektua aurkeztu nuen, irabaziko nukeenik inondik inora pentsatu gabe. Ez nuen ezer galtzeko eta arriskatzekotan nobela batekin arriskatu
|
behar nuela
pentsatu nuen, niretzat ipuinekin jarraitzea errazagoa bazen ere.Hamabost bat orrialdeko lagin bat aurkeztu nuen lehen kapituluarekin eta beste hiruzpalau orritan nobelak izango zuen ildoa, estiloa eta halakoak azaldu nituen
|
|
|
Baina, hori nire hasiera izan zen, nahi nuena idazten nuen eta ez naiz lotsatu edo damutzen. Gehiago idatzi eta gehiago irakurri
|
behar nuela
esan zidan. Eta irakurtzearena oso garrantzitsua da.
|
|
|
Lehengo urtean erabaki nuen gorputzaldi ona lortu
|
behar nuela
. Batzuek diotenaren kontrara gainera, erakustaldietan aritzea lagungarri baino, izorratzeko izaten da.
|
|
|
Bi uztail pasatu nituen Irlandan, eta Dublin eta Belfast baino ez nituen ezagutu. Geroago, 95eko irailean, diru apur bat bildu eta aspalditik gainezka nuen gogoari kasu eginda, erabaki nuen benetako Irlanda ezagutu
|
behar nuela
. Benetako pub-ak eta musikariak, eta postaletan baino ikusi ez nuen Irlanda idealizatu hura:
|
|
|
Dublin ez da aldatuko, ezta ehun urtetan ere, eta beti izango dut bueltatzeko aukera. Gainera, nire gidaren azaleko argazkiak gogorarazi zidan lurralde esmeralda deskubritu
|
behar nuela
, eta berarekin batera irlandar musika zoragarria sortzen den epizentroa. Ametsa gauzatuko zaidan tokia bilatu behar dut, nire buruko txoko guztiak betetzen dituen Irlanda pusketa hori.
|
|
|
Gero tabernaria ere batu zitzaigun elkarrizketan, eta azkenean barkatzeko esan behar izan nien, oraindik ez nekiela aterpetxean tokirik izango nuen, eta bertara joan
|
behar nuela
, ez banuen kalean lo egin nahi. Gonbidatu ninduenak barrezka erantzun zidan ezetz, tokirik ez banu bere etxera joango nintzela lotara, eta telefonoan txanponak sartzearen keinua egin zuen bere emazteari deitzeko, afari berezia presta zezan agintzeko.
|
|
|
Zirimiriaren antzeko zerbait bota du goizean, baina erabaki dut bizikleta bat alokatu
|
behar nuela
hemengo inguruak hobeto ezagutzeko, bestela ezer gutxi egin bainezakeen, Dingleko uretan bizi den izurdea bisitatu baino ez. Distantziak luzeak dira, eta apenas dabilen autorik errepideetatik.
|
|
|
Eta hala ere horrek ez nau betetzen. Badakit lehenago, askoz ere lehenago konturatu
|
behar nuela
horretaz. Baina zer egingo diogu, orain dela hain denbora gutxi jakin badut loturek min egiten didatela eta neure buruaren alde ezezagun bat ere deskubritu badut?
|
|
|
Zeren eta gero eta garbiago bainekusan ezen gizon hura eneganat erakarri
|
behar nuela
, baldin handik ihes egin nahi banuen.
|
|
|
Baina, Salamancako egonaldiaren ondoren, nehoiz baino konbentzituago nengoen ezen sineskeriaren eta superstizionearen aurka borrokatu
|
behar nuela
eta, hala, erran nion:
|
|
|
"... hoa, bai, Piarres Oihartzabal kapitainarenganat, zeren eta ez baitut munduan hura bezain gizon librerik ezagutzen. Eta begiak zabal-zabalik ditik, harat eta honat beha, eta haren kontseiluek ere ez diate kalterik eginen..." Eta nola ohartu nintzen ezen hartan ere arrazoin zuela osabak, eta nola ulertu nuen, halatan, ezen maisutzat eta kontseilaritzat hartu
|
behar nuela
kapitaina, zeren eta nik ere begiak zabaldu nahi bainituen harat eta honat eta zeren ezin jaio baitzitekeen bizi berri baterat bere behakoa zabaltzen zuena baizen...!
|
|
|
Eta eratxiki zian: ...eta hala erraiten dizut ezen Paracelsok planetez dioena ergelkeria handi bat dela, eta halatsu izanen dela haren erremedioa ere, zeren, argumentuaren zura nolako, erremedioaren ezpala ere halako... eta hala hasiko naizela ni guaiako-ura eta guaiako-bainuak hartzen..." Eta hire osaba guaiakoa hartzen hasi zuan, eta ni, aldiz, usterik ezen medikuaren erranetarat nengoela eta haren manua bete
|
behar nuela
, merkurioa hartzen hasi ninduan... Eta iragan zuan astebete, eta hire osabak onerat egin zian, eta nik, aldiz, okerrera... harik eta nihaur ere guaiakoa hartzen hasi nintzen arte, eta guaiakoak sendatu nindian...
|
|
|
‘Hobeki pentsatu dut, eta uste dut nahiago dudala egunorozko ogia, egunorozko miseria baino’ Zer min eman zidaten haren hitzek, zeren zaldizainak promes egin baitzidan egun guti batzuk lehenago ezen zernahi egiteko prest zegoela, baita untzia hartu eta Espainiarat ihes egiteko ere, mila sakrifizio eta bertze hainbat buruhausteren artean, baldin zirkunstantziek hartarat bulkatzen bagintuzten! Ordea, ikusten duzu zertan geratu zen haren hitza eta haren promesa, eta asma dezakezu, halaber, nolakoa izan zitekeen ene dezepzinoa... halako moldez, non deliberatu bainuen ezen zuhurragoa izan
|
behar nuela
handik aitzina eta ezin gal nezakeela neure burua gizon bategatik... zeren pertsona bat behin eror baitaiteke traba edo behaztopa baten aitzinean, eror daiteke bi aldiz, baina ez hiru, eta ni hirugarrenerako bidean nintzen jada".
|
|
|
...honi eta hari beha, hemen zer gerta han zer gerta, eta gauzei hemendik eta handik behatu behar izaiteak eta haiei buruz behin eta berriro pentsatu behar izaiteak bertzeek nekez ikus zitzaketèn gauzen ikusterat eraman ninduten; eta entzule izaiteak, berriz, belarriak zolitu zizkidan, halako tailuz, non nornahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri-zulotik erditua izan
|
behar nuela
, Gargantuak bezala, zeren, nola egun osoan egon behar izaiten bainuen honi eta hari adi, hala egin baitzen ene entzutea hagitzez ere sentiberagoa, ene belarria ikustezinki zabaldu balitz bezala, bazter guztietarat iristeko gai... eta hala eta halatan aditu behar izaiten bainituen anitzetan aditu nahi ez nituen hitzak ere, nola egun hartan, zeinean aditu nuenak markatu eta zigilatu baininduen, bih...
|
|
|
Halarik ere, derradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan
|
behar nuela
, azeriak bezala, zeinak, badu ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
Eta hain ziren guztizkoak ene pentsu haiek eta hain gibelaezina ene deliberamendua, non berehala abiatu bainintzen aitaganantz, oinazturak hartua bezala, Mattin eta Elbira beren atsegin lohian utzirik. ...an, odolaren boza, ene esku eta ene begien boza, ene erraien boza eta gorputz osoaren boza, eta boz hark erran zidan ezen ene ohorea —zinezkoa eta minezkoa, eta ez txantxetakoa— jokoan zegoela eta zina hausteko eta hausteko, zeren eta ez bainengoen zinaren betetzerat behartua, zinezko ohorea ohorezko zinaren gainetik zegoenean; eta erraiten zidan, bertze hitz batzuekin, ezen gizon jokatu
|
behar nuela
eta ezin jar nezakeela neure gizontasuna kolokan eta kordokan, nihaur ere gizon nintzenez gero, eta hargatik sentikortu eta anaiarekin muturtu egin behar nuela, eta ez memelo eta lolo ezdeus bat bezala geratu, besoak uztarturik; eta erran zidan, azkenik, ezen osaba Joanikotek guztiz ulertuko zuela ene jokabidea, segur baietz, zeren hura ere gizon baitzen, eta amorosturik zegoen gainerat, ni bezal... Eta joan nintzen aitaren langelarat, baina ez nuen ediren; eta baterat eta bertzerat joan nintzen, eta hura nehon ez...
|
|
|
Eta hain ziren guztizkoak ene pentsu haiek eta hain gibelaezina ene deliberamendua, non berehala abiatu bainintzen aitaganantz, oinazturak hartua bezala, Mattin eta Elbira beren atsegin lohian utzirik. ..., eta ez txantxetakoa— jokoan zegoela eta zina hausteko eta hausteko, zeren eta ez bainengoen zinaren betetzerat behartua, zinezko ohorea ohorezko zinaren gainetik zegoenean; eta erraiten zidan, bertze hitz batzuekin, ezen gizon jokatu behar nuela eta ezin jar nezakeela neure gizontasuna kolokan eta kordokan, nihaur ere gizon nintzenez gero, eta hargatik sentikortu eta anaiarekin muturtu egin
|
behar nuela
, eta ez memelo eta lolo ezdeus bat bezala geratu, besoak uztarturik; eta erran zidan, azkenik, ezen osaba Joanikotek guztiz ulertuko zuela ene jokabidea, segur baietz, zeren hura ere gizon baitzen, eta amorosturik zegoen gainerat, ni bezala, eta ulertu behar zituen gizon baten obligantzak eta eginbeharrak, amorosiaz denaz bezainbatean. Eta joan nintzen aitaren langelarat, baina ez nuen ediren; eta baterat eta bertzerat joan nintzen, eta hura nehon ez...
|
|
|
Izan ere, gertatua gertatu ondoren, osaba Joanikotekin egon nahi nuen, laguntza eske... zeren, neure buruari erraiten nion arren ezen lasai egon
|
behar nuela
, ez bainengoen lasai... kontzientzian har bat piztu balitzait bezala, horzkaka eta ausikika ari zitzaidana eta erraiten zidana ezen neure burua engainatzen ari nintzela, zeren estali nahi bainuen anaiaren aurkako mendekua eginbehar eta obligazino moral iduriko baten desenkusarekin... Eta, neure engainamenduaren baliatzeko, behar nuen, guztiz ere, osabaren hitza, hitz hark erran ziezadan ezen zuzen jokatu nuela; eta behar nuen haren boza, harraren mututzeko eta isilarazteko; eta behar nuen, finean, haren aprobazionea, eta, beraz, haren iritzia ene aldekoa izaitea, edo, aldekoa ez bazen ere, nik neure alde ipintzea eta makurraraztea, nola pisuak balantza.
|
|
|
Eta, sukarra zertxobait jaitsi zitzaidàn goiz haietarik batean, geure jaun Jesu Kristoz oroitu nintzen, noiz eta apostoluek bakarrik utzi baitzuten, hura hil hurran zegoela... baina ez, ez zuten guztiek, halarik ere, bakarrik utzi, zeren han berean baitzuen gurutzearen azpian ama Maria, semearen sufrimenduarekin bat eginik! Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide harturik, apez egin
|
behar nuela
; izan ere, ez al zen hura nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari bere zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua. Zeren, egia bazen ere ezen jauregitik ihes egiteko asmoarekin hartu nuela, printzipioz, apez izaiteko deliberamendua, egia baitzen, halaber, ezen Jainkoak xuxen skribatzen zuela, baina lerro okerretan, halako suertez, non ene hatsarreko okerra ere geroak xuxendurik gerta baitzitekeen, Jainkoaren borondatearen arauaz; eta, zeren, horrela, nik asmatu estakurua eta desenkusa Jainkoaren probidentziak bideratua eta Jainkoak berak asmatua izan baitzitekeen, ororen buruan, eta ene gezurra, beraz, Jainkoak gidatua, gezurraren bidetik egia zedin bete eta konpli.
|
|
|
Eta, hitz haien aitzinean, guztiz sentitu nuen ezen amaren desiretarat plegatu eta apez izan
|
behar nuela
, edo hartarat entseiatu beharra nuela, hain ziren haren hitzak justuak eta egokiak... Eta, ai, nola sentitu nuen, halaber, ezen Jainkoaren probidentziak gidatzen zituela gure pausoak!, zeren eta amak ni behar baininduen, eta ni joan nintzaion; nik hura behar nuen, eta hura etorri zitzaidan.
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... Baina, nola nihaurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan
|
behar nuela
neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zu...
|
|
|
Baina buruan nituen, halaber, bai ehundabatgarren kanoiaren iduria, aitak Amaiurri beha paratu nahi zuena baina guk Madrili beha paratu behar genuena eta mendekurako deia egiten zidana... eta bai emazteki haiek sugegorria ikusi bezain laster egin behar zituzten oihu eta keinu izugarriak ere, neure garaiti tipiaren iduri ere izan zitezkeenak. Eta nola ez bainuen, bertzalde, gibela egiterik, desiratu eta gutiziatu nuen ezen gertatu beharrekoa lehenbailehen gerta zedila, eta hala itzuli nintzen jangelarat ahalik eta zaluen eta arintkien, hatsa estu, nik are estuago egin nuena, osabaren erranetarat nengoelako eta hark teatroa egin
|
behar nuela
erran zidalako.
|
|
|
Erran dizut, halaber, ezen gose nintzela. Eta orain erraiten dizut ezen penaturik egon
|
behar nuela
, penaturik egoiteko modukoa zelako mementu haietan kontatzen ari nintzaiona, zeren eta osaba Joanikotek borreroaren eskutik jasan behar izan zituèn azote izugarri haietaz ari bainintzen; haatik, atsegin izugarria emaiten zidan legatz erre hark, hain bainintzen ni gose eta hain baitzegoen hura zaporetsu eta apetitos. Eta munduko pena guztia sentitu nahi nuen, osaba Joanikot zelako gehien maite izan nuen gizona, artean ere biziki maite nuena, neure memorian bai bederen... baina arrai nengoen neure legatz errearekin... zeren ez bainengoen, artean, neure mihiari ausiki egiteko eta kolpe hartaz gustuari eta zaporeari portale guztien zerratzeko asmotan.
|
|
|
¡ Qué descansada vida/ la del que huye el mundanal rüido/ y sigue la escondida/ senda por donde han ido/ los pocos sabios que en el mundo han sido! , zeren uste bainuen ezen poema hark lur bat eskaintzen ziola ene arima nekatuari eta lur hartarat egin
|
behar nuela
nola edo hala. Eta, pentsu haien hausnarrean nengoela, ikusirik amak ezen ez niola deus ere ihardesten, erantsi eta eratxiki zuen:
|
|
|
Napolitarrak, burua eta bekainak goraturik, ulertu ez zuelako keinua egin zuen. Eta, orduan, zerbait erran
|
behar nuela
bururatu zitzaidan. Izan ere, osaba ez bezala, guztiz gogara nengoen ni.
|
|
|
Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen? Zeren, alde batetik, nola gizon hura baitzegoen itsuturik eta guztiz hertsirik, ezin egin bainezakeen indiarren defentsa eta apologia garbia, sugeen putzuan akabatu zutèn indiar haiek bezala akabatu nahi ez banuen bederen, eta zeren, bertzetik, ez bainuen buruan Gorukiren iduria baizen, pentsaturik ezen zerbait egin
|
behar nuela
haren alde, neure burua galtzerat utzi gabe.
|
|
|
Oraindik ez nuen Ramirezen fereken ondorea ispilu batean aztertzeko astirik izan. Kristinaren begitarteak garbi adierazten zidan itxura pena-emangarria
|
behar nuela
. Lehengo astean, Edurneren maletak lurra besarkarazi zidanean," istripu domestiko" bati egotzi nion neure sudur hanpatua, jakin-minez hurbildu zitzaidan orori erantzun beharrekoetan.
|
|
|
Bortz minutu geroago, agurea" Saragueta zaharrak" protagonizaturiko istorio are zaharragoa kontatzen ari zitzaidan, teman, bidenabar, garagardoaren ordez" Campary" limoi tantaz bataiatua
|
behar nuela
. Alferrik hari esplikatzera saiatzea delako edaria hastio dudala.
|
|
|
—Serioski ari zara? Egia da gehiago saiatu
|
behar nuela
–
|
|
|
Abuztuko asteazken goiz eguzkitsu horretan, ordea, ez zuen atertzeko trazarik, ez bederen berehalakoan. Arra-arra ari zuen erauntsia, eta niri, koitadu honi, korridorean traban paratutako bidai poltsa batek ohartarazi berria zidan aterpe berriren bat bilatzen hasi
|
behar nuela
. Noizbait moldatzekoen zerrendan azken zegoenak lehen lerroetara egina zuen jauzi.
|
|
|
Ahoa ireki, eta ama jakinaren gainean jarri
|
behar nuela
adierazi beharrean, isildu, eta neure hatz baldarrez banatu nuen ilea gehiago. Migelen aiherkundeak ez ziren txantxetakoak.
|
|
|
Ondoezik jarri nintzen berehala. Hil
|
behar nuela
iruditzen zitzaidan. Luzera gabe pasa zitzaidan, baina gorriak eta beltzak ikusita.
|
|
|
Urtebetera Bravo doktoreak aztertu ninduen, erradiografiak eta abar eginda: ostera sanatoriora joan
|
behar nuela
! Lehendik animoso ez banenbilen, lur joa geratu nintzen hori entzutean, eta pikutara bidali nituen sendagile guztiak.
|
|
|
Izoztearekin ere hantxe aritzen ziren nekazariak erremolatxa biltzen, eskuak zartatuta zituztela. Nork esan behar zidan niri orduko herrixka hartan erremolatxa faktoria bat ipiniko zutenik!... eta hango erremolatxatik jan
|
behar nuela
orain eta hemen, herrixka hura ezagutu eta berrogeita bat urtera!
|
|
|
Ama zenarekin egin nuen amets. Ohe ondora etorri eta ea zeren zain nengoen esaten zidan behin eta berriz, hiltzeko behingoz, hil egin
|
behar nuela
derrigor, dena prest zegoela eta ni hiltzea baino ez zela falta. Ni hiltzeko prestatu nintzen, amak esaten zidan bezala, eskuak bular gainean gurutzatuta, baina ez nekien nola hil.
|
|
2001
|
|
|
Churchilek zioen politikari ona zergatik ez duen asmatu azaltzen dakiena dela. Batetik aitortu behar dut burujabe-tza esan
|
behar nuela
eta independentzia atera zitzaidala. Tira, hala izanda ere, berdintsua da.
|
|
|
Musikak jende asko aldatu du, ni neu ere bai. Zenbait kontzertu ikusi eta musika entzun eta gero pentsatu nuen bide hori hartu
|
behar nuela
.
|
|
|
Momentu hura haientzat oso berezia zen, Fronte Polisarioa sortu berria zen eta independentziaren aldarrikapenak pil-pilean zeuden. Marokoarren inbasioa gertatu zenean ni oso inplikatua nengoen sahararrekin eta ez nuen ia pentsatu ere egin, iruditzen zitzaidan joan egin
|
behar nuela
laguntzera. 1975eko abenduaren 1ean abiatu nintzen, Franco hil eta hamar egunetara.
|
|
|
Iruditzen zitzaidan hamar urte lehenago, hasieran, emakume izan ez banintz bezala idazten nuela. Eta handik aurrera bestezerbait egin
|
behar nuela
, beste modu batera idatzi. Baina ez nekien ez zer ez nolaidatzi.
|
|
|
Familiak hori ikus zezan oihu egin nuen, baina baratzera buruz begiratzerakoan dena desagertua zen. Hori guztia lehenbailehen ahantzi
|
behar nuela
erran zidan aitak; amak lokartzeko agindu.
|
|
|
Berriro hasi ziren galderak nire baitan sortzen (erantzunik gabekoak) eta plan bat asmatu
|
behar nuela
pentsatzen hasi nintzen.
|
|
|
Barra amerikar hartan sartu nintzen unean erabakita neukan Danielak egindako zauriaren mendekua hartu
|
behar nuela
. Bi urteko harremana moztu berri zuen Danielak.
|
|
|
Senarrak lasai egoteko esaten zidan, hasieran guztiei egiten zaiela aldapa gora lan berria. Jendea ezagutu
|
behar nuela
, egoera eta gune berri batera ohitu eta, batez ere, ez zela berdina irratian edo egunkarian aritzea. Senarra sikologoa da eta arrazoi izango zuen baina...
|
|
|
Kontua da senarrak aholkatutako arnas ariketak eginda ere ez nintzela ohitzen, ez nintzela erlaxatzen. Eta politikoen ezpainetan, ehunka kazetariren artean nire grabagailua sartu beharra izaten nuen bakoitzean, hantxe bertan hil
|
behar nuela
iruditzen zitzaidan, elefante izugarrien azpian kokiltzen den inurri baten antzera sentitzen nintzen. Horregatik, erredakzio buruak etxera deitu eta nirekin hitz egin nahi zuela esan zidanean, txarren artean txarrena izango zela espero nuen:
|
|
|
Nire listua bere jario likinarekin nahastu eta ahoko hormetan zehar barreiatzen zen, ume txikiak armairutik debekatutako esne kondentsatu potea hartu eta zulo txikia eginez eztarrian behera tanta lodi eta azukratuak zurrupatzen dituen antzera. Noizean behin senarrak zakila mugitzen zuen, nire sabelera iritsi nahiko balu bezala, baina ito
|
behar nuela
uste nuenean eskuarekin eusten nion, berriz ere nire erritmoa markatu arte.
|
|
|
Anpolai-buztana oparitu, altxatu, eskuan musu bat eman eta alde egin zuen. Gitarra doinua entzun nuen hurrengo bagoian, eta neuk aspaldi jaitsi
|
behar nuela
ohartu nintzen.
|
|
|
Teresak, 3 pisuko bizilagunak esaten zidan amorante bat bilatu
|
behar nuela
, merezita neukala. Eta senarrak ere merezita zeukala.
|
|
|
Martxo gauetako eztitasunak gatibatzen ninduen eta treneko billete bat erosi
|
behar nuela
gogoan sartu zitzaidan, beti hobe sentitzen nintzelako noranahiko billete bat sakelan. Errabia hori zerk hazi zidan ez nekien, hor Oxkaxe gainean:
|
|
|
Iluntzen zihoan bitartean, norbaitekin mintzatu
|
behar nuela
errepikatzen niolarik, hil edo bizikoa zela erantsiz, biltzarrera eraman ninduen kideak irriz ihardesten zidan. Ulertu nitzakeen arren, ez nituen haren algarak jasaten ahal, sentitzen zuen pozaren eta neure dolore desesperatuaren artean, distantzia hedatzen zuelako.
|
|
|
Barrenak libratzeko gogoak eta goizeko ihintzaren freskurak iratzarri ninduten. Sobera ezaguna nuen usainak abisu eman zidan, anaiaren lepoko zolda aurkitu
|
behar nuela
sudurraren parean begiak irekitzean. Bi gorputzak elkar hartuak zeuden gaua goxoxeago pasatzeko.
|
|
|
Ama sukarrak kixkaltzen zuela jarri zen, eta medikuari deitu zion aitak. Hark amarengandik bereizi
|
behar nuela
erabaki zuen. Ez baitzen tenorea ugazama bilatzen hasteko, behiaren esnea ematera saiatu ziren.
|
|
|
horrela jakin ahal izan nuen –sumatzen nuen bezala, bestalde–, Oximoron Santuaren Aita Zaindarien Gazteluko kalabozoan nengoela, Kolko Mitxoletaren bila abiatzeko aukera gutxirekin, beraz. Zerbait egin
|
behar nuela
erabaki nuen.
|
|
|
Hurbiltzen saiatzen nintzen bakoitzean pago-ezkurrak, sustraiak eta harri-legarrak botatzen zizkidan; Australiako basoan antzeko egoerak ikusia bainaiz, ordutik badakit gizartetik aldendu eta egoera pre-humanoan luze bizi izandako gizasemeak erreflexu sozial guztiak galtzen dituela, eta gizartearekiko harremanik den mendrenak ere –baita beste gizaki baten ahotsa entzuteak ere, batzuetan–, egoera horretan garatu duten biziraupenezko mekanismo psikologiko mardoak hauts ditzakeela, eta horrek ondorio oso kaltegarriak eduki ditzakeela egoera horretan dagoen pertsonarentzat. Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu
|
behar nuela
jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan. Ondorengo gertaerek nire zuhurtzia saritu zuten, eta ohitura hartzeko epea, gehienetan luzea, ikaragarri laburtu zen; are, Mitxoletak nik neuk ere espero ez nituen aurrerapen nabarmenak egin zituen, bere jokabideen aspektu sozialei dagokienez, eta hagitz denbora laburrean, nigana hurbildu zen irribarre zabalarekin, esanez:
|
|
|
Hori horrela, ez nuen bihotzik eduki Mitxoletarekikoak ziren-zirenean kontatzeko. Alderantziz, alimoak jasotzeko ahalegina egin
|
behar nuela
iruditu zitzaidan. Beraz, denak bildu nituen eta dohakabe horien izpiritua aupatzeari ekin nion.
|
|
|
Apunte guztietan dator! Dagoeneko garbi zegoen nik izan
|
behar nuela
Borges!
|
|
|
Ez nuen esaldia bukatu, garaiz konturatu bainintzen txorakeria esan
|
behar nuela
. Juliak erabakia hartuta zeukan eta gainontzeko guztia soberan zegoen.
|
|
|
Eguerdiko hamabietarako egina nuen hitzordua Juliarekin, etxe baten atikoan. Berak ezarritako zita-lekuak harritu ninduen, baina garrantzitsuena zen Julia ikusi egin
|
behar nuela
. Nerabe hanka-gorri bat bezain urduri nengoen.
|
|
2002
|
|
|
Amak esaten zidan inoiz ikusten banuen niretzat mundu hori gehiegi zela, edo beste zerbait egin nahi nuela lasai uzteko. Horri esker egunean egunekoa egiten saiatu naiz, pentsatu gabe profesional izatera iritsi
|
behar nuela
. Eta eguneroko lana gozatzeari esker, uste gabe 15 urterekin profesional izatera heldu nintzen.
|
|
|
Zortzi pistako mahai bat daukat eta besterik gabe grabatzen joan nintzen. Eta bat batean dozena erdi abesti eginak nituela konturatu nintzen, baita abeslari bat
|
behar nuela
ohartu ere. Garai hartan, orain dela urtebete eta gutxi, Dut-en jotzen Corazon-ekin dezentetan elkartu ginen zuzenean.
|
|
|
Ez nekien nori eskatzen nion barkatzeko. Gero konturatu nintzen neure buruari eskatu behar niola barkamena, eta neure buruarekin egon
|
behar nuela
ados, onartu egin behar nuela neure izaera. Behin, hain etsia eta nekatua nengoenez, beste mundura joateko desioa sartu zitzaidan.
|
|
|
Ez nekien nori eskatzen nion barkatzeko. Gero konturatu nintzen neure buruari eskatu behar niola barkamena, eta neure buruarekin egon behar nuela ados, onartu egin
|
behar nuela
neure izaera. Behin, hain etsia eta nekatua nengoenez, beste mundura joateko desioa sartu zitzaidan.
|
|
|
Pertsonon geroa ez da patuak seinalatzen digun bidearen araberakoa izaten beti, patua petrala izanagatik ere: «Uharteetara joan
|
behar nuela
jakiteak izugarri kolpatu ninduen, oso urrun baitziren. Pixka bat izutu nintzen arren,' eutsi motel!' esan nion nire buruari eta aurrera», gogoratzen du Rogeliok.
|
|
|
–Pentsatu egin
|
behar nuela
; gero deituko niola.
|
|
|
–Bazen ordua! Eztanda egin
|
behar nuela
uste nian! –oihukatu zuen, ziztuan sartuz.
|
|
|
Neure ezerezera. Hain izan ziren sentsazio haiek bortitzak, non, halako batean, erotu egin
|
behar nuela
bururatu baitzitzaidan. Baina eutsi egin behar nion egoerari, kosta ahala kosta.
|
|
|
Eta, hala ere, okerrago egon izan naiz. Ospitale psikiatrikoan egon nintzen garaian, benetan erotu
|
behar nuela
iruditu baitzitzaidan: drogarekiko abstinentzi sindromea, depresioa...
|
|
|
Baina ni ere ez naiz, buruan zerbait sartzen zaidanean, atzera egiten duten horietarik, are gutxiago kasu hartan, gehien maite nuen pertsonaren osasuna eta zoriona –baita nireak ere– arriskuan zeudenean. Eta, hala, goiz batean premiazko bisita bat egin
|
behar nuela
profitaturik, haren etxera joan nintzen. Berak ireki zidan atea.
|
|
|
Oinez etorri gara eta oinez itzuliko gara. Mediku jaunak, gainera, paseatu egin
|
behar nuela
esan zidan, ibili, aireratu... –bota zidan Sarak, irri maltzurra eginez.
|
|
|
Ausarta izan
|
behar nuela
bururatu zitzaidan eta ausardiaz jokatu nuen. Esan nion:
|
|
|
posibilitate ororen artean, alabaina, gauza bakarra zegoen argi: nik jokoz kanpo geratu
|
behar nuela
. Eta argi zegoen, halaber, ondorioa:
|
|
|
Besteen aurrean ez zidala hitzik aterako etsi zuenean, beste bide batetik saiatu zen, eta esan berri nuena paper batean idazteko agindu zidan. Baina, hartarako ere erabakirik hartzen ez nuela ikusirik, eskola amaitutakoan bertan geratu
|
behar nuela
 jakinarazi zidan, eta mehatxatu egin ninduen, esanez, ezen, agindutakoa bete arte, ez nuela etxera joaterik izango.
|
|
|
Hitz bigunagoak erabili nahi  nituzkeen esaldi gordin hura adierazteko, baina ez nituen inondik inora aurkitzen, eta hala, hiru hitz madarikatu haiek buruan bueltaka zebilzkidan, paperean zer ipini asmatu ezinik. Pixkanaka-pixkanaka irtenaldietako ohiko zaratak isilduz joan ziren, hala eskola barrukoak nola atarikoak, eta jadanik ikastetxe osoan bakarra izan
|
behar nuela
begitandu zitzaidan. Arazoak hain gogaiturik nindukan, ezen, momentu batez, dena bertan behera utzi, eta hanka egitea ere otu baitzitzaidan.
|
|
2003
|
|
|
Konturatu nintzen gehiago zela piroteknia eta luze baino lehen amatatuko zela. Sumatu nuen urak bere bidera egingo zuela bihar-etzi, eta erabaki nuen zain egon
|
behar nuela
zalaparta guztia amaitu arte.
|
|
|
Horixe izan zen kantuan jende aurrean egin nuen lehen aldia. Bestalde, Natxo de Felipek ezagutzen zituen nire kantutxoak, eta beti egoten zen nik kantuan atera
|
behar nuela
esanez. Modu berean esan behar dut kantuan ingelesez hasi nintzela.
|
|
|
Bere nobelak adinako inpresioa egina zidan bere gorpuzkera emakumetu berriak, baina nobelaz hitz egin genuen, noski, kasu horietan hitz egiten den moduan, eskuetan edalontzia (berak ardoa probatu gabe), eta, harrera diplomatiko batean bezala ni, zutik, elkarren artean tarte jakin bat gordeaz, hesi ikusezin baten gainetik hizketan arituko bagina bezala, entzuteko elkarrengana lepoak luzatuz, zaratak askotan hurbiltasunera behartzen baikaitu. Adeitsu egon nintzaiola uste dut baina neurriko, ez nintzen lausenguetan luzatu, azalpen kritiko batzuk ere egin nizkion, eta, adiskide eta ezagunak bakandu ahala, oharkabean elkarri begira bakarrik geratu ginelarik, neu izan nintzen erlojuari erreparatu eta, desenkusaren bat aipatuz, joan
|
behar nuela
esan nuena.
|
|
|
Guztien aurrean esan zizkidanak esan, iseka egin, denetik deitu, lotsagorrituta negarrez ito beharrean utzi, eta orain kezkatuta dagoela! Hori zela--eta ikastola ere utzi
|
behar nuela
jakin zuenean ez zen, bada, etorri niregana. Ez, orduan ez.
|
|
|
Arnasa falta zitzaidala sentitu nuen. Airea
|
behar nuela
, eta ura. Orduan, emakumeari ezer esan gabe, komunera itzuli nintzen.
|
|
|
Nahi duzuna pentsa dezakezu. Nik soil-soilik dakit aspaldian alde egin
|
behar nuela
, eta orain bildu dudala horretarako falta zi  tzaidan kemena. Hainbeste urteren buruan.
|
|
|
Kultura balantzeaz aritu
|
behar nuela
–Eta zer egin dut, bada?
|
|
|
Zumetaren obra New Yorken lehen aldiz, 2002ko amaierarekin batera, Haim Chanin galerian, eta zoritxarrez bertan izan ez banintz ere, bertara bildutakoek kontatzen duteha rritu egin zituela newyorktarrak Zumetaren lanak, ez zutela ezagutzen, eta bide txiki bat zabaldu dela Europazharatago, neurri handi batean artea ren hiriburu ere baden New Yorken. Merezitako bidaia, beraz, telebistan albistea ikusten ari nintzen bitartean, hemen Euskal Herrian bi egunkarik Zumetaren erreprodukzio bat zabaldu zutelaetorri zitzaidan burura, eta berehala eraman
|
behar nuela
gainera markoa jartzera, eta hortik pentsatzen abiatuta, ez galdetu nola, Durangoko azoka ere gainean zela hasi nintzen pentsatzen (azaroaren 10 inguruan inauguratuko zuten Zumetaren erakusketa New Yorken, gutxi gorabehera).
|
|
2004
|
|
|
Gosaltzen ari nintzela, leihotik sartzen zen argiak haurtzaroko hainbat eszena ekarri dit gogora. Bat-batean, nire jaioterrira joan
|
behar nuela
sentitu dut modu fisiko halako batez. Mahaitik jaiki, eta tren-geltokiraino eraman nau gorputzaren premia deituko nukeenak.
|
|
|
Gure aittaren gogoeta horrek dardar eragin zidan. Orduantxe erabaki nuen nire anaiaren heriotzak ekarri zuen mina nola edo hala gozatu
|
behar nuela
. Halako mina izan zen gure familian!
|
|
|
Halako mina izan zen gure familian! Zer edo zer inportante egin
|
behar nuela
sartu zitzaidan barruan.
|
|
|
Zehazten hasita, nire bezeroa Burgosen Julen Kaltzada zen, aspaldiko laguna. Baina fiskalak heriotz zigorrak eskatu zituenean, niri esan zidaten akusatuek hala eskatuta nik heriotz zigorra eskatzen zieten horietako bat hartu
|
behar nuela
Julen utzita; nik uko egin nuen, baina Julenek berak eskatu zidan eta onartu nuen. Bostetik bat hartzeko esan zidaten, baina nik esan nuen ez nuela bat aukeratuko.
|
|
|
Marc Palmesen bulegotik deitzen zidaten, bi gauza esateko: batetik urgentziaz presentatu
|
behar nuela
Madrilgo El Goloson, eta bestetik Txikiri eman diotela Ministro Kontseiluaren enterado eta biharamuneko heriotzaren zain capillan sartzen dela. Zer egin?
|
|
|
Horregatik parte hartu nuen proiektuan. Baina zure galderari erantzunez, zailena, erakusketa honetan komisario izan
|
behar nuela
onartzea izan da.
|
|
|
Beraz, ordutik aurrera, ahalik eta gutxien ikustea erabaki nuen. Yitzhadek, nire erabakia errespetagarria zela esan zidan, baina Nathan eta bion artekoa konpontzen ahalegindu
|
behar nuela
ere aholkatu zidan. Ez nion jaramonik egin.
|
|
|
mendekatzea?. Hori gogoratzean, Suha bilatu
|
behar nuela
konturatu nintzen, berandu baino lehen aurkitu behar nuen eta horri ekin nion. Baina, non?
|
|
|
242 Iñigo Kastresana euskaraz mintzatzeagatik atxilotu zuten, baina honelako adibideak ezin konta ahala dira: . Berak (ertzainak) esan zidan ulertu
|
behar nuela
herri elebidun batean bizi garela eta berak gaztelaniaz hitz egiteko eskubide osoa zeukala. Nik euskaraz egiten nuen.
|
|
|
Honek, ipurmasail astunak mahai ertzean bermatuta, irribarretsu begiratzen zidan atzera ere. Zerbait erran
|
behar nuela
iruditu zitzaidan.
|
|
|
Erotu egin nintzen. Amak erraten zidan kontuz ibili
|
behar nuela
, amorrua mendean edukitzen ikasi behar nuela. Arrazoia zuen.
|
|
|
Erotu egin nintzen. Amak erraten zidan kontuz ibili behar nuela, amorrua mendean edukitzen ikasi
|
behar nuela
. Arrazoia zuen.
|
|
|
Nire barneko sentimenduak aztertzen saiatu nintzen. Pozik sentitu
|
behar nuela
erran nion neure buruari, azkenean banuela aukera aberriaren alde zerbait egiteko. Orain behin betiko suntsituko ziren azken hilabeteetan torturatu ninduten mamuak.
|
|
|
Eta hemeretzi urte izan arren, artean neska baten amodiorik sentitu gabea nintzen. Ama gaixoa gerra hasi baino hilabete batzuk lehenago hil zen, eta erran zidan azken gauzetako bat zera izan zen, neskaren bat ezagutu
|
behar nuela
, emakume atsegin baten samurtasunak on eginen zidala. Maitasunak baretu eginen zuela neure baitako asaldura larria.
|
|
|
Perlesiaturik bezala nengoen, urrats bakar bat egiteko beldurrez. Leiho paretik aldendu
|
behar nuela
bururatu zitzaidan, bazitekeelako inork aldameneko etxeren batetik ikustea. Pentsamendu horrek eman zidan abiatzeko kemena.
|
|
|
Handik gutxira, berriz, etxekoak eta gonbidatu txit agurgarria afaltzen hasi ginen, eta orduan R. jaunak ahaleginak egin zituen nirekin hitz egiteko, baina nik" futbol" eta" futbol", ez nion besterik ulertzen, eta noiz edo noiz Platini, eta, irribarrea behin eta berriro behartuz, baietz eta baietz esaten nion konplitzeko, buruari gora eta behera eraginik: halako batean, ordea, afaltiarrek barre zaratatsua egin zuten; galdetu nion Montseri zergatik egiten zuten barre, eta honek ihardetsi zidan Kimikako Nobel saridunak honako itaun hau egin zidala, ea erdiko aurrelaria ote nintzen, buruz ongi errematatu
|
behar nuela
iruditzen baitzitzaion, goitik beherako eta behetik gorako buru mugimendu haiekin, eta nik beste burukada azkar batekin erantzun niola, aurrean Arkonada banu bezala, eta guztiei egin ziela grazia...
|
|
|
Eta aurreraxeago berriro entzun nuen Platini, eta nik neure buruari: " Alu honek aspertuta nauka ni!", eta, aulkitik altxatuta, biharamunean entrenamendua nuela esan nien eta atseden hartu
|
behar nuela
: aitzakia harekin erretiratu nintzen, Montseren amak jai berezietan egokitzen zigùn logelara...
|
|
|
Espero nuen galdera hura egitea, eta aldez aurretik pentsatutako erantzun ausarta eman nion, ausart jokatu
|
behar nuela
iruditzen baitzitzaidan:
|
|
|
Zurekin hitz egin nahi dut. Haurdun nago"; hamargarrenak, ordea, bost minutuko mehatxu luze bat zuen eranskin, Adelak adierazten baitzidan, adierazi ere, berarekin ezkondu
|
behar nuela
, berdin zitzaiola Pedralbesko monasterioan edo Kataluniako epaitegi gorenean, gu biona baitzen haurra, eta zoriontsuak izan gintezkeela ezkonduz gero;"... eta ezkondu nahi ez baduzu...", jarraitzen zuen... eta, handik aurrera, Adelak hiru-lau hilabete haietan ongi hausnartutako erabakiak eta ondorioak gogoetarazi zizkidan: bihotzeko aldizkari batean argitaratuko zuela goitik behera gure arteko historia osoa, xehetasun txikienik ere baztertu eta alboratu gabe; lau haizeetara zabalduko zituela hainbat eta hainbat sekretu, berak nire bizitzari buruz zekizkienak; vudu-a egingo zuela, panpina baten bihotzean orratz batzuk sartuta, infarto batetik hil nendin... eta azkenik, auzitan sartuko ninduela ere bai, eta utzikeriaz akusatuko ninduela, haurra biona zelako eta nik ere –aitak– neure ardura erakutsi behar nuelako.
|
|
|
Ama gurpil-aulki batean dut; aita, komunista, eroetxean; eta ni lanetik bota ninduten hogei urte nituela. Horregatik, zure programa ikusi nuenean, mendekatu egin
|
behar nuela
iruditu zitzaidan. Zu eta zu bezalako jendea... guztiak hain guriak, hain adeitsuak, hain irribarretsuak, hain ongi-heziak... eta hain azal gogorrekoak batez ere!
|