|
2017
|
|
|
" Batzuk beltzak eta buru zuriak, besteak zuriak orban beltzekin, beste batzuk ostera, beltz beltzak, baita grisak orban zuriekin ere, eta azkenik, zuri zuriak zirenak ere
|
bazeuden
".
|
|
|
" Jardinean,
|
bazeuden
bestelako gauza atseginak ere: urdin, berde eta urre koloreko arrainez beteriko umaelak, bat batean esaldi zorrotzak botatzen zituzten papagaiak eta egun osoan kantu kantari aritzen ziren kolibriak.
|
|
|
Hormetan argazki zahar ugari ikus zitezkeen; herriko apaiz zenarena, 42ko elurtearena, taberna egon aurretik bertan zegoen gereziondo zaharrarena eta herrian esanguratsuak ziren beste hainbat herritar eta tokirena. Hiruzpalau egurrezko mahai ere
|
bazeuden
. Balbe bigarren etxe bat bezalakoa zen herritar askorentzat.
|
|
|
Bi madari zeuden lehen. Madariak
|
bazeuden
bat baino gehiago egon behar ziren eta ez baditugu madariak kentzen bat izan behar da eta ez badira madariak gelditzen bat izan behar da derrigorrez. Horrela kendutakoa gehi gelditzen dena bi ematen du, hau da, madariaK zeuden (bi, bat baino gehiago) ez ditugu madariaK kentzen (bat, bi baino gutxiago) eta ez dira madariaK gelditzen (bat, bi baino gutxiago) eman zuen Onintzek bere erantzunaren azalpena agureari.
|
|
|
Ehun baino gela gehiago
|
bazeuden
han, mila motatako altxorrez beterik; ipuinetako Eder Lotiak lo egiteko eta zuhurrak dirua gordetzeko gazteluetan eduki ohi zituzten bezalakoxeak ziren. Hantxe zeuden bere begien aurrean:
|
|
|
Egun batez, konpainia on batean, adiskiderik baizik ez zen lekuan zegoela, ekarri zuen solasa izan zen Florentziako familiarik antzinakoen eta nobleena zein zen ebatzi beharra. Batzuek zioten Ubertitarrak zirela aspaldikoenak, beste batzuek Lanbertitarrak zirela eta hauek baino antzinakoak zeudela ziotenak ere
|
bazeuden
: hitz batez esanda, bakoitzak bere ideia eta interesak jartzen zituen beste edozeren gainean.
|
|
|
Herrian nahitaez, edonon bezala,
|
bazeuden
mailak, boterea eta diruaren arabera gauzatuak, eta proiektu honen berri izan bezain laster, Nikolas jaunak, abeltzain aski indartsuak, Ximenorengana jo zuen bere semea koadrila horretan sartzeko asmoz, baina Ximenok bi irizpide erabili zituen koadrila osatzerakoan: jende prestua lanerako eta behartsua, familiak aurrera ateratzeko lan berri baten beharra zeukana.
|
|
|
Eta halatan, aitzinera kargatuago zituen, lana berretu zien. Eta hura guztia egiten zuen, baldin batere astirik bazuten edo alfer
|
bazeuden
, handik zerbait etor zekion goganbeharrez eta beldurrez.
|
|
|
Baina ehiztariak ikusi al zuen, Nicholasek bezala, basoan lauhazka zebiltzan lau otso beregana zetozela? Beharbada,
|
bazeuden
otso gehiago zuhaitzen atzetik ezkutatuta. Gizonak bi gezi baino ez zituen gezi ontzian, eta horietako batekin edo birekin huts egin zezakeen:
|
|
|
Baina haren arreta erakartzen zituzten beste objektu gozagarri eta interesagarri batzuk ere
|
bazeuden
une hartan: suge batzuen forma zuten argimutil biribilkatu batzuk eta Txinako ahate baten itxura zuen te-ontzi bat; haren moko irekitik etorriko zen tea.
|
|
|
Lorategian eta landetan ibilbideak egiten zituenean, txori batzuk ikusten zituen, eta mikak edota usoak izaten ziren horietako handienak. Liburuan,
|
bazeuden
lertxunak eta basoiloak, miruak, tukanak, txori zezenak, indioilar basatiak, ibisak, urrezko faisaiak; ametsetan ere ikusi ez zituen izakien museo bat zen.
|
|
|
Parkean,
|
bazeuden
gauza liluragarriak asko. Arrain urrezkoak, urdinak eta berdeak zeuzkaten putzuak; zuhaitzetan bat batean gauza zentzudunak esaten zituzten papagaiak; kolibriak, pil pilean zeuden abestiak abesten.
|
|
|
Aldaketak alde ona zuen, jakina, herrialde bateko bi edo hiru ziklista irabazteko lehian egoteko moduan
|
bazeuden
, nor bere taldean egonik, ez zuten herrikideekin lehiatu beharrik izango taldeburu izateko. Anquetilentzat berritasuna ez zen guztiz ona izan, ordea.
|
|
|
Erritmo gehienak azkarrak ziren, bai. Baina disko horretan, ezusteko batzuk ere
|
bazeuden
. Esaterako, letra gehienak" Reuters" ez bezala enigmatikoak ziren.
|
|
|
Atzean, lorategi bat zegoen, hogei bat sagarrondorekin; haren fruta hain txikia zenez, ia ez zuen merezi hura biltzea. Eta honako hauek ere
|
bazeuden
: arropa zuritzeko esparru berde bat, basa-gereziondo bat, eta lur zati bat, krabelinekin eta ira belarrekin, eta beste bat, zauribelarrekin, txortaloekin, maioranarekin eta halako belar estimatuekin.
|
|
|
Segundo bat geroago itzali zen, baina gauza bat erakutsi zidan. Apal batean,
|
bazeuden
linterna elektrikoak. Haietako bat hartu nuen eta bazebilen.
|
|
|
Ordura arte ikusitakoaren arabera, kutxa haien erdia dinamita izan zitekeen. Armairuan lehergai hilkorrak
|
bazeuden
, zergatik ez kutxetan. Horrela izanez gero, zerurako bidaia zoragarria izango nuen, baita zerbitzari alemaniarrek ere, eta inguruko landaren hektarea batek edo.
|
|
|
Gailurra bera, lehen aipatu bezala, zuhaizti txikia zen. Gehienak izeiak ziren, lizar batzuk
|
bazeuden
, baita pagoak ere. Usategi gainean, zuhaitzen goialdearen maila berean nengoen eta harago zegoena ikus nezakeen.
|
|
|
Iluntzeko zortziak aldera, bidaiek nekatu eta zikindutako izaki bat laborariaren eta albaitariaren arteko zerbait atera zen Artinswellgo geltoki txikira, koadrodun plaid zuri beltza beso gainean zuela ez nintzen Eskoziako mugaz harago jantzita eramaten ausartzen. Nasan,
|
bazeuden
pertsona batzuk eta uste nuen hobe zela handik urruntzea, norabideak galdetu baino lehen.
|
|
|
Poliziari egia aitortu eta Scudderrek kontatutako guztia azalduz gero, barre egingo zidaten, besterik ez. Litekeena zen ni atxilotzea, hilketa leporatuta, eta
|
bazeuden
ni urkatzeko behar beste zeharkako froga. Ingalaterran, jende gutxik ezagutzen ninduen, eta ez nuen benetako lagunik ni nolakoa nintzen zinpean deklaratzeko.
|
|
|
Albisteak irakurri ondoren, Scudderren liburuxka beltza atera, eta aztertu egin nuen. Oharrez beteta zegoen, zifraz batez ere, baina izen batzuk ere
|
bazeuden
. Esaterako," Hofgaard"," Luneville" eta" Avocado" hitzak askotan aurkitu nituen, eta, batez ere," Pavia".
|
|
|
Ordura arte, zortea aldekoa izan nuen eta, beharbada, nire aukerarik onena urrutiko bizileku hori izango zen. Dena dela, zuhaitzak
|
bazeuden
eta, horiekin, ezkutatzeko aterpea ere bai.
|
|
|
Jakin minak liluratuta joan zen eta harrapatu egin zuten. Ulertu nuenez, gatazkaren barruan zeuden pertsona gehienak anarkista iraultzaileak ziren; baina, horiez gain,
|
bazeuden
diruagatik jokatzen ari ziren finantzariak ere. Gizon bizkor batek etekin handiak atera ditzake erortzen ari den merkatu batetik, eta bi talde horiei Europa hankaz gora jartzea komeni zitzaien.
|
|
|
Handik, itsaslabarren gainean zegoen belardia ikusten zen, banku ugariz hornituta. Lursail karratuak ere
|
bazeuden
eta, handik, eskailerak jaisten ziren hondartzara. Trafalgar Lodge ere oso garbi ikusten nuen.
|
|
2018
|
|
|
Herririk herri aldeak
|
bazeuden
. Deriok dauka herri horien artean euskaldunen ehunekorik txikiena, baina hango kanposantua hirugarrena da euskarazko hilarrietan, Zamudio eta Sondikaren aurretik.
|
|
|
Bizimodu gogorra, baina nahita nahiezekoa aurrera egiteko. Ez zegoen beste aukerarik, edo hobeto esanda,
|
bazeuden
itsasgintzarekin loturiko beste bi bide: bale ehiza eta korsua, biak izugarri arrisku handikoak zirenak.
|
|
|
Itsu batek berehalaxe atzemanen zuen nor ziren irabazleak eta nor galtzaileak. Bi mundu ziren, eta sagardotegi berean
|
bazeuden
ere, elkar ignoratzen zuten. Lau lagunek bazkaria eskatu eta mahai baten ingurura hurbildu ziren.
|
|
|
Geltokiaren gaineko orubeetan etxebizitza berriak, merkataritza guneak eta abar eraiki nahi zituzten. Herritar asko kontra
|
bazeuden
ere, lanak 2010eko otsailean hasi ziren.
|
|
2019
|
|
|
Noiz bidaiatu ere izan genuen. Izan ere, AFAC eta beste NAEL bat urriaren 28an edota azaroaren lehenengo astean ateratzeko asmotan
|
bazeuden
ere, gurekin taldea sortzeko prest agertu ziren guztiek bi aste lehenago atera nahi zuten, urriaren 14an, hain zuzen. Horrek suposatzen zuen Txinako gobernuak bidali beharreko eta bidaia egiteko derrigorrezkoa zen gonbidapen gutunak denbora gutxiago izango zuela gure eskuetara iristeko, eta ez genekien arrisku hura onartzeko prest ote geunden.
|
|
|
Hala Chongqing-en nola Beijingen, bietan ikusi ahal izan genituen herri abesbatzak parkeetako zuhaitzen azpian kantu kantari, kantatzearen plazer hutsak elkartutako ezezagunez osaturiko abesbatzak. Eta abesteko elkartuta ez
|
bazeuden
, Tai chi egiteko elkartuta zeuden, edota kometak hegan eginarazteko, edo gimnasia egiteko. Guretzat parkeak paseatzeko lekuak edo haurrentzako jolasak dituzten guneak dira.
|
|
|
Hamabi mila dolar eta gehiago. Inork inoiz ikusi zuen diru pila baino gehiago. Eta han
|
bazeuden
aberatsak. Baina gauzetan, ez dirutan.
|
|
|
Hiru lau galdera egitera joan ginen bere etxera. Bisita horretan Agmundr eta Agathe ere
|
bazeuden
. Jannickek sorbaldan ile bat zuen, eta kendu eta lurrera botatzeko aitzakiarekin poltsikoan gorde nuen.
|
|
|
" Hala ere, ez zen oso arraroa moldaviar bat arraunean aritzea. Goiko mailetan, TKE ligan eta abar,
|
bazeuden
errumaniarrak edo beste jatorri batzuetako arraunlariak. Jendeari ez zitzaion arrotza egiten ni han ikustea.
|
|
|
Hor dugu, berriro ere, dualtasunaren borroka etengabea. Aurreko bi inauterietan, eta bereziki Altsasukoan, aurrea eta atzea
|
bazeuden
lehian (zezenaren larrua atzean gizakiarena aurrean) honako honetan goia eta behea, gainekoa eta azpikoa dira irudikatzen direnak. Baina ez dago orekarik zeren gainekoak, naturak, zeruak, Ortzik, normalean azpiko gizajoa menperatzen du; natura irabazle ateratzen da aroetan zehar, lehendabiziko itzulian, baina jarrai dezagun haritik tiraka, oraindik gizakiak ez baitu amore eman eta.
|
|
|
Zergatik da H. sapiens modernoa Homo bakarra? Duela 30.000 urtera arte, Homo generoko beste bi espezie ere
|
bazeuden
Lurrean, neandertalak eta denisovarrak. Zer gertatu zen gaur egun Homo generoaren ordezkari bakarra egoteko planeta osoan?
|
|
|
Egun hartan ikasi nuen esku batek, ongi begiratzen dakienarentzat, erakuts ditzakeela emozioak aurpegi batek bezain ongi, eta aurpegiak baino hobeto ere bai, eskuak aiseago ihes egiten baitio borondatearen kontrolari. Eta esku hartako behatzak luzatu eta tolestu egiten ziren, estutu egiten ziren eta lotu, mimikarik bizienari emanak zeuden, aurpegia eta gorputz osoa geldirik eta zurrun
|
bazeuden
ere.
|
|
2020
|
|
|
Waterlooko etxera joan aurretik erabilitako hotel horretako langileek maite zuten Puigdemont haren eraginez haien inguruan kazetari asko eta, askotan, narritagarriak
|
bazeuden
ere, Puigdemont bera aski apala eta gisakoa iruditzen baitzitzaien.
|
|
|
Antzekotasunak
|
bazeuden
, noski, literatura zegoelako tartean, eta horrek hari fin batez batzen zituen, Elenaren ustez, kasu biak: literatura lotura boteretsua begitantzen zitzaion, adin desberdintasunak eta egoeraren gardentasun eza gaindiarazteko indarra gordetzen zuena bere baitan; Brigitte Trogneux gazteak, ez alferrik, maitasun kortetiarrari buruzko memoria batekin lortu zuen bere letretako lizentziatura...
|
|
|
Ibinagabeitiaren eta Txillardegiren harremanetara etorririk, bien artean formakuntzaz, eta ideologiaz eta mentalitatez alde handiak
|
bazeuden
ere, Txillardegi ezkertiarrago eta elantxobearra eskuindarrago, eta bizkaitarra jesuitetan ikasia izaki autore greko eta batez ere latindarraren ezagutzaile eta miresle Virgilio eta Ovidioren obrak itzuli zituen; Txillardegi, aldiz, kultura modernoa (goa) ren eta J P. Sartre eta B. Russellen miresle izanagatik, abertzaletasunak eta euskaltzaletasunak lotu zituen.
|
|
|
Hori, irteten zirenak, zeren sektara tailerrera betirako itsatsita geratzen zirenak ere
|
bazeuden
. Eta hori zirudien Joelen kasua eta honen irakasle bezalako gainsoldatarena.
|
|
|
Han zegoen, beraien aurrean, zuriz jantzitako andere misteriotsua. Eskuko keinu batez, haren atzetik joateko agindu zien, eta bi gazteek, pijaman kaka eginda
|
bazeuden
ere, atzetik segitu zioten. Lehengo eguneko korridore berberetik barrena eraman zituen eta kanpora atera.
|
|
|
Lortu dut azkenean New Yorketik paseatzea. Altxatu naizenean beheko taberna batera jaitsi naiz kafe bat hartzera bagel batekin, erroskilla moduko ogia, nik gaztarekin aukeratu dut,
|
bazeuden
gozoak ere. Gero hemen inguruan bueltatxo bat eman dut, auzo txinatarrean, polita zegoen, etxe zaharrak beste orratz horien silueta garaiak atzean ikusten direla.
|
|
|
Errepresioa jaun eta jabe zen orduan. Alemanian ez ezik, kanpoan ere
|
bazeuden
espioiak eta kolaboratzaileak. Atzerrikoen burua Markus Wolf izan zen, 1953 tartean.
|
|
|
Alferrik ibili zen ohol zati baten bila," kontramaisu aulki"" bat egiteko. Oholtzar batzuk
|
bazeuden
, baina ez zegoen haiek zerratzeko modurik. Hortaz, jarleku egokirik gabe moldatu beharra izan zuen.
|
|
|
" Zu lama arraroa zara Lobsan" oso gutxitan deitzen zion izenetik Tenzingek bere osagile konpetentzia zuen herrikideari. Bazuen konpetentzia gehiago, hots,
|
bazeuden
mediku azti gehiago inguruetan, bazegoen osasungintza mendebaldekoa erabiltzen zuen botika mediku modernoa herritik oinez bi ordura. Haatik, Lobsan Lama zen itzala egiten zion bakarra auzokideen begiruneari zegokionez.
|
|
|
Aginduei jarraituz, emaztea meta lanetan utzi eta txabolara hurreratu zen jite akituko Jangboo artzain agurea. Bazkan ari zen artalde iletsua ez zen aztoratu artzainaren lasterraldiarekin, erakutsi zuen liraintasunari baino haren urrats geldoei ohituago
|
bazeuden
ere. Inoren gustukoa izan ez bisitariak norbera bertan egon gabe etxeko sutondoan zain izatea, eta arrapaladan egin zuen maldan behera bere etxolara arte.
|
|
|
Han baziren beste bi edo hiru auto aparkaturik, eta bidaiariak kanpoan ari ziren paseatzen eta hankak luzatzen. Jatetxearen kanpo aldeko argiak piztuta
|
bazeuden
ere, ateak eta leihoak zeharo itxita zeuzkan. Ate nagusian" descanso semanal" (asteko atseden eguna) zioen txartela eskegita zeukaten.
|
|
|
Horretarako gondola zapal baten itxura zuen gibel handiko gabarra irauli ezina erabiltzen zuen eta hor egoten zen edozein urte sasoitan bere gabarraz eta bera palaz ibaiaren hondoari hondarra lapurtu nahian. Nire ustez, eta nire gogoak ez badit hutsik egiten,
|
bazeuden
beste gizonak lan berbera egiten zutenak, baina hauek gabarratik jaitsi gabe eta metalezko pala baten bidez aritzen ziren hondoak nahastekatzen eta hondarra ateratzen. Baina nire gogoetak egunero Urumea ibai lagunak bustitzen zuen gizonarengana eraman ninduen.
|
|
|
Egia da, bai, alde batetik bidezkoa ikusten nuela Alaini kalte ordain bat ematea nire erruagatik dibortziatuko bagina, nire alboan aguantatutako urte guztiengatik. Baina beste arrazoiak ere
|
bazeuden
nire interesen aurkako akordio horretara iristeko. " Jet seteko lehenengo gay ezkontza" zen jada gurea, horrela bataiatu zuten, eta ez dago jet seteko ezkontzarik aurreakordiorik gabe.
|
|
2021
|
|
|
Txikitan ezagututakoa bederen, bertan jaio eta bizi naizelako, hor daude nire haurtzaroko bizipen gehienak, samurrak eta ahastuezinak suertatzen zaizkidanak, halakoak izan baitziren gehien gehienak geroxeago gertatutakoa gertatu arte. Hala ere, berriro esan behar dut ez dagoela horretan aparteko meriturik, topikoari gogor eta agian apurtxo bat sinesgogor ere eutsiz haurtzaroa benetako aberria omen da ni, Seneca handiari jarraituz, aberria zoriontsua izan zineneko/ zareneko herria besterik ez delakoan nago, honek, ostera, garrantzirik gabeko ezer izaten jarraitzen du; zoritxarrez garai hartan, umetzarotan, Luzaron
|
bazeuden
guztiz alderantziz uste zutenak, aberria, edonongoa zein edonolakoa, itsu itsuan gurtu eta guztiz gain odolezko sakrifizioak eta guzti ere eskaini behar zitzaizkion jainko ahalguztiduna eta asegaitza zela zin zinez uste zutenak.
|
|
|
Baina, ezin dudana ulertu, are gutxiago onartu, eta badirudi garai batean hala izatea nahi zutela, gure aitak, Luzaroko ustezko gizonik aberatsena izanagatik, bere burua karlistatzat izanagatik, Francoren garaian zinegotzia izanagatik, kanpotik etorri eta Garizabal batekin ezkondu izanagatik, heriotza merezi zuena. Herrian
|
bazeuden
, ordea, hala uste zutenak, besteak beste, orain etxetik irten berri den zinegotzi gazte honen anaia handia, hil batzutan gure aitaren lantegian egon eta gero kanporatu behar zuena inork esan gabe langileburu jokatu egin baitzuen gainerakoei beti aginduka eta mehatxuka, agian gure amaren lehengusu baten semea zela sinetsita edo garizabaldar peto peto bat izanda aginduka eta mehatxuka egiteko eskub... Edonola ere, gure amaren lehengusuaren semeak ez zion gure aitari inoiz barkatu kanporatu izana, eta bazirudien lana gutxienekoa zela, lantegitik irten eta jarraian beste lan berri bat topatu baitzuen, benetan barkaezina zitzaiona gure aitak aintzakotzat hartu ez izana omen zen, hau da, familia artean halabeharrez onartu eta gero, edo hobeto esanda, onartzekotan zegoen arrotza izanda, inolako begirunerik erakutsi ez ziona.
|
|
|
Tamalez, herrian
|
bazeuden
zurrumurru maltzur horiek oso gogotan zituztenak, gehienak asmatuta izanda ere, horietako asko gezur borobilak, ahazteko gertu ez zeudenak, euren ustez kontu guztiok ez dakit nik zeren errudun bihurtzen gintuzten. Baina bai, nolabait errudun bihurtzen gintuzten, Abalostar guzti guztiak, gainera.
|
|
|
Ez dakit alkateak nire omenez esandako hitzak merezi behar adina aditu eta balioztatu ditudan. Gorputza bakarrik dut aretoan, gogoa ostera nire aitaren hilketaren egunean, begira ditudan aurpegi gehienak
|
bazeuden
egun hartan gure aitaren gorpuaren ondoan, gaur ez bezala, txaloka ari direla, egun hartan aurpegi gehienok isilik zeuden, beste batzuk, ostera, ez zeuden, ezkututan zeudelako edo agian gure aitaren heriotza xanpainaz ospatuz, euren kideek kartzeletan ohi dutenez, hiltzaileei nolabait, bai estrategikoki, bai gogoz, lagundu egin zietenak. Horiek dira orain faltan sumatzen ditudanak, egia esan, alkate eta zinegotziekin batera egotea espero nuen, udal honetan gaur egun ere bigarren indar politikoa direla baitakit, oraindik ere izugarrizko indarra dutela luzarotarren iritziak baldintzatzeko zein gaitzesteko.
|
|
|
Eta baldin
|
bazeuden
, zer dela eta egunero etxetik irten behar nuen nonbait mota guztietako txapuzak egitera?
|
|
|
Baina antzekotasunak ere
|
bazeuden
biktima guztien artean. Guztiak, hamarrak, ez zituzten aurkitu zituzten lekuan bertan hil, ostera, beste lekuren batean hil eta haien gorpuak ezkutatzen saiatu zen hiltzailea edo hiltzaileak.
|
|
|
Aurkitutako hamar biktimen kasuekin alderatuta, Shannan Gilberten desagerpenaren kasuan funtsezko ezberdintasunak zeuden: Shannan ez zen bakarrik eta telefonorik gabe joan bezeroarekin elkartzera, lagunduta baizik, eta, gauaren erdian desagertu baino lehen, erdi zoratuta korrika ikusi zuten lekukoak
|
bazeuden
.
|
|
|
Akusatuaren aurka zenbat eta zigor handiagoa lortu, harik eta handiagoa izango zen ere normalean biktimaren aldeko kalte ordaina, eta horrela Spotak, legea defendatzeaz gain fiskalaren lana diru sarrera handiagoak lortzen zituen. Horretaz gain, maila goragoko ustelkeria zantzuak ere
|
bazeuden
Spotaren gainean. Aipatu dugu 2011ko hauteskunde exekutiboetan Spotaren aldeko hautagaia, Bellone, hautatu zutela aurreko Ahaldun Nagusia ez zelako aurkeztu.
|
|
|
Lau mila kaio
|
bazeuden
multzotasunean, gertatutakoak ikaratuak, eta DEABRUA! garrasia enbata haizea bailitzan gurutzatu zen haien artean.
|
|
2022
|
|
|
Erantzuna:
|
bazeuden
liburu pazifista asko Gibran, Tagore, Fromm, del Basto.... Haien artean, Zientzia eta kontzientzia Aro Atomikoan, Max eta Hedwig Born.
|
|
|
Vashtiren hitzaldia, hamar minutukoa, ondo hartu zuten, eta bukaeran berak eta entzuleetako askok itsasoari buruzko hitzaldia entzun zuten;
|
bazeuden
ideia batzuk itsasotik atera zitezkeenak; hizlariak arnasgailua jantzi eta bisitatu egin zuen oraintsu. Gero Vashtik jan egin zuen, lagun askorekin egin zuen berba, bainua hartu zuen, elkarrizketa gehiago izan zituen, eta ohea eskatu zuen.
|
|
|
Laugarren egunean zeramika eta beira tailerrak bisitatu zituzten. Zerratokia, zurgindegia eta gurdi lantegia ongi antolatuta
|
bazeuden
ere, arruntagoak eta maizago ikusten ziren, baina zeramika eta beira lantegiak bereziak eta apartak ziren. Inon ez ziren halako zeramika eta beirak egiten.
|
|
|
Hori nabari zen kanpoko harresiengatik, gaztelu gotor eta kuartel handiengatik, baina baita heldu baino lehen egun osoan aurkitu zituzten zaintza taldeengatik. Herrian, nekazariak, artzainak eta merkatariak
|
bazeuden
, baina gehienak ez ziren baskoiak. Nekazari asko mozarabeak ziren eta merkatariak, franko, gaskoi eta judutarrak.
|
|
|
Bazekien ez zitzaiola esnea gustatzen. Laranjak bai, baina poltsa hartan lau
|
bazeuden
, bost ere bai, agian. Lata bat pate esnearen truke, beste bat laranja biren truke eta..., tira, hirugarren lata..., badakizu.
|
|
|
Grezia klasikoaren garaian ere, itxura guztien arabera, sermoiak txalotzeko ohitura bazegoen IV. eta V. mendeetan jada, lihozko arropak astinduz. Garai batean, hil beiletan negar egiten zuten profesionalak zeuden bezala (negar kantariak, erostariak, auhendariak, adiagileak, adiakariak, minduriak),
|
bazeuden
txalogile profesionalak ere, antzokietara doan sartzen uzten zietenak txalo grinatsuen truk. Frantzian, ezaguna denez, instituzio txalogile erakunde txalotar, honi la claque, zeritzon.
|
|
|
Ez horregatik, motel, eta pozten nauk goxoak baldin
|
bazeuden
! On egin!
|
|
|
Baserriko ate guztietatik begiratu, eta azkenik, sagasti aldera ematen zuen ate parean, arrasto batzuk ikusi zituzten elurretan, ordurako estali samarrak baldin
|
bazeuden
ere; izan ere, oraindik mara mara jarraitzen zuen, sorgin haize bizkorrarekin batera. Jarraian, elurretarako modu egokian jantzi, esku argi bat hartu, eta, aita eta bi anaia zaharrenak Manexen bila abiatu ziren.
|
|
|
Bidea, artasoroaren eta zumardi baten artean zegoen; lizar batzuk ere
|
bazeuden
bien artean. Hantxe kokatu zuen kanpadenda, belen abarrak eta gainerako hegazti lapurrak handik etorriko zirelakoan.
|
|
|
Hesiak, pare hartan, elorri beltz handi batzuk zeuzkan, eta denen artean, alegia, elorri handi, lahar luze eta lizar motzaren artean, txabolatxo antzeko zulo bat egiten zuten, eta hantxe egoten ziren Manex eta anaia hura behin baino gehiagotan, hiruzpalau hilabeteko txerrikume haiek zaintzen zituzten bitartean. Barruan bi harri handixko gutxienez
|
bazeuden
, eta haietan esertzen ziren biak sarritan askaltzeko, txerritxoak kanpoan ari ziren bitartean.
|
|
|
Baserrian bazuten elur lera bat, zurezkoa, anaia zaharrenek lehenagotik egina, eta, hartan ere hagitz gustura aritzen zen Manex gora eta behera, besteek uzten ziotenean, jakina. Zorioneko egun hartan, baserritar txikia jaiki zenerako
|
bazeuden
15 zentimetro elur baino gehiago, eta, esan liteke egun osoan ia ia ez zuela batere atertu, horregatik, gauerako oso elur geruza handia jarri zuen, 60ren zentimetro; mutikoa, pozak txoratzen hura ikusita! Baina, horrenbeste bota baino lehen, goizean eta bazkal aurrean ere bete betean aprobetxatu zuen egoera hura, bakarka eta taldeka, gorago azaldutako moduan.
|
|
|
Gainera, goiz osoan zehar ere halaxe jarraitu zuen elurra bota eta bota. Horren ondorioz, bazkalondorako
|
bazeuden
beste hamar bat zentimetro gutxienez.
|
|
|
Abenduan ongi sartuta baldin
|
bazeuden
ere, baserri haren inguruan zeuden sagarrondo haietako askok, errege sagarrak ematen zituztenez gero, sagar batzuek luzaroan irauten zuten zuhaitzen adarretan, izotzaldi handiak iritsi arte edo, horrexegatik zozoek, besteak beste, aprobetxatu egiten zuten jateko adarretan gelditzen ziren sagar bakan haietatik. Abendu aldean oso ohikoa izaten zen, sagar arboletan ikustea fruta batzuk mokokatuta, zulaturik eta pixka bat janda; horixe zozoen eta gainerakoen lanaren ondorioa izaten zen.
|
|
|
Txorikumea arriskuaz ohartu bezain laster, alboko lizar batera joan zen bere hegaldi baldarrean. Baina, sagarrondoan
|
bazeuden
oraindik beste bi kaskabeltz kume. Haietako bat aukeratu eta hari saiatu zitzaion hirugarren aldiz harri koskorra botatzen.
|
|
|
zainzuriak, fritoak, entsaladilla, solomo, arrain irin arrautzeztatuak, frutak, jogurtak, flan eta tarta aukeran. Edateko ez zegoen alkoholezko edaririk, baina freskagarriak eta beste edari goxo batzuk
|
bazeuden
. Aukera izan nuen pertsona askorekin hitz egiteko eta haietako batzuk ezagutzeko.
|
|
2023
|
|
|
Aitak hasieratik zekien zurrumurrua egia zela. Marbellako lagunek kontatu zioten eta bazekien haiek ez ziotela alabaren inguruko esamesarik kontatuko ehuneko ehunean ziur ez
|
bazeuden
. Gainera toreroa ondo ezagutzen zuen aitak, jaio zenetik ezagutzen zuen, eta bazekien hortaz zer nolako ohiturak ikasi zituen hark txikitandik.
|
|
|
Zalantza horrek inarrosten zituen gurasoak. Zer gertatuko zitzaion Adele gizajoari noizbait beraiek ez
|
bazeuden
–Buruaski izaten irakatsi behar zioten, master bat sekula ikasiko ez bazuen ere.
|
|
|
Gizon ezkongabeak ere
|
bazeuden
zentralean lanean, noski, baina haiengandik ezta adeitasun handirik ez nuen jasotzen. Uste dut lehenago ere aipatu dudala hau.
|
|
|
Nik garai hartan neraman moja bizimodua ez zen ezeren edo inoren adierazgarri, bitxikeria bat zen orduan jada. Elizak egun baino beteagoak
|
bazeuden
ere, jende guztia ez zen mezatara joaten, ezta urrundik ere. Neska gazte guztiak ez ziren katekista, Inma eta biok bezala; freakyen gauza zen katekista izatea orduan jada, freaky hitza orduan erabili bagenu.
|
|
|
Sexu iraultza aspaldian gertatua zen, esan dudanez; emakumeek, ni bezalako emakume gazteek, pilula antikontzeptiboak hartzen zituzten eta jendeak ezkontza aurreko eta ezkontzatik kanpoko sexu harremanak zeuzkan. Eta drogak ere
|
bazeuden
. Barra barra.
|
|
|
Ni neskatila txikia nintzenean ere, oraindik sesio bikoitz horiek
|
bazeuden
. Orduan ikusi nituen lehen aldiz aititaren pelikulak.
|
|
|
Alemaniako biztanleen hiru laurden nekazaritzatik bizi ziren (Abellán, 1990). Alemaniako lurrik gehiena printzeen, nobleen eta eliztarren esku zegoen, nahiz eta nekazari askeak ere
|
bazeuden
. Hamabosgarren mendean nekazarien matxinada ugari izan ziren Alemanian (Babieran, Alsazian, Renanian, Salzburgon, Karintian, Estrasburgon), baina XVI. mendearen hasieran nekazarien talde sozialak zapaldurik jarraitzen zuen; beren lurren jabe ziren nekazariek gero eta zerga handiagoak ordaindu behar zituzten.
|
|
|
Gure atzean ordea bagenekien batek baino gehiagok" euskokoñazoak" deitzen ziguna. Dena dela, egon
|
bazeuden
ere gure artean maila ezberdinak, jakina, gure ikaskide gehienek eguneroko elkarbizitzaren ondorioz edo egindako sailkapena, eta euskokoñazoetan euskoñazo Tiñoso eta Kakanarrua bezalakoak duda zipitzik gabe, hauek izaten baitziren nire ustetan aurrerapauso handi hori bezalako ahoberokeriak etengabe botatzen zituztenak jendartean inolako erreparo edo lotsa barik.
|
|
|
Institutuan ere, eta aspaldiko partez,
|
bazeuden
irakasleak Euskal Herriaren askatasunaren alde egiten zutenak gogor eta etengabe, hau da, egundoko txapak botatzen zizkigutenak noizean behin politikaren kontura, gu bezain abertzale edo iraultzaile sutsuak zirenak, zuzendariak edo guraso elkarteko baten batek egiten zizkigun eragozpen edo debekatze saioei aurre egiten zietenak demokrazia eskolan hasten den leloarekin.
|
|
|
Memoria zaintzekotan, abiapuntu logikoenetako bat argazkiak zirela pentsatu zuen. Etxe hartan
|
bazeuden
aspaldiko argazkiz betetako albumak eta kutxak. Goiza horiek bilatzen eta txukuntzen pasa zezakeen, gurasoak etortzean haien inguruko hizketaldia sortu ahal izateko.
|
|
|
Ederki lo egin zuela iruditu zitzaion, azken urteetan gurasoek trasteak gordetzeko erabilitako bere betiko logelan. Oraindik ere
|
bazeuden
mugitu gabeko kutxa batzuk gelaren bazter batean, desegin gabeko maletaren ondoan. Baina horrek ez zuen bereziki arduratzen.
|