|
2000
|
|
|
edo Utopiaren alde gaude, paradisua Lurrean eraiki ahal izaiteko, edo Makiaveloren alde, infernua sortzeko...". Eta Miguelek argi zituen bere ideiak, eta sinetsirik zegoen ezen Paradisurako bidean
|
zegoela
Lurra, Kris tok gizonen arteko anaitasuna predikatu zuenez gero, eta Kristok, historiaren buruan, garaile behar zuenez gero. Baina zu ez zeunden hartan guztiz ados, ez Uto piaren kontra zeundelako, baina uste zenuelako ezen Utopiaren aldeko borroketan peril handi bat zegoela:
|
|
2002
|
|
|
Gaur egun ere, oraindik beroketa zalantzan jartzen duten iritziak dauden arren, eztabaida ez
|
dago
Lurraren tenperatura igoeraren abiaduraren inguruan.
|
|
2005
|
|
|
Arroka igneoa hozten den heinean magnetismoa lasaitu egiten da, eta Curie tenperaturatik gutxi gorabehera 100 °C azpitik (blokeo tenperatura), magnetismoa lerrokatuta gelditzen da orduko eremu geomagnetikoaren norabidearekiko (1.31.B. irudia). Tenperatura baxuagoetan arrokek ez dute eremu magnetikoaren aldaketarik sumatzen eta, ondorioz, berriro berotzen ez diren bitartean, blokeo tenperatura lortu zuteneko unean
|
zegoen
Lurraren eremu magnetikoaren norabidea gordeko dute. Elementu ferromagnetikodun mineral gehienek ez dute ikerketa paleomagnetikoetarako interesik, beraien Curie tenperatura 0 °C azpitik baitago; Curie tenperatura 400 °C bitartean duen mineral garrantzitsuena, zalantzarik gabe, magnetita. Fe3O4?
|
|
|
Curie tenperaturaren azpitik gutxi gorabehera 100 °C jaitsiz gero, pikorren magnetismoa Lurraren eremu magnetikoarekiko lerrokatzen da. Tenperatura horren azpitik lerrokadura mantendu egiten denez, arrokek mineralen kristalizazio garaian
|
zegoen
Lurraren eremu magnetikoaren norabidea gordetzen dute deboran zehar.
|
|
|
XIX. mendean, koba eta mehategi sakonetan lortutako datuez baliatuz, Lurraren tenperatura sakonerarekin handitu egiten dela jakin zen. Beroa tenperatura altuko eremuetatik eremu hotzagoetara garraiatua denez, argi
|
dago
Lurraren barne eremuetatik beroa galtzen dela. Gertakizun horrek Lurraren barne eremuetako prozesu eta konposizioa era egokian ezagutu eta ulertzeko erantzun beharreko galdera ugari sortzen ditu.
|
|
|
Foku edo hipozentroaren sakonera zehazteko biderik zuzenena sismogramen sakoneko fasea (pP) deritzona finkatzea da. Sakoneko fasea (pP) fokutik erlatiboki gertu
|
dagoen
Lurraren azaleko puntu batean islatutako uhina da (1.7 irudia). Lurrikaratik tarte batera kokatutako sismografoetara pP uhinak uhinen ondoren heltzen dira, denbora epea distantziarekin gutxi aldatzen da eta sakonerarekin, aldiz, nabarmen.
|
|
|
Arrokak eraketa garaian emeki magnetizatuak izan daitezke, hozketan zehar laben kasuan eta metaketan arroka sedimentarioen kasuan? eta, ondorioz, arroketako mineral burdinatsuak eraketa garaian
|
zegoen
Lurraren eremu magnetikoaren norabidearekiko lerrokatuta orientatzen dira. Arroken hondar magnetismoaren deklinazioa eta okerdura neurtuz arroka eratu zeneko garaian Ipar polo magnetikoak zuen kokapena zehatz daiteke (1.3.3 atala).
|
|
2006
|
|
|
Noiz
|
dago
Lurra Eguzkitik hurbilago. Udan ala neguan?
|
|
|
Merkurio eta Artizarra Eguzkitik hurbilago
|
daude
Lurra bera baino. Horregatik deitzen dira barne planetak, hain zuzen ere.
|
|
|
Gaur egun, XIX. mendearen amaierako tenperatura baino 0,8 gradu zentigradu gorago
|
dago
Lurra.
|
|
2007
|
|
|
Nerea Markaide proiektu arduradunaren esanean, gauza arina eta ahula dirudi, baina kontuan izan behar da espazioan ez dagoela grabitaterik, ez
|
dago
Lurrean daukagun airearen pisurik. Hori guztia kontuan izanda, eta hainbat kalkulu eta entsegu egin ostean ikusi dute ahultasun hori nahikoa dela.
|
|
|
Hidrogeno atomoak elkarrekin fusionatuz, eguzkiari energia ematen dion prozesua berregin nahi zuenTellerrek. Hidrogeno atomoak elkarrekin fusionatzeko energia ikaragarria behar da; horretarako gai izango zen indar bakar bat
|
zegoen
Lurrean: Oppenheimerren bonba atomikoa.
|
|
2008
|
|
|
Tenperaturak alde batera utzita,
|
badaude
Lurra berotu dela adierazten duten beste arrasto batzuk ere: poloetako izotz geruzak eta mendiko glaziarrek atzera egin dute, oro har, eta ozeanoak berotu egin dira.
|
|
|
Apur bat hurbilduz gero egoerak nabarmen egiten du hobera. Hortxe
|
dago
Lurra. Eta horixe da gure planetaren zorte handia:
|
|
|
Edertasun liluragarriko lekua da. Baina bertan
|
daude
Lurraren historiako hondamendirik handienetako baten frogak.
|
|
2009
|
|
|
Alvarez aita semeak ziren, eta lagina Italiako Umbria eskualdekoa zen, Gubbiokoa. Iridioa asteroide baten talkaren ondorioz
|
zegoela
Lurrean proposatu zuten Alvareztarrek.
|
|
|
Neutrinoei dagokienez, elkarrekintza oso txikia da, batetik, elektrikoki neutroak direlako, eta, bestetik, ia masarik ez dutelako. Hala, Lurrera segundoro iristen diren milioika neutrinoetako gehien gehienek alderik alde zeharkatzen dute Lurra, inolako elkarrekintzarik
|
egon gabe
Lurra eratzen duten partikulekin. Oso oso noizean behin bakarrik gertatzen da elkarrekintzaren bat.
|
|
|
Baina lurreratzeak eta lurrak berez beldurra ematen diote. Gizonak, amatasuna, maitasuna eta bestelako ardura batzuk
|
daude
Lurrean, eta nahiago ditu eragotzi. Bien bitartean, Julian mediku gazteak Ushuaiara bidaiatu behar du emaztearen errautsak elkar ezagutu zuten lekura botatzeko.
|
|
|
BANAGO ETA EZ
|
NAGO
LURREAN
|
|
2010
|
|
|
Hausnartu. Konturatu
|
badagoela
Lurrarekin bat bizitzeko modua.
|
|
|
Gizakiak ezagutu zuen lehenengo sistema independentea izan zen, nabarmendu du Santiago Pérez Hoyos EHUko astrofisikariak. Hau da, lehenengo aldiz ikusi zen
|
badaudela
Lurrarekiko independente mugitzen diren gorputzak. Eta erabilera asko eman zizkioten sistema horri, baita astronomiatik kanpo ere.
|
|
|
Izan ere, zenbat eta hurbilago
|
zauden
Lurra bezalako objektu handi
|
|
2011
|
|
|
Geologoak ados
|
daude
Lurraren historian lau superkontinente sortu eta desegin direlako hipotesiarekin. Batzuek diote beste bi aldiz ere gertatu dela hori, baina aditu guztiak ez datoz bat.
|
|
|
Laburbilduz, esan genezake itsasoa gazia dela lurra eratzeko gertatu ziren prozesuen orekaren emaitza hori delako. Oso labur esanda, lurrun masa erraldoia imajina dezakegu, gaur egungo bolumena baino 2.000 aldiz handiagoa, eta bere kondizioak aldatuz doaz, hozten doa, grabitateak bere lana egiten du, eta azkenean, orain dela 200 milioi urte inguru, urak zeharo estalita
|
zegoen
Lurra, gaur egun duen antzerako gazitasunarekin.
|
|
|
Gizakiaren sustraitzea mehatxaturik dago; eta sustraigabetze hori ez dator soilik gizakiaren axolagabekeria eta azalkeriatik, gure garaiaren izpiritu enigmatikotik baizik. Hau kontuan harturik, Heideggerrek itauntzen du ea etorkizuneko gizakia
|
dagokion
Lurrean sustraiturik hazi eta ondu ote den, izpirituaren askatasunera iristearren, ala, alderantziz, planifikazioaren eta kalkuluaren atzaparrek harrapatuko duten osotoro.
|
|
2012
|
|
|
EAEko eremuan, onarpenaren zain
|
dauden
Lurra, Lore, Saia eta Landarre hidrokarburo ikerketa baimenak atzera bota.
|
|
|
Heliosfera barruan
|
dago
Lurra. Eguzkiaren argia eta beroa iristen zaio, bai eta eguzki haizea ere.
|
|
2013
|
|
|
Era honetako galderei erantzun diezu: Nola osatuta
|
dago
Lurra. Zer nolako dinamika eta eraginak sortzen ditu?
|
|
|
2154 urtean, gizateria bitan banatua dago: dirudunak Elysium izeneko espazio estazioan bizi dira luxuak inguratuta; eta dirurik ez dutenak, berriz, baldintza txarrenetan zeharo sarraskituta eta jendez gainezka
|
dagoen
Lurrean. Azken horiek guztiz debekatua dute Elysiumera sartzea, beraz, debeku hori apurtzea amesten dute.
|
|
|
Duela 100 urte gizakiak unibertsoan barna barreiatuta
|
zeudela
Lurra gerra lazgarri baten erdigune bihurtu zen.
|
|
2014
|
|
|
Mundu zabalean, edonon dago, itsasoan izan ezik. Antartikan eta basamortuan ere badago?. Azken datuen arabera, 18.000 espezie inguru
|
daude
Lurrean; 1.000 Iberiar penintsulan eta 666 Euskal Autonomia Erkidegoan. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, baina, goroldioaren %10 dago galtzeko arriskuan; zazpi espezie, gutxi gorabehera.
|
|
|
2007an Txileko Santiagotik Zeelanda Berrira zihoan hegazkin batek espazioko zabor zaborraren zati bat bere posiziotik zortzi kilometrora eman zuen. Arazoa gero eta handiagoa da, eta baliteke une bat iristea hondakin horiek
|
dauden
Lurraren orbita zeharkatzeko. Zenbat eta zabor espazial gehiago egon, orduan eta inpaktu gehiago sortzen dira beste objektu batzuekin, zabor bihurtzen dira, eta abar.
|
|
|
Gizon bakarti bat baino gauza ahulagorik al
|
dago
Lurrean?
|
|
2015
|
|
|
Ez dakigu zer gertatuko den gurekin XXI. mende berri honetan, gainezka
|
dagoen
Lur honetan «gosez hildakoen» erasoak edozein gutizia aristokratiko zurbil dezakeenean. Eurek ere, pobreen gehiengoak, orain dela gutxi arte isilduak, kultuak nahi dute izan.
|
|
|
Eliza botere oldarkorraz baliatzen ez den bitartean, badira Elizarengan oraindik ere euskarria eta bestea laguntzeko bidea ikusten dutenak. Hauentzat agerian geratu da ez
|
dagoela
Lurrean justizia egiterik eta, ondorioz, Jainkoarenganako itxaropena baino ez zaiela geratzen. Hauen kasuan behintzat, lilura desegiteak berak lilura desegitearen ideiarekiko lilura desegite erradikal berria ekarri du.
|
|
2016
|
|
|
Zergatik da H. sapiens modernoa Homo bakarra? Duela 30.000 urtera arte, Homo generoko beste bi espezie ere
|
bazeuden
Lurrean, neandertalak eta denisovarrak. Zer gertatu zen gaur egun Homo generoaren ordezkari bakarra egoteko planeta osoan?
|
|
|
Lurraren historian izandako gertaera garrantzitsuenen arabera antolatuta
|
dago
Lurraren historiaren
|
|
|
Gaian eta geografian hurbilago, Bibliako kosmologian ere ageri da, bertan eguzkiaren gaueko alderantzizko bidea ez baita lurpean gertatzen ortzi gangaren atzetik baizik. Izan ere, Egipto zaharrean ez bezala, eguzkia sartaldean ezkutatzen deneko eta goizean irteten deneko zuloak ez
|
daude
Lurrean, Lurpeko munduko bideei lotuta, ortzi gangan baizik. Horietako batean ezkutatzen da eguzkia eta ortziaren atzetik egiten du gauez alderantzizko bidea, hurrengo goizean sortaldean beste zulo batetik atera eta eguna zabalduko duen arte.
|
|
2017
|
|
|
Jonek paratu zuen aurpegiagatik, ez
|
zegoela
Lurrarekin batere ados erran zitekeen.
|
|
|
Lurraren ahots sakonak alimaleko ezustea eman zion Mikeli, Tutankamon bera agertu izan balitz bezala. Kuleroetan eta titiak agerian
|
zegoen
Lurra. Mikelek hamaika aldiz ikusia zuen biluzik; hala ere, ahalkea sentitu zuen, beti bezala.
|
|
|
Edozein modutan, hor
|
zegoen
Lurra, bere parean, don Pedro Iparragirreren mamuak bidalitako mezularia balitz bezala. Mezulari xelebrea nolanahi ere, Aurorak ez baitzuen aitaren morroiak horrelako piura izaterik espero.
|
|
|
Leihoa irekia
|
zegoen
Lurrak esaldia akitu orduko. Biba Mikel, arraioa!
|
|
|
Lurraren historian izandako gertaera garrantzitsuenen arabera antolatuta
|
dago
Lurraren historiaren kronologia. Nola adosten dituzte zientzialariek periodo geologiko berriak?
|
|
2018
|
|
|
Epe gertukoenari begiratzen badiogu, alegia, azken 2,6 milioi urteei Kuaternarioa, klima aldaketa asko izan dira, baina, gehienez, 6 C-ko aldea izan da glaziazioen eta interglaziazioen artean. Azken interglazialean, hau da, azken bi glaziazioen arteko tarterik beroenean, orain baino 2 C gehiago baino ez
|
zegoen
Lurrean.
|
|
|
Hasteko, ez
|
dagoelako
Lurrean girotuta; hor hasten dira konplikazioak, nola jantzi irudiekin eta zer soinu erabili. Asmatu egin behar izan dut guztia.
|
|
|
Sekretu arriskutsu bat lurperatuta
|
dago
Lurrean.
|
|
2019
|
|
|
Azken batean, liburu honetan zer dago? Dixonek pentsatzen du aldaketa gradualistiko bategatik desagertu dela gizakia, eta, 50 milioi urte geroago, animalia horiek
|
daude
Lurrean. 1990etik hona, baina, katastrofeek beste onarpen bat dute.
|
|
|
Hortaz, gizakia desagertu ondoren ere, talde bat nagusituko da, ez espezie bakar bat. Ikusi egin litzateke zer kondizio
|
dauden
Lurrean kasu horretan, eta kondizio horietan ondoen moldatzen direnek egingo dute aurrera. Adibidez, gaur egun, gizakiaren ondorioak gehien sufritzen dituzten animaliak ugaztun handiak dira, hala nola primateak eta habitatik gabe geratzen ari diren beste animalia asko.
|
|
|
Zergatik da H. sapiens modernoa Homo bakarra? Duela 30.000 urtera arte, Homo generoko beste bi espezie ere
|
bazeuden
Lurrean, neandertalak eta denisovarrak. Zer gertatu zen gaur egun Homo generoaren ordezkari bakarra egoteko planeta osoan?
|
|
|
Ez zenuten Lurreko laborategia aurkitu ez
|
dagoelako
Lurrean.
|
|
2020
|
|
|
Legealdi honetan onartzea nahiko nuke, 2004an onartu ziren Arau Subsidiarioak egokitu egin behar ditugulako. Indarrean
|
dauden
Lurraren Legera, Lurralde Plan Partzialera eta Lurralde Antolamenduaren Gidalerroetara doitu behar dugu. Batez ere berritze ariketa bat izango da, ez dugu lursail berririk kolonizatuko plan horretan.
|
|
|
John Cleves Symmes Jr.() militar eta merkatariak funtsezko ezaugarri bat gehitu zion teoriari: poloetan irekia
|
zegoen
Lurraren esfera, handik sartzen zen barruko zibilizazioak behar zituen argia eta berotasuna, eta, bere gidaritzapean, handik sartuko ziren Lurrazaleko esploratzaileak. Interes zientifikoaz gain, Symmesen proiektuak interes ekonomikoa ere bazuen, lurpeko biztanleekin merkataritza harreman etekintsuak abiatzeko asmoa baitzeukan.
|
|
|
Dena dela, 2020ko Aberri Egun honek aro berri baten hasiera behar luke izan. Besteak beste, nolako aberria eraiki nahi dugun hausnartu, eztabaidatu eta adostera kondenatuta
|
baikaude
Lurraren zutabeak ere dardarka jarri dituen debakle honen ondoren. Nolako aberria, nolako herria, nolako gizartea.
|
|
|
–Ikusten, Babil? Ikusten zer
|
dagoen
Lurraren bihotzean. Tentuz ibili ahobeltz frantsestu honekin, ez baitaki engainutan aritzen bertzerik –hagitz begirada larderiatsua zuzendu du gero Laurenengana.
|
|
2021
|
|
|
Txori eroa erran zuen xamurki. Norbait
|
badago
Lurrean beste bati erakuts diezaiokeela nola ikusi daitekeen mila milietako urruntasunean, hi haiz Jon, Jon Salbatore Kaio. Hondarrari so gelditu zen:
|
|
|
Hipoteka autoeragilea, lurzoruari finkatua
|
badago
Lurrean finkatutzat jotzen da mugikorra ez den edozein etxe, hau da, lurrean finkatua dagoena. Eraiki nahi den etxebizitza aurrefabrikatuak baldintza hori betetzen badu, hipoteka autosustatzaile baten bidez finantzatu daiteke eraikuntza.
|
|
|
Baina arrainak
|
daude
Lurrean, ezta?
|
|
2022
|
|
|
Baldin eta Gaia organismo bat bada, bere hedapena mugatua
|
dago
Lurraren tamainagatik; organismo bezala atmosferak mugatzen du kanpo aldetik eta barne aldetik, berriz, Lurraren nukleoak eta mantuak mugatua dago. Lurraren barrena dominatzen duen eremu ez organikoari Vulcano deitzen badiogu, elkarrekintza sakon bat egon du bi eremuen artean.
|
|
|
Zehazki, Huttonek zientzia berri bat proposatu zuen: Geofisiologia (Lurraren fisiologia) eta superorganismoaren ideaiatik ez oso urrun
|
dauden
Lurraren ideiekin lana egiten du.
|
|
|
Pertsona gehiago, baliabide gehiago Nazio Batuen Erakundearen (NBE) azken datuen arabera, 2019an 7.700 milioi pertsona
|
zeuden
Lurraren gainean. Erakundeak 2050erako egindako kalkuluen arabera, 2.000 milioi biztanle gehiago izango ditu.
|
|
|
Ez dago mezu apokaliptikorik. Dimorphos asteroidea ez
|
dago
Lurraren ibilbidean, eta ez dago hark planeta suntsitzeko arriskurik. Baina esperimentu interesgarria egingo dute laster harekin, ikasteko etorkizunean Lurra nola defendatu arriskua ekar dezaketen espazioko objektuetatik.
|
|
2023
|
|
|
Barneko geruza horiek ikertzeko bideak asko hobetu dira azken urteetan, Arturo Apraiz EHUko geologoak dioenez: «Lurraren barnea ezagutzeko metodorik eraginkorrena uhin sismikoak dira, eta sekulako aurrerapena lortu da azkenengo urteetan, uhin sismikoak detektatzeko askoz ere sismografo gehiago
|
dagoelako
Lurraren azalean, eta gaitasun informatikoa izugarri handitu delako».
|
|
|
«Magmarekin zer gertatzen zen bagenekien, baina horren atzean zer zegoen ez. Gaur egun nahiko argi
|
dago
Lurraren mantuaren barruko zenbait prozesurekin lotuta dagoela, baina, duela 10 urte, ez genekien».
|
|
|
Hirietako ongizatea hobetzea eta klima larrialdiari aurre egitea dute helburu emisio gutxiko eremuek. Gaur egun, errepideko garraioak sortua da munduan atmosferara isurtzen den karbono dioxidoaren %15 Emisio horiek gutxitu beharra
|
dago
Lurraren berotzea ahalik eta gehien apaltzeko. Baina, karbonoaz gain, trafikoak beste gai kutsagarri batzuk ere askatzen ditu, eta horrek hirietako aire kalitateari eragiten dio zuzenean.
|