|
2000
|
|
|
K. L. idazle gaztea begira begira gelditu zaio; agureak ate nagusiko maratilari eragin dio, behin eta berriz, dardara batean, estualdiren batek larritzen dizkio barrenak; laster batean inguratu zaio adiskide bat laguntzera; beste bi, gero; beste lau, hurrena;
|
baina
ez dute maratila demonioarekin asmatzen. Gelako arduradunak, matrailak leher zorian gorri, larriuneetako irteerara jotzen du, baina hau ere itxita dago, kanpotik itxita.
|
|
|
Baina jende asko ez dago konforme planteamenduarekin, dagoeneko bi ordu pasatu baitira, dagoeneko joan baita eguerdia eta hasi baita jendea gosetzen, seko gosetzen; eta jendea ez dago batik bat esandakoarekin konforme, akademiko xaharra hil egin baita dardar gordinen artean, betiko esaldia ahoan lore zuela: " Jainkoak estutu bai,
|
baina
ez du sekula itotzen". Eta horrexegatik, planteamendu hori hain arin egin duenak ez du iraina eta begiratu gaiztoa besterik jaso, eta, horrez gainera, lurrean zerraldo uzteko moduko kolpe zaparrada bortitza.
|
|
|
Armada aipatu duenean, jendea begira gelditu zaio. Inor ez da ausar  tzen airean dabilen mamua aipatzera,
|
baina
ez du luze iraun isiltasunak: " Eta hau estatu kolpe bat balitz?
|
|
|
Debekatuta dago hau, bai, esplizitoki, aldi berean, espiraletan jardutea edo espiralki jokatzea; ajerezaren arauen arabera, espirala, puntu batean sortzen dena, biziaren iturri baita, itzuliak eginez infinituraino luza daitekeena. Hori horrela izanik, espiralak konotazio zuzenak ditu ekologiarekin, naturarekin eta sorkuntzarekin, eta ajerezak, kontzeptu horiek deuseztu ez,
|
baina
ez ditu onartzen, garaietan aurrera egin ahala eta bere praktika asko zabaldu eta herrikoitu delarik, ikuspegia zertxobait malgutu den arren. Praktikan, baina, espiralki joka  tzea guztiz debekatuta dago, non edo non ez gaur, ez hemen, mugimendu horren aurrean itsuarena egiteko joera ikusi bada ere.
|
|
|
Neure buruarekiko konfiantza sendotu ahala, konplexuak ere astinduz. Jende aurrean naturaltasun osoz igeri eginez, plazan, abenidetan, hipermerkatuan; noiz crawlez, noiz biz  karrez edo bularrez; beti gizalegez eta inor hartxintxarrez edo lauza txikiz edo belar izpiz zipriztindu gabe; umeen aurrean, buruz behera inoiz jauzirik egin gabe; Udalak(
|
baina
ez soilik Udalak) eman zizkidan aginduak (xelebreak gehitzekotan ibili naiz, baina eutsi diot tentaldiari) estu estu betez; alegia, nire garraiomodu ez ezik bizimodu ere bilakatu dena ahalik eta erarik arruntenean aurrera eramanez, inon enbarazurik edo ezustekorik sortu gabe, eskatzen zaizkidan erakustaldiei gogotsu erantzunez, baina muga jakin ba  tzuk sekula gainditu gabe; beti oharkabean eta...
|
|
|
Lo ere ez zegoen, noizbehinka, poliki poliki, irekitzen baitzituen begiak, inora ez begiratzeko. Estasiatua zegoen,
|
baina
ez zen ilapsoa, entzumenari zegokion gogo bahiketa baizik. Supituan jabetu nintzen:
|
|
|
Borroka nahiak ez du arnas handirik, fruituak behar ditu, ahalik eta lasterren, indarrak baz  katuko baditu; gero noraeza dator, etsipena, gorrotoa; eta behin zirkuluaren baitan sartua, itxi egiten dira itzulbideak eta estutu sarezuloak. Bizitza, esaten den bezala, tonbola bat da,
|
baina
ez argiztatua eta koloretsua, iluna eta beltza baizik.
|
|
|
Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen; badakigu, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea baino gauza errazagorik ez dago. Jar dezagun, beraz, egun euritsu bat zela, eta haizeak ere gogor astindu zituela hiriko tamarizak eta platanondoak,
|
baina
ez gingko bilobak, hiri hartan ez zegoe  lako gingko bilobarik.
|
|
|
Erabateko itxuraldaketa esan dugu, oker ez bagaude,
|
baina
ez dugu orain kolpetik adieraziko zertan zetzan aldaketa bitxia; epeka emango dugu horren berri, apurka apurka, hitz lasterraren harmoniara egokiturik, ez horrenbeste intrigari eustearren izan ere, kontakizun honetan, intriga ez baitago itxu  raldaketaren zernolakotasunean, beste zerbaitetan baizik, ezpada kontaeraren arnasa bere gradazio egokian ematearren. Beraz, eta on  tzat jo dugun apiril euritsuaren buruan, lehen aldaketa hatz txikietako azazkalena izan zen.
|
|
|
Bizarra ezin hobeto egin zion, azal azaleraino, marra geometrikoak markatuz, berak ohikoa zuen eraz guztiz kontrara. Miraz, gainera, eskuaren jokamolde autonomo hark beste sentimendurik ere ekarri ziolako gogora; sentimendu nahasi samarrak,
|
baina
ez zuen hartan gehiago sakondu nahi izan. Berandu zebilela eta, ziztu bizian jantzi zen, beti bezain txukun eta urdin, eta galtzerdiak janzteko garaian ez zen ohartu oinak ere ez zituela jatorrizkoak.
|
|
|
orain ezin zuen jasan gaztaren kiratsa. Sentsazioa engainagarria zelakoan, puskatxo bat ahoratu zuen haserre,
|
baina
ez zion bertan segundo bakarra ere iraun: hura higuina!
|
|
|
Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek baino hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez ere emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien,
|
baina
ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina barrenetara begiratzen zien finko finko eta urduritasunez, zerbait aurkitu nahian bezala, gauza gorderen bat...
|
|
|
Eta guztietan garbiena, erabiliena eta sinesgarriena gaixo zegoela esatea zen, ohean zegoela gripe izugarri batek jota. Halaxe bota zuen aitzakia han eta hemen, eta eragozpenik gabe izan zen berriz ere sinetsia (amak aholku ugari eman zizkion telefonoz,
|
baina
ez zegoen semearen etxean azalduko zen kuidadorik: elbarria zen); hortik aurrerakoak Brown jaunaren guztiz gogoz kontrara gertatu ziren, barne indarrak kontrolatu balitu bezala:
|
|
|
Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik. Gertakari txiki ezusteko hark nire baitan sortu zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil soilik esan behar dut, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio inkomunikazio dikotomiak sortzen dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai,
|
baina
ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea sendotu egin zen, kasik errefutaezin bihurtzeraino. Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi adierazten zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako.
|
|
|
Armando Bonilla zen, Otsotzarmendi jaunak ahots hanpatuz azaldu zuen bezala, alboan nuen gizagaixo onanista gortzen hasia gaixotasun batek bestearekin zerikusirik izan ote zezakeen pentsatu nuen tarte laburño batez; alegia, bigarrena lehenaren ondorio izan ote zitekeen,
|
baina
ez nuenez taxuzko hipotesirik ehuntzerik lortu, bada hementxe utziko dut, oraingoz behintzat, auzia. Harixeri tokatzen zitzaion hurrengo larruketa mingotsa.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke,
|
baina
ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsi... Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Irribarretsu hurbildu zitzaidan, mihi gorria kasik ezker gingileraino luzaturik. Argiak piztu ziren orduan, argi guztiak, eta oinaztarri batek oinaztarri artifizial baina ekologiko batek, dudarik gabe zerua bitan ebaki zuen; gero eztanda egin zuen trumoiak ala lehenago izan zen?, eta danbatekoarekin kili kolo zegoen gargola bat lurrera jausi zen abaila beldurgarrian;
|
baina
ez zen mila zatitan txiki txiki egin, gargola mitologiko hura ez zelako harrizkoa, nik errezeloa egin bezala, kartoi harrizkoa baizik. Beraz, ez zen huraxe eliza gotiko bateko patioa, dena kartoi harri huts hutsa baizik.
|
|
|
Ezen, ustezko harritzarra tankera hartan erori eta ez zela txikitu ikusirik, ikusle batek eta bik eta hiruk programaren faltsukeria salatu zuten, eta biluzik, larru gorritan, sarreraren dirua itzultzea eskatu zuten. Hiru dohakabe atzipetu haiekin zer egin zuten ez dut dagoeneko oroimen garbirik,
|
baina
ez nintzateke oso oker ibiliko baieztatuko banu, hodi zabal ezkutu ba  tzuez baliaturik, halako gas mota hotz hotz bat bideratu zutela protestagileengana lekuko fidel gisa erabil dezaket nire ezker eskuko hatz txiki une harez geroztik izoztua, minutu eskasen buruan seko izozturik utzi zituztelarik, hitza ahoan dilindan zutela.
|
|
|
martiri gizagaixo baten modura aurkeztu behar nuen neure burua, niganako errukia sortarazi behar nuen bihotz gogor haiengan, eta handik etorriko zitzaidan salbazioa. Errukia bai noski,
|
baina
ez erruki mixerable baldarra, oinarri sendoekikoa baizik, jasoa, ongi argudiatua, erudizio puntu bat zuena. Eta helburu hori lortzeko asmoarekin ekin nion, bada, defentsa lan nekosoari.
|
|
|
Noizbait irten ziren, baina, hiru errege magoak, eta Otsotzarmendi jaunak hartu zuen atzera hitza programaren nondik norakoak eta helburuak eta audientzia maila aipatzeko, eta adierazteko, era berean, etortzear zela oraindik interesgarriena, biziena, hunkigarriena, eta jarraitzeko, beraz, bertan kieto, sekula ikusi gabekoak behingoz, eta ezin hobeto gainera, ikusi nahi izanez gero. Eta, hurrena, Maria Morena aipatu zuen teatralitate handiz, eskuin besoa bere osotasunean luzatuz eta besapeko izerdi orban lotsagarria nabarmen erakutsiz, ene irudikotz,
|
baina
ez aurretik han zeuden ikusle ordurako desmadratzen nahiz odolusten hasiei fin portatzeko esateaz ahaztu gabe, isiltasun eta errespetu osoz. Ez zitzaien, nonbait, gaztigu agerikoa gehiegi atsegin izan anfiteatro urrunean zeudenei, eta, erantzun gisa barre karkara lazgarri bat irten zen han goitik, zenduak zut jar  tzeko moduko mamu oihu bat.
|
|
|
Negarrez hasi zen. Bihotza kizkurtu zitzaidan niri ere,
|
baina
ez zegoen umekerietan jarduteko astirik.
|
|
|
Garbi zegoen, ez nuen kezkatu beharrik. Eta gauean Kandidoren gorputz zauritua ikusten nuenean, ez zela nire errua,
|
baina
ez nuen lorik egiten.
|
|
|
Astebete barru azaldu zitzaigunean, aurpegian zituen oraindik zigorraren arrastoak. Denek zekiten zigorraren berri,
|
baina
ez zion inortxok ere ezer galdetu. Beldur handiegia zioten Migeli.
|
|
|
Argi zegoen maisuak ere bazekiela gertatutakoaren berri,
|
baina
ez zuen hitzik esaten. Egoerak ihes egin zion, eta errudun aurki  tzen zuen bere burua.
|
|
|
Han zegoen ama,
|
baina
ez ninduen agurtu. Negarrez zegoen amonari begira, eta amona zuriegi zegoela iruditu zitzaidan.
|
|
|
Txistuka hastea erabaki nuen,
|
baina
ez ninduela lasaitzen, eta berehala isildu nin  tzen. Haserrea sentitu nuen beldurraren ondoren.
|
|
|
Keinu bat egin zidan; solas bat eduki nahi zuen nonbait nirekin,
|
baina
ez nengoen prest. Egun gutxi izango zituen gurekin.
|
|
|
Sutondoan jarraitzen zuen Migelek. Banekien irtenbidearen bila zebilela,
|
baina
ez zuen aurpegirik eman nahi. Aspaldian zegoen esnea irakiten.
|
|
|
Bi, lau, bost urte igaro ziren, eta gaur arte! Jakina zen,
|
baina
ez genuen ezertxo ere jakin nahi. Zein zaila den sarritan gauzen egia edatea!
|
|
|
Eta nire seinako pausoen erritmoan hasi nintzen abesten. Gure aitona ez zen behin ere oso eliza zalea izan,
|
baina
ez dakit zergatik ematen zion abesti honi ironia sakon baten airea:
|
|
|
Argia itzalita zegoen,
|
baina
ez zen zaila Migelek une hartan nolako begiak zituen asmatzea.
|
|
|
Lehen ere izebak berdin utzi zuen,
|
baina
ez nintzen ezer esatera ausartu.
|
|
|
Birigarro ederra Tom hori,
|
baina
ez da parte txarrekoa hasi zaigu. Entre nous:
|
|
|
Ez didazu sinetsiko, baina hartu, eta kanpora irten behar izan nuen, à la belle étoile lo egitera. Belarretan etzan berria nintzela, Ruben dendatik irteten ikusi nuen,
|
baina
ez komunera joateko: Rakelen dendara kuku gordeka hurbildu, eta han inguruka ibili zen, deitu, ez deitu, sartu, ez sartu, zalantza balu bezala.
|
|
|
Zer gehiago esango dizut? Rakel gaur nire aurretik ibili da telefonoz deitzen,
|
baina
ez du erantzunik jaso. Orduan nik burutazio bat izan dut eta aurreko deiko zenbakia errepikatzeko tekla sakatu dut, norbaiten ahotsa entzuten ote zen jakitearren.
|
|
|
Sara izango zen,
|
baina
ez egin kasurik hasi zen nahastua eta estropezuka, ez egin kasurik. Huskeria bat da.
|
|
|
harengan topatu ditut behar beharrezkoak nituen laztanak, besarkadak, musuak, hitz eztiak, eta, egia esatera, ez dakit ez ote naizen urrunegi joan, Rubenen bidean ez ote naizen behaztoparri gertatu. " Nire lagunak pozak txoratzen jarriko lirateke Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan,
|
baina
ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera. Badirudi ez dugula elkar behartu edo mindu nahi; badirudi biok ere elkarren gorputzen gose garela, eta gose horrek ez duela amaierarik(" Orain arte neure buruari ematera mugatua, bazeneki zenbat laztan dudan zuri emateko...", esan zidan afaldu ondoren hotelera itzuli ginenean).
|
|
|
Nik, inguruan, zer edo zer afaldu bitartean itxaron, eta, handik ordu eta erdira, artean irteten ez zela ikusirik, hotelera itzuli nintzen. Han, zeregin hoberik ez, eta Tomen fardelak arakatzen hasi nintzen,
|
baina
ez nuen ezer berezirik topatu. Gero oheratu egin nintzen eta, halako batean, hoteletan egoten diren segurtasun kutxekin gogoratu nintzen.
|
|
|
Horregatik, jakizu egia dela, goizean, basoan Rakel eta Ruben atzean utzi ditudala, baina aldi berean jakin behar duzu Tomekin itzuli naizela. Bai, badakit zuri ez zaizula inporta,
|
baina
ez nago lasai birigarro horrekin. Gainera, nire atzoko zelataldiak zer edo zertarako balio izan du:
|
|
|
Ezetz? Ezin dizut halakorik esan,
|
baina
ez da lehen bezala. Gauzak erabat aldatu dira gure artean.
|
|
|
Ez, burutazio txoro bat izan da. Gezurra esan diot nik, eta berehala" Barkatu" gaineratzeko gogoa etorri zait,
|
baina
ez dut egin. Zu frogan jartzea besterik ez nuen nahi.
|
|
|
Bart, ordu ttikitan, gelara Adela eta Esther etorri beharrean, Adela etorri da,
|
baina
ez bakarrik, bere lehengusu Luisekin baizik. Adelak, barre artean, isiltzeko agintzen zion, baina Luisek, musukatu bitartean, komunera zuzendu du.
|
|
|
Orduan matxinada erabatekoa izan da eta, nekez bada nekez, azkenean erabaki hau hartu dugu: ezinbestean hotel honetan geratzen garela,
|
baina
ez Chicagon ez gainerako hirietan ez dugula halakorik onartuko. Laster, Luis eta Jordi bozeramaile izendatzearekin batera, denon izenean agentziara fax bat igortzea erabaki dugu.
|
|
|
Galderaren desegokitasuna gorabehera, nik Rubenen lanbidea ezagutu ahal izan dut,
|
baina
ez haren iritzia, izan ere hura lotsagorritu eta doi doian entzuteko moduan eran  tzun baitio:
|
|
|
Roulotte bat, zakar maniobratuz gure furgoneta aurreratzen ikusi dugu, eta haren gidariak gelditzeko imintzioa egiten zigula leihatilatik besoa atereaz. Gaixoren bat eramango ote zuten eta gure laguntzaren beharrean ote zeuden bururatu zaio norbaiti,
|
baina
ez: furgoneta roulottearen atzealdean gelditu, errepidean izkinatu, eta, bertako aitona amonekin batera, ez zaigu ba Luis azaldu!!!
|
|
|
Hik heure bizitza egin behar dun. Aizan,
|
baina
ez dun hori eman dinadan berri bakarra, presta hadi: Patxi ezkondu egiten zaigun!
|
|
|
Tira ba, esan bezala, Rakelek horrela antolatzen du bere informazio sentimentala, esaldi itxuraz xelebre batzuen inguruan. Eta gaur zugatik sentitzen dut hori baino askoz gehiago azaldu ezin izana,
|
baina
ez pentsa egunerokoa eskuratzea ahantzia dudanik. Beharbada Las Vegas en?
|
|
|
Teresari kasu egin nahi nioke,
|
baina
ez dut ukatuko Dabidi deitzeko gogoa ere etorri zaidala. Behinik behin ongi nagoela esateko deituko nioke eta niregatik ez arduratzeko (baldin eta arduratua badago; guztiarekin, New Yorken ez bezala, orain ez nuke nahi bera hemen nire bila azaltzea).
|
|
|
a) Goizaldeko laurak aldean eta, Bostonen bezala, gelara Adela eta Esther etorri beharrean, Adela bakarrik etorri da,
|
baina
ez guztiz bakarrik, haren lehengusu Luisekin baizik. Alabaina, komunera sartu arren, Bostonen ez bezala, nire begi erdi itxiekin Luisek atea erdi irekia uzten zuela ikusi dut, eta haien larrualdiaren hots ttikienak eta biraorik handienak ezin garbiago en  tzutean deseroso sentitu naiz, deseroso eta estrainio.
|
|
|
Alabaina, nola esango nuke, handik gutxira Dabidek egia osoa esan aitortu behar izan zidanean, egiaz tiro egin zidanean alegia, zuloa neuri sortu zidan eta, zabaldu zitzaidan hutsuneari erreparaturik, pistola batena baino gehiago kanoi batena zirudien. Egia esatera, nik ere halakoxe zuloa eragingo nion eskultura hura ezustean hartu, eta jaurti nionean,
|
baina
ez nuen jo, eta zulo bakarra neuri zabaldu zitzaidan, handi eta biribil, eta halako hustasuna uzten duen zulo bat, halako neurria duen zulo bat nekez itxi daiteke, nekez...
|
|
|
irrikatan zeuden hiriko eta iragarki neonargitsuak ikusteko. Ni, ordea, leher kaka egina senti  tzeaz gain, azken boladan bezain axolagabe nindoan,
|
baina
ez denbora luzerako. Kanpo aldera begiratu nuen batean, zer eta tigre bat ikustea iruditu zitzaidan.....
|
|
|
Sentitzen dut,
|
baina
ez dut billete ttikiagorik. Euria...
|
|
|
Are okerrago autobuseko hartan nire ttikitasunaren, nire desanparoaren lekukoak asko gehiegi zirelako; eta haien begietan irribarre makurren bat, haserre keinuren bat sumatu nuelako sortzen ari nintzen atzerapena zela eta. Orduan ez zitzaidan bururatu, baina gerora pentsatu izan dut bidaiariren batek txanpon batzuk uzten ahal zizkidala,
|
baina
ez. Orduan ez nuen pentsatzeko adorerik ez astirik izan eta, txoferrak mesprezuzko imintzioak egiten zituela ikusirik, nola edo hala" Noizbait jaitsiko al zara?" adieraziz, autobusetik alde egin beste irtenbiderik ez nuen izan:
|
|
|
Ala monumentuak ikusi baino zerbait interesgarriagorik egin duzue?". Nik hara eta hona ibili garela erantzun diet, eta ezetz, estimatua dagoela,
|
baina
ez dudala donuts ik nahi, ezta artean zabaldu gabe zituzten txokolatezkoetatik ere. Orduan haiek ez dute onik izan ikusi eta fotografiatu dituzten toki guztiak aipatu arte (gaurkoan bakarrik bi errollo amaitu eta dagoeneko argazki errebelatuekin agertu dira, eta batean baino gehiagotan Danekin batera agertzen ziren edo hura bakarrik ezustean aterea).
|
|
|
Gainera, ni topatu ahal izateko, arimak bi eragozpen ditu: alde batera, hegaldia Bruselan eskalarik egin gabe izan balitz, arimak Sondikan arrasto zuzena hartu, eta lehenago edo geroago helduko zen New Yorkeraino,
|
baina
ez da horrela eta benetan egiteko zaila izango du; bestera, hiri honetara heldu arren, nekez aurkituko nau hainbeste jenderen artean (are nekezago kontuan izanik hemen inoiz baino Mary Land  fordago naizela...)
|
|
|
Politikaria, ordea, guztiz gogogabetua zegoen (herria ttikiegia zitzaion, nonbait) eta, kosta ahala kosta, ekitaldi hura beste norbaiten esku uzten saiatu zen. Herrixkarantza zihoazela ere, sakelako telefonoz azken ahaleginak egin zituen,
|
baina
ez zuen ordezkorik lortzerik izan. Guztiarekin, inaugurazio hitzak esan zituenean, inortxok ere ez zion erreparatu haren gogo gabeziari:
|
|
|
Egia da gezurra esan nuela,
|
baina
ez nahitara, jende askoren konfiantza ez zapuztearren baizik. Nik ez nion batere beldurrik egia esan, eta barkamena eskatzeari; baina era berean ez nituen gure nazioaren oreka eta aitzindaritasuna kolokan jarri nahi.
|
|
|
Gaurkoan Petrified Forest parke ikusgarritik deitzen dizut eta Rakel zelan dabilen galdeginez gero, jakizu gaur ez duela trukatu berbarik ez Rubenekin ez Dan gidariarekin eta, en plus, nik kopetilun eta mingulin ikusi dudala. Parentesi bat eginez, goizean zehar Rubenekin berba egiten saiatu naiz,
|
baina
ez dut net berbatsu topatu. Zuregatik, eta bakar bakarrik zuregatik, zer edo zer atera guran, esan diot taldekide batek homosexual  tzat hartu duela.
|
|
2001
|
|
|
Egun argiz dago eta laster hasiko du euria. Irratia piztuta daramate,
|
baina
ez diote atentzio izpirik ere jartzen. Nekea sumatzen da bi gizonen aurpegietan.
|
|
|
M (etsipenez
|
baina
ez triste): Arrazoi duzu, maite.
|
|
|
I: Estimatuta zagok, lagun,
|
baina
ez diat ezer hartu nahi.
|
|
|
|
baina
ez hau.
|
|
|
P: Tira, Turner, lasai (Barre karkara urduria egiten du,
|
baina
ez daki zer gehiago esan).
|
|
|
G: Nik fisikoa nahi nuke noski, zerarik drastikoena,
|
baina
ez dakit nolaz ibiliko naizen...
|
|
|
Ez, Benigno. Eskertzen diat
|
baina
ez... Aspergura hau, botagura hau, interes falta hau sendaezina dela bazakiat...
|
|
|
Ya lo creo! Negar eta negar,
|
baina
ez zuen hankarik askatzen zuri alaenak!
|
|
|
Ez zen krokodilo bat. Tira, bai, krokodilo bat zen,
|
baina
ez benetakoa.
|
|
|
Eduardo zutik dago, pintadaz jositako kabinan. Hauetako pintada batek huts ortografiko nabarmena erakusten du,
|
baina
ez dugu orain gehiago zehaztuko. Egun ederra dago, udaberria delako.
|
|
|
Honek ere eskuzapi bat dakar gerriaren bueltan. Biek ala biek berrogeita hamar urteak ondo pasatuak dituztela dirudi,
|
baina
ez dago horren gainean ezer zehatz mehatz adierazterik.
|
|
|
Jangelan tximinia piztuta dago; prest, afaria. Buruaz agur egin die bisitari etorri berriak mahaikideei,
|
baina
ez du erantzunik jaso. Ekaitza da kanpoan, bortitza, leihoak ez ezik, ateak, zoru sabaiak ikaran jar  tzen dituena.
|
|
|
Eztanda bat bailitzan sentitzen duzu, bat batean, entzuten ari zaren musika hori; musika hori, zure begien argitara, ezaguna baita,
|
baina
ez zure mundukoa, telebistako film batetik letorkeena baizik; musika bat mingarria, errepikakorra, estutasunaren soroan loratua, doinu bainoago zarata; musika bat, finean, azken ordu erdian propio eta setati zerbait iragarri nahian dabilkizuna, eta, noski, zure mundukoa dena, hain arriskutsuki zure mundukoa, zu, zeurean hain egoskor bildua, horretaz beranduegi arte jabetzen ez bazara ere....
|
|
|
oihan tropikalean berde, ozeano azalean urdin, asfalto uherrean gris... arriskurik latzenean ikusezin. Jakin dut (badakit) atzetik darabiltzadala, aberatsa naizenez,
|
baina
ez naute sekula harrapatuko.
|
|
|
Bai...,
|
baina
ez oraingo moduan. Kontuak ateraten eta holan, baina, klaro, irregularra izanez gero, gitxien uste zanean, danba!
|
|
|
Agian ez nauzu ezagutu ere egingo,
|
baina
ez noa, orain, izenik aipatzera. Bakarrik esan, zeure ikasle izan nintekeen haietariko bat naizela.
|
|
|
Ez dakit ordea horien balioa goregi jasoa ez ote daukagun. Erruz agertzen dira itzulpenak hizkuntza landuetan,
|
baina
ez diote itzulpenek ematen literatura bati bere maila, berezko obrek baizik. Literatura baten loraldietan itzulpenak berez datoz, gorputzaren ondoren isatsa datorren bezala.
|
|
|
Nirekiko ari naiz galdezka ea auzi horrek âgaia eta tratatzeko modua direla  eta eta ez idazleen erruzâ ba ote duen behar bezalako funtsik. Esaldi horiek badute noski zentzurik,
|
baina
ez dakit musika eder edo poema bikain baten zentzua oso bestelakoa ote den.
|
|
|
Lehen esan dut hau gertatzen dela gure hizkuntza txikia delako, esan dugun zentzuan,
|
baina
ez da hori bakarrik. Euskadi, eta berriz ere Euskadi diot, Euskal Herria ez esateagatik, eta inork inoiz nire gauzak irakurri edo entzun baldin baditu, badaki nik beti Euskal Herria sartzen dudala, eta ez Euskadi, baina hemen nahitaez Euskadi edo Euskadiren antzeko zerbait sartu behar da eta ez Euskal Herria, nahasketa sortuko ez baldin bada.
|
|
|
Sar gaitezen beste auzi batean. Hau ere lehen esana dago
|
baina
ez dut uste kalterik egingo duenik berriz esateak. Euskal literatura diogunean, ikaragarrizko nahas mahas bat datorkigu gogora.
|
|
|
ez kolorerik ez usainik ez zuten berrikeriak ipintzen genituela. Beste edozeinek egiten zuena bere hizkuntzan egingo genuen guk ere gurean,
|
baina
ez besteek bezala: guk hori berbera egin genezakeen hankak mozturik, besoak loturik, baita burua txapelarekin batean zoko batean utzirik ere.
|
|
|
Horrela bada, hitz ugariak, aberatsak, adiera bereziz josiak behar ditugu. Garbiak badira gainera, hobe,
|
baina
ez badira ez gara gehiegi kezkatuko. Ez zaizkigu erdaratikoak atsegin, badakit, baina zein da gure helburua?
|
|
|
Behar hau ate joka dagokigu,
|
baina
ez da noski guztien belarrietara iritsiko. Gazteak behar, horretarako batez ere, gure kidekoek maite izan duten gazte batek bezala" besteek sumatzen ez dituzten ezkutuko deiei bihotza irekitzen diotenak3".
|
|
|
–bizibeharrak nahiz ahultasunak eraginda? uko eta iruzur egitea ere gerta daiteke,
|
baina
ez dugu heriotzaraino etengo, nahi dugularik ere, haurtzaroak eho zuen liluraren sare argala.
|
|
|
Kristautasunaren aldetik, eta hemen dago, segur aski, auziaren muina?, batzuek bero omen ziren eta besteak hotz, gehienez ere epel. Hala zen, beharbada,
|
baina
ez da hau niri hemen dihoakidan gaia: gure arteko ondorioei bagagozkie, gainera, ez da hori hain garbi agertzen.
|
|
|
Hura, dirudienez, zailago dateke eta urrutiago legoke, azken helburu bezala agertzen zaigunez gero; hau, itxuraz, errazago eta lehenago erdiets dezakegu. Ez dira gauza bera, ezta alderatzeko ere,
|
baina
ez daude elkarren kontra. Eta, horrexegatik, ez genuke inolaz ere deus egin behar elkarren osagarri liratekeenak elkarren etsai tankeran ager daitezen.
|
|
|
nork ez du gure artean ezagutzen, arestian jaioa ez baldin bada, faxismoaren mutur beltza? Horrelatsu ari zaizkigu Espainiako presondegiak barrendik nolakoak diren erakuts beharrean dabiltzanak, hala nola, atzerrian, Alcázar de Velasco," primerako" preso ezaguna eta, azken
|
baina
ez hutsen, Sánchez Covisa2 Barka, Sánchez Covisa, handikiei omen dagokien marratxoarekin.
|
|
|
Arrueren bedeinkazioarekin jaio zen eta bizi: egia hori ere,
|
baina
ez egia osoa, ezta alderatzeko ere. Nori berea zor zaionez gero, besterik ere eman zion Arruek Egani, bedeinkazioaz gainera.
|
|
|
Eta bigarren Egan honetaz mintzatu dut orain, harako" kolaboratzaile produktuaren fama" bazuenaz. Bazuen,
|
baina
ez dakit geroenean iraun duen.
|
|
|
" Jakinzaleak" aipatu dituenez gero Txillardegik, Eganen teilapean esan daiteke zenbait sartuak direla, hala nola, Inner circlekoetan gelditzeko, Joseba Intxausti eta Jose Azurmendi; eta behin azaltzen den Torre Alday, bihurri antxeko Y dotorez apaindua, ez ote dugu Joan Mari Torrealday? Mesedegarri izan zitzaizkigun eta bihotzez eskertzen diet eman ziguten laguntza,
|
baina
ez da hau hemen dihoakigun auzia, urrin oneko jendea baizik. Are hobea du, beharbada, Paulo Iztuetak:
|
|
|
ikus" Baten pasadizuak", 1965, 28 Gogoan daukat oraindik nola hartu nituen bertso horiek eta inprentara bidali, egilea egungo egunean bezain ezaguna ez zelarik. Berandu oroitu naiz,
|
baina
ez dut kanpoan utzi nahi zertzelada hori," Yakinlariak" ez zirela ordurako" Jakinlari" bihurtu, oker ez banabil.
|
|
|
Ez Eusko Jaurlaritzarena, ezta ere hemengo beste edozein instituziorena. Madrileko Hezkuntza Ministerioaren morroi naiz,
|
baina
ez dut uste Txillardegik hango nagusiak maiteago dituenik. Ala bai?
|
|
|
8 Ez dira oso indartsuak; baieztapenetara hel daiteke,
|
baina
ez berez ukapenetara. Froga daiteke, bestela esan, bi hizkuntza edo gehiago elkarren ahaide direla, zenbaitetan behintzat; ez, ordea, ez direnik (K.M.O.).
|
|
|
Araba Bizkaikoetan saiatu ziren lan hori egiten, eta are urrutiago. Ederra da Gipuzkoa, nolabait esan,
|
baina
ez dugu aski.
|
|
|
Hau da azkena: filmean,
|
baina
ez basetxean. Gurpilaren jirak ez dira gelditu, eta nekez geldituko.
|
|
|
Zaldunari josia, ezkutaria doa, gorputzari errainua itsasten zaion bezala. Ez du nagusiaren gogo urduritasunik ez kezkarik,
|
baina
ez da, hemen norbaitek esan duenez, gizonagan aurki daitekeen lohiaren irudia. Ausarta da eta graziak ukitu ez duen gizasemea izan daitekeen bezain ona:
|
|
|
Nik, egia esan, kale garbitzaile edo zatar biltzaile izatea nahiago nuke,
|
baina
ez naiz damurik ez kale garbitzaile ez zatar biltzaile: euskalaria naiz, edo hobeto esan euskara batez ere gogoan duen linguista.
|
|
|
Egin dezagun euskaldunen batek asmatzen edo aurkitzen duela egun edo bihar Einsteinek fisikan edo Flemingek medikuntzan asmatu edo  aur  kitu dutenen pareko zerbait. Ez dugu berehalakoan ikusiko, izpiritu gaietan  saiatzen diren euskaldunek maiz alde egiten baitute guregandik âez ote ditugu behin baino gehiagotan gerok uxatu? â,
|
baina
ez dugu irudimena estuegi lotu beharrik. Zein hizkuntzatan emango luke berria?
|
|
|
Ez dut uste gure barrena, Jainkoak bezala, irakurtzen duenik eta ez du esaten zein dokumentutan azaldu dugun" euskal ioskera bera gainazpikatu ta itzulipurdikatzeko" borondate hori. Gure bidetik ibiliaz hori baino okerragoak gertatuko liratekeela uste izateko eskubide osoa du,
|
baina
ez guk horrelakorik nahi dugula esateko. Horretarako" ageri danez" bat baino lekuko hobeak behar dira.
|
|
|
Luza dezaket nahi adina orduko doluminen andana,
|
baina
ez dut uste komeni denik, premiazko ez izateaz kanpora. Laburzkiago saiatuko naiz gure arazoak zertan diren kontatzen, aipatu puntuetan lehenbizi.
|
|
|
Nik behintzat ez nituzke, arrazoi larririk gabe, orain eskura ditzakegun hala holakoak bertan behera utziko, geroko on eta hobeen truk. Esperimentu bideak liluragarri dira gehienetan,
|
baina
ez gaude beharbada hor barrena abiatzeko garairik egokienean.
|
|
|
Beharrak beharra eraginda gure artean azkenaldi honetan gehien tratatzen diren gaiak izan daitezke heltzen denaren argibide. Bai, horrelatsu da, noski,
|
baina
ez da arrazoi nahikoa gainerako bideak mozteko. Tradizioz datorkigun euskara ahultzen ari da, irtenbideak itxi ahala.
|