|
2000
|
|
|
Eusko Jaurlaritzakoekin pozik agertu dira aurrera atera dituzten hiru alderdiak EAJ, EA, EH. EHk EAJ eta EAren aurrekontuak direla esan du,
|
baina
euskararen eremuan eta justizia sozialaren bidean aurrerapausoak eman direla azpimarratu du. ELAk eta LABk beren izaera sozial eskasa azpimarratu zuten, eremu sozialean iaz baino ehuneko txikiagoa erabiliko delako, besteak beste.
|
|
|
Euskararen arazoarengatik ederto larrutu naute beti. Nik ez dut hitz egiten,
|
baina
euskara ulertzen dut; euskaraz ez didate ziririk sartuko. Lagunarteko espresio venezuelar bat erabili nuen, batere gogaikarria ez zena:
|
|
|
Herri kazetaritzaren indartzea ere ikusi dugu aspaldion, herri aldizkarien bidez batez ere, baina irratiak eta telebistak ere baztertu barik. Eta Topagunearen baitara bildutako elkarteen artean ez da eredu finkorik izan, nork bere egoerari egokitu dio hizkuntza moldea,
|
baina
euskarak izan duen aberastasun handienetako bat herri kazetaritzan dagoela ezin ukatu. Sarri askotan itzelezko onarpenaz gainera.
|
|
|
Betiere, Zamudioko hizkerari arreta berezia ipiniz, noski. Izan ere, Gabriel Etxebarria elkarteko kidearen esanetan," Zamudion %60 euskaldunak gara,
|
baina
euskara gutxi erabiltzen da, eta horregatik gehienbat ikusi genuen beharra halako elkarte bat sortzeko, eta horretan gabiltza, ea euskarak Zamudion normalkuntza lortzen duen. Zeren potentzialki kapazitatea egon badago.
|
|
|
egia esan ote du edo saiakera bat izan da dena? Zu iruñear peto petoa zara,
|
baina
euskara ez omen zenuen gurasoengandik jaso. Nola ikasi zenuen euskaraz?
|
|
|
Euskararen inguruan ezezagutza handia dago. Urbanismo planak ezagutzen dituzte,
|
baina
euskara EGA titulura mugatzen dela uste du askok. Gure eginbeharra politikoei plan orokorrez gain, partzialak ere badirela erakustea da.
|
|
|
Orain 10 eta 11 urtekoen txanda da. Batzuk gazteleraz ari dira,
|
baina
euskara ere entzuten da. Bihar Euskal Herriko beste erpinera joan behar dugu, Iparraldera, eta gaurkoz gureak egin ditugu Basaurin.
|
|
|
Euskararen legearen aldaketa eskatzeko antolatu sinadura kanpainak eta berritan Iruñean izandako manifestazioak agerian uzten dute euskararen aldeko gizarte komunikazio sare ikaragarria dugula. Euskarri eta baliabide oso gutxirekin burutu dira bi ekimen hauek,
|
baina
euskararen onarpen ofizialaren aldarrikapenean arloz arloko kezkak jasota ikusiz gizarte komunikazio sareak bere indarrak askatu dituenean euskalgintzako taldeak izan dira emaitzekin harritu diren lehenengoak.
|
|
|
Esapide batzuetako forma hartuak, berriz, sarri darabiltza. Egia esan, maiz darabilen goxeric arrats ere halakotzat har genezake,
|
baina
euskaraz oso zabal dabiltzan gizaldirik gizaldi, herririk herri eta antzekoak esan nahi dugu hemen. Horrelakoetan, bizkaierazko joerari jarraituz, ric erabiliko du eta ez instrumentala.
|
|
|
Gaur egun hauekkontraesan batean murgildurik daude: batetik ikasketa guztiak, edo ia guztiak, euskaraz burutzeko eskaintza dute,
|
baina
euskaraz idatzitako bibliografia osomurritza da. Honetan pentsatuta, psikoterapia arloaz eta bertan biltzen direnjarduera ezberdinei buruzko informazio sakon eta espezializatua eskaintzea izan dagure nahia.
|
|
|
Saltokian dauden kartel eta mezu guztiak,
|
baina
euskaraz lehenetsiz, adibidez: Ordutegia Horario, Merkealdia Rebajas, eta abar.
|
|
|
Harritu eta hunkitu egin zen berriro, Gernikan Egunkaria ko azalean bere argazkia ikustean bezala. Liburu dendako erakusleihoetan erdarazko liburuak ziren nagusi,
|
baina
euskaraz idatzitako batzuk ere ageri ziren bazter batean. Ez zen haatik barrura sartzen ausartu, ezagutuko ote zuten beldur.
|
|
2001
|
|
|
Proletargoaz hitz egiteko garaia ere etorriko ahal zait. Baina euskeraren hil ala biziko kinka estu hau benetan larria dugunez, ez dezakegu, inolaz ere, denborarik gal. Zenbait prolema, arrunta izan daiteke mundu zabalean,
|
baina
euskararen prolema euskaldunoi bakarrik dagokigu, gure gurea da, nahiz eta Europa oso baten kultura zati nabari izan, ez dugu ta kanpotiko laguntzarik".
|
|
|
Duela hilabete batzuk ereindako haziak lau liburu eman ditu. Orain artekoak gazteleraz idatzi dituzte
|
baina
euskaraz, frantsesez edota ingelesez ere egin dezakete. Rosetekin batera, lau kolaboratzaile ari dira honetan, filologoak denak; eta etorkizunerako asmo jakinik ez duten arren, bizirik dagoen pertsona ospetsu baten biografia idaztea gustatuko litzaioke Roseti.
|
|
|
Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak
|
baina
euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako? (Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean.
|
|
|
Ekimen hau ere ez zen kaltegarria, papera kentzea besterik ez baitzen pankarta ohiko plantan berrezartzeko. Halaxe egin zuten herri agintari eta administrazio arduradunek...
|
baina
euskara bazter utzita beti ere. Geroago etorri ziren jokaera gogorragoak, seinale elebakarrak tindatzerat behartu gintuztenak.
|
|
|
Esanak esan, uste dut soziolinguista gehiegitxo dabilela gure artean. Badakit garrantzitsua dela euskararentzat alor berriak irabaztea,
|
baina
euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion geure buruari. Neurri politiko zehatzetan sartu gabe, irizpide nagusietan ikusten dut nik okerrik handiena.
|
|
2002
|
|
|
Bizkaian eta Gipuzkoan hazkunderako joera nabarmendu da, baina gainontzeko lurraldeetan erabilera bere horretan dago. Baldintza soziopolitiko egokiak dauden tokietan gorakada eman da,
|
baina
euskararen normalizazioari oztopoak jarri zaizkion eremuetan erabilera egonkortua dago. Garrantzitsua da, halaber, %14ko erabilera ondo aztertzea.
|
|
|
Iritzi artikulu hau ahitzeko, bi hitz: urterik urtera esku artetik joaki zaigun hizkuntzaren altxor menderen mende ondu hori berreskuratu eta geurekotu behar dugu,
|
baina
euskara kalitatezko eta moderno bati ateak hertsi gabe. Halabiz!
|
|
|
Elordietak dioenez," Hipotesiak dira eta ezin da ziur jakin,
|
baina
euskararen azentua[+ 2] eredurantz doala esan daiteke. Gaur egun,[+ 2] eredua da geografikoki eta herri kopuruen aldetik hedatuen dagoena, eta geroz eta gehiago hedatzera joko duela dirudi".
|
|
|
Hau da, oro har, jendeari kosta egiten zaio literatur hizkuntzara hurbiltzea. Hizkuntzaren maila dezente altxa da,
|
baina
euskarazko irakaskuntza oso gaurko kontua da, herriak oraindik ere ez du unibertsitatearen tradizio sendoa bereganatu, beraz, oraindik urteak eman ditugu jendea hizkuntza literario horretara hurbiltzen joan dadin.
|
|
|
Eta gainera, Alex Angulo eta Ramon Barea jartzen ditu aurrez aurre. «Euskal Herria» gaztelaniaz plazaratu da,
|
baina
euskarazko bertsioa ere izango du aurrerago.
|
|
|
Mondragon Unibertsitatean (MU) ikerkuntza oso lotuta dago enpresa munduarekin,
|
baina
euskararen erabilera oso txikia da: euskaraz egindakoproiektuak guztira egindakoen %5 baino gutxiago dira.
|
|
|
Datu pozgarriak dira itxuraz,
|
baina
euskarazko unibertsitate liburuen funtsa, kopurua, hain txikia denez, ez dugu oraindik eskaintza minimoa lortu. Izan ere, esan liteke euskal irakasgaien %80k ez dutela oinarrizko testulibururik euskaraz.Datu hori hurbilketa baino ez da oraingoz.
|
|
|
Azkenik, hurrengo taulan (7 taula), 1 eta 2 zikloko titulazioetan, unibertsitate bakoitzaren portzentaje zatia zein den erakusten dugu hala euskarazko nolaerdarazko titulazioetan, eta haien alderaketa egiten. Desorekarik handiena UPVEHUren kasuan agertzen da; izan ere, Euskal Herri osoan erdaraz dagoen eskaintzaren %48 hartzen baitu bere gain,
|
baina
euskarara pasatzen garenean, EuskalHerri osoan euskaraz eskaintzen diren kredituen %78 bere ardurapean daudelaikusten dugu. Beraz, %30eko aldea.
|
|
|
Aurreko taula horretan (9 taula) berriz ere argi ageri da unibertsitateenarteko desoreka, erdarazko eta euskarazko eskaintza orokorraren aurrean bakoitzakegiten duen ekarpenaz. Adibidez, UPV EHUk erdarazko eskaintza osoaren %56dauka bere gain,
|
baina
euskarazko kasuan %84ra igotzen da portzentaje hori.
|
|
|
Ikus daitekeenez, estatusari dagokionez, oraindik alde handia dago irakasleelebidunen eta erdaldunen artean. Erdaldunen %36 katedradunak dira,
|
baina
euskaraz irakasten dutenen %5ek bakarrik lortu dute maila gorena. Era berean, erdaldunen %44 dira titular, baina soilik euskaldunen %28 Datu horiek irakasle euskaldunak unibertsitatera beranduago sartu direla islatzen dute, eta noski, badute zerikusia irakasle horiek unibertsitate barruan duten boterearekin, edo proiektuak etaikerketa taldeak zuzentzeko dituzten aukerekin.
|
|
|
Euskarazko irakasgaiek osatzenzuten debekatuen herena. Dena den, zenbait kasutan baldintzak aldatu ziren erdalirakasgaiak eman ahal izateko;
|
baina
euskararen kasuan baldintzak ez ziren ikutuere egin, eta haietako euskal irakasgai bat bera ere ez zen onartu. Ikasle euskaldunmatrikulatuen kopurua izugarri jaitsi zen horrela, duela sei zazpi urteko egoeraraitzuliz.
|
|
|
Horrela, estatu frantseseko lurraldeetatik emititzea debekatzen zuen legeria saihesten zuten emanaldi horiek, irrati periferikoek erabiltzen zuten trikimailu bera erabiliz. Ziburutik emititu zuen 1978tik aurrera, izaera propioa zuen emisora bihurtuta, baina RTLRadio Luxenburg() izeneko irrati kateak erosi zuen emandegia 1981ean, eta bere taldean integratu zuen,
|
baina
euskarazko saioak bertan behera utzi zituen.
|
|
|
Batetik, ez dugu itxarongo bederatzigarren urtera arte; bestetik, udako ikastaro hartarako prestaturiko materiala hornitzen aritu gara urte hauetan eta haren fotokopiak erabili dituzte ikasleek eskoletan. Mezio epaileak, bestalde, taularatzeko moduko antzezlanak hautatzen zituen irakurritako guztien artean; lan honi dagokionean, ez dakigu epaile zorrotzaren baimena erdietsiko lukeen,
|
baina
euskaraz latin literaturarako beste hurbilbiderik ez izateak aholkatzen du eskoletarako material gisa argitaratzea.
|
|
|
Ezabaketaren adibidea h ren eta r ren galera izan da,
|
baina
euskaraz beste horrenbeste daude: a organikoaren galera zenbait kasutan (ama+ en > amen), bukaerako n ren galera aditzetan (egin+ ten > egiten), etab. Kasu honetan bikotearen eskuinaldean Ø karakterea azaldu ohi da (a: 0, n: 0).
|
|
|
Hizkuntza kontuetan ere berdin: bidea joria izan da,
|
baina
euskarak babes handiagoa du, eta osasuntsuago da.
|
|
|
Eta guri ere, zer esango dizut, ez zitzaigun burutik pasatzen euskaraz egitea. Hango funtzionarioak idazmakina (badakizu zer den idazmakina [15] bat?) erabiltzen jakin behar zuen,
|
baina
euskaraz mintzatzen ez: baldin bazekien, ongi, ez zion inori ere kalterik egingo, baina ez bazekien, hor konpon marianton.
|
|
|
Are gehiago, euskarazkoa da epe luzean bermatubeharko den ikasketen eskaintza zabala. Azken batean, munduko eta Europako unibertsitate askotan ikas daiteke bai gaztelaniaz eta bai frantsesez,
|
baina
euskaraz ikasteko ez dago beste aukerarik.
|
|
|
Bai, Euskal Unibertsitatearen (EU) abiapuntutzat Hegoaldean UPV/EHU eta UPNArekin identifikatzen dugun espainiar unibertsitatearen eredu publikoa hartzen badugu. Aipatu unibertsitateekiko alternatiboki definitzen dugu EU, eta haien antzeko zerbait, unibertsitate bat, campus bat, normala, estandarra,
|
baina
euskaraz, sortzea dugu xede. Eredu posible horri EU1 deritzot.
|
|
|
euskalprofesionalak (gure kasuan, euskara irakasle trebatu eta jantziak) sortzeko bide ezin hobea izango litzateke, irakasleen etengabeko prestakuntzan eta gaurkotzean izugarrilagunduko luke, ikerkuntzari bultzada ederra emango lioke, testugintzan eta ikas materiala sortzekotan aurrerapauso itzelak emango genituzke eta, maila sinbolikoan, euskal komunitatearen eta hizkuntzaren prestigioa sendotu eta euskara ikasteko motibazioa indartuko luke. Arriskuak ere badaude, noski, gauza guztietan bezala,
|
baina
euskarazko unibertsitatearen aldean eskaintzen zaizkigunalte rnatibak ere arriskuz josiak daude. Esperientziak erakusten digu elebitasunaren ereduak (euskara erdararen baten aldamenean/ menpean jartzea) porrot egin duela, eta prentsa dugu horren adibiderik argiena:
|
|
|
Egia da arlo juridikoan arazoak egon daitezkeela,
|
baina
euskarak bere premiak ase behar ditu eta horretarako beharrezko egokitzapenak egin dira.
|
|
2003
|
|
|
Denak baitira ezkor. Familia baten inguruan nahi dute, horrela, familia normal bat, haien arazoak," Medico de familia"
|
baina
euskaraz nahiko lukete hauek. Jendeak ez du arazorik nahi etxera heltzen denean diote telebistan.
|
|
|
Edorta Aranak urteak daramatza esparru hau ikertzen eta dioenez, neurri eta formarik gabe garatu da. Kate berri asko sortu dira azken urteetan,
|
baina
euskaraz aritzen direnak oso gutxi dira. Guztira 57 telebista kate lokal dira Euskal Herrian eta horietatik 6 baino ez dira euskara hutsezkoak.
|
|
|
Bertsolaritza ekitaldi konkretu bat zen,
|
baina
euskararen aldeko eta herriaren aldeko ekitaldia ere bai. Ilusio handia piztu zuen.
|
|
|
Ingelesarekin handik luze barik hasi zelako susmoa dugu. Hizkuntza ikasketen gai honek berebiziko garrantzia izango du gure biografiatuaren bizitzan, zeren gure idazleak, nahiz zientzia eta matematiketan eduki unibertsitate formazioa, hizkuntza irakaskuntza izango du bere bizitzako lanbide nagusia, ingelesarena zehazki,
|
baina
euskararen irakaste metodologia lantzen ere asko lagunduko diona. Izan ere, ikusiko dugunez, hizkuntzen irakaskuntza izango du iker eremu kutunenetariko bat.
|
|
|
Berba egin bai,
|
baina
euskeraz idatzi, orain lehen baino gehiago?
|
|
|
Ba, egia esateko, ez. Argibide batzuk emon izan deutsadaz, noiz edo noiz;
|
baina
euskeran lehenengo pausoak emoten beste abade batek lagundu eutsan. Gero, bere kontura eta bere bidetik dabil, egunero zerbait egiten dauala:
|
|
|
Ahal izan neban moduan, lagun. Euskeraz berba egin, gitxitan egin ahal izaten neban;
|
baina
euskerazko liburutxuren bat beti neukan neugaz, eta egunero irakurten neban zerbait euskeraz, gehienetan Kristoren Antz bidea, gipuzkeraz. Amari eta adiskide batzuri be euskeraz egiten neutsezan eskutitzak, eta, batez be, aspaldiko ohiturea ondo gordeten ahalegindu nintzan:
|
|
|
Ikasturtea aurrera joan ahala, kosta ahala kosta euskaraz aurreratuz doaz: Ume txikiena bada gai euskaraz zenbait gauza esateko; nagusienari, ostera, gehiago kostatzen zaio
|
baina
euskara ondo ulertzen du, eta irakaslearen laguntza dela medio bertso bat ere egin dezake. Eta ez hori bakarrik:
|
|
|
XX. mendearen zati handi batean ere nagusi izango dira. Euskararen eta foruen apologisten lanaren oinarria osatzen dute,
|
baina
euskarazko" apaiz literatura" horretako beste idazle askok ere oso gogoan izango dituzte (eta guztiek ere gertakari historiko ukaezintzat dituzte). Izan ere, esan dugun bezala, katolizismo euskaltzalea mito horien gainean joango da eraikitzen.
|
|
|
Euskaraz, horixe da premisa. Txikitasunetik abiatuta,
|
baina
euskaraz. Euskal Herri abstraktuaz hitz egiten denean, hizkuntza hautua bigarren maila batera igarotzen dugu:
|
|
|
• Mundu globalizatu batean hizkuntza bat baino gehiago jakitea beharrezkoa da,
|
baina
euskara ez da egokia bizi modernorako eta, geroari begira, askoz garrantzizkoagoa da ingelesa ikastea.
|
|
|
Bestalde, gure zilborrari begira egotea ere ohiko ezaugarria dugu. Egia da nahikoa lan dugula askotan gure ingurune hurbileko egoerak ulertzen eta bertan eragiten saiatzen,
|
baina
euskara ez da soilik Arbizuko hizkuntza, Nafarroako mendialdekoa, edo Nafarroakoa. Euskara Euskal Herriko hizkuntza da eta bere lurralde osoan da hizkuntza minoritario eta minorizatua.
|
|
2004
|
|
|
ez dago euskerazkorik. Ba dago hiztegirik bai,
|
baina
euskerazko hitzek erderaz zer esan nahi duten eta erderazko hitzek euskeraz zer, diotenak bakarrik; ez dago, ordea, euskaldunik eta euskeraz, euskalduna zer den esplikatzen dizuen hiztegirik. Bainan erderazkoa, frantzesa edo espainola edo inglesa?
|
|
|
Oinarri oinarrizko oharmen kontua dela iruditzen baitzait neuri ere. Jakinaren gainean, edo oharkabean, ez dakit nola,
|
baina
euskararen auzia ez dugu sarrienik gure izatearen baitan hezurmamiturik ikusten. Hainbatetan eta hainbatetan, hainbatek eta hainbatek, euskararen zoriaz hitz egiten dizunean ez du ematen, itxura batean behintzat, bere eta nire egoeraren zoriaz mintzo denik, gugandik landa dagoen landare baten antz handiagoa hartzen baitiozu euskararen auziari.
|
|
|
–Euskara nazionalismoaren beharrean gertatu izan da, nazionalismoa euskararen beharrean bezala. Euskarak argudio nagusietakoa eman baitio nazionalismoari ideologikoki bere burua justifika zezan;
|
baina
euskarak nazionalismoaren babesa behar izan du, haren eskutik jaso du bere fikzioaren justifikazio ideologikoa. Euskarak behar izan du, edo behar zuela uste izan du, nazionalismoak eskaintzen zion konpromezu politikoa?. 184
|
|
|
bai horixe, maitea! Berba jario bizi bizia da zure erdara, belarrien gozagarri,
|
baina
euskaraz hasi eta buruko ileak laztu egiten zaizkit: gatzik gabeko hizkera ortopedikoa duzu, gramatikari hitzetik hortzera ematen dizkiozun ostikoak aintzat hartu gabe ere?. 529
|
|
|
–Orain ez da euskaraz pentsatzen. Basarri zenaren ustea dugu hau?. Lehen, berriz, mordoilo egingo zen,
|
baina
euskaraz pentsatzen zen, eta esan ere bai, zekitena euskaraz egiten zuten. Gaur oso alderantziz dago.
|
|
|
Kazetari lanetan ari zela, galdera baino areago erantzuna dirudien iritzi hau isuri zuen behin: . Ezinbesteko delako seguruenik,
|
baina
euskarak makuluen laguntzaz egin du bide hori; hau da, gizartean zenbait alorretan, enpresa pribatuetan, batez ere, kostu ekonomikorik edo arriskurik ez duen bitartean onartzen da euskararen aldeko jarrera.
|
|
|
Pixka bat aurrerago, berriro ere, orotariko adierazpenak datoz gainezka: . Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk,
|
baina
euskarak ez du etorkizunik Euskal Herriaren normalkuntzatik at. Gauzak horrela, apolitizismoan edota gai politiko orokorretatik at euskararen normalkuntza planteatzea okerra da. Euskara eta lurraldetasuna ezin dira bereizi, euskara eta subiranotasun politikoa bereizi ezin daitezkeen moduan, eta lurraldetasuna eta subiranotasuna gai politikoak dira bete betean?. 306
|
|
|
Euskarazko jardunaren gaitasun erlatiboak honako hausnarketa hau eragin du euskaltzale honengan: . Badakit garrantzitsua dela euskararentzat alor berriak irabaztea,
|
baina
euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion gure buruari. Neurri politiko zehatzetan sartu gabe, irizpide nagusietan ikusten dut nik okerrik handiena.
|
|
|
–Ez dugu birreuskaldundu nahi, noizbait euskalduna izan omen zelako, afizio arkeologiko eta restaurazionista hutsez, eliza eta gaztelu zaharrak restauratzen diren moduan. Bururatzen dugun proiektu sozialean, euskara bakarrik ez,
|
baina
euskara ere inportantea delako baizik?. 298 Hori eta horrenbestez, etorkizunaren talaian ezarri behar genuke gure pentsaeraren ikusgunea: –Lehenari ez, baina uste dut azken finean geroari begira bakarrik legitima litekeela politikoki Euskadi birreuskalduntzeko programa.
|
|
|
–Bai, nik bizi izan dut eskizofrenia hori txikitatik, nire osaba izekoekin. Oso jende euskaltzalea da,
|
baina
euskarak gatazkarik ez duen bitartean; jende abertzalearen aurkakoa gainera, oso nazionalista espainiarra. Oraindik badaude horrela pentsatzen dutenak?. 217
|
|
|
Zaharra dugu jadanik esaera: euskara ez da dena Euskal Herrian,
|
baina
euskararik gabe ez dago Euskal Herririk?. 219
|
|
|
Kalitate eta prestigio hori lortzeko, ordea, presa eta inprobisazioak ez dira batere onak. Irakasleak eta materiala (testu-liburuak eta abar) eta euskarazko irakaskuntzaren ezarkuntza behar bezala prestaturik eta programaturik ez baduzu, epe laburrera helburu formalak iritsiko dituzu;
|
baina
euskarazko irakaskuntzaren kalitatearen eta imajinaren kaltean, eta horrek epe ertain eta luzera faktura pasako dizu. Eta euskalduna naizen aldetik, biziki kezkatuta nago ez ote den halako zerbait gertatu unibertsitate publikoan euskarazko irakaskuntzarekin?. 441
|
|
|
Gaztelania hizkuntza zabaldu gisa lantzearen aldekoa zen
|
baina
euskaratik abiatuz. Gehiketaren teoria proposatu zuen:
|
|
|
Biziraupena jokoan zen, dena aldatu beharra zegoen, dena hatera egin beharra. Menturaz, kontraesan horretan egon daiteke Aranaren kemena, euskara noranahiko,
|
baina
euskara berri eta amas berritua, herriaren erabileratik urruntzen dena.
|
|
|
Bigarren aukera izango litzateke, geure artean hornitzea,
|
baina
euskarazko tokiko telebisten esperientzia oso murritza da. Hamarrera ere ez gara heltzen euskara hutsez emititzen dugun telebistak; hauetariko asko momentu honetan ez aurrera ez atzera dabiltza.
|
|
2005
|
|
|
Gaztelaniak inguratuta, ikasleek diote ez dutela lekeitiarrek bezala berba egiten, adibidez. Lea Artibaiko gazteek herriko hizkeran ederki asko egiten dute,
|
baina
euskara jasoa egiterakoan freskotasuna galtzen dute, bizkaiera jasoa arrotza zaie. Urtxintxa Eskolako Jaime Altunak haur eta gaztetxoek jolas egiteko, haserretzeko, ligatzeko euskararekin dituzten arazoak azaldu dizkigu.
|
|
|
Horrekin esan nahi duzu Europa hau estatuen Europa dela, eta ezin zaiola eskatu Europari oraindik estatuan eskatu behar dena. Hori horrela da, duda barik,
|
baina
euskararen puntu hau garatzea da estatuari eskatu behar diogun horietakoa. Salbuespen eta zalantza guztiekin ematen diogu baiezkoa Itun honi, finean, oraingo egoera baino hobeagoa zabaltzen digulako, eta, aldi berean, honek indartzen duelako guk Espainiako Konstituzioaren aurka dugun jarrera.
|
|
|
Bigarren helburuari dagokionez, Artetxek azaldu digu produkzio zientifikoa, euskarazkoa bezala, beste hizkuntzetan ere sakabanatuta dagoela,
|
baina
euskarazkoaren egoera larriagoa dela: aldizkari espezializatu gutxi euskaraz, eta maiz, euskarazko lanak gaztelaniazko aldizkarietan argitaratzen dira, ikusezinak bihurtuz.
|
|
|
Manelek dioenez, «hizkuntzaren sistema zein den ezagutzen duzu, oinarrizko ezagutzak dira eta niri ikuspegi hori interesatzen zait, aurrera egiten ari zaren bezala askoz ere hobeto ulertzen duzulako». Hizkuntza guztiak ditu gustuko, noski,
|
baina
euskara ikasteko gogoa beti izan du. Unibertsitateko aukera aprobetxatu du, baina Manelek nahiko lukeena da euskara jario errazean erabiltzera heltzea.
|
|
|
Euskara ona eta ondo erakutsi horren azpitik dagoen metraila ikaragarria da. Horrela esatea erraza da,
|
baina
euskara ona erakusteko gauza asko behar dira. Bereziki irakasleen prestakuntzan ahalegin handiak egiten jarraitu dugu.
|
|
|
batetik Mitxelena, De Hoz, eta bestelako hizkuntzalari ospetsuak behin baino gehiagotan aldarrikatu dute baskoiak elebidunak izango zirela, hau da, iberiarra hartu arren aurrekoa ez zutela galduko; eta bestetik, euskara ezin izan daiteke hizkuntza neo iberikoa, bestela bien artean ahaidetasun harreman garbiak egon lukete eta oraindik halakorik ezin izan da frogatu. Gainera euskara iberieraren ondorengo hizkuntza berria balitz, zer egin daiteke akitanierarekin edota Nafarroako latindar inskripzioetako onomastikak erakutsitako berezitasunekin (adib Lergako inskripzioa, Urchatelli eta Ordunetsi iberierazko jatorria
|
baina
euskarazko fonetismoa duten izenekin)?
|
|
|
Baina euskarazko testua agertzen hasi behar zenean (eleberria bera) eten egin zen argitalpena. El Ateneo-k, ohar baten bidez, bere jatorrizko asmoa obra osorik ateratzea zela adierazi zuen;
|
baina
euskarazko narrazioari alboan jarri nahi zioten gaztelerazko itzulpena egiteko arazoek, eta Bilboko Beti Bat egunkariak obra hori arinago atera izateak, proiektua garatu gabe uztera eraman zituen.
|
|
|
Nahi eta ezin hori euskararekin agertu zen oso argi: aldizkaria, ia osotasunean gazteleraz zegoen,
|
baina
euskarari lekua ematen saitu zen, gurari hori, duinki betetzea lortu gabe. Neurri batez euskal kolaborazioek ezin bete zutelako aldizkari osoa, baina baita Herranan jarrera zabalagatik Revista espainiar auziei ere irekita egon zen (hauek euskal auzien aldean oso gutxi izan arren).
|
|
|
Emakumeekin herabekerietan ibiltzea kaltegarria omen delakoan, neronek ere neure xukadera urdin luzea hartu, eta beraien ondoan esertzen hasi nintzen. Beren artean oso hitz gutxi egiten zuten;
|
baina
euskaraz ari ziren. Inguru hartako bizkaieraz preseskiago.
|
|
|
Putza. Rosas gu baino dezente nagusiagoa zen,
|
baina
euskararen aitzakiarekin gurekin hasi zen, institutuan bedel jarraitzeko praktikatu egin behar zuela eta; EGA atera ondoren ere, irakasleek baino esaera zahar gehiago eta Hertzainak taldearen abesti guztiak buruz jakin arren, berdin jarraitzen zuen, guri itsatsita.
|
|
|
" Nahiago ditut Zavalaren antzekoak, izenez abertzale
|
baina
euskaraz eta euskal kulturaz axolatzen ez direnak baino"
|
|
|
Zavala egiazko euskaltzalea da, ordea. Nahiago ditut Zavalaren antzekoak, izenez abertzale
|
baina
euskaraz eta euskal kulturaz axolatzen ez direnakbaino. Horrelako asko ezagutu dut neure inguruan.
|
|
|
euskaldun guztiok abertzale bagina, goiz edo berandu, lortuko genukeela independentzia. Eta independentziarekin, ez automatikoki,
|
baina
euskara errazago salbatuko genuke.
|
|
|
" alferrik". Ez du aldizkaria ezagutzen,
|
baina
euskarazkoa du izena, eta bale.
|
|
2006
|
|
|
Zubiriak badaki lehia ez dela didaktikoa,
|
baina
euskarazko eta euskal kantagintzaren tradizioari eusteko modua iruditzen zaio lehiaketa hauek antolatzea. Nafarroako Kantuzaleen Elkarteko koordinatzaile Oskar Estangak ere hala uste du.
|
|
|
Ez dakizula taquicardia paroxistico esaten euskaraz? Orduan, esan horrelaxe,
|
baina
euskaraz egiteari utzi gabe».
|
|
|
Azken urteetan halako geldialdi edo atzera egite bat egon da gurean eta urteko 1.500 titulu argitaratze horretan egonkortzen ari garen arren, gorago ere egon gara. Espainiako datuak hartuz, horiek baitira eskura dauzkagun datu ia fidagarrienak, liburutan eta aletan bai fakturazioa eta bai ekoizpena hazi egin dira etengabe azkeneko 10 urteetan,
|
baina
euskararen kasuan, fakturazioa haziz doan arren, ez du ematen ekoizpenak hein berean gora egiten duenik. Kontsumoa berriz, 2004 eta 2005 urte bitartean jaitsi egin da.
|
|
|
Bai,
|
baina
euskaraz hobeto. Nafarrateko beste mutiko batzuek erdaraz egiten zuten eta eurekin ikasi nuen.
|
|
|
Naturaltasunaren eta araudien arteko hitzarmen bat ez legoke gaizki, kaleko euskerek legitimotasuna erdietsi dezaten. Oso ederra baita gorengo erakunde eta akademietatik euskera batua aldarrikatzea,
|
baina
euskera horrek ez baitu zerikusi haundirik trenean egunero entzuten ditudan euskerekin. Telebistak, adibidez, goizaldetako pastoral xiberutarrak euskera batuago batera, itzuli?
|
|
|
Gaur, pasa den apirilaren 25ean ez bezala, hiru kideak agertu dira deklaratzeko,
|
baina
euskaraz egiteko eskubidea urratzen zitzaienez, bi kidek alde egin dute. Epaitegiko idazkari baten aurrean deklaratu duen gazteari udaltzain bati saihetsa apurtu izana leporatu diote, baina berak ezeztatu ditu akusazio guztiak.
|
|
|
Alegia, euskarak oraindik ere ezinean jarraitzen du. Aspaldikoak dira Ibon Sarasolaren Euskararen ajeak, Koldo Zuazoren Euskararen sendabelarrak eta gisakoak,
|
baina
euskarak bere horretan dirau, gaitzak jota.
|
|
|
Ergatibook justizia eskatzen dugu. Ez dugu geure tokia galdu nahi, eta, barkatu hain garbi esatea,
|
baina
euskara, ergatiborik gabe, ez da euskara.
|
|
|
Komunikatzaile trebea esan dugu, bai, eta hala da, baina auzo hizkuntza batean, ez gurean. Hots, gaztelaniaz espezial moldatzen den aurkezlea,
|
baina
euskaraz ez zekiena, edo euskaraz suelto hitz egiteko moduan behintzat ez zekiena. Eta programa euskaraz izaki!
|
|
|
Gehienak ez dira baserritarrak, areago, askok ez dakite euskaraz. Hirian bizi dira,
|
baina
euskara berreskuratu nahi dute, beraientzat edo beraien umeentzat. Eskolak antolatzen dituzte, klandestinoak lehenago, nolabait legalak gero.
|
|
|
Aita Astigarraga. Fraide zorro zorro bat, lagunarte eskasekoa,
|
baina
euskara dotorearen jabe. Hark ideia eman, eta Bastarrikari gustatu.
|
|
|
|
baina
euskaraz
|
|
2007
|
|
|
Uste dut zirrikitu guztiak aprobetxatu behar ditugula, ez gaudela deus eskapatzen uzteko egoeran. Beste arlo batzuetan ez dakit,
|
baina
euskarari dagokionean" ehun urte barru erdietsiko dugu" esateak ez du balio. Ez.
|
|
|
Akaso astakeria bat esango dut,
|
baina
euskararen arazo nagusiena lanpostuekin lotuta dago; hau da, jende askok pentsatzen du bere seme alabek euskaraz ez badakite eta lanpostuetarako euskara ezinbestekoa izango bada, seme alabek aukera gutxiago izango dutela, eta orduan euskara eskakizunen aurka jartzen dira. Horrexegatik, oso konponbide zaileko gaia izango da alde guztietatik arrazionaltasunez heltzen ez bazaio.
|
|
|
Google en ibili naiz Ioritz Mendizabalen bila, eta frantsesezko pila bat erreferentzia atera zaizkit, ingelesezkoak, japonieraz edo txineraz ere bai zerbait,
|
baina
euskaraz ezta batere...
|
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz hitz egiten ari naiz, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira
|
baina
euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira
|
baina
euskaraz bizitzeko adina ikasi dute. Beste askok, ordea, hasi bai baina gero bertan behera utzi dute ikas prozesua.
|
|
|
XVI. mendean Gasteiz elebidun zen: erromantzea gehiago egiten ei zen,
|
baina
euskara ere biztanleen hizkuntza arrunta zen. Aldi horretakoa dugu" Landuchioren hiztegia" deritzana (1562), hiriburuan orduan egiten zen euskararen lekuko.
|
|
|
1936ko euskal estatutuak, II Errepublikan onartu zenak, modu orokorrean onartzen zuen euskararen ofizialkidetasuna,
|
baina
euskara egiten zen eskualdeetara bakarrik zuzendurik. Ez zuen, hala ere, garatzeko astirik izan:
|
|
|
Gogoan hartzeko beste datu bat: erromatar denborako hilarri zizelkatuak, latinez idatziak
|
baina
euskara aztarren garbiekin, hain justu ere akitaniarren lurrean azaldu dira, baina ez baskoien eremuan. Zergatik hori?
|
|
|
Aurrerago mintzatuko gara dialekto banaketaz,
|
baina
euskararen dialektoak direla eta hizkuntzalarien artean behin baino sarriago azaldu da kezka bat. Sorreran euskara bakarra zegoen, ala euskara bi edo gehiago elkarrekin senidetuak?
|
|
|
Baina bestelako gaiak ere ukitu nituen: Pio Baroja, idazle handia bai,
|
baina
euskarari buruz uzkur, are trufakor ere.
|