|
2000
|
|
|
Leku eta denbora ardatzen tratamenduari dagokionez, kritiko gehienek nabarmendu dute Sarrionandiak" aldi iraganetara labaintzeko duen joera" (Argia), Susako komentariogileak gehitzen du narrazioetako leku eta denbora
|
asko
zehazgabeak ez ezik, ez denbora eta ez espazio direla. Leiendazko denbora eta tokiak dira, fabularen edo narrazio fantastikoen koordenadetan kokatzen dituelarik:
|
|
|
kontatzeko duten ahalmena kontuan hartu, balizko erritmo bat aztertu, hori izan da erreferentzia nagusia. Euskaldunok kontalari onak garela uste dut, ahozko literaturaren eragina gertu behar du, eta gurasoek, zentzu horretan, euskara
|
asko
dakite... Hor dago erreferentzia nagusia:
|
|
|
Basapiztia horiek gure kulturan izan duten garrantziaren aldarrikapena ere badago liburuan. (...) Animalia horiek Euskal Herritik desagertu direnean, gure kulturaren zati bat ere desagertu da, horien inguruan sinesmenak, mitologia bereziak eta gisa horretako kontu
|
asko
sortu baita mende askotan. (Zabala, Juan Luis:
|
|
|
Nabaria da Unzuetak mendebaleko tradizio literarioa ezagutzen duela," esate baterako erraza dago Kafka eta Lovecraft en itzala antzematen." (Otamendi, Jose Luis: Argia 1372) Lertxundiren iritziz, absurduaren ildotik eraiki dira ipuin
|
asko
:
|
|
|
Lekuari dagokionez, zehazgabetasuna nabari da. Izan ere, ipuin
|
asko
oso laburrak dira eta horietan ez dago horrelako zehaztasunetan ibiltzeko lekurik. Haatik, espazioa zehazten duenean ere, leku urrunetara joko du (Tanger, Istanbul,...), honela amets eta irudimenezko munduak geografia egokietan girotuz, mundu iradokitzaileak sortuz.
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, Jasone Osorok ipuin tradizionalei buelta emateko zuen joera Legorburuk ere badu. Beraz, ipuin ezagun
|
asko
erabiliko ditu hauekin jolas bitxiak sortzeko: ohikotasunari ezohikotasuna erantsiz.
|
|
|
Irakurleari berehalaxe otuko zaion eran, urrezko triangeluak badu Asia barneko kokapen geografikoa ezezik, beste esanahi sujerenteagorik. Egia esan, nobelaren orrialde
|
asko
eta askotan gutxi adituko du Laos, Birmania eta Tailandia arteko lur eremu hari buruz, putetxe ta bestelako lokaletan topaturiko triangeluek orrialde hauetxek gaineztatzen dituztelarik.
|
|
|
izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia: ezustea, zentzugabekeria,...; laburrak direnez, pertsonaiak aurkezteko denbora eta espazio gutxi egoteak hauen aurkezpenak baldintzatzen ditu; deskribapenak alde batera utzi ohi dira; elkarrizketek garrantzia gutxi dute; egoera sinboliko edo metaforikoa irudikatzeko joera dute; hitz gutxitan gauza
|
asko
esan nahi direnez, batik bat konnotazioa gailentzen da.
|
|
|
Idazketa konpultsiboa lortu du honetan. Grafikoki puntu gutxi eta koma
|
asko
ditu, pertsonaiaren oroimen erritmoaren arabera doa ipuina aurrera, atsedenik gabe, pertsonaiak oroimena arnasarekin batera bota nahiko balu bezala. Besteetan bezala, doinu hitsa da oraingoan ere, munduan esperantzarik ez dagoela adierazten digu pertsonaiak hasieratik bertatik.
|
|
|
Orrialde gutxitan gauza
|
asko
kontatzen dira eta gauza askoren inguruko gogoetak egiten: maitasunaz, heriotzaz...
|
|
|
Jon Kortazarrek aipatu zuen bezala17, gertakari honen ondorioz narratiba gailendu da; izan ere, batetik, narratiban erabilitako teknikek ikus entzunezko komunikabideekin parekotasun handia baitute; eta bestetik, eskoletan poesia baino narratiba lan gehiago lantzeko joera dago (eta ondorioz, narratiba da gehien saltzen dena). Hartara, artikulu berean aipatzen duen bezala, 80ko hamarkadaren erdialdetik aurrera poeta
|
asko
narrazioak idazteari ekingo diote. Joera honek 90eko hamarkadan ere jarraipena izan duela ikus dezakegu:
|
|
|
Bestalde, garai hartako egoera islatu nahian" boterearen amarauna ongi
|
asko
definituta dago (Erregea, Jauntxoak, Prebostea, Lehorreko alkatea, Ustrumana, Inkisizioaren komisarioa, Maiordomoa, herri xehea...), hala nola jokabide eta portaera guztien logika." (Egia, Lutxo: Deia)
|
|
|
Egileak berak azpimarratu zuenez," Editoreak berak, bere militantzia ez du oso garbi ikusten, baina halaber, ikusten du egoerak horretara bultzatzen duela, ezin duela beste jarrerarik hartu. Liburuan, zuri eta beltzen arteko gerra izan beharrean, gris
|
asko
dago. Pertsonaiak ez dira antagonikoak." (Argia 1504) Are gehiago, gogoeta jarioak pertsonaia gatazkatsu honen sentsazioen berri emango digu:
|
|
|
hots, oroitzapenen bidez ezagutzera ematen zaigu bakoitzaren pentsatzeko modua. Juaristik dioenez" Marcel Prousten famatu hartan bezala, edozein objetu
|
asko
zaie memoriaren makina martxan jartzeko eta beren burua testuinguru konkretu batean kokatzeko." (El Diario Vasco IV) Honen guztiaren bidez pertsonaien barne munduan sakontzeko aukera eskaintzen badigu ere, askotan erabilitako estilo trinkoak hurbilpen hori zailduko digu.
|
|
|
Gogoeta eta oroitzapenek haria gidatzen dutenez, gertaerak aurkezteko orduan ez du teknika linealik erabiltzen, anakronia da nagusi: atzera aurrera
|
asko
daude, irakurleari loturak egitea eskatuz. Narrazioa protagonista bere buruaz beste egitera doan unean hasi eta ekintza hori burutzean amaitzen da.
|
|
|
" Eleberri zabala da, interpretazio anitzekoa. Nik sarea osatu eta sare horren baitan gauza
|
asko
iradoki baino ez ditut egiten, eta irakurleari lan bat eskatzen diot, memoriaren bitartez liburuan dauden zuloak bete ditzan. Jolasa dago." (Argia 1504) Hala ere, liburuaren interpretazioari buruzko bere iritzia honela adierazi zuen:
|
|
|
Honela, liburuan oso gauza interesgarriak esaten badira eta oso ondo idatzita badago ere, ikuspegi triste eta antierromantiko honek funtsik gabe uzten du istorioa une askotan. Hau da, liburuak gora-behera
|
asko
ditu eta soilik pasio azaltzen denean interesgarri bihurtzen da, liluragarri. Besteetan, hoztasunak kalte egiten dio, antierromantizismoa bertute baino gehiago eragozpen bihurtzen da, istorioa urrundu egiten baita.
|
|
|
Belmonteren eleberriko Joanen antzera, Igantzi pertsonaia nagusiak pertsonaia ezberdin ugari aurkeztuko dizkigu, haren antzera alde batetik bestera dabilen gaztea baitugu hau ere. Beraz, bigarren mailako pertsonaia
|
asko
ezagutzeko aukera izango dugu. Edozein modutan ere, hauen guztien barne munduari buruzko ezer gutxi aipatzen zaigu, kanpo fokalizazioa nagusi baita.
|
|
|
(c) Kritikak lanen harrera
|
asko
baldintzatzen duenez, beharrezkoa iruditu zaigu kritikak erabiltzen dituen ikuspuntuak aztertzeko hustuketa lan hau eskaintzea.
|
|
2001
|
|
|
Beste garaiak dira hauek, dudarik gabe: euskaraz esna gaitezke irratiari esker, euskal prentsa irakurriz gosal dezakegu, ikasketa
|
asko
euskaraz egin ditzakegu, Honekin batera, gure artean argitara ematen diren liburu askoren tiradek gora egin dute.
|
|
|
Gutxi batzuk aipatzearren: " Ez zitzaion denbora
|
asko
falta Eduardo Ortiz de Zarate, Zigorrek modu berean egiten zuela barre egiaztatu ahal izateko" (17.or.);" Gerora bakarrik(...) ulertu ahal izango zuen haur abandonatuenak ere..." (10.or.);" Gerora jakingo zuenez, ez zen hala gertatu." (32.or.);" Historia horrek badu kontakizunarekin zerikusirik,..." (49.or.);" Oraindik ez gaude hor" (230.or.) edo gehie... Badirudi teknikaren atzean dagoen interpretaziora pasatzeko gonbidapena luzatzen ari zaigula egilea.
|
|
|
Mugimendu honetan barneratzen diren idazleek hizkuntza optiko eta guztiz deskribatzailea erabili zuten beraien nobeletan eta Fenomenologiaren ideiak bere eginez, gizakia eta mundua aldentzen duen oro deuseztatzea bilatzen zuten. Horregatik, ez da sinesgaitza suertatuko Nouveau Roman eko egile
|
asko
50eko hamarkadaren azken urteetan indartu zen Nouvelle Vague mugimendutik hurbil ibiltzea, eta hori horrela izanik, zenbait idazlek, A. Robbe Grillet eta M. Duras-ek kasu, ciné roman direlakoak plazaratzea 60ko hamarkadan. Adibide gisara, hortxe dauzkagu Robbe Grilleten L´Année dernière à Marienband (1961) eta L´Immortelle (1963) nobelak, ekintza narratiboak ikuspuntu zinematografikoz aurkezten dituztenak.
|
|
|
Nobela labur honetan, Saizarbitoriaren lerro gogoangarrienetakoak bildu direlakoan gaude eta bere biribiltasuna izan da, ezpairik gabe, jarraian datozen haunasketak eragin dizkiguna. Biribiltasuna eta, zergatik ez esan, morboa, morbo
|
asko
baitago testuan. Artea, bizitza, sexua, amodioa/ heriotza, abertzaletasuna, testuak bilbatzen dituen osagai erakargarriak ditugu.
|
|
|
Ezin da ukatu beste giro batez ari dela mintzatzen Jesi, baina horrelako hitzek beti sortzen dute, ilusio aipamen zehaztugabe eta isiltasunen bidez, kontzeptu mitologikoa. Sarrionandiak sortzen dituen mitoetan garaipena ez dago ziurtatua, eta hildako
|
asko
dago ene ustez, zoritxarrez orrialde hauetan.
|
|
|
Bidaztiak arazo bat du, komunikazio arazoa hain zuzen ere; nola adierazi hitzetan bere begietara etengabe abailtzen diren bizikunen errekastoak, nola zuzendu nahaspilean eta denak batera agertzen zaizkion sentsazio, usain, kolore multzoak? Bidaztiak forma
|
asko
ditu bere luman ezkutuak hitzez deskribatzeko bere bizikizun berria (puntilismoa, espresionismoa), baina gehien erabiltzen duena pilaketa dugu:
|
|
|
Bidaiatzea begiratzea da, batez ere, edo begiratzen ikustea; egunerokotasunak eta ohiturak itsutu dutena argi berriz ikusten jakitea da bidea egitea. Eginkizun horretan, itsu izatetik begi izatera doan bidean, bidaiak zentzu
|
asko
hartzen ditu, giza izaeraren forma desberdinak. Bidaia ez da bizikizun fisikoa soilik, batez ere mentala da; giza izaeraren metafora bihurtu dugun bidaiak nor garen eta zer ez garen azaltzen digu.
|
|
|
Gutunez idatzi dira bidaia liburu
|
asko
eta Giovanni de Empoli k, adibidez, edo Vespuzzio k XVI. mendean, gutunen bidez adierazi zuten bidaiaren sena. Gutunak, beste alde, fikziozko" zu" bati elea zuzentzeko aukera ematen du, edo horrela hizkera dramatizatzeko bidea da.
|
|
2002
|
|
|
Errealismoa, ez noski, XIX. mendean egiten zenaren antzera, aurrerapenean eta arrazionalismoan sinesten duen mundu ulergarria islatzeko, baizik eta aurpegi anitz dituen mundu aldakorra kontatzen saiatzeko. Nobela garaikidearen aldaketa eta berrikuntza formalak bereganatuz, edo beste adierazpide artistiko batzuen ekarriak bere eginez (batez ere, zinemarenak), errealismo literarioak aurpegi
|
asko
izan ditu XX. mendeko egileen lanetan: errealismo objektibista, errealismo kritikoa, errealismo sozialista, errealismo magikoa, errealismo zikina...
|
|
|
Egia esateko, obabar zikloa dei geniezaiokeenak harrera oso ona izan du, eta Premio Nacional de Narrativa delakoa irabazi aurretik ere jarraitzaile
|
asko
zituen euskal irakurleen artean. Adibidez, Bi letter jaso nituen oso denbora gutxian (1984), Sugeak txoriari begiratzen dionean (1984) eta Bi anai (1985) narrazioek lau edizio izan zituzten batez beste 1988 arte, eta 20.000 ale inguru saldu zituen obra bakoitzak, kopuru handiak inondik ere, kontuan hartzen bada urte haietako euskal merkatu potentziala.
|
|
|
Julenek eta Lauaxetak zalantza
|
asko
dituzte argitzeko. Euskal Gudarosteko komandantea izan zen poetak" gerra irabazi ala galdu genuen" jakin nahi du eta izugarri aldatu den Euskal Herriaren egungo errealitatea (politikoa, linguistikoa, kulturala,...) ezagutu.
|
|
|
" Konfesione" bat baino gehiago, literatur lan bat idazten ahalegindu dela diosku aitzinsolasean eta Nafarroa ofizialetik haratago dagoen isilpeko Nafarroaren kronika egiten saiatu dela. Horregatik aipatzen dira mapetan ez datozen hiri nafar
|
asko
eleberri honetan, bertan marraztu nahi zaigun lurra, libertatearena delako: beti lur bat haratago dagoen lurra, hain justu (15 eta 650 orr.).
|
|
|
Leize gehienak 1940ko eta 1950eko hamarkadetan dinamitatu zituzten, baina bertan bizi zen jendeak lurrarekiko atxikimendu berezia zuen. Eleberriko istorioa 1936ko gerraren hasieran kokatua da, eta kontakizunak, aurrekoan bezala, akzio
|
asko
eta zenbait gogoeta filosofiko biltzen ditu bere baitan. Arian ari (1996) eleberriak osatzen du Zabaletaren trilogia, eta gertakizunak 1950eko hamarkadan daude kokatuta.
|
|
|
Ikusten dugunez, Elebitasun Dekretuaren ostean Euskal Autonomia Erkidegoan azken urteotan 100.000 euskal hiztun gehiago garela jakina bada ere, askotan aipatu izan da uste genuen baino irakurle gutxiago erakarri ditugula. Alegia, euskaraz ikasi duten gazte
|
asko
ez direla benetan irakurketarekin zaletu eta euskal literaturaren merkatua irakaskuntzarekin lotuegia dagoela oraindik16.
|
|
|
narraziozko generoetan, guztira, 279 lehiaketa jasotzen ditu Torrealdaik; poesian, 104; antzerkian, 33; eta saiakeran, 29 Honetaz gain, bada beste datu interesgarri bat: narratibazko generoen artean ipuingintza saritzera bideratutako lehiaketa
|
asko
direla eleberriarekin konparatuz gero.
|
|
|
5 Edonola ere, esan dezagun genero narratiboaren gailentasuna duda ezinezkoa den garai hauetan poesiak baduela oraindik, batez ere egile gazte hasiberrien kasuan, bere erakarmen eta indarra. Jon Kortazarrek oroitarazi digun moduan, 1990etik 2000 urte bitartean 38 idazlek argitaratu zuten euren lehen poema liburua eta horien artean kausi ditzakegu 70eko hamarkadan jaiotako euskal idazle berri
|
asko
: Kirmen Uribe, Asier Serrano, Igor Estankona, Jose Luis Padron, Urtzi Urrutikoetxea, Castillo Suarez, Xabier Olaso, etab. Poesiarentzat garai onak ez diren hauetan, guztiz azpimarratzekoa da poeta gazteon lan gehienak kaleratu dituen Susa argitaletxearen ahalegina, poesia sail bat ez ezik, Koldo Izagirrek zuzendutako XX. mendeko euskal poesia kaierak izeneko bilduma eskaini diguna. atxikiz ulertua (grekerazko" kanon" hitza zurginek neurketak egiteko erabili ohi zuten makilatxoa izendatzeko erabiltzen baitzen), ezta zentzu biblikoan ulertua ere, baizik eta XVIII. mendeaz geroztik literatur kritikan eta teorian aztertu den modura ikertuz:
|
|
|
Edonola ere, argi dago beharrezkoa litzaigukeela arazo honen inguruko azterketa sakonagoa egitea. Gure ustez, euskal idazle emakumezkoen inguruko datu kuantitatibo gaurkotuek asko lagunduko ligukete gaur egun gurean oso hedatuta dauden topiko
|
asko
apurtzen. Hauen artean, segur aski," emakumezkoen literaturaren boomaz" mintzo diren baieztapenak izango
|
|
|
Hala nola, gaztetxoentzat antolatzen den" Urruzuno Literatur Lehiaketa", aurten, 2001ean, 15 urte bete dituena eta urtero 14 urteko gazteek egindako 350 lan jasotzen dituena. Urruzunotarrak izan dira, esaterako, Lubaki Banda() osatu zuten kide
|
asko
(Cano, Berasaluze...). Bestalde, azken urteotan, erakundeek sorkuntza literarioari emandako diru-laguntzak desagertzen joan diren heinean, ekimen pribatu interesgarriak ere agertu dira.
|
|
|
emakumearen lanaldi bikoitza, eskola, haurraren zaintza... Emakumeak gizarte modernoan duen funtzioaren inguruan dauden gogoeta
|
asko
biltzen ditu eleberriak, eta etengabeak dira emakumearen egoerari, emakume gorputzaren aurkikuntzari, etab. egindako erreferentziak. Emakume bakarra da protagonista, senarrak bost urte lehenago utzi zuenetik haurra bakarrik hazi behar izan duen ama.
|
|
|
Orain deun Kepa aurregunera arte ezkara kontixu etxera etorriko, esan dausku adiskide batek. Tira ba, arrain
|
asko
artu ta ondo ibili.
|
|
|
Ama, berba
|
asko
esan egiten dira, baiña aotik kanpora edo.
|
|
|
Gero, erdelizlarijak" Compatriotas!" didar egin ebanekoxe, ostetza osua urduri, arretaz, adi adi, yoranez... (!) Bai kirten
|
asko
leku baten batu be!...
|
|
|
" Emengo berriyak iñoiz irakurtzen ba" dituzu, bear bada, ez dozuz ulertuko beti. Egunotan be, gu beroak gagoz; beste zenbait lekutan euri
|
asko
egin dau, eta uyoldeak be izan dira. Laterri batean izan arren, ainbateko gora berak!!
|
|
|
Eta abertzale
|
asko
gorabera, euzkeria laster" derrepente" gogortuko litzakela be, ziurtasun osoz eta zer diñogun ondo dakigula diñogu.
|
|
|
Erantzuna izan genduan, beti bezela, samur eta eskertsua. Arrezkero, aste
|
asko
barik, guda zital au sortu zan, eta ez dogu izan aren barririk.
|
|
|
Aberriaren azkatasunaren alde zein bidetaz ezin leiteke jokatu? Mila lanbide artu giñeiz, beredin arazu eskuetaratu, zeregin ugari egin, lan
|
asko
zuzendu.
|
|
|
Popittotarrak, karlista sutsuak ezezik, musikazale purrukatuak ere ba ziran. Aipatzen dugun egun artarik urte
|
asko
geroago, Pio Baroja ere Lekeitiora etorria zan, eta zuzen zuzen, Popittoneko bizartegiaren goian ostatuz jarri. Popittoren kitarra jotaldiak ain luze eta etengabeak izan oi ziralako, Pio asarratu eta suak arturik, andik aldegin omen zuan, esku artean zeukan eleberria tajutzeko Xanti andia ote, kitarra soiñu ekin ura, atsegin ez baiña gogo aldagarri zitzaiolako.
|
|
|
Bai, enetxuok. Ain urte
|
asko
lepoan izan arren, gorabeera naikoa ikusiak gaituzue. Gaztetxu giñeala, errege ezagutu genduan Madrillen agintari goren.
|
|
|
Or bazterretan ba dira arako kozkontze polo orreik, eperdiz gora jausi direanak bere. Lantegi
|
asko
geitu ta geitu jardun izan dabenak, euren ateak ixten be ikusi izan ditugu.
|
|
|
Industri gauzetan, egindakoak ugariegi dagoz pillatuta, tegi aun* Anaitasuna, 167, 1968 di ta txikietan. Salgai gauza
|
asko
, ta nok erosirik ez. Oraingo esakeraz, stock mardoak gai askotan.
|
|
|
esakera au askoren lepuetan idatzi leiteke zuzenduten diranentz. Mitiñetara ta juateko gogo bixi, amurru zinduaz eta bertan izlarija entzuten adi adi egoteko ta onen ostian txaluak txalo joteko be gertu egoten da lagun
|
asko
, ta baita zantzo gangar eta ganora bako batzuk egin eta abestu baño arrantza geyago, ta abar egiteko be; ta egin biar oneik egin oste" satispetxo" ene mutilok. Belarri batetik sartu eta bestetik urten:
|
|
|
Aurretiz susmau, ikusi; intuizioz bizi zan gizona izaki don Joxe Maria. Orduan ere, azkar
|
asko
igerri arek. Baiña etsibage, asiriko arloari jarraitu eutsan.
|
|
|
, industri gizon azkar baten asmoz. Gizon horren eta partaideen ontzidiko elementu
|
asko
be, hortxe egin. Ontziok, izentzat, amaieran Mendi atzizkia euken, urte onuratsuetan.
|
|
|
Horrelan eratu, horrelan diraue. Jakina, bilbotar
|
asko
, mendearen hasieratik" Aleti" esapide errezaz baliatu izan da. Izan be, zeinek ekian hasieran ingeles oguzkera gatz hori jatorrizko taiuz esaten?
|
|
|
Eta orduan, lerro artezak eta jakinak alde batera lagata, historiako orrialde hotzak eta haundigurakoak zeharo aintzat hartzeke, nobelagileak askatasun ikaragarriz, literatura berezi honen bitartez, historian agertzen ez direan eta bide batez estaltzen direan zerik ugari, esangarri bihurtu, eta apal eta baretsu, edo ausart, biloiz eta gordin azaltzen ditu, bai arimearen eraginei dagokienez, bai gorputzaren higiera ta zirkinei. Berbarako hor dogu, beste batzuen artean, amerikar idazle batek Adolf Hitler eta honen azken orduko emazte Eva Braun, Berlingo bunker haretan hil ete zirean, hil ez ete zirean, burutu dauan nobela
|
asko
gurako ta haizetsua, munduko bestseller dalako hori(" Zazpigarren sekretua", Irving Wallace).
|
|
|
Onelan ibili ondoren urrenguan be esan biarko: eztogu jaten ezer be baña barre
|
asko
egiten dogu.
|
|
|
TOMA DEUNA. Egun orretan azokea egin zan Atea" n. Baserritar
|
asko
uriratu zan. Guretzat atsegiñago orreik ikusita udaetako erdaldun zirtzil aldrak baño.
|
|
|
Antzezlarijak ederto jardun eben. Lagun
|
asko
ziran eta ezin, ba, guztijen ixenak ipiñi. Len txaluak jo neutzubezan eta orain zorijonak damotsubedaz.
|
|
|
ARATUSTIAK. Ganian doguz urteko egunik ganorabakuenak. ¿ Abertzale
|
asko
ikusiko ete doguz kokomarro egiñik?
|
|
|
ERIJOTZA. Astelenez ixan zan Goikoetxea" tar Ilari (G. B.) arrantzaliaren jortzija, enterrua, lagun
|
asko
erdurik.
|
|
|
Jaupea emole Eguzkitza jaun agurgarrija ixan zan; abertzale askok jaunartu be egin eben. Lagun
|
asko
erdu zan.
|
|
|
OLAETA" N. Igaziriko astelenez Amoroto" ko auzune orretan ixan zan oi dan erromerija. Lagun
|
asko
ixan ei zan.
|
|
|
Agur, ondarroatarrak: lagun
|
asko
bildu zan or igandez. Guk 28 ikurrin zenbatu genduzan.
|
|
|
Españarrak ziñesmen zale porrokatubak zirala, eta guzurra zala, esan daroyagu. Kontuz ezpa' gabiltz, geuri be, urte
|
asko
barik beste orrenbeste jazoko yaku, urrian. Españarrak" patriotismo" esaten dabenian barre egiten dogu, ori be guzurra dabela esanaz.
|
|
|
Antzezlarijak alegin egin eben... eta guk eztakigu besterik ezer. Txalo
|
asko
irabazi ebezena, bai ostera.
|
|
|
ARRAINTZU. Polito darabile bokarta gure arrantzaliak. Ori dala ta, emakume
|
asko
lanian dabiltz. Noiz edo noiz arraña ugaritu danian be!
|
|
|
ERIJOTZA. Ainbat aldijan gexo egonda, il zan igaziriko larunbatean Atxabal" dar Kepa gixon ezauna. Bere aokura lagun
|
asko
erdu zan. Laguntzen dautsegu atsekabian senidiai.
|
|
|
Abenda
|
asko
dira ludijan. Eta asko diranez, bata bestiagandik bardingiak.
|
|
|
Jardunaldi asiunian lur gain abenda
|
asko
dirala esan dogu. Abenda orreik guztijak euren ixenak dabez; abenderri bakotxak ba dau bestietarik ixen berezija, ixakerea be berezija dauanez.
|
|
2003
|
|
|
Obretako beste pertsonaia
|
asko
, protagonistaren inguruko edo adiskide direnak, benetako bizitzatik atera eta" egokituak" dira. GabAt elaberriko senar emazteei oporretan doazela gertaturiko pasadizu zelebrea, emazteak aitortu digunez, Tuterako beraren ezagun edo lagun harrosko bati gertatua omen da, elaberrirako atondurik.
|
|
|
" Denbora
|
asko
euki dut novela hau argitaratu gabe. Enuan nahi nere adiskideak irakurri zezanik.
|
|
|
Asiako ekialde bazterrean bizi diren anaien, bata misiolari eta bestea pelotari denaren pasadizuak eta euren inguruko gorabeherak. Idazleak asmo handiko obra luze hau idazteko datu
|
asko
batu zituen bere ezagun eta adiskideen bitartez, etnografia eta mikrohistoriaren aldetik interes berezia dutenak. Txinako euskal misiolarien gaineko datuak Aita Yurre kaputxinoagandik jaso zituen.
|
|
|
Ingeles, frantses eta gaztelau jendeaz dituen eritziak ere idazlearenekin bat datoz. Euren jarrerak, pentsamoldea eta ezaugarri
|
asko
zehatz ematen dira. Autorearentzat bezala, Mariñorentzat ere atzerrira irtetea arnasbide gozatsua gertatuko da, Espainian sendo erroturik zegoen diktadura luze gogaikarriaren giro estu eta lehor hartan.
|
|
|
Mende erdi bat hurbil dela saiook idatzi izan zirenetik, han isuritako ideia
|
asko
orduan baino gaur aintzat hartuago izango liratekeela, beldur barik esan daiteke. Hainbat gehiago bizkai euskarako hiztunen kasuan.
|
|
|
Bost urthe saiatu nintzan zazpi ahaleginetan, zuek bost minututan lurrera bota nahi duzuen bide berri horren bilha. Kilo
|
asko
paper gastatu nituan eta ordu asko erabili nuan buruan bira ta bira prolema bakhoitza. Detalle bat:
|
|
|
Bost urthe saiatu nintzan zazpi ahaleginetan, zuek bost minututan lurrera bota nahi duzuen bide berri horren bilha. Kilo asko paper gastatu nituan eta ordu
|
asko
erabili nuan buruan bira ta bira prolema bakhoitza. Detalle bat:
|
|
|
Eta horrek arrazoi sinplea du: erdian erabiltzen diren marka edo forma
|
asko
, han, hegaletan ere erabiltzen dira, hegal bietan ez bada, bietariko baten bai maizenik.
|
|
|
Hala ere elaberrian ez dakigu lehenengo ala bigarrengo idaztaldian idatzita, 1950gn urte inguruko Madrile gogoratuz ohar hau egiten du: " Urte
|
asko
dira ta oraingo Madrid ezta ordukoa. Gaur bazter guztiak dagoz beti automobilez eta jendea beti dabil prisekin.
|
|
|
Herritik urrun egon arren, euskaraz mintzatzen dala, herrian bezela sentituko da eta eramangarriagoa egingo zaio esandako herrimina. Honegatik euskaldun
|
asko
, eleberritxo honen egileari gertatzen zitzaion bezela, Euskal Herritik urrun bizi dirala eztira ibiltzen erdeldunekin nahi ta ez izan ezik. Lanak libre uzten dien denbora guztia euskaldunekin eta euskaraz pasatzen dute.
|
|
|
Urte
|
asko
dira novela hau idatzi nebala. Madrilen, Instituto Nacional de Electrónica delakoan lan egiten nebala, bizkaitar bat ezagutu neban.
|
|
|
Denbora
|
asko
euki dut novela hau argitaratu gabe. Enuan nahi nere adiskideak irakurri zezanik.
|
|
|
Maletak hartu ta jende
|
asko
hasten zan astiro astiro bera bezela wagoi guztian, batzuk aurreko ateruntz, beste batzuk atzekoari buruz.
|
|
|
Orai lurrezko txabola askoren ondotik igarotzen ziran, eta seta txarreko emakumak, izarak eta zapi zuriak gordetzen, edo eskegitzen, edo txabola ondoan exerita, eta ume
|
asko
bazterretatik eta praka nahikorik ez danentzako ta ipurdi asko agerian...
|
|
|
Orai lurrezko txabola askoren ondotik igarotzen ziran, eta seta txarreko emakumak, izarak eta zapi zuriak gordetzen, edo eskegitzen, edo txabola ondoan exerita, eta ume asko bazterretatik eta praka nahikorik ez danentzako ta ipurdi
|
asko
agerian...
|
|
|
Garraisika ari dira eta jende
|
asko
biltzen da. Urte asko igaro dira ta oraingo Madrid ezta ordukoa.
|
|
|
Garraisika ari dira eta jende asko biltzen da. Urte
|
asko
igaro dira ta oraingo Madrid ezta ordukoa. Gaur bazter guztiak dagoz beti automobilez beteta eta jendea beti dabil prisekin.
|
|
|
Bera bezala beste asko ei zeuden giltzapeturik. Kartzelaratzeak familiaren egoera
|
asko
laztu zuen. Jatekoa eroan behar izaten ei zioten kartzelara.
|
|
|
Jose Basterretxearen Iruñeko egotaldira itzuliz, urte t" erdi inguru egon ei zen han eta gero ostera ere Madrila joan ei zen matematika irakasle moduan (1941ean?). Han ikasteari ekingo dio berriz, gudu aurrean hasi eta Sorbonan jarraiera eman zien ikasketen lizentziatura oraindino ateratzeko zeukalako.11 Fisikak ikasten ere ekin omen zion Complutense an ondoko urteetan 1943gn urtetik aurrera izango zen, beharbada, behin Zientzia Zehatzak amaiturik zituenez, asignatura
|
asko
baliokidetzen baitzizkioten.
|
|
|
Haiekin euskara egiteko era ona izango zuen seguruenik. Baina katalana ere ikasi bide zuen, zeren urte
|
asko
geroago semea lagun zuela Lleidako institutura
|
|
|
Hauetariko batzuk informazio paregabea eskaini zioten munduan zehar zebiltzan euskal pelotarien gainean. Aipatu berri dugun elaberri luze horretako hainbat pasadizu hauen eskutik jaso zituen, bereziki Jauregi horrengandik, zeren honek jestionatu baitzituen luzaroan munduko euskal pelota frontoi
|
asko
, Asiakoak, Madril eta Bartzelonakoak besteak beste. Ondo ezagutzen zuen beraz, ez pelota mundua bakarrik, pelotari mundua ere bai.
|
|
|
Orain argitara dakargun Euskaldunak Madrilen elaberria ere, nahiz hurrengo hamarkadan lehiaketa batera bidaltzeko egiten dion sarreran dioenetik edo 1984an aurkeztu zuelakoa dugu, agirien faltaz buruz kalkulatu behar dugu eta, hirurogeiko hamarkadakoa delako susmoa dugu, zein urtetakoa den zehatz esaterik ez dago baina.24 Lehiaketarako alean" Irakurleari" egiten dion sarreraidatzian, bizkaiera eta batua nahaste darabiltzala, beren beregi diosku: " Urte
|
asko
dira novela hau idatzi nebala".
|
|
|
7 Urte
|
asko
geroago, emazte eta seme alaba txikiekin berriro Parisa itzuli zenean oraingoan umeek udaldian frantses ikasteko egitasmoaz, oraindik erbestealdiko Parisen gauza asko gogoratzen omen zituen. Gudu aurrean ilun edo kolore beltzeska zuten eraikinak garbitzen ari omen ziren orduan.
|
|
|
7 Urte asko geroago, emazte eta seme alaba txikiekin berriro Parisa itzuli zenean oraingoan umeek udaldian frantses ikasteko egitasmoaz, oraindik erbestealdiko Parisen gauza
|
asko
gogoratzen omen zituen. Gudu aurrean ilun edo kolore beltzeska zuten eraikinak garbitzen ari omen ziren orduan.
|
|
|
Arregi familikoa zala esan balio eluke ulertuko nortzugatik erraiten zuan. Behin osaba bat hil zitzaion Ameriketan diru
|
asko
utzirik, eta ondasun zaina, administradorea, Arregi familiaren bila etorri zan handik, bainan inundik aurkitu ezinik, atzera joan behar izan zuan Ameriketara oinordekoak topau gabe.
|
|
|
Biajian ibiltten danien horrek ezteu inportantzirik! Ganera ondinno meza
|
asko
daukazuz.
|
|
|
Ez gizona, ez... Ez euki bildurrik, amerikanuak indar
|
asko
dekoie.
|
|
|
Orain giza uholde bat datorkie kontra eta jendeen artean sartzen dira korrienteen kontra, jende
|
asko
ateratzen da orduan handik hurbil dagoen zine batetik kalera, eta gure adiskideak atearen parera heltzen diranean ia ibili ere ezin dira. Bainan laurak, bakoitzak ahal duan bezela, arkitzen dute bidea azkenean.
|
|
|
Azkenean Txominen ondora heltzen danean, beronek, begiratu bai, bainan eztio esaten ezer. Badakizki besteek bezela Madriden entzundako piropo
|
asko
, bainan besteak begira eztagozen ezkero, orain alperrik izango litzake esatea. Etzaio sartzen ohitura irri egingarri hau, ezta txantxetan ere, orain bezela.
|
|
|
Bi urte falta omen zaizka bukatzeko. Ezta denbora
|
asko
hasi dirala elkarrekin.
|
|
|
Bukatu da partidua. Lau adiskideak eta beste jende
|
asko
ere, jeiki ta astiro astiro, ahal dan moduan, exeritako ikusleen belaunek eta aurreko alkien bizkarrekoak uzten dituzten bitarte estuetatik zeihar, alki zerrendeen arteko zurubietara, eta gero zurubietatik gora, batzuk barr" a eta beste batzuk komuna joaten dira.
|
|
|
Orain erdeldunak egiten du berba. Frontoietan tongo
|
asko
egiten dirala eta pelotariek nahi dutenean irabazi eta nahi dutenean galdu egiten dutela.
|