|
2007
|
|
|
Tesi honen izenburuak erakusten duen bezala, Piarres La, tte idazle lapurtarra
|
dugu
lan honen protagonista.
|
|
|
behar dautzuet berehala aitortu ez naizela hoinbertze goretsia izaiteko. Ezen,
|
zuen
lanetan deus onik egitekotz, lagun bakochak behar lituzke jakin gure Euskal herriko mintzaira mota guziak. Eta nik erranen dautzuet lañoki ez dakizkatala batere ez Bizkaiako ez Gipuzkoako eskuara bereziak.
|
|
2008
|
|
|
Ez nuke, ordea, umezurtz utzi nahi artikulu hau, eta aurreikus dezakedana oso gutxi gorabeherakoa bada ere, ondorio apal batzuk aurkeztu nahi
|
nituzke
lan hau amaitzerako. Egia da datu zehatzagoak nituzkeela behin betiko ondorioetara iristeko; hala ere, orain arte esandakoek hipotesi bat osatzen lagun dezakete:
|
|
|
Uztarketa behar da. Informatikariek (edo web egileek) eta itzultzaileek (edo hizkuntzaren profesionalek) terreno berri batean egin behar
|
dute
lan, elkarren premien berri edukiz, eta horretara egokituz. Terreno berri horixe da lokalizazioarena eta hizkuntza ingeniaritzarena.
|
|
|
Eta mintzamolde horiek euskalkietako ak ez badira, esango didazue, zer, nongo, nolako, noizko eta nondikako mintzamol deak diren. Eta zer esan Onomastika batzordeak ari
|
duen
lan itzelaz. Hartu, esate baterako, Toponimia alorreko zerrendak:
|
|
|
Orotariko> Euskal> Hiztegia> eta Egungo> Eus > raren> keta lan> koa>) 3.> Nafarreraz idatzitako literaturaren eska siak eta nafar euskalki edo herri hizkera batzuen aztertze4 ezak berekin ekarri dute orain arteko hiztegietan Nafarroako euskararen gainean dugun informazioa urri sama rra izatea. Hori ikusita, ezinbestekoa da bildu gabeko hizkeren (edo erdi bilduta dau denen) lexikoa jaso eta aztertzea. Horretarako, jakina, gizalanaz gain, euskararen aldeko jarrera behar genuke agintariengan, gobernukoetan zein herri administraziokoetan, egin nahi
|
dugun
lana egiteko baliabide eta laguntza ekonomikoak behar bai tira. Testu idatzien gabeziaren aurrean, ahozkotasunari eman zaio garrantzia:
|
|
|
Akademiak bere gain hartu behar luke zientzia eta teknika arloetako eta terminologiazko hiztegien gainbegiratzea. Adituekin batera aritu behar
|
luke
lanean, talde lanean, jakina. Euskara batuaren arauak zuzen betetzen diren zaindu behar luke.
|
|
|
Hortaz, ezin ukatu neologia lana beharrezkoa dugula hor: kontua
|
dugu
lan horri nola heldu. Beste era batera esanda, hitzek dituzten edo izan ditzaketen lerratze semantikoez gain edo jatortasun etimologikoaz aparte, nazioartekotasuna edo paradigmak osatzeko oinarri izatea irizpide sendoak izango dira maileguak erabakitzeko orduan.
|
|
|
Denbora luzea daramat, urteak, Baztango euskalkia aztertzen. Gai hori ibili nuen doktorego tesia egiteko Mitxelena zenaren eskutik, gero bi liburu tan argitara eman nuena2 Eta lehenagotik ere
|
banituen
lanak argitaratuak gai beraren inguruan. Gero, bertze material batzuk ere argitaratu izan ditut noizbehinka, Elizondoko doktrinak edo Erratzukoak, oharrak hiztegiaren
|
|
|
Ezin
|
du
lan honen muga barnean, Mendebal euskalki eremuan aurkitzen diren uri edo hiribildu guztien adibideak jarri, bakarrik azalduko ditut Ekialdetik Mendebaldera esanguretsuenak izan daitezkeenak: Arrasate> eta Eibar, Debarroan; Ermua, > > eta Durango, Durangaldean; Gerrikaitz, > Lea Artibaiko> uri txikia, baina adierazkorra; Larrabetzu, > Mungia> eta Plentzia, > Uribe merindadean.
|
|
|
dabilela esango dizu, laburmetraia batean extra bezala lan egin zuen horma margotzaileak filmakerra> dela. Miresgarria da izpirituan bakarrik
|
duten
lan horri halako adoreaz eustea» (ibid. :
|
|
|
Hau da, era, keta, pen> edo, dura> atzizkien bidez sorturiko izenek nolako sintagmak osatzen dituzten. Eginkizun
|
dugun
lana.
|
|
|
Hau
|
dugu
lanaren atalik handiena. Izan ere, izengoitien erreferentziarik gehienak jendearen ezaugarri pertsonalak izaten dira, fisikoak, psikikoak, nahiz bertzelakoak.
|
|
|
Zuberoan zebiltzan istorioen azpitik eta gainetik, Etxahunen egiazko historia berpiztu du, haren kantuekin batean. Hamar urtez gora pasa
|
ditu
lan horretan, bereziki Barkoxen, baina ez hor bakarrik: aipaturiko lehen liburuko aitzin-solasean,. Avant propos?
|
|
|
Nolanahi ere Azkue itzuli zenerako ikasle kopuruak gora egin zuen (ia ehuneraino), eta horri esker posible izan zen katedraren baitan bi maila bereiztea. Hola Azkuek bere postua berreskuratu arren Bustintzak ez
|
zuen
lana galdu30.
|
|
|
Akademiko indibidualen bileraleku soila baino ez zen. Hor ulertu beharra dago izendegia baino garrantzia eta inplikazio handiagoak
|
zituzten
lanak, hala nola euskararen batasun asmoa Akademia baitan gauzatu gabe geratzea. Horregatik, Azkuek bere gipuzkera osotu asmoa Euskaltzaindian aurkeztu arren, berau bultzatzeko eta ezagutarazteko batzarrak Akademiatik kanpo egin zituen, zeren momentuz, gauzak zeuden moduan, erakunde honek ezin eman ziezaiokeen babes ofizialik.
|
|
2009
|
|
|
Egitura, pertsonak, eta, esan dezadan bidenabar, baliabide teknikoak eta materialak, horiek ezinbestekoak baitira egun Euskararen Akademiak egin behar
|
duen
lana burutzeko, hots, Iker eta Jagon sailetan sakontzeko, eta, aldi berean, euskararen goi mailako ikerketa eta gizarteratze lana bideratzeko. Ez da Euskaltzaindia horretan bakarra.
|
|
|
Ez nintzateke ausartuko esaten egokia zer den. Nahikoa da, Euskaltzaindiak eskuartean
|
dituen
lanei erantzuteko.
|
|
|
Oro har, filosofiaren ikuspegitik, corpusen bila goaz. Nahi
|
dugu
lan egin, baina lan egin gaurko teknologien arabera. IKT batzordea bete betean doa.
|
|
|
Euskaltzainburu izendatu zutenerako, parekorik ez
|
zuen
lan itzela egina zeukan Azkuek hizkuntzalaritzaren arloan. Lanik bikainena, 1905ean eta 1906an bi liburukitan argitaratutako Diccionario Vasco Español Francés zen, luzaroan molde honetako hiztegirik osoena eta aberatsena izan dena, mende bat geroago Orotariko Euskal Hiztegia argitaratzea bukatu den arte.
|
|
2010
|
|
|
Eskuartean
|
dugun
lan hau, tesi lan gisa sortua dugu. Eta horrek badu berea, tesi lanak ez baitira irakurtzeko errazak izaten.
|
|
|
Bada, ideia, enuntziatu, hautu lexiko eta sintaktiko bakoitzean, beste ahots askoren oihartzuna, agerian izan edo inplizituan. Eta hala, ahots multzo aberats horrek gidatu, bideratu, lagundu, maitatu (norbaitzuk jasan ere bai?) esku artean
|
duzun
lan hau.
|
|
|
Aspaldikoa
|
du
lan hori Euskaltzaindiak. Are gehiago, sorreratik bertatik izan du kezka hori Euskararen Akademiak, eta, IKER nahiz JAGON sailetan barne, emaitza ugari erakutsi ditu historian zehar.
|
|
|
Esku artean
|
duzun
lan hau balio handikoa da alde desberdinetatik eta AEK ren izenean, Erramun Baxok eta Battittu Coyos honen egileak eskertu nahi ditut bai eta Euskaltzaindia ere eta bereziki lan horretan zuzenki inplikatuak izan diren Andres Urrutia eta Iñaki Kareaga.
|
|
|
Zamudion egindako III. Batzarrean, sare publikora joandako ikastola ohiek ere baiezkoa eman zioten Pedagogia Plan Nazionalari, planak berak euskal eskola egin nahi
|
zutenentzako
lan tresna izatea nahi zutelako.
|
|
|
1998an, Ebaluazioa aztergai zuten V. Jardunaldi pedagogikoak NIEk (Nafarroako Ikastolen Elkartea) antolatu zituen, Iruñean, Ikastolen Elkarteak Ebaluazioaz jarduteko izendatuta
|
zuen
lan taldea Jardunaldi Pedagogiko haien edukian aritu zelarik. Egindako ahaleginaren ondorioz, lan taldeak txosten mardul baten emaitza osatu zuen eta ikastolen ebaluazio sistemak izan lituzkeen oinarriak honelaxe laburtu zituen:
|
|
2012
|
|
|
Izan ere, norbanako edo nortasun bakoitza tentsio eta jakintza kontraesankorrez osatzen da (generoa, klasea, ogibidea...). Ondorioz, testu bat ongi aztertu ahal izateko, irakurleak ongi ulertu behar
|
du
lan hori nola erlazionatzen den bere buruarekiko duen kontzeptu pertsonalarekin. Nork bere buruaz duen pertzepzio horrek izugarrizko garrantzia du norberak testu baten zentzuaz egiten duen interpretazioan.
|
|
|
Argi ikusi dugu, beraz, Mirandek gustuko
|
zituen
lanak itzultzen zituela. Ez zituen, bere aurreko euskal itzultzaile gehienek egin bezala, iragan mendeetako autore, prestigiotsuen?
|
|
|
Era berean, argi utzi nahi dugu ez dugula inoiz ukatu Sarrionandiaren lanetako ezaugarri literario asko modernitateko estetika literarioekin bat. Horrek, ordea, ez
|
du
lan honetan defendatu dugun ideia nagusia ahultzen: Sarrionandiaren lanetan itzulpen jarduna nola gauzatu den aztertzea izan dugu helburu, eta, haren lanak aztertuz, itzultzaile bizkaitarrak itzulpenaren inguruan harilkatu duen gogoetak itzulpenaren epistemologia postmoderno bati erantzuten diola frogatu dugula uste dugu.
|
|
|
Gure, kritiken? kasuan, Koldo Mitxelenak liburu eta filmen iruzkin epaiak egitean zuzen zuzenean gogoan duen Egan aldizkariko ohiko euskal irakurlea izango da; baina ez hori bakarrik, baita neurkizun
|
duen
lanaren egilea148 bera ere.
|
|
|
Esatariak buruan duen Egan aldizkariko euskal irakurle hori, eta horien artean edo horietatik nabarmenduz neurkizun
|
duen
lanaren egilea, nolakoa den irudi bat egiteko, gatozen lehenbizi urte bitarte horretan Egan aldizkariak, oro har, zein irakurle mota zuen aztertzera.
|
|
|
Gure ustez, liburu eta literatur kritiken norentzakoa, bereziki, bi motatakoa da: neurkizun
|
duen
lanaren egilea, argitaratzailea edo lanari zuzenean lotzen zaion norentzakoa izango dugu, batetik; eta bestetik, berriz, lanaren egiletasunarekin inolaz ere lotzen ez den norentzakoa:
|
|
|
Aipu horretan ere ikus dezakegu Mitxelenak buruan duela batetik irakurle soila eta bestetik idazlea. Are nabarmenagoa gertatzen da kritiketan, neurkizun
|
duen
lanaren egile argitaratzailerik gehienak ere bizirik baitaude. Irakurle soila diogunean, lan jakin horren egiletasunarekin loturarik ez duen irakurlea dugu buruan, baina ez haatik saiatu eta ikasi gabeko irakurlea; euskaltzalea da gehienetan, euskalaria eta euskara irakaslea maiz.
|
|
|
Ez
|
du
lan honek euskal prosan nabarmentzen diren hutsuneak gainditzeko formula magikorik eskainiko; ezta hurrik eman ere! Gure helburua askozaz xumeagoa da:
|
|
2013
|
|
|
Baina oraitan aipatu dugun Euskal Herriarenganako atxikimendu hori eta euskararen goraipatze hori ez daiteke bereiz ondoko orrialdeetan landuko dugun gaitik eta frantses nortasunaren aldarrikapenetik. Hain zuzen, atal honetan askatu nahi
|
dugu
lan honetako korapiloetariko bat. Zergatik azpimarratzen ote zuten euskaldun izaera, zergatik goraipatzen ote zuten, beren gisan, Euskal Herria, aldi berean beren burua guztiz inplikatua ikusten bazuten Frantzian eta gerlan, Frantziaren alde?
|
|
|
Eta euskal gizartearen %80 inperioaren alde agertu zen, 1870eko maiatzaren 8ko hauteskundeetan. Baserri mundua kontserbadorea zen mundu «gogorra» zelako eta «pobreak indarra
|
zuen bitartean
lan egiten zuelako, bestela irabazi guztiak galduko zituelako» eta babesgune bakarra familia zelako. Euskal Herrian ere nagusiki baserri mundua izanik, aise uler daiteke zergatik ziren kontserbadoreak.
|
|
2014
|
|
|
defendatzeko bekatu larria aurpegiratzen digutenak, berek are portaera esklusiboagoaz, beti beren erdal balioak aupatzen ez balebiltza bezala, munduko bakarrak bailiren. Aldizka hain suharki goraipatzen duten zorioneko aniztasun hori gorabehera, batzuok ez dakuskigu inon, ez abertzale pluralista horien euskal emaitzak, eta bene benetan gustatuko litzaiguke arlo horretan haietariko lankideak ere izatea, orain arte geuk bakarrik, eta esklusiban, hartu behar
|
ditugun
lanetatik atseden edo errelebo pixka bat hartzeko, besterik ez balitz ere.
|
|
2016
|
|
|
Antzerki guzian Tturrutek garrantzi handia du, portuko kontuak dira agertzen eta Tturrutek ez
|
du
lan askorik. Solasak ostatu solasak dira gehienbat.
|
|
|
Egoera honi buruzko adierazpenik ez dugu bildu, erran nahi baitu hizkuntzak bizi dituen aldaketak gutxi sakontzen direla, bakoitzak berea eramaten du, konparaziorik egin gabe, alegia norberarena zaintzea eta dagoen bezala zaindu behar duela, nahiz eta traba izan Euskal Herri osorako balio
|
lukeen
lan bat izateko.
|
|
|
Neskatxoetako batek elkartearen helburua zein den azaltzen digu eta Jaureguiberry anderenoak zehazten du egitaraua: euskararen salbatzeko jende guziak hasi behar
|
du
lanean eta bereziki emazteak; berak baitu ohitura salbatzen edo galtzen familia batean, neurri xumeei esker baina edozoin kanpoko manifestaldi baino era eraginkorragoan. Begiraleek helburu desberdinak dituzte, ondarea zaindu nahi dute baina hizkuntza mailan «Eskualzale»ekin elkar lana bultzatu nahi dute.236
|
|
|
–Neskatxoetako batek elkartearen helburua zein den azaltzen digu eta Jaureguiberry anderenoak zehazten du egitaraua: euskararen salbatzeko jende guziak hasi behar
|
du
lanean eta bereziki emazteak; berak baitu ohitura salbatzen edo galtzen familia batean, neurri xumeei esker baina edozoin kanpoko manifestaldi baino era eraginkorragoan. Begiraleek helburu anitzak dituzte, ondarea zaindu nahi dute, aldiz hizkuntza mailan «Eskualzale»ekin elkar lana bultzatu nahi dute.251
|
|
|
Berehala euskaldungoa, erran nahi baita euskaltasunean interesa
|
zutenak
lanean jarri ziren. Piarres Lafitteren mintzaldi baten oihartzuna eman zuten Herria astekarian.
|
|
|
Pastoralaren jatorria eta, bereziki, Euskal Herrian noiztik ematen diren, galdera horiek debateak sortu dituzte ikerlarien artean. Aztertu nahi
|
ditugun
lanetan idazle batzuen oharrak interesgarriak iruditu zaizkigu, gaur egun gaiari ikerlarien eskutik erantzun zorrotzagoak heldu baitira.
|
|
|
Piarres Larzabalek pastoralaren azterketa egin zuelarik, noski iturrietara joan zen, ordu arte gaiaren inguruan idatziak izan ziren lanen ezagutzera joan zen. Egin zituen ikerketa lanetan ematen zituen informazioak, Herelle eta Lafitteren lanetik hartuak
|
zituela
lanetatik zioen. Ez zen urrunago joan ez baitzen helburua.
|
|
|
... Bazakinat, Etchaunek ez nain ni maite, maiz ene kontra ari dun; baina, Eguiaphal baino gehiago estimatzen dinat halere(...) Eguiaphal azpiz artzen
|
dun
lan tzarrean(...) Etchaun bederen ageri dun non den eta zer derasan.
|
|
|
Bukatzeko, eskertu nahi
|
ditut
lan hau bukatzera bultzatu nauten lagun guziak, asko izan dira antzerkiak interes handia sortzen baitu euskal kultura eremuetan lanean dihardutenen artean. Denak atxikitzen zaituztet bihotzean lan neketsua izan baita eta lagunen bultzada baitezpadakoa izan baita une latzenetan.
|
|
|
Haatik, Urkizuk aipatu dizkigu Soroa, Etxeberri, Harizpe, Decrept, Barbier, estilo, estetika, mezu, helburu desberdinetako idazleak. Hauek merezi
|
lukete
lan sakonagoa, ez da hau finkatu ditugun helburuetan sartzen. Bide hauetatik Larzabalen lerroetara joan nahi dugu.
|
|
2017
|
|
|
Bestalde, lexikografiaren sail honen xedeetarik bat da ere gaur> egungo> lexikoaren> behatokia> indartzea. Ohartarazi behar
|
dugu
lan hauek eramaten direla unibertsitarioen (euskaltzainak barne) jakintzari esker, baita ere UZEI, Elhuyar, IXA bezalako talde bere zituen laguntzarekin. Corpusak> osatzen dituzten testuak ematen dizkiote Euskaltzaindiari euskalgintzako hedabide ezberdinek eta argitaletxeek.
|
|
|
Aitzineko lerro hauetan, EHGKk aitzinikusi
|
dituen
lan ardatz eta moldeak demokratikoki eta bizkorki haz daitezela nahi dugula agian aski garbi ulertarazi dugu. Ordu da dokumentuaren 10 orrialdeko galderei erantzuteko asmoz, Euskaltzaindiak EHGKn parte hartzeko bideak aurkez ditzan.
|
|
2019
|
|
|
hizkuntza bakarrarekin edo birekin jokatu behar duten erabaki behar dute. Eta gizartera begirako lana egiterakoan ere, gizarteko esparru guztiei begira egin behar
|
du
lana (hala diote, gutxienez, planen egiturek). Agerikoa da konexiobeharra, izan zeharkakotasunaren izenean, izan ardura partekatuen izenean.
|
|
|
Esan bezala, datozen urteotan helduen euskalduntze/ alfabetatzearen sektorean
|
badugu
lanik, eta Araban luzaro edukiko dugula aurreikus daiteke. Horrek esan nahi al du gure sektoreak ez daukala arazorik?
|
|
|
–Euskararen aurka egonda eta
|
zuen
lanaren beldur izanda, zergatik eman zizueten dirulaguntza? –galdetu dio sudurrean eta ahoan piercing piezak dituen neska gazte batek.
|
|
|
[?] Egun Euskaltzaindiak eskaini behar dio bere lana gizarteari. Horretarako egin behar
|
ditu
lan batzuk, euskararen herrialde guztiak kontuan hartuta, nekez egin daitezkeenak beste leku batean. Konkurrentziak gorabehera, Euskaltzaindiak badu bere leku propioa euskararen munduan, hain justu ere, goi mailako ikerketa bideak eta horien aplikazioak uztartu eta gizarteratzea, euskararen normatibizazio eta normalizazioa bultzatu nahian.
|
|
2020
|
|
|
Orain arte Eñaut Etxamendiren obra narratiboaren inguruan aletu ditugun oharrak perspektiban jarri nahi
|
ditu
lan honen azken parteak. Ondoko hau da egiten duen galdera:
|
|
|
Mende erdi pasako ibilbide literarioa, lau eleberri –horietako batek 1987ko Irun Hiria Literatura Saria eskuratua– eta hogeita hamar narrazio baino gehiago dituen Eñaut Etxamendiren (Ezterenzubi, Nafarroa Beherea, 1935), euskal idazle garaikidearen obra narratiboaren osotasuna aztergai
|
dukegu
lan honetan.
|
|
2021
|
|
|
Bi ezaugarri nabarmendu dituzte gramatikariek: a) Partitiboa onartzen du lehen osagaiak, ez
|
du
lanik egin, ez du minik hartu, ez du negarrik egin... Egia da aditz esapide hauetako batzuetan izenak ez duela partitiboa hartzeko aukerarik, ez, behintzat, bestelako ñabardura semantikoren bat erantsi gabe (ez du hitz egin/ ez du hitzik egin, ez du inoiz hutsegin/ ez du inoiz hutsik egin).
|
|
|
P [P1 [Gizon askok lanik ez du] eta P2 [beste askok
|
duen
lana utzi nahi luke]]
|
|
|
Hain zuzen, postposizio honen bidez bi eratako egiturak osatzen dira: a) orain arte aurkeztu ditugun beste PSen antzekoak(
|
duen
lanaz aspertu da; egindako lanez mintzatu da; zenbait lanez ez da gogoratzen... eta abar), eta b) adberbio sintagmatzat har litezkeenak (oinez dabil; penaz mintzo da; trenez iritsi da...). Batean zertaz?
|
|
|
19.3c Postposizio hauek guztiek, itsatsiek nahiz askeek, era bertsuan lan egiten dute: sintagmaren buru dira eta ezkerretara osagarri bat
|
dutela
lan egin dezakete. PS= IS+ P gisa irudikatuko genuke, xehetasunetan sartu gabe.
|
|
|
Nor nahik hartzen ditik (J. B. Etxepare); Hori ahal da munduan agertu den ereskinik zaharrena (Mitxelena); Hik egin ahal
|
duk
lan itsusi hori, ‘c’est toi probablement qui as fait cette laide action’ (Maurice Harriet). Adibide horiek beste modu batean ere eman genitzakeen:
|
|
|
23.2.1.3.1e Partitiboa onartzen du lehen osagaiak gehienetan, ez
|
du
lanik egin, ez du negarrik egin... Egia da aditz esapide hauetako batzuetan izenak ez duela partitiboa hartzeko aukerarik, ez behintzat bestelako ñabardura semantikoren bat erantsi gabe (ez du hitz egin/ ez du hitzik egin, ez du inoiz hutsegin/ ez du inoiz hutsik egin).
|
|
|
Argi geratzen da amaierarik gabeko jarduera adierazten duten eta amaiera duen aditz predikatuaren arteko aldea: Jonek bi orduan lan egin du, baina ez
|
du
lana amaitu/* Jonek bi orduan harrikoa egin du, baina ez du harrikoa bukatu (Zabala 2004; Martinez 2015). Aditzak bere baitatik dakarren aspektuari aktionsart edo aditzen aspektu lexikala esaten zaio (ikus § 26.1.4.1).
|
|
|
akordatu, jabetu, konturatu, ohartu. Jabetu da ez duela irtenbiderik; Akordatu da biharko entregatu behar
|
duela
lana. Gogoratu eta gomutatu aditzek erabilera intrantsitiboaren ondoan onartzen dituzte du eta zaio laguntzaileak ere:
|
|
|
22.4.4c Ardura ere euskaldun gehienek izen gisa erabiltzen dute, ‘erantzukizuna, kezka, interesa... ’ adierazi nahi duela: Gure artean, berriz, gauza horietako ardura joan den mendean sortu zen (Mitxelena); Ez dakit, Ebroko Ur konfederazioak
|
baitu
lan horren ardura (Elizondo); Ardura berezia hartu zuen botoiak zuzen lotzen, bakoitza bere xuloan (Epaltza). Baina Iparraldean adberbio gisa ere aski erabilia da ‘maiz’, ‘askotan’.. esan nahi duela:
|
|
|
Ezezkoetan, bat egiten du aditz modalak partizipioarekin: ez du ogia ekarri nahi, ez
|
du
lana egin behar, ez du lana egiten ahal/* ez nahi du,* ez behar du edo* ez ahal du.
|
|
|
Konpara ditzagun bi perpaus hauek: Zuk atzo egin ez
|
zenuen
lana dut gaur nik egin;*. Zuk atzo ez egindako lana, gaur nik egin dut. Halarik ere, badira literaturan halako ezezko batzuk.
|
|
|
Forma desberdinak hartzen ditu adberbioak: Gero eta gogo gutiago
|
duzu
laneko (Izeta); Gero eta azkarrago ibiltzen zara (Oñederra); Neure burua berotuko nuke geroz eta gehiago (Txillardegi); Ondoko urtean Vietnamgo gerra gero eta biziago ageri zen (Salaburu); Bekatorea ere gero eta gero[...] bere aztura gaiztoetan barrena sartzenago da (Axular); Gero baino gero egur gehiago behar da (Munita); Sortu zitzaidan gerora eta otoitz gehiago egiteko zaletasuna (Aierbe)....
|
|
|
" dagokionean [denborazko esaldietan bakarrik]: dagokionean egiten
|
du
lan(* honi dagokionean e. honi dagokionez)".
|
|
|
Nahiago dut ondrarekin pobre bizi, ez aberats ondrarik ez dudala (Bilintx), eta erreferentziakide ez direnean aditz izena: Nahiago
|
dut
lan hori zuk egitea. Esaldia konplexua denean, hala ere, konparazioaren perpaus biak agerian direnean, esate baterako, kontuak aldatu egiten dira eta konbinazio diferenteak dira posible, subjektuak erreferentziakideak izanik ere:
|
|
|
Adibide horien pareko lirateke hauek erlatibakuntzarik gabeko direnak: Maddalenek egin behar
|
luke
lan hori/ Maddalenek luke lan hori egin behar; Hango mintzaira dakit hobekienik. Badirudi halako itzulietan markatuago dela erlatibatze eskala.
|
|
|
Adibide horien pareko lirateke hauek erlatibakuntzarik gabeko direnak: Maddalenek egin behar luke lan hori/ Maddalenek
|
luke
lan hori egin behar; Hango mintzaira dakit hobekienik. Badirudi halako itzulietan markatuago dela erlatibatze eskala.
|
|
|
Osagarri hori askotan perpaus osoa izaten da; sarri ko atzizkia daramana, baina inesiboan edo instrumentalean ere azal daiteke: Egin nahi
|
duzun
lana egiteko trebe da gizon hori; Perretxiko guztiak ez dira jateko onak izaten; Ez naiz zure arazoak konpontzeko gai7; Liburu hori ulertzen zail (a)/ gaitz (a)/ erraz (a)/ neke da. Osagarria bestelako postposizio sintagma bat ere izan daiteke:
|
|
|
24.3.3.2f Adberbioa/ PS/ adjektiboa+ egon aditzarekin osatutako egitura batzuetan predikatu konplexuen eta egitura predikatiboen arteko muga ez da beti argia izaten. Horrela, argi egon (argi dago gai hau labainkorra dela) edo garbi egon (garbi dago ez
|
duzula
lanik egin) predikatu konplexutzat hartu lirateke (§ 23.2.1.3.5). Baina adi egon (Josune adi egoten da klasean; gobernua adi dago, zer gertatuko), oker egon (oker daude arazoa erraz konponduko dela diotenak) edo zain egon (erantzunaren zain daude langileak) gertuago daude predikazio egituren ezaugarrietatik.
|
|
|
Autoreek osagaien arteko lotura horren ezaugarriak zedarritzeko azterketak egiten dituzte. Badira berezitasun sintaktikoak, batzuetan determinatzailea ezinbestekoa da (euria egin); beste batzuetan ezinezkoa(* loa egin); zenbaitetan determinatzaileak esanahia aldatzen du (gauza desberdinak dira lan egin eta lana egin); desberdintasun sintaktikoak (ez
|
du
lanik egin/* ez du hankarik egin); egin aditzaren eta izenaren arteko harreman semantikoak aski desberdinak dira, eta zenbait kasutan egin aditzak ez du" pisurik", galdua du esanahia: lan egin, irri egin, negar egin edo barre egin alde batean daude, baina hanka egin edo piper egin bezalakoak beste batean.
|
|
|
Batzuetan adjektiboak substantibatzen ditugu: andre eria (adjektiboa), baina eriak ospitalera eramaten ditugu (izena); herriko mutil gazte horiek dantzari onak dira (adjektiboa), baina gazteek ez
|
dute
lanik (izena). Hori ezin da adjektibo guztiekin egin, eta badirudi erregulartasun semantiko batzuek agintzen dutela noiz egin eta noiz ez.
|
|
|
Antzera gertatzen da aditzarekin lotura txikiagoa duten hauetan ere: Hitz horiek esanik/ esanda/ esanez, bileratik irten zen; Esku artean
|
zituen
lanak alde batera utzirik/ utzita/ utziz, anaiari laguntzera joan zen; adibide hauetan kanpoko moduzkoak ditugu.
|
|
2023
|
|
|
Hau da, gaur eta hemen dauden baldintza errealekin bidea egitea. Irakasleen lana arlo honetan zaila eta nekeza da, eta beharrezkoa da egin behar
|
duten
lanean laguntza ematea, lan hori errazte aldera.
|