|
2017
|
|
|
Azken esaldi honek, istorioarekiko arreta berpiztu zuen umeengan: nazkagarri hitzak ontasunari itsatsirik, halako erakargarritasun misteriotsu bat
|
sortzen
zuen. Izebaren ipuinetan agertzen ez zen sinesgarritasuna ematen zion.
|
|
|
Ezin dut hiltzen utzi. Horixe baita nire izatea eraikitzeko piezak
|
sortzen
dituen makina.
|
|
|
Herri hartara zoaz, zure oroitzapenak besterik gordetzen ez dituen herri hartara.
|
Sortu
zinen tokira. Badirudi zure bihotzeko zoko ezkutu bat bisitatzera zoazela.
|
|
|
Eta batez ere, ez al zion Maialenek azaldu behar lehenago berari zuzendutako begirada? Jakin min handia
|
sortu
zion begirada hark, begi urdinen begirada hark. Bazekien Maialenek ez zuela agure batekin oheratu nahiko, aukera hori hasieratik baztertu zuen.
|
|
|
Herritar askok mesfidati begiratzen zioten, ez baitzitzaien normala iruditzen kanpotar bat besterik gabe beraien herrian bizitzea. Jendea kexuka joan zen apaizarengana, beltzaran begi urdin ezezagun hark ez zuela herrira gauza onik ekarriko esanez, baina apaizak lasai egoteko esaten zien, pertsona ona zela eta ez zuela arazorik
|
sortuko
.
|
|
|
Ondoren Tomasekin elkartu zen. Hitzik
|
sortzen
ez den egoera horietako bat zen. Bi agureak, mutu, bazekiten minutu batzutan ez zutela hitz egin behar, absurdua izango zela.
|
|
|
Kezka aurpegiarekin jaisten ari ziren agure biak. Bata aldapak
|
sortzen
zion kezkarekin eta bestea oroitzapenak sortzen zion kezkarekin. Nola ahaztu gertakari hura?
|
|
|
Kezka aurpegiarekin jaisten ari ziren agure biak. Bata aldapak sortzen zion kezkarekin eta bestea oroitzapenak
|
sortzen
zion kezkarekin. Nola ahaztu gertakari hura?
|
|
|
Bi begi urdin haiek inoiz baino urdinagoak iruditu zitzaizkion Puskasi eta ordaintzean begirada bi putzu urdin haietan finkatu zuen segundo batez. Lau begien artean
|
sortu
ziren hariak informazio bide bihurtu ziren. Puskasek informazioa jaso zuen, baina ez zuen ulertzen esanahia.
|
|
|
Izan ere, denak berdin jarraitzen du, ezer ez da aldatu. Goikoek, mintzo dudan hizkuntza, nire herria, nire izate osoa, maite dudan hura zanpatzen duten artean, ezer egin ezinak
|
sortzen
didan inpotentzian murgiltzen naiz. Eta honen inguruan pentsatzean, eta tristurazko sentipen horren ondorioz, begietako kobazuloetatik, ur gaziko tanta ikusezinak ateratzen zaizkidala nabari dut.
|
|
|
Ez, kontzentrazio esparru batzuk
|
sortu
dituzte judutarrentzat. Sentitzen dut benetan.
|
|
|
Zoroa! Baina ezinezkoa gertatu zaionez kontzentrazio esparruak
|
sortu
ditu. Andreas, Margot kontzentrazio esparru batera eramaten badute ez dut imajinatu ere egin nahi zer egingo dioten berari eta berarekin dauden beste guztiei.
|
|
|
Edozein arrazoi aurkitzen dute gu zapaltzeko, judua, ijitoa, homosexuala, elbarritua... izateagatik. Ezin dut sinetsi, ez nuke inoiz imajinatu ere egingo pertsona bat gai izan zitekeenik honelako leku bat
|
sortzeko
eta, are gutxiago, berarentzat perfektuak ez direnak edo gustuko ez dituenak hiltzeko.
|
|
|
Eta zeru koloretsu eta ederrak abaroa ematen dioeneko munduak. Haizea epel eta maitekorra deneko munduak
|
sortzen
ditu. Zelaiek, existitu ere egiten ez den berdea duten munduak.
|
|
|
Alaba gizon batekin ezkontzea pentsatu zuten bizi on eta zoriontsu bat izan zezan. Mutil egokia aukeratuz gero, neskatxak ez zuen inoiz diru eta lur faltarik izango, eta horrela, familia eder bat
|
sortu
ahal izango zuen. Hori zen, zoritxarrez, antzinako garai haietan gurasoek nahi zutena beraien alabentzat.
|
|
|
Ilargi beteak nahiko argitasun ematen zuen herriari begira jartzeko. Aurreko egunetan elurra
|
sortu
zuten hodeiak alde egin zuten. Belardietako zuritasunari erreparatu zion Puskasek; hain zuria, hain garbia, azukrea zirudien.
|
|
|
Iruditzen zait bertso komunikazioan
|
sortzen
dela lizentzia moduko bat. Askotan ez zaigu lizentzia maitasun hitza adieraztea lagunartean, baina bertsotan jartzen gara eta bertsotan esan dezaket maite dudala lagun bat.
|
|
|
Bertsotan egin, eta bertso saioaren ondoren, txukun ibili bazara bereziki sentitzen duzun euforia hori, Iturriagak kantu batean esaten zuen jainko txiki bat sentitzen zarela kotxean sartu eta etxera zoazenean, badago holako zerbait. Plazer handia dela iruditzen zait, sentitzea,
|
sortu
duzula zerbait, jarri zarela amildegi txiki baten aurrean, eta ez zarela erori, sortu duzula, komunikatu duzula, eta etxera zoazela. Izugarria da.
|
|
|
Bertsotan egin, eta bertso saioaren ondoren, txukun ibili bazara bereziki sentitzen duzun euforia hori, Iturriagak kantu batean esaten zuen jainko txiki bat sentitzen zarela kotxean sartu eta etxera zoazenean, badago holako zerbait. Plazer handia dela iruditzen zait, sentitzea, sortu duzula zerbait, jarri zarela amildegi txiki baten aurrean, eta ez zarela erori,
|
sortu
duzula, komunikatu duzula, eta etxera zoazela. Izugarria da.
|
|
|
Soila da, ez dauka adornorik, ez dauka jantzirik, ez dauka musika instrumenturik. Da, sortzailea, bera, bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu horretan
|
sortzen
den inspirazioa. Gu geldirik gaude, ez dugu mugimendurik, ez dugu musikarik, ez dugu koltxoirik, biluzik gaude nolabait esanda.
|
|
|
Dugun bakarra gure barnetasuna da eta gure hori ateratzeko eta argudiatzeko gaitasuna da. Eta gainera uzten dugu gure burua amildegira hurbiltzen, badakigulako amildegi horretan bi gauza gertatuko direla,
|
sortu
egingo dugula, eta gainera amildegi horretan entzuleak ere emozioa sentitzen duela gurekin batera. Hori da.
|
|
|
Feed-back deitzen den mugimendu hori, bertsolarien kasuan feed-backa oso berezia da beste arte sorkuntza ia denetan baino nik esango nuke askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du
|
sortu
entzulearen begirik gabe, entzulearen konplizitate sakoneko hori gabe.Behar bada amildegiak horrelako erakarpena du eta amildegiaren aurrean sortzen den errespetua hainbestekoa da euskara ere amildegian dagoelako. Osea, amildegi kontzientzia berezi bat daukagu beharbada euskaldunok?
|
|
|
Feed-back deitzen den mugimendu hori, bertsolarien kasuan feed-backa oso berezia da beste arte sorkuntza ia denetan baino nik esango nuke askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzulearen begirik gabe, entzulearen konplizitate sakoneko hori gabe.Behar bada amildegiak horrelako erakarpena du eta amildegiaren aurrean
|
sortzen
den errespetua hainbestekoa da euskara ere amildegian dagoelako. Osea, amildegi kontzientzia berezi bat daukagu beharbada euskaldunok?
|
|
|
Eta euskara amildegian dago, eta bertsolaria amildegian dago? Eta hor
|
sortzen
da holako sakoneko inkonsziente kolektibo moduko bat guk ez duguna oso ondo kontrolatzen. Ez dakit.
|
|
|
Alegia, bere ausentziak, bere elipsiak, bere hutsuneak, bere etenak, bertsolariak ematen ditu imajina bat bestearen ondoren, bestearen ondoren, inolako lotura gramatikal, lotura retorikorik gabe. Eliminatzen duanarekin
|
sortzen
du infinitua eta ez duana jartzen da ematen diona indar hori bertsoari, neretzako.. Ez dauka musikarik, bere ahotsa besterik, ez dauka inolako gauza espektakularrik, ez dauka inolako tramoiarik, da bere gorputz biluzia, bere aho biluziarekin, eta biluztasun horrek ematen dio, ez edukitze horrek ematen dio iñolako poderioa niretzako bertsolariari.
|
|
|
Horrek talde giro bat
|
sortu
du, baina benetan uste dut talde kontzientzia hori, eta BECen islatzen zen giro hori, ematen duena dela badaukagula bertsotaz harago dagoen zerbait egiten aritzeko kontzientzia. Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da.
|
|
|
Eta bestetik nire ibilbidean behintzat bertsoa nire baitan sentitu izan dut bertsoa gero eta gehiago autore bati dagokion zerbait. Ni gehiago sentitu izan naiz azken urteetan kantautore bat moduan kantatzen duena berari ateratzen zaiona, edo idazle bat moduan, idazten duena
|
sortzen
zaiona. Ez diot inoiz zentzurik bilatu beste idazle batekin lehiatzeari, ia norena den nobela hobea.
|
|
|
Beste kontu bat da bertsolaritza gaur egun mugimendu bat dela, hizkuntza minorizatu batean gaudela, eta gaur egun bertsolaritzaren masa mugimenduan oso funtzionala eta erakargarria dela bertsolari puntakoenen arteko lehia hori. Eta gainera balio duela kalitatea berritzeko, prestigio irizpideak berritzeko, eta masa mugimendu astinaldi interesgarri bat
|
sortzeko
. Orduan nik mugimenduko partaide moduan hori babesten dut, baina artista moduan ez zait ateratzen parte hartzea.
|
|
|
Kultur jardun bat, jardun kreatibo bat delako, eta ezinbestean lehia beste erara ulertu behar da. Gu
|
sortzen
ari gara, ale ederrak, ale interesgarri izan nahi dutenak, lehengaia dialektika da, arrazoia da lehengaia, mundu dialektiko horretan, eta hoskidetasunaren eta estetikaren mundu horretan sortzen ari gara. Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu horiena.
|
|
|
Kultur jardun bat, jardun kreatibo bat delako, eta ezinbestean lehia beste erara ulertu behar da. Gu sortzen ari gara, ale ederrak, ale interesgarri izan nahi dutenak, lehengaia dialektika da, arrazoia da lehengaia, mundu dialektiko horretan, eta hoskidetasunaren eta estetikaren mundu horretan
|
sortzen
ari gara. Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu horiena.
|
|
|
Eta gero bestalde, bueno, saria txapela izatearen kuriositatetxo hori. Aurten ere txapela emakume batek irabazi, eta ez emakume batek, baizik eta ile luzeko emakume batek, eta buruan zapia darabilkien emakume batek txapela irabazi izanak hor
|
sortu
zuen edo sortu zezakeen kontraesantxoa ez, pixka bat bilatua ere. Buruan zapia ibilita gainean txapela jantzi ote litekeen, edo kabitzen ote den, edo nola ematen duen batak eta besteak.
|
|
|
Eta gero bestalde, bueno, saria txapela izatearen kuriositatetxo hori. Aurten ere txapela emakume batek irabazi, eta ez emakume batek, baizik eta ile luzeko emakume batek, eta buruan zapia darabilkien emakume batek txapela irabazi izanak hor sortu zuen edo
|
sortu
zezakeen kontraesantxoa ez, pixka bat bilatua ere. Buruan zapia ibilita gainean txapela jantzi ote litekeen, edo kabitzen ote den, edo nola ematen duen batak eta besteak.
|
|
|
Inprobisatuko dugu, inprobisatuko gara. Inprobisatuko dugu garena eta izan nahi duguna, eta etengabe
|
sortuko
dugu eta erabakiko dugu zer izango garen eta zer egin nahi dugun. Nik uste dut sentipen horri lotzen dut gehiago bertsotarako grina.
|
|
|
Baina niri iruditzen zait sormenak askotan kolpeka funtzionatzen duela, baita idazten ari zarenean ere kolpe bat izaten da, intuizio momentu bat izaten da, eta bertsotan egiten duguna da sormen kolpe hori, intuizio hori, jende aurrean bilatu, sortzen ari zaren momentu berean bilatu, eta jada joan da, beste aukerarik ez daukazu. Bertsotan ere etor daitezke sormen kolpe onak, eta nik uste dut hor inprobisazioak badituela mugak, ezin duelako gero elaboratu eta hobetu, baina sinisten dut jendearen aurrean eta estuasun horretan eta zure burua tentsio goren horretara eraman eta aldi berean erlaxatzeko gai baldin bazara, sormen kolpe bikainak
|
sor
daitezkeela eta sortzen direla. Beste gauza bat da elaborazioa, horretarako ez daukagula gaitasunik, eta gainera sormen kolpe hori errenditu behar dugula oso hizkuntza jakin estu eta prekario batean.
|
|
|
Baina niri iruditzen zait sormenak askotan kolpeka funtzionatzen duela, baita idazten ari zarenean ere kolpe bat izaten da, intuizio momentu bat izaten da, eta bertsotan egiten duguna da sormen kolpe hori, intuizio hori, jende aurrean bilatu, sortzen ari zaren momentu berean bilatu, eta jada joan da, beste aukerarik ez daukazu. Bertsotan ere etor daitezke sormen kolpe onak, eta nik uste dut hor inprobisazioak badituela mugak, ezin duelako gero elaboratu eta hobetu, baina sinisten dut jendearen aurrean eta estuasun horretan eta zure burua tentsio goren horretara eraman eta aldi berean erlaxatzeko gai baldin bazara, sormen kolpe bikainak sor daitezkeela eta
|
sortzen
direla. Beste gauza bat da elaborazioa, horretarako ez daukagula gaitasunik, eta gainera sormen kolpe hori errenditu behar dugula oso hizkuntza jakin estu eta prekario batean.
|
|
|
Beti da inprobisatua, baina inprobisazioak baditu bi maila; batzutan segundu batzuk dituzu bukaera edo arkitektura prestatzeko, zati bat da beharbada segundu batzuetako prestaketa duena, eta beste zati batzuk dira segundu batzutako prestaketa ere ez duena, osea kantatzen ari zaren momentuan berean
|
sortzen
ari zarena. Orduan biak dira inprobisatuak, baina bat da hiper inprobisatua eta beste bat da gutxiago inprobisatua.
|
|
|
Nik uste dut beharrezkoa dela trantze momentu hori
|
sortzeko
edo bertsoa egiteko. Nolabait holako tentsio ikaragarri batekin eta kontzentrazio maila ikaragarri batekin lotzen dut, eta ez da beti erreza kontzentrazio maila hori lortzea.
|
|
|
Bertigoak aktibatzen duela, baduela zerbait gure barruan sormena aktibatzen duena. Beharbada ohituragatik, osea horretara ohituta ez dagoen pertsona batek bertigoak
|
sortzen
diona blokeoa da, baina gu jada hainbeste ohitu gara sorkuntza momentuan bertigo pixka batekin jokatzen, lagundu egiten digu pixka bat hori motibatzeko.
|
|
|
Bai, zentzumenen liberazioa edo lotura, ez dakit zer den. Zeren eta askotan tentsio goreneko momentutan
|
sortzen
duzu ongien. Ez dakit.
|
|
|
Ez dut gogoratzen azken urtetan behintzat gainditu nauen eta sorkuntzarako blokeatu nauen amildegia sentitu izan dudanik ia inoiz. Beti izan da kitzikatzen ninduen bertigo sentipen bat, eta
|
sortzen
lagundu zidan bertigo sentipen bat. Ez dakit, nik hori hola gogoratzen dut, segundu horiek beti.
|
|
|
Zeren eta askotan tentsio goreneko momentutan
|
sortzen
duzu ongien. Ez dakit.
|
|
|
Bertsolaria nere ustez, historian zehar izan da inprobisatzen duen pertsona bat, bertsolaria da betiere publiko baten aurrean bere ideiak eta pentsamenduak adierazten dituen pertsona bat. Nik uste funtzio diferenteak izan dituela historian zehar, beti izan du funtzio ludiko bat, hitzarekin jolas egiteak plazerra
|
sortzen
digu, bai ari gerenoi eta bai entzuten digutenoi, baina badu ere funtzio informatibo bat, garai batean askoz ere handiagoa, garai batean bertsolariak informazio gehixeago mugituko zuen herri xeheak baino, gaur egun herri xeheak bertsolariak aina informazio mugitzen du. Badu funtzio sozial bat, herriaren ainbat estratotan parte hartzen duelako eta nik uste baduela ere funtzio linguistiko bat ere.
|
|
|
Gu fluxu baten parte gara, eta hori da gure tradizio sena, edo jarraidura sena, hau da, guk ez genuen eskatu
|
sortzea
, jaiotzea, guk ez genuen eskatu euskaldun izatea, gu fluxu baten parte sentitzen gara, eta badugu fluxu horri, jarraidura horri bidea emateko eta hurrengoei pasatzeko sen bat. Eta hori bertsoaren osagai funtsezkoa da, edo bertsolaritza mugimenduaren osagai funtsezkoa da.
|
|
|
Eta hori bertsoaren osagai funtsezkoa da, edo bertsolaritza mugimenduaren osagai funtsezkoa da. Beste gauza bat da konturatzea hori egiteko modu bizigarri bakarra, hori egiteko merezi digun modu bakarra
|
sortzea
dela. Nolabait izatea, tradizionala izateko modu bakarra sortzailea izatea dela, eta beharbada sortzailea izateko ere gure modua, edo modu interesgarri bakarra ere tradizioen fluxuan kokatzea dela.
|
|
|
Sorkuntza pilaketa bat. Eta nola jarraitzen duzu tradizioan,
|
sortuz
, sortzen jarraituz. Gauza bera baita azkenean.
|
|
|
Sorkuntza pilaketa bat. Eta nola jarraitzen duzu tradizioan, sortuz,
|
sortzen
jarraituz. Gauza bera baita azkenean.
|
|
|
Horrek esan nahi du, 11 urtean egunero egunero kantatu dudala, egunero toki diferentetan eta egunero publiko diferenteari. Nik uste dut beti publiko diferentea aurrean edukitzea badela estimulo bat diferente
|
sortzeko
eta horrek garunari ere ematen dio halako martxa bat, halako bizipoz bat.
|
|
|
Baina bertsolariak alde hortatik, ez genekien baina performancegileak gara. Beti koinziditzen du
|
sortzen
dugun momentua eta jendeak gure sormena entzuten duena.
|
|
|
Bertsoa da une bat eta tack! momentu hortan
|
sortzen
dana, pasa da, bukatu da. Ez da inoiz errepikatuko.
|
|
|
Bertsoa zerbait baldin bada da soiltasuna, zumetasuna, da soila, ez dauka adornorik, ez dauka jantzirik, ez dauka musika instrumenturik. Da sortzailea, bera bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu hortan
|
sortzen
dan inspirazioa.
|
|
|
Jendeak somatzen duelako amildegian eta arrisku baten aurrean egindako hitzak direla eta gainera, uzten dugu gure burua amildegira hurbiltzen badakigulako amildegi hortan bi gauza gertatuko direla:
|
sortu
egingo dugula eta gainera amildegi horretan entzunleak ere emozioa ere sentitzen duela gurekin batera.
|
|
|
Bertsoaren kasuan" feedback" a oso berezia da beste arte sorkuntza, nik esango nuke, ia denetan baino askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du
|
sortu
entzunlearen begirik gabe, entzunlearen konflizidade sakoneko hori gabe.
|
|
|
Kolpe bat izaten da, intuizio momentu bat izaten da. Eta bertsotan egiten duguna da sormen kolpe hori, intuizio hori, jende aurrean bilatu,
|
sortzen
ari zaren momenttua berean bilatu eta gero ya joan da, beste aukerarik ez dakauzu.
|
|
|
ideia ezta abstraktu
|
sortzen
|
|
|
Bertsolariak ematen ditu imagina bat bestearen ondoren, bestearen ondoren, inolako lotura gramatikal, lotura retorikorik gabe. Eliminatzen duenarekin
|
sortzen
du infinitoa eta ez duena jartzen da ematen dio indar hori bertsoari neretzako.
|
|
|
Badago holako zerbait. Plazer handia dela iruditzen zait sentitzea
|
sortu
duzula zerbait, jarri zarela amildegi txiki baten aurrean eta ez zarela erori, sortu duzula, komunikatu duzula eta etxera zoazela. Izugarria da.
|
|
|
Badago holako zerbait. Plazer handia dela iruditzen zait sentitzea sortu duzula zerbait, jarri zarela amildegi txiki baten aurrean eta ez zarela erori,
|
sortu
duzula, komunikatu duzula eta etxera zoazela. Izugarria da.
|
|
|
Eta bi gebiradek
|
sortzen
dutena (BIS)
|
|
|
Eta amak erran dit
|
sortu
da arreba
|
|
|
Nik uste aurtengo txapelketa oso oso simbolikoa izan dela, eta hor hartu du indar handia eta jendearengan ere, nik uste, hainbesteko emoziok
|
sortu
dituela horregaitik. Belaunaldi aldaketa bat eman da, bisualizatu da nahiz eta plazetan emana zen belaunaldi aldaketa hori.
|
|
|
Improbisatuko dugu garen eta izan nahi duguna. Eta eten gabe
|
sortuko
dugu eta erabakiko dugu zer izango garen eta zer egingo dugun.
|
|
|
Oso teknologia indartsua da, beraz, baina ez dugu behar bezala ulertzen, liburu, ordenagailu eta antzekoei denbora asko eskaintzen diegulako. Ondorioz, nire iritziz, ahozko tradizioaren misterioa ez da benetan misterio bat, gizakia
|
sortu
zenetik aritu baikara honetan. Kontua da orain berreskuratu, berraurkitu egin behar dugula lehen egiten genuen hura.
|
|
|
Gaiak berak lagundu digu estimulu moduan filma
|
sortzeko
prozesuetan. Asko gozatu dugu inprobisatzen, gidoia filma egin ahala idazten, lehenik amaiera pentsatzen bertsolariek egiten duten bezala, bertsoen egitura eta pelikularena alderatzen, isiluneekin eta biluztasunarekin jokatzen, bertigoarekin.
|
|
|
Poema horiek, bertsoak, ez dira existitzen bota aurretik. Bertsolariek ez dute buruz ikasitakoa botatzen, unean bertan
|
sortzen
dutena baizik. Eta oso modu zailean sortzen dituzte gainera, doinua, errimak, hainbat poesia egitura, gaiari erantzun, aurrekoaren bertsoari ere bai eta abar.
|
|
|
Bertsolariek ez dute buruz ikasitakoa botatzen, unean bertan sortzen dutena baizik. Eta oso modu zailean
|
sortzen
dituzte gainera, doinua, errimak, hainbat poesia egitura, gaiari erantzun, aurrekoaren bertsoari ere bai eta abar. Gauza asko egin behar dira aldi berean."
|
|
|
Jazza ere inprobisazioa da, baina ezin da edozer gauza egin. Tonu jakin batean jo behar da, instrumentu jakin bat, melodia bat jo behar duzu nolabait, baina melodia horren inguruan zerbait
|
sortzen
duzu. Lehendik existitzen ez zen zerbait egiten duzu.
|
|
|
Baina bertsolariak alde horretatik, ez genekien baina performance gileak gara. Beti koinziditzen du
|
sortzen
dugun momentua eta jendeak gure sormena entzuten duen momentua.
|
|
|
Gune eta une batean gertatzen da. Eta gune eta une horren gurutzaketa ez da berriz inoiz errepikatzen, orduan, bertsoa da une bat, eta tak, momentu horretan
|
sortzen
dena. Pasa da.
|
|
|
Ez da inoiz errepikatu, une hori, eta ezta ere une horretan egon den sormen puntua. Eta nik uste dut bere berezitasuna dela gainera une horretan bertan ez bakarrik
|
sortzen
da, baizik eta hor ematen da eta hor agortzen da. Horrek nolabait bertsoa bihurtzen du une errepikaezinaren artisau, edo nahi bada une errepikaezinaren artista prekario.
|
|
|
Askotan uste dugu sorkuntza sofistikatua dela ba denbora asko etxean, hausnartzeko, behin eta berriz ikusi, behar dena ezta. Baina niri iruditzen zait sormenak askotan kolpeka funtzionatzen duela, baita idazten ari zarenean ere kolpe bat izaten da, intuizio momentu bat izaten da, eta bertsotan egiten duguna da sormen kolpe hori, intuizio hori, jende aurrean bilatu,
|
sortzen
ari zaren momentu berean bilatu, eta jada joan da, beste aukerarik ez daukazu. Bertsotan ere etor daitezke sormen kolpe onak, eta nik uste dut hor inprobisazioak badituela mugak, ezin duelako gero elaboratu eta hobetu, baina sinisten dut jendearen aurrean eta estuasun horretan eta zure burua tentsio goren horretara eraman eta aldi berean erlaxatzeko gai baldin bazara, sormen kolpe bikainak sor daitezkeela eta sortzen direla.
|
|
|
mundu aizunak
|
sortzen
eta irudikatzen,
|
|
|
2000 urtearen bueltan izan zuen hasiera boom honek eta izen propio bati lotua etorri zen, Antònia Font talde mallorcarra. Gerora arrakasta izan duten talde andana
|
sortu
dira; azkena, Manel.
|
|
|
" Nitaz dena dakiela uste duena, erabat okerturik dago. Nire lana nire intimitatetik
|
sortzen
da, bai, baina ez du inoiz agerian uzten. Gainera, mundu guztiak ahaztu egiten du nire proiektuen erdiak ez duela nitaz hitz egiten, besteez baizik".
|
|
|
Ez berari bakarrik, noski. Baina emakume musaren paper tradizionalki pasiboa baliogabetu zuten, ama eta prostitutaren polarizaziotik harago zihoan eredu ordura arte ezezagun bat
|
sortu
zuten, genero gailenei bizkar eman zieten, pinturari eta eskulturari, besarkatzeko argazkilaritza, bideogintza edota performancea. " Hala ere, esaten didatenean, konplimendua da niretzat".
|
|
|
Alcolea de Cinca herrian jaioa, 1942an; aragoieraren aztarnak aurki zitezkeen gaztelaniaren lexikoan, forma sintaktikoetan, aditzen konjugazioan. 1880 aldera
|
sortutako
aitonak, zahartzean, burua galtzean, aragoiera berreskuratu zuen: besterik ez zuen hitz egiten.
|
|
|
Akademia batek bakarrik konpon dezake hori. Bi paraestandar
|
sortuta
, ekialdekoa eta mendebaldekoa, denborarekin estandar bakarra osatzea helburu. Okzitanierarekin egin duten moduko zerbait".
|
|
|
Guztira, hamabi. Irudi batzuetan ikusten da, bestalde, bidaiariek
|
sortu
zuten ikusmina: Mercedes Mannheim zuri distirant kapotarik gabean, gizonik gabeko bi emakume, atzerritar, altu, ile motzeko, zigarreta eskuan.
|
|
|
Batetik, arrantza indarrean zelako. Baina bestetik, eta batez ere, hasiberria zen jarduera ekonomiko batek
|
sortu
zuelako esperantza: turismoak.
|
|
|
Adibidez, 60etan, Rama gerturatu zen esperimentazio linguistikoa lantzen zuten artistengana, Novissimi taldekoen poesia bisualera, bereziki Edoardo Sanguineti idazlearengana. Sanguineti berak bricolages deituko zituen lanak egin zituen garai hartan, elementu organiko eta inorganiko desberdinen nahasketatik
|
sortzen
zirenak.
|
|
|
Cusco betierekoaren gaineko dorre zurietan, amauta152 jakitunak, aintzira behinenetik
|
sortutako
wari153 handien semeak, galdezka ziren, aimaren154 hizkuntza astunean:
|
|
|
Tximistak euri tantak bezainbat erortzen ziren. Zitekeena, bai, agian, ibai hartan
|
sortutako
hazi misteriotsuek haurdun uztea emakumeak. Egia, baita, halere, gizon batek, hala erabakiz gero, aurrez aurre garai zezakeela Zaínoa.
|
|
|
Zamak burrunbaka jarraitzen zuen behean. Mastaren ertzetik txinparta urdin eta gorriztak atera ziren eta uztai bat
|
sortu
zuten gabian. Juana de Jesusek inork baino lehenago ikusi zuen dena.
|
|
|
Nola edo hala, gauza da joera eta ideia horiez jantzita
|
sortu
zela gure idazlea sortzaile izan zuen hala deituriko Grupo de Guayaquil taldea. Are gehiago:
|
|
|
Grupo de Guayaquil
|
sortu
zuen idazle taldea: Joaquín Gallegos Lara, Enrique Gil Gilbert, Alfredo Pareja Diezcanseco, Demetrio Aguilera Malta eta José de la Cuadra
|
|
|
Gizartean, politikan eta ekonomian bezala, Ekuadorko literatura ere bide berriak ireki beharreko kinkan ikusten dute gure idazleak eta kidekoek. Horri begira elkartzen ziren kultura gizon eta emakumeak Joaquínen ganbaran eta horretarako
|
sortu
zuten Grupo de Guayaquil izena eman zioten idazle taldea.
|
|
|
Hala ere, aldian aldian pasarte oparoak azaleratzen zaizkio hainbat paragrafotan, literatur" eskolako" modu eta moldez idatzirik. Susmoa dut" ezin" zuela beste erara aditzera eman barruan
|
sortzen
zitzaion literatur etorria eta arnasa. Irakurleari kutsatu nahiez deskribapenetan hariltzen du, bereziki, modernismotik edan zuen idazkera akademikoa.
|
|
|
Hemengo eperraren antza du. Gure lurraldean baliokiderik ez du eta, horregatik,
|
sortu
dugun deitura berria.
|
|
|
Izen honekin deitzen dira Latinoamerikan itsas besoek
|
sortzen
dituzten inguru zingiratsuak. Aberatsak dira ur landaretan:
|
|
|
Ekuadorrren, oihanetan aritzen diren nekazariek erre ohi duten sastrakari ematen dioten izena. Horri su emanez
|
sortzen
den keari esker, beren buruak piztiengandik babesten dituzte.
|
|
|
Herrialde indigenetako gizon emakumeek presentzia nabarmena dute (%45); horregatik edo klimak eraginda, beste eskualdeetakoek baino izaera berekoi edo serioagoa dute. Banaketa horrek baditu eragin politikoak ere, horretatik
|
sortzen
baitira idazleak oso modu grafikoan islatzen dituen herrialde batzuen eta besteen arteko lehia eta sestrak.
|
|
|
Antonio José de Sucre buru zuen independentziaren aldeko armadak mendean hartu zuen Espainiako erregearen aldeko armada. Gertakari honek Quitoko Presidentziaren independentzia ekarri zuen eta horretatik
|
sortu
zen egungo Ekuadorko Errepublika.
|
|
|
(Pirophorus luminosus) Ameriketako intsektu mota. Sabelaren alde bietan dituen orinetatik gauez argi urdin aski bizia darie eta, multzo handitan ibili ohi direnez, ikusgarria da ilunaren erdian
|
sortzen
duten giroa.
|
|
|
Espainiarren etorrerakoan Ekuadorko kostaldean kokatu eta bizi ziren zenbait leinutako kideen izena. Era berean, Guayas itsasadarra
|
sortzen
duen ibaietako baten izena; bai eta Guayas probintzian kokatzen den hiri baten izena ere.
|
|
|
Espainiar kolonia garaian, hauen aurrekoek jendeztatu zuten lurralde hura. Bertakoen eta agian jatorri arabiarreko jendearen arteko nahasketatik
|
sortutako
giza talde berezia osatzen dute.
|
|
|
Herrialde kristauetan Erdi Aroan
|
sortu
zen Judu Alderraiaren istorio antisemitako pertsonaia. Elezaharrak dioenez, judu batek (izena, herrien/ kulturen arabera, ipuin honetakoa edo besteren bat izan liteke) ura ukatu omen zion Jesusi hiltzera zeramatenean eta honek munduan batetik bestera ihes eginez bizitzera kondenatu omen zuen, bere bigarren etorrera edo Parusía arte.
|
|
|
Nola lokartu zen lurrean? Ezagutzen ez zituen zuhaitz haien hostailapean
|
sortzen
zen basa usainak eraginda. Nekea izan zen?
|
|
|
Lehen unean, osabak ez zion erantzun. Lotsa pixka bat
|
sortu
zitzaion, gailentzen utzi ziolako tristurari. Gero malkoek estaltzen zuten aurpegitik aldendu zituen bere esku meheak...
|
|
|
Eskua ematen zion une berean, irribarrerik adeitsuena erakutsiz, buruaz agur egin zion goian agertu zen Vélezen alabetako bati. Arratsaldeko haizeak zurrunbiloak
|
sortzen
zituen, sudur ahotan harri hautsaren ahogozo lakarra utziz.
|
|
|
Harresia ez zen zuzena, bidexka malkartsuak
|
sortzen
zituen edo zeharkako tontortxoetan jaisten zen edo arrakalatako zerrendetan edo irtenguneetan. Beheko laztabin zuloa prestatzen amaitu eta zulo handienera igo ziren.
|
|
|
Kale ertzean
|
sortu
zen zaratak kanpora atera zituen proba diesel berrien proba miresten ari ziren guztiak. Txabolatxoa egon zen tokian hauts hodei bat besterik ez zen ageri eta, sakabanatzean, pila bat ohol zahar, kanabera apurtu eta lasto astindu utzi zuen begi bistan.
|