|
2000
|
|
|
Halako astakeriarik! Nondik
|
sortu
dituzue, ordea, halako mamuak eta halako basakeria gordinak! Ateak itxi egin direla, gizonak, edo bromazaleren batek itxi egin dituela, hemen ez dago beste konturik!
|
|
|
Berez, ajerezean ez da denborarik irabazten hau da, ez dago atzerapen kontzienteetan edo azpijokoetan ibiltzerik, bizi atal bat galdu baizik. Debekatuta dago hau, bai, esplizitoki, aldi berean, espiraletan jardutea edo espiralki jokatzea; ajerezaren arauen arabera, espirala, puntu batean
|
sortzen
dena, biziaren iturri baita, itzuliak eginez infinituraino luza daitekeena. Hori horrela izanik, espiralak konotazio zuzenak ditu ekologiarekin, naturarekin eta sorkuntzarekin, eta ajerezak, kontzeptu horiek deuseztu ez, baina ez ditu onartzen, garaietan aurrera egin ahala eta bere praktika asko zabaldu eta herrikoitu delarik, ikuspegia zertxobait malgutu den arren.
|
|
|
Uretan ezin, eta gazte gaztetatik izan omen nuen igeri egiteko afizioa, jaidura. Urak, baina, ezin pairatuzko izua
|
sortzen
zuen nigan. Amesgaiztoa zen niretzat ura, munstro oro irenslea.
|
|
|
Neure buruarekiko konfiantza sendotu ahala, konplexuak ere astinduz. ...r hartxintxarrez edo lauza txikiz edo belar izpiz zipriztindu gabe; umeen aurrean, buruz behera inoiz jauzirik egin gabe; Udalak (baina ez soilik Udalak) eman zizkidan aginduak (xelebreak gehitzekotan ibili naiz, baina eutsi diot tentaldiari) estu estu betez; alegia, nire garraiomodu ez ezik bizimodu ere bilakatu dena ahalik eta erarik arruntenean aurrera eramanez, inon enbarazurik edo ezustekorik
|
sortu gabe
, eskatzen zaizkidan erakustaldiei gogotsu erantzunez, baina muga jakin ba  tzuk sekula gainditu gabe; beti oharkabean eta isilik.
|
|
|
" Berrikuntza ez da existitzen, gizakion esperientzia guztiak analogoak dira". Honek guztiak buruhauste galantak
|
sortzen
dizkit, ez baitakit atzo niri gertatu zitzaidana noizbait beste inori gertatu ote zaion. Zorigaitzak norberari soilik gertatzen zaizkiola pentsatzeko joera du gizakiak.
|
|
|
Alfredo Iradierrek adeitsu asko azaldu zuen ez zuela hori esan maingua zelako, esateko modu bat besterik ez zela, metafora bat. " Bada, kasu honetan, metafora horrek ez du nahaspila besterik
|
sortzen
. Konprenituko didazu", erantzun zion Caterpilar andreak, bere ondoeza ezin ostenduz.
|
|
|
Luzaz gelditu zen eskuetako azazkalei begira, sorgorturik, ikusten zuenari arrazoiren bat aurkitu nahian, eskuei jira eta buelta eraginez, hatzak gora eta behera mugituz, orain astiro, bizkor geroxea  go, esku desitxuratu haiek begien onespena jaso zezaten zain. Behaketa luzearen ondoren, irribarre sineskaitz bat
|
sortu
zen Brown jaunaren ezpainetan, eta afaria prestatzearekin batera erabaki zuen aurkikuntzaren berri inori ez ematea, batik bat uste osoa zuelako loaldi goxo batekin dena bere onera etorriko zela. Ohera sartzerakoan, behatzen aldaketaren berri izan zuen:
|
|
|
" Esku hauek berea zena eskatzera besterik ez dituk etorri, eta nik zieat noski eskubide hori ukatu". Burubidea, umoretsua izanik ere, arrazoizkoa zen eta zuzena, baina, bueltan, galdera bat
|
sortzen
zuen, ezinbestean, eta Brown jaunari ere ez zitzaion itzuri: " Esku horiek etorri dituk, bai, berena zenaren bila; baina, eta nire eskubideak?; eta nire eskuak?; non daude nire eskuak?".
|
|
|
Lehen egun haietan, gauzei neurria har  tzen ikasi zuen, hura guztia berez etorriko zelakoan bere onera. Esku oinen aldaketak, hotz pentsatuta, ez zuen aparteko arazorik
|
sortzen
, ez zion Brown jaunari ohiko bizimodua egin zezan behaztopa gaindiezinik ipin  tzen; nahikoa zuen neurri txiki batzuk har  tzearekin. Eta halaxe egin zituen lehen hiru egunak, lanean, aparteko aldaketarik gabe:
|
|
|
Gainerako sentzumenak noiz aldatzen joan zitzaizkion, alegia aste hartako zein egun jakinetan, ez genuke zuhurtasun osoz esaten jakingo, baina gutxi gorabeherako hurbilketa batek ere guztiz eusten dio kontakizunaren espirituari eta hariari eta erakargarritasunari, eta berdin izango da eta berdin ez bada, berdintsu adierazten badugu asteartean aldatu zitzaiola usaimena beti ere, hori bai, ustekabean; asteazkenean, ikusmenar; ostegunean, entzumena; eta ostiralean, ukimena; beste era batera ere izan zitekeen noski, hori ez dago ukatzerik, eta akaso lehenago aldatuko zitzaion en  tzumena ikusmena baino, eta ukimena, beharbada, ez zitzaion ostiralez mudatuko, neurri handi batean ukimena esku berrien jabetzarekin aldatuta zeukalako, aldez edo moldez, ordurako. Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan
|
sor
dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat. Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago.
|
|
|
Hara: aurreko astean ez bezala, astelehen buruzuri euri  tsu
|
sortu
berrixean aldaketa fisikoak agertu ziren berriz ere Brown jaunarengan, kanpoko aldaketak esan nahi da, anatomiari zegozkionak. Pixa eginean ari zela gertatu zen, eta ez zion ukimenak eman azken mudantzaren berri, ezta entzumenak ere; ikusmenari esker jabetu zen zintzilik ageri zen haragi zati burumakurra ez zela bere betiko bihotzeko maitea, berea ez zelako erdaindua eta ez zelako horren beltza eta horren lodia eta horren luzea, estilizatuagoa baizik, harmoniatsuagoa.
|
|
|
aurpegi berri harekin ordurako zuela atzera bulegora itzuli, jada ez zelako Brown lankidea, beste gizon bat baizik. Beraz, garbi zegoen ezin zuela jada etxetik irten, ez lanera joateko ez ama bisitatzeko ez arrebengana hurbiltzeko ere, eta horretarako premiazko zituela aitzakiak, arrazoi xume baina sinesgarriak, errezelorik
|
sortu
nahi ez bazuen. Eta guztietan garbiena, erabiliena eta sinesgarriena gaixo zegoela esatea zen, ohean zegoela gripe izugarri batek jota.
|
|
|
batzuk bere horretan jartzearekin konformatu ziren, bestetzuk mozorroa kentzea agintzen zuten, gizaseme gaizkilea nor zen jakitearren. Eta halaxe
|
sortu
ziren berriz ere komeriak zoritxarrez, ezen, nik zuzen antzeman bezala, hiena hura ez baitzen gizaseme mozorrotu bat, benetako hiena bat baizik. Eta, mozorroa kentzea erabaki zutenean, bada hiena gizajoak alferrikakoak izan zituen giza ahotsa imitatuz bota zituen silaba bakar gero eta larriagoak.
|
|
|
Hain zen dena argia, hain zen jokabide haren sinbologia garbia, non ateratzen nituen ondorioek ez baitzuten ezbai minimoenarentzat zirrikiturik uzten. Eta, hortaz, apurka apurka ene baitan
|
sortzen
joan ziren errezeloak, egunek aurrera egin bezala, gorpuzten joan ziren, indartzen, errealitate bihurtzen. Ezen, kasualitate huts hutsari egotz al zekiokeen Salbatzailea irudikatzen zuen animalia hain gordinki hil izana, eta Satanas irudikatzen zuena, berriz, gugandik gero eta gertuago egotea?
|
|
|
Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik. Gertakari txiki ezusteko hark nire baitan
|
sortu
zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil soilik esan behar dut, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio inkomunikazio dikotomiak sortzen dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai, baina ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea sendotu egin zen, kasik errefutaezin bi... Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi adierazten zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako.
|
|
|
Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik. Gertakari txiki ezusteko hark nire baitan sortu zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil soilik esan behar dut, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio inkomunikazio dikotomiak
|
sortzen
dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai, baina ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea sendotu egin zen, kasik errefutaezin bihurtzeraino. Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi adierazten zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako.
|
|
|
Eta hausnarketa sakon honen haritik, hausnarketa zeina, oker ez banago,
|
sortu
baitzen aireak irentsi zuen nire esaldi ahoska  tzen hasi berri batek eragin zidan ondoez xumetik, eta hankamotz gelditu baitzen, nire minerako eta lagunen nahasbiderako, bada, orduan, argiak beren indar guztian piztuak zeudelarik gargolen aho zuloak ezinago artistikoki argitzeraino, baina artean hiru aurkezleak beren paperak errepasatzen ari zirela aprobetxatuz, alboan nuen gizaseme gorraizetu... Nolako estasi unea, halako gizakumea zen beste nire teorietako bat, orain, labur beharrez, azalduko ez dudana.
|
|
|
Bihotzekoak jota hil zela esan ziguten arduradunek gero, baina nik badakit Ana Morenari ez ziola bihotzekorik eman. Bihotzekoak ez baitu dardarizo hori
|
sortzen
; are gutxiago oraindik, haragi erre kirats sarkor oro blaitzen duen hori. Nire ustea da arbel elektronikoaren bidez elektrokutatu zutela, hiltzaile gaizto bat bezala exekutatu zutela, arratoiaren zerak eta lasterraldiak eragin zituen nahaste borrasteak aprobetxatuz.
|
|
|
" Iturri onetik dakigu Armando Bonillak Afrikan egin zituen misiolari lanak zer  tzuk ziren, eta ez dira, lagun maiteak, erraz, itsu itsuan sinesteko modukoak. Bagenekien basakeria gurekin bizi zela, guregan
|
sortzen
eta zornetzen zela, bai, baina hainbesterainokorik... hainbesterainokorik ezin dezake bururik gaiztoenak ere irudika". Armando Bonillak, bien bitartean, etzaulkian jarraitzen zuen etzanda, egonarriz, itxuraz guztiz bere onean, ausart, bat batean gutxiagotasun konplexu hura gainditu balu bezala, Deere jaunari kontra egiteko prest.
|
|
|
lekuz kanpoko aldarrikapenak xotilki isilaraziak ezen jendeak uste izan baitzuen bat bateko hotz izugarri hura fronte polar baten eraginez gertatu zela, Zuzendaritzak bozgorailuetatik ohartarazi zuena bete betean irentsiz, bada, aurrerantzean efektu bereziekin kontu handiagoz ibiltzera mugatuko ziren. Gargola benetakoa ez izanak ez zuen ikuslerian ardura edo zalantza apartekorik
|
sortuko
: palomitaz eta txokolatez eta goxokiz eta aldizkari pornografikoz horni zitzaten bitartean, ez zen haiengan errezelo arriskutsurik sortuko, ez zen haien kontzientzia esnatuko.
|
|
|
Gargola benetakoa ez izanak ez zuen ikuslerian ardura edo zalantza apartekorik sortuko: palomitaz eta txokolatez eta goxokiz eta aldizkari pornografikoz horni zitzaten bitartean, ez zen haiengan errezelo arriskutsurik
|
sortuko
, ez zen haien kontzientzia esnatuko. Eta puntu horretantxe etenalditxo bat egin nahi nuke nire buruari dagozkien kontuekiko, garrantzitsua baiteri  tzot oso ikusleen kontzientzia lozorrotuaren gainean egindako aipamena argitzeari eta luzetxoago azaltzeari.
|
|
|
Une hunkigarria izan zen hura, egun pare batean ahazten ez den horietakoa. " Negarrez ari naiz", idatzi zuen orduan bere kasa Ana Morenak, harentzat mihia zen arbelean, eta jendearen begiek eztanda egin zuten, emozioari ezin eutsirik, eta uholde gezi bero bat
|
sortu
zuen. Behean geundenoi aterkiak ekarri zizkiguten prestu asko, busti ez gintezen.
|
|
|
Garbi atxiki ote du senarrarenganako fideltasuna? Hil edo biziko zalantzak, egiaz, hainbeste menderen bueltan gudari ahaztuari bat batean
|
sortzen
zaizkionak.
|
|
|
Marinel jantzian zegoen gaztea inguratu zi  tzaigun. Ez nuen ezagutzen, eta beldurra
|
sortu
zidan hasieratik. Haren irribarreak grina zikinak ezkutatzen zituela iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Nazka sentitu nuen. Hondarra ikusten nien ogi tartean, eta haien hortzek
|
sortutako
hotsa zer zitekeen pentsatzeari ekin nion. Gris gras, gris gras, gris gras...
|
|
|
Familia osoak, beren plastikozko poltsak janariz beteta zituztelarik; mutil batzuk futbolean, izerdi patsetan; neskak irribarre ezkutuetan, nork begiratuko. Hainbat helduren aztal mehe zuriek gomitalarria
|
sortzen
zidaten. Atso batzuk zeuden nire aldamenean, beren bainu-jantzi beltz estuen barnean, nazka eragiten zutela jakin gabe.
|
|
|
Atso batzuk zeuden nire aldamenean, beren bainu-jantzi beltz estuen barnean, nazka eragiten zutela jakin gabe. Edo nire nazkak axola gutxi
|
sortzen
zielarik. Eta ni nintzen halakoetan lotsatzen nintzena.
|
|
|
Orduan gogoratu nintzen hamasei urteko lehengusina bat etorri zitzaigula etxera, Urte Berritan. Haren soineko haizetsuak ere zirrara
|
sortzen
zidan.
|
|
|
Behin ere baino handiago ikusi nuen zerua. Zulo estu hark
|
sortzen
zidan inpresioagatik izango zen handiago, zuloaren hormek, berez, oso ikusmira urria eskaintzen baitziguten.
|
|
|
Eguerdiaren giro lasaia puskatzen zuen errainaren abestiak, eta baserriari hegaletik zihoakion ibai isilak festa bero batean aska  tzen zituen ibai hondoan zituen damu eta nahigabe guztiak. Egoera hark aitortu ezinezko grinak
|
sortzen
omen zizkion agureari. Ez nion ezer ulertzen.
|
|
|
Eliz aldera abiatu nintzenean, bazen ordubete euri tanta lodi batzuek kaleko harlauza zabalak bustiak zituztela. Lainoek
|
sortzen
zidaten inpresioagatik, nahigabe luze bat iruditzen zitzaidan Astarraingo Kale Nagusia. Kalea ez zen artean lehortu, eta salto txikika zebiltzan lanera zihoazten guztiak, oinetako garbiak ez zikintzearren.
|
|
|
Ondo jotzen du, e? Zirrara berezi bat
|
sortzen
dit. Txikitan kolunpioan ibil  tzen nintzenean bezala.
|
|
|
San Martin baselizaren inguruan ginen astarraindar gehienak, San Martinen kaparen erdibitzea ospatzen. Neska gazteek ezkontsari oparo batean pentsatzen zuten; eta mutilek, berriz, barrendik
|
sortzen
zaizkien grina ezkutuetan. Beren ustez ezkutuko, begietan irakurtzen baitzitzaien beren gau ametsa.
|
|
|
Eta hauxe zen Migelek espero zuen unea. Elurraren birjintasunak
|
sortzen
duen loka  tzaren lohitasunera dagoen tarte estuan esnatzen da nire pentsamendu izpia, eta aldapa behera doa Migel bere auto gorriarekin.
|
|
|
Oroitzen hasten gara, bilatzen, amesten; hari etena korapilatu nahirik. Eta nobela bat
|
sortzen
da.
|
|
|
Lehenik eta behin, aitor dut sexuaren leitmotiv ia etengabeak harritu egin nauela: lehengusina sugearen pasartea; neskamearen eta marinelaren artekoa; aingeru pitilindunaren irudiak nigan
|
sorturiko
inpresioa; osaba ezkonberriaren pasadizoa... Goiko Kale idatzi nuenean, artean modan zeuden psikoanalistek literaturaren diban ugarietan egindako azterketak.
|
|
|
Baina Astarrain berriak
|
sortzen
dira nire zainetan, eta konturatu gabe murgiltzen naiz betiko joan zitzaizkidan kale estu haietako haizetan. Zezen zauritu baten moduan nabil, gora eta behera, bizitzaren azken gorriak adarreratu nahian, baina zezen plaza honetan ez dago eguzkirik, eta gosea dute begiratzen nauten begiek.
|
|
|
Ongi da, zuek ere berdin nik, Adela eta Estherri, ez oso konbentzitua hala ere eta kasik Gasteiz izena atera zait, baina, Adelarekiko
|
sortu
zaidan gorabehera, ez dut uste berriro elkartuko garenik.
|
|
|
Hasiera batean, denok taldean abiatu gara, baina ibilbidea aski luzea baitzen, konturatu gabe elkarrengandik urrunduz joan gara. Ni batez ere Karmelo eta Rubenekin ibili naiz; badirudi bidaia honetara bakarrik etorri izanak gure artean sintonia berezia
|
sortzen
duela. Eta hain zuzen ere bakarrik bidaiatzearen onura eta desabantailez mintzatu gara:
|
|
|
argala eta, niri gustatzen zaidan bezala, batere ilerik gabea. Guztiarekin, Ruben ni baino gazteagoa da eta ez du Karmelori antzematen zaion esperientziaren plusa; ez dakit, esango nuke Karmelok erakarpen handiagoa erotikoagoa
|
sortzen
didala. Gainera, Bostonen egin nuen erridikulua gorabehera, ez nau deseroso sentiarazten, ez naiz bera saihesten saiatzen eta, horregatik guztiagatik, pozten naiz gure harremana ez delako apurtzen ari.
|
|
|
Eta Ruben Rakeli segika ibili zaio, eta hura sartu den jatetxera sartu da, eta azkenean elkarrekin baz  kaldu dute. Ez dakit zenbateraino kezkatzeko modukoa den, baina nago Rakel eta Rubenen artean zerbait dagoela, edo zerbait
|
sortzen
ari dela. Atzo ere, gaueko ibilaldian, halako zerbait antzeman nien berbetan eta begiradetan.
|
|
|
Nire haur denboran, eskolan, eskulanetarako buztinezko puska karratu batzuk erosten zizkiguten, material harekin gero geure gustuko irudiak
|
sortzeko
. Eta, egia esatera, Dabidek egun hartan ekarri zuen eskulturak, artelana baino gehiago, buztin puska karratu haietako bat zirudien.
|
|
|
Ongizateaz mintzatu nuke, handia izanagatik bai zabaleran bai altueran, hiriak ez didalako New Yorkeko ezinegona
|
sortu
(beharbada han sentitu nuena nire barne egoeraren ispilua izango zen), ez delako kaleetan hainbeste eskale ikusten eta, finean, pubetatik irristatzen den blues eta jazzaren konpasean eramaten zaituelako.
|
|
|
Hark ere jostatzen zebilela pentsatuko zuen, nahiz eta konturatu gabe bihotzera tiro egiteko pistola kargatzen ibili... Eta niri zalantza
|
sortzen
zait. Alde batera, Patxi ezkontzekoa dela jakin dudan honetan, jelosia doi bat ere sentitzen dut; funtsean atsegin nuela, pentsatzen dut, Patxiren setio galaia; eta zalantza egiten dut ea Patxirekiko josteta moduko hura ez ote dudan alferrik iraunarazi, hari ezezko borobila ematera guztiz ausartu gabe.
|
|
|
Baina ez dut egin. Beharbada zalantza
|
sortu
zaidalako mezu hori inprobisatzeko gai izango ote nintzen; beharbada zalantza sortu zaidalako agurrean" musu bat" edo zer esatea komeni ote zen; beharbada Dabidi orain nire ahotsaren lasaigarria ere eskaini nahi ez diodalako.
|
|
|
Baina ez dut egin. Beharbada zalantza sortu zaidalako mezu hori inprobisatzeko gai izango ote nintzen; beharbada zalantza
|
sortu
zaidalako agurrean" musu bat" edo zer esatea komeni ote zen; beharbada Dabidi orain nire ahotsaren lasaigarria ere eskaini nahi ez diodalako.
|
|
|
Teresak zioenez, inbidia sanorik ez dago, eta hala bada, niri inbidia doi bat
|
sortzen
dit Rubenek munduarekiko eta Jainkoarekiko duen harremanak, konfiantzak...; ez da sinestun batzuengan ikusi izan dudan erlijioa= betebeharra= hala egiten zuten-eta guk hala egingo dugu tristea.
|
|
|
Guztiarekin, nik ez dakit Rubeni nola lagundu, eta damu doi bat ere
|
sortzen
zait eragin diodan nahasmendua dela eta. Baina berak zoriontsu dela esan dit, eta asko pozten dela lagunek egin zioten bidaia opariagatik.
|
|
|
Baina zurekin zuzenean berba egiteko aukerarik ere ez didazu ematen eta nik ahal dudantxoa baino ezin dut egin. Tira ba, ezer baino lehen, jakizu Bostonera, heldu, heldu garela, baina egundoko frufrua
|
sortu
zaigula hotelaren kokapena dela eta ez dela. Rakel, ostera, ez da larregi inplikatu; badakizu, laissez faire, laissez passer.
|
|
|
Hotela Bostondik hain urrun ez balego, goizean goiz irten, eta bakarrik emango nukeen gaurko egun osoa. Baina
|
sortu
zaigun afera dela eta, gaur elkarrekin ibiltzera egotera behartuak egon gara. Danek, muturluze, furgonetan hiriguneraino ekarri gaitu eta bilera egiteko eta bide batez, gosaltzeko, kafetegi batera sartu gara.
|
|
|
Eta beharbada ikasten jarrai nezakeela bururatu zait: historia, psikologia edo, zergatik ez?, buruko neke handirik
|
sortuko
ez didan lorazaintza. Baina ez dakit bada:
|
|
|
Dabiden aldaketa gorabehera, nik beti maitatu izan dut, beti miretsi izan dut haren buru argia, beti sentitu izan naiz seguru haren alboan. Egiaz tiro egin zidanean, ordea, zalantza
|
sortu
zitzaidan: zer sentitzen ote zuen, zinez, nirekiko; zazpi urteko elkarbizitzan zehar, ikusiko al zuen niregan ere halako bilakaerarik aldaketarik?
|
|
|
Eta aurreko egunen ondotik, naturak gu berriro liluratu ahal izatea kasik ezinezkoa bazirudien ere, miraria gertatu egin da. Ttikia izan arren, arroila bost minutuan zeharkatu ahal izan arren, hare harriaren formak haragiaren biribiltasunekin eta eguzki izpiek arteketatik sartu, eta
|
sortutako
haragiaren kolorearekin, zinez bitxi eta lizunak iruditu zaizkit; hori guztia barnean zebilen eta udazkenekoa zirudien haizexkarekin. Argazki kamerek eta bideoek, behinik behin, gaurkoan ere ez dute atsedenik izan eta, ondorioz, berriro denek aho batez goraipatu dute Danen burutazioa.
|
|
|
d) Zalantza ere
|
sortu
zait: zer kontatu ote dio Karmelok Dabidi orain artekoan?
|
|
|
Orduan denok talde ttikietan sakabanatu gara eta, komunera joan naizenean, bidailagun batzuk abokatu defendatzailea (I) zoriontzen topatu ditut; nonbait, Amelia Hilton delakoa IMAX en ezagutu zuen neska katalan bat da, gure kanpinean bertan egun batzuk pasatzen ari dena; eta harekin hizketan burutazio hori izan, ez bat eta ez bi proposatu, hark onartu, eta halaxe
|
sortu
da gure epaiketaren lekukotasunik eraginkorrena izan behar zena, zeren Idoiak berak aitortu baitu Adelaren erreakzioa guztiz hobea izan dela, zinez egiazkoa zirudiela eta zer pentsatua eman diola. Nik neuk ere, sekula ez nuen imajinatuko Adelaren bizitza ezagutzeko gogoa sortuko zitzaidanik, baina, guztiarekin, aldiren batean edo bestean oso gogorra izango zela pentsatu dut.
|
|
|
Orduan denok talde ttikietan sakabanatu gara eta, komunera joan naizenean, bidailagun batzuk abokatu defendatzailea (I) zoriontzen topatu ditut; nonbait, Amelia Hilton delakoa IMAX en ezagutu zuen neska katalan bat da, gure kanpinean bertan egun batzuk pasatzen ari dena; eta harekin hizketan burutazio hori izan, ez bat eta ez bi proposatu, hark onartu, eta halaxe sortu da gure epaiketaren lekukotasunik eraginkorrena izan behar zena, zeren Idoiak berak aitortu baitu Adelaren erreakzioa guztiz hobea izan dela, zinez egiazkoa zirudiela eta zer pentsatua eman diola. Nik neuk ere, sekula ez nuen imajinatuko Adelaren bizitza ezagutzeko gogoa
|
sortuko
zitzaidanik, baina, guztiarekin, aldiren batean edo bestean oso gogorra izango zela pentsatu dut. Eta orain, Adela eta Estherren denda nirearen alboan baitago, soil soilik dakit oraindik ez direla itzuli.
|
|
|
Nik pozik egin diot irribarre, eta pozik egingo nioke beste aitorpen andana bat (esango nuke, zor ere, zor diodala; baina beharbada nire egoera azaltzeko aukera hain hurbil ikusteak beldurtu egin nau; beharbada ezkondua naizela jakiteak niregandik uxatu egin dezake; ez dakit), baina ordurako nahikoa genuela pentsatu, eta, hizpidea epaiketara lerratu aurretik, Adela eta Estheren turismo sexualarena kontatu diot, gain gainetik, Luisekin izan dituzten egonaldiak jardunaldiak aipatu gabe. Gero, ordea, luze hitz egin dugu atzoko ezusteko epaiketa saioaz, eta lekuko sorpresarekin batera, Adelak
|
sortu
zuen ezinegona eta zalantza giroa aipatu dugu.
|
|
|
Epaileak (L) fiskalari (T) eta abokatu defendatzaileari (I) begiratu die, eta batek buruaz indarrez baiezkoa eginez eta besteak sorbaldak goratuz erantzun dute (nik neuk ere, egia esatera, nahiago nuen mingarri samar egin zaidan prozesu honi behingoz amaiera ematea). Hala gauzak, Colorado ibairaino jaitsi izanaren alegrantziari, erruz edan dugun garagardoaren euforia gaineratu zaio, eta herri tribunalekoen artean berealdiko zurrumurrua
|
sortu
da.
|
|
|
Bakar bakarrik esan ahal dizut atzo jolas parke izugarri batean egon ginela eta, jakin ahal izan dudanez, Rakel eta Ruben, hasieran talde nagusiarekin joan baziren ere, gero biak elkarrekin desagertu ziren. Ez txarto hartu, baina giro honetan halakoak
|
sortzea
ez da harritzekoa. Dâailleurs, jakizu ni Dan eta taldeko beste neska batekin, Adelarekin, geratu nintzela, erogailu horietara igo gabe.
|
|
|
Behingoz eguzkitako betaurrekoak erantzirik, eta berealdiko aitorpena egiten arituko bailitzan, esan dit: " Azkenean Mendebaldea ikusteak deabruzko urduritasuna
|
sortzen
dit". Gero, berriro ere betaurrekoak jantzi dituenean, nik betazalak jaitsi ditut, gutxienez lokartuarena egiteko eta isilean egon ahal izateko.
|
|
|
Eta izan besteen etengabeko presentziak
|
sortutako
deserotasunagatik, izan denbora eta espazio aldaketaren zurrunbiloagatik, izan bakardade desiratu bezain eskuraezinagatik, estrainio sentitu naiz. Eta estrainio sentitu naizelako, beste koaderno bat erosi dut Cincinatiko aireportuan, aurrekoan letra bakar bat gehiago sartzen ez zelako eta oraindik ere nire barrena askatzeko beharrizana sentitzen dudalako.
|
|
|
Karmelo naiz eta gaurkoan ere bref jardun dut, ze restop honetan telefono bakarra dago eta, nire atzean, jende pila deitzeko irrikaz. Baina bestela ere ez da erraza oporretako giro beroak
|
sortutakoak
zuri konta  tzea... Edozein modutan, ezer baino lehen zu lasaitzen hasi gura nuke.
|
|
|
Bala batek giza gorputzean zelako txikizioa eragin dezakeen ikusteko, ez dago hori baino froga hoberik. Orain badakigu marka horretako pistola batek, sei bat metrotik tiro eginez gero, hori bezalako zulo bat
|
sortuko
lukeela zure gorputzean (ongi oroitzen naiz" zure" hitza erabili zuela, edo" lizukeela" bestela). Eta harrigarriena zera da:
|
|
|
Alabaina, nola esango nuke, handik gutxira Dabidek egia osoa esan aitortu behar izan zidanean, egiaz tiro egin zidanean alegia, zuloa neuri
|
sortu
zidan eta, zabaldu zitzaidan hutsuneari erreparaturik, pistola batena baino gehiago kanoi batena zirudien. Egia esatera, nik ere halakoxe zuloa eragingo nion eskultura hura ezustean hartu, eta jaurti nionean, baina ez nuen jo, eta zulo bakarra neuri zabaldu zitzaidan, handi eta biribil, eta halako hustasuna uzten duen zulo bat, halako neurria duen zulo bat nekez itxi daiteke, nekez...
|
|
|
Pantailak eskaintzen duen informazioaren arabera, oraingo gure abiada orduko 960 kilometrora igo da, 10.100 metrotan gaude eta tenperatura zeropetik 44 gradukoa da. Eta datu horiek, buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara bat
|
sortzearekin batera
, gehiago areagotu dute nire barne hustasuna: ez, ez nuen uste etxetik bakar bakarrik alde egiteko gai izango nintzenik.
|
|
|
Une hartan, azken bi hilabeteotan gure artean hain ugariak izan ziren isilune desa  tsegin haietako bat
|
sortu
zitzaigun. " Gelara noa", esan nion, eta bera hiri erdian autoak anbulantziari toki egiteko baztertzen diren gisara erretiratu zen, niri pasatzen uzteko.
|
|
|
Autobus geltokian bertan, diru xeherik gabe nengoe  la ohartu nintzen, baina bost mila pezetako bat banuen, bai, eta lasai geratu nintzen billetea sakelan eskuztatuz. Alabaina, guztiz lasai ere ez nintzen egongo, zeren nahitara azkena sartu bainintzen, ilaran inolako enbarazurik ez
|
sortzearren
. Eta sartu naiz, baina txoferrak nire billeteari erreparatu, eta ezikusiarena egin dit, ni haren aurrean ez banengo bezala.
|
|
|
Une hartan zer egin ez nekiela geratu nintzen, auto batek errepideko putzu baten gainetik igaro, eta frakak blaitzen dizkizunean baino haserretuago ezdeusago. Are okerrago autobuseko hartan nire ttikitasunaren, nire desanparoaren lekukoak asko gehiegi zirelako; eta haien begietan irribarre makurren bat, haserre keinuren bat sumatu nuelako
|
sortzen
ari nintzen atzerapena zela eta. Orduan ez zitzaidan bururatu, baina gerora pentsatu izan dut bidaiariren batek txanpon batzuk uzten ahal zizkidala, baina ez.
|
|
|
Pasadizo hark, ordea, bi lagun astunen harreman haren galerarekin batera, halako zapore erresumina utzi zigun. Baina zapore erresumin hura (ez dakit zerk eraginik, baina gero eta lagun gutxiago genuen), orduan hain handia iruditu zitzaidana, hutsa zen gerora Dabidek
|
sortu
zidanaren aldean, hain zuzen ere egia aitortu, eta beste neska batekin hartu emana oheratu zela onartu zuenean (ez dakit zerk eraginik, baina gero eta bakarrago nengoen). Gau hartan eta batez ere harrezkero piztu egin ez ziren lagunen lanparak bezain ilun geratu nintzen, eta bete betean dastatu nuen irainaren zaporea.
|
|
|
Eta, nola esango nuke, Polikarporentzat garbigailuko zuloa bezala, edo amonarentzat azken Polikarporen heriotza nola, halakoxe obsesio zurrupatzailea
|
sortu
zitzaidan Dabiden egiaren gezurraren eraginez. Lanean, ibilian, ohean batez ere ohean, beti harengana joaten zitzaidan gogoa; jasanezina zitzaidan auskalo zenbat denboran hark nire ezkutuan egidako bizimodua.
|
|
|
Fiskalak (T) orduan adierazi du ez dugula geure burua zertan engainatu. Gaineratu du halako salaketen atzean maltzurrak, egon, beti egon izan direla, baina bere ustetan harremana amaitutakoan
|
sortu
zirela eta, guztiarekin, hori beste epaiketa baterako gaia dela. Epaimahai honi presidentearen jokamoldea epaitzea dagokiola zehaztu ondoren, Lewinskyri (A) galdera hau luzatu dio:
|
|
|
Let, s go. Presidenteak zuri iruzur egin eta gero, hedabideetan zure kontra
|
sortu
den lintxamendu giroa eta gero, zer sentitzen duzu Clintonekiko?
|
|
2001
|
|
|
U (haserre): Ba aprobetxatu, bai, baina
|
sortutakoari
beste ahalmen eta esanahi bat emanez... horixe baituk artista bat finean: txaman bat.
|
|
|
Ba, ez!
|
Sortu
egin beharra dago, asmatu! Zer litzateke gure mundua Newton, Galileo, Leonardorik gabe?
|
|
|
Hidrogenoa esango nuke... (Irribarre triste bat
|
sortzen
zaio ateraldiarekin).
|
|
|
Entzikl. Barne belarrian, lesio bat dela medio,
|
sortzen
dira ia beti akufenoak, edo arazo funtzional bat (hipertentsioa) dela kausa.
|
|
|
G: Mariano, Honorio de Autun handiak esa  ten zuen bere Elucidariumean gizonon haragi hezurrak lurretik
|
sortzen
direla: odola, uretik; hatsa, airetik; eta gorputzaren berotasuna, sutik.
|
|
|
Gau ilunak gezurrezkoa dirudi: kaleko argi otzanek itzal bitxiak
|
sortzen
dituzte, itzal zorrotz gorriak. Etxea adreiluzkoa da, handia.
|
|
|
Eta nik ez dakit, baina azkenerako herrestan neramatzan zainak; elkar nahaspilatzen zi  tzaizkidan abenidetan, katrapilatzen zitzaizkidan liburutegi hautsak hartuetan, kon  tzertuetan, baso usaintsuetan, oinezkoen hanketan bezala autoen gurpiletan. Esan beharrik ez dago noski, egoerak okerrera egin zuela egunez egun, orduz ordu; kalera irtete hutsak arazo imajinaezinak
|
sortzen
zizkidan, eta laster batean pausorik eman ezinda geldituko nintzela ikusita zegoen. Gauzak horrela, etsipenez eta minduraz, har nezakeen erabaki bakarra hartu nuen.
|
|
|
Amak amamaren eta amonaren familia adarrak  josi, eta haurtzarotik umea
|
sortu arte
 ko hariak korapilatuko ditu. Jostunetxen bizi zenekoak eta amamari eta amonari en  tzun  dakoak kontatu dizkizu.
|
|
|
Uraren gainean harri bat botatzen denean
|
sortzen
denari, edo haizearen eraginez gertatzen diren uhin txikietako bakoitzari deitzen omen diote izurra...
|
|
|
Bizitzan, eten gabe berrituz doan oihal erraldoi honetan, aurrera begira noan neurrian atzoko arropei, herenegungoei..., txikitakoei agur egin behar izan diet. Agur, nahi gabe, derrigorrez, halabeharrez..., edonoren barnean, bizitzak berak
|
sorturiko
artaziak direlako, azken batean, soineko berri baten patroia egiten laguntzan diguten adiskide etsaiak.
|
|
|
Esaldi horrek zerbait esan nahi baldin badu, hauxe esan nahi du: nenduan (nendun baino hobeto) dela formarik zaharrena eta horretatik
|
sortu
direla  neban, nuan, nuen eta gainerakoak, hotsak legez aldaturik ala analogia bidez ez dakigu, ez baitzaigu ezer esaten. Nolanahi ere, horrelako lege fonetikorik ezagutzen ez dugunez gero, analogia izan bide da aldaketa horren eragilea.
|
|
|
euskarazko hitz elkartuak eta erakarriak" ziodunak" izatean (motivés), alemanez gertatu ohi den bezalatsu. Horrelako hitz bakoitzaren elementuek eta elementu horien antolabideek euskaran bertan dute oinarri eta gaurko euskaldun batek uler ditzake horrexegatik, nahiz
|
sortu
berriak izan. Inguruko erdarek, berriz, bestetandik harturikako gaiez, antzinako hizkuntza batetik edo bestetik?
|
|
|
Ni behintzat ezin naiteke zalantzan has Europari buruz, nire sustrai guztiak Europan baititut. Europaren kultura, berak
|
sortutako
nahiz besterengandik hartutako gaiez oratua, gu guztiona da, nirea ez ezik, nahi badugu eta nahi ez badugu.
|
|
|
Bada ordea beste zerbait horiek baino indartsuagoa, nahiz baliotsuagoa ez izan, inongo herrik ukatuko ez arbuiatuko ez duena: Europan
|
sortu
zen jakintza. Dirua ez da zoriona, baina haren atzetik gabiltza gehienok, baita euskaldunok ere.
|
|
|
Arrisku bat ikusten dut gure gazteriarentzat: Europan barrena asearen asez
|
sortu
diren kezkek eta arrangurek ez ote duten saihestuko hartu behar lukeen bidetik. Guk gosea berdintzeko daukagu; ez dugu oraingoz asearen beldurrik.
|
|
|
Erdal itzulpenak
|
sortzen
ditu lehenbiziko istiluak. Duela zenbait hilabete, ez gehiegi, izan genuen eztabaida luzexkoa, ea gaztelaniazko escritor vasco nola hartu behar genukeen.
|
|
|
Lehen esan dut hau gertatzen dela gure hizkuntza txikia delako, esan dugun zentzuan, baina ez da hori bakarrik. Euskadi, eta berriz ere Euskadi diot, Euskal Herria ez esateagatik, eta inork inoiz nire gauzak irakurri edo entzun baldin baditu, badaki nik beti Euskal Herria sartzen dudala, eta ez Euskadi, baina hemen nahitaez Euskadi edo Euskadiren antzeko zerbait sartu behar da eta ez Euskal Herria, nahasketa
|
sortuko
ez baldin bada. Guk dakigun garaian, azken bi mila urte honetan, lehen esan dudan bezala, Euskadiko eremua osorik hartzen baldin badugu, eskualde hori ez da inoiz, bi mila urte horietatik gora nik ez dakit zer gertatzen zen?
|
|
|
Ez dut uste euskaldunok sortzaileegi izan garenik literatura mota berriak
|
sortzen
, baina mota klasikoak ere badakizue noizkoak diren. Lehenbiziko euskal nobela Peru Abarka izan daiteke, nahi baldin baduzue.
|
|
|
Hori gauza erraza da esplikatzen: gauza horiek gorde zirenean, izkribuz jaso ziren eta aski goiz gainera; gure artean, berriz, gauza horietarako ardura joan den mendean
|
sortu
zen. Oker ez banago, azken asteleheneko Hoja del Lunesen Juan San Martinek bazekarren artikulu bat, bigarren zatia Iztuetaren oroigarri, eta han zioen bezala folklorea mila zortziehun eta berrogei inguruan sortu zen hitza da.
|
|
|
gauza horiek gorde zirenean, izkribuz jaso ziren eta aski goiz gainera; gure artean, berriz, gauza horietarako ardura joan den mendean sortu zen. Oker ez banago, azken asteleheneko Hoja del Lunesen Juan San Martinek bazekarren artikulu bat, bigarren zatia Iztuetaren oroigarri, eta han zioen bezala folklorea mila zortziehun eta berrogei inguruan
|
sortu
zen hitza da. Noski, hitza baino lehen folkloristak izan ziren eta honek dioenez, Iztueta ere alde batetik behintzat  halakoa zen.
|
|
|
Barandiaranek ipuin bat" Jentilen azkena" jaso baldin badu, bere kixmi eta gainerakoen istilu guztiekin, istilu horiek noiz
|
sortutakoak
izan daitezke. Lehen aldiz hori kontatu zenean noiz kontatu zen?
|
|
|
Harritzekorik aski ez badut aurkitzen neuregan, neure herrian aurki dezaket: etxean edo etxe aldamenean bizi izan naiz beti, baina mundua Elkanok inguratu zuen; ez dut ordena berririk
|
sortu
, baina herritar batek sortu zuen Jesusen Konpainia. Zer arraio!
|
|
|
Harritzekorik aski ez badut aurkitzen neuregan, neure herrian aurki dezaket: etxean edo etxe aldamenean bizi izan naiz beti, baina mundua Elkanok inguratu zuen; ez dut ordena berririk sortu, baina herritar batek
|
sortu
zuen Jesusen Konpainia. Zer arraio!
|
|
|
Mirestekoa da, benetan, nola zenbait idazlan eder. Lizardiren poesia, esaterako?
|
sortu
ziren garai horretan, hiztegia horrela murriztu eta soildu ondoren.
|
|
|
Badirudi gainera iratxo madarikaturen batek okertzen zituela âezin zuzentzen esanâ gure pausoak hitz eta esaera jatorren ordezko bila genbiltzanean. Gerraren edo gerlaren bila ez, baina ihesi genbiltzala, gudu  jatorra hautatu beharrean, besterik esan nahi badu ere, guda sasikoa aukeratu genuen; santu (saindu) eta fruituren ihesi genbiltzala, deun eta arnari gurasorik gabekoak hartu genituen; abuztua atsegin ez zitzaigulako, antzinako hitz galdu bat" ederturik" âzegoen zegoenean ezin utziâ dagonilla Â
|
sortu
genuen3; eztakit hau zer dukan eta antzeko barrabaskeriak idazten hasiak gara (ez ote digu oraintsu gramatikari ezagun batek erakutsi izan bedi, izan bitez hitanoz nola esan behar diren?)," Logika" k horrela eska  tzen duelako; horrexegatik beragatik, dautso, daust erabili behar omen dira Bizkaian, deutso, deust zokoratuaz," orainaldiak a behar duelako". Batasunera bidean, gutxietsi dituzte Bizkaian Euskal Herri osoko ditu (z) eta bere kideak," giputzak direlako".
|
|
|
Orain, gaurko kritikari zitalen batek esaten badu" arnari ez da ezer", erantzun jakina hartuko du: " Egia da, bai, dirudienez, atzizki bat gaizki ebakiaz eta adituaz
|
sortu
zela hitz hori. Guztiaz ere, bada zerbait, Azkuek Aita Iraizozek eta beste zenbaitek erabili dutenez gero eta horiek direla bide literatur euskaran sartuxea dagoenez gero".
|
|
|
ez dugu gure ametsean erdararen oihartzuna baizik entzuten euskal hitzetan. Jakintza liburuak egin dituztenek erdarazkoak itzuliaz eta antolatuaz egin dituzte, erdara erabili baitute gehienbat haiek ere gure antzera beren ikastaldietan eta erdaraz mintzatzen baitira hitzez nahiz izkribuz beren baitarik zerbait
|
sortu
edo aurkitu dutenean beren lankideei jakinarazteko.
|
|
|
Gure zorionerako: pro domo esandakoetan, euskararen inguruan
|
sortutako
topikoen gainean, alegia, oso zorrotza zen Mitxelena, agian gurea bezalako hizkuntza batek ezin duelako egin inguruko hizkuntzek aise eraman eta irents dezaketen hanka sartzerik.
|