|
2013
|
|
|
5 Erantsi mezuari aurretik
|
sortu
duzun fitxategia (Trukerako datuen taula).
|
|
|
1 Maialenek eta Peruk txatean jardun dute, eta hainbat galdera
|
sortu
dira beren elkarrizketan. Baina kontuz, galderak eta erantzunak nahastu egin dira!
|
|
|
2 Pertsonen arteko harremanetan hartu eta eman egiten denez, orain, zuri dagokizu ematea. Zure truke kideak
|
sortu
duen eta bidali dizun taula osatu duzu. Hark ezarritako kategorien arabera, zure ezaugarriak idatziko dituzu, eta zure buruaren deskribapena egingo duzu.
|
|
|
Gehienbat umeentzako musika egin izan du bere ibilbide guztian, eta horietako asko herri kantu bilakatu dira. Hezkuntzaren esparruan ere, kantuen bitartez, irakasteko eredu bat
|
sortu
du. Argizaiola sariarekin, Gerediaga Elkarteak urtetan egin duen eta egiten jarraitzen duen lana eskertuko dio.
|
|
|
Hainbat idazleren olerkiak eraldatuz, testu poetiko mordoa
|
sortu
duzu dagoeneko. Baina horietakoren bat zeure zeurea egin al duzu?
|
|
|
Ahots bikoizketa egiteko garaia iritsi da. Egin ezazue
|
sortu
berri dituzuen testuen irakurketa adierazkorra, banaka nahiz binaka. Zuek bai artistak!
|
|
|
Osa ezazu zuk jaso dituzunekin: batetik, hitzen idatzizko forma, eta, bestetik, ahoskatzean
|
sortu
den elkarketa.
|
|
|
Unitate osoan zure sentimenduen inbentariorako aleak
|
sortuz
joan zara. Sentimenduen zerrenda osatu duzu, horien zergatiak eta guzti:
|
|
|
Sentimenduen zerrenda osatu duzu, horien zergatiak eta guzti: bost zentzumenekin bizi eta gogoratzen dituzun sentimenduz betetako egoerak, maitasun usainak, beldur zaporeak, laguntasun irudiak, urduritasun laztanak, bake melodiak&; sentimenduen koloreak, eta sentimendu berdeak, gorriak, horiak&; keinu sentimentalak edo sentimenduen keinuak, babes besarkadak, jelosia atximurkak, musu lotsatiak; zirrara
|
sortu
dizuten komunikabideetako albisteak; soinuteka eta iruditeka sentimentala.
|
|
|
Gerta liteke oraindaino
|
sortutako
aleren batek bildumarako bere horretan balio ez izatea; baina egokitzapen batekin, edo apur bat eraldatuta, zure bildumarako ale dotorea izan daiteke. Beharbada, bildumaren hartzaileak, helburuak eta irudikapenak beste testu bat sortzea eskatuko dizu.
|
|
|
Gerta liteke oraindaino sortutako aleren batek bildumarako bere horretan balio ez izatea; baina egokitzapen batekin, edo apur bat eraldatuta, zure bildumarako ale dotorea izan daiteke. Beharbada, bildumaren hartzaileak, helburuak eta irudikapenak beste testu bat
|
sortzea
eskatuko dizu. Gerta liteke, halaber, zure testu baten irakurketa adierazkorra sartu nahi izatea bilduman, eta testua binaka edo taldean irakurtzeko izatea aproposa.
|
|
|
Bata dela edo bestea dela, orain duzu unea bilduma behar den bezala osatzeko, testuak egokitzeko edo berriak
|
sortzeko
. Ez galdu aukera!
|
|
|
c) Testuak
|
sortu
direneko dataren arabera antolatuta.
|
|
|
Eunatek ez du egin berari zegokion lana, Mikelek ezin du ezer egin. Lanak taldean ala bakarka egiteko aukera egon luke, edo, bestela, guk geuk
|
sortu
taldeak.
|
|
|
1 Probatzeko, zergatik ez duzue zuek ere ariketa bera egiten? Hemen dituzue bost ikaslek
|
sortu
zituzten testu poetikoak. Irakurri zuen taldean, eta erabaki zein dagokion Mikeli, zein Urkori, Mireni, Xabiri eta Eunateri.
|
|
|
2 Irakasleak egindako proposamenekin (nork bere sentimenduak adierazteko testuak
|
sortu
, testuak trukatu eta irakurketa adierazkorra egin, eraldatu&), zer moduz bukatuko ote zuten Mikelek, Eunatek, Xabik, Urkok eta Mirenek. Zer uste duzue zuek?
|
|
|
3 Behin identifikatu dituzunean zuretzat esanguratsuak diren hotsak, doinuak edo abestiak, grabatu egingo dituzu. Soinuteka bat
|
sortzea
ondo etorriko zaizu zure eguneroko edo bildumarako.
|
|
|
hori zen une hartan jakin eta ulertu nuena. Tupusteko tristura mingots batek hartu zidan barrena, eta inoiz sentitu ez nuen zerbait
|
sortu
zen nire barruan: amildegi hondorik gabe bat, bortizki erakartzen ninduena.
|
|
|
3 Irakurri taldean
|
sortutako
testu guztiak, eta egin beharrezkoak diren aldaketak: batetik, zein irudiri dagozkion asmatu ahal izateko nahikoa pista eman behar dituzte testuek; bestetik, ez da komeni azalpenak ageri agerikoak izatea; bestela, errazegia eta emoziorik gabea izango baita jolasa.
|
|
|
4 Txukun idatzi taldean
|
sortutako
testuak, eta pasatu beste talde bati.
|
|
|
4 Orain, bi bikote elkartuko zarete. Bikote bakoitzak
|
sortu
dituen fitxak moztu, eta, denak nahasirik, domino partida bat jokatuko duzue lauron artean. Jokorako baldintza konplikatuagoa da oraingoan:
|
|
|
2 Erabili al duzu metaforarik edo konparaziorik Joxantonio Ormazabalena eraldatuz
|
sortu
duzun olerki berrian. Hala bada, zer adierazi nahi izan duzu aukeratu dituzun hitzekin?
|
|
|
b) Errepara iezaiezu poesian hitz errepikapenez
|
sortutako
leloei: hits, hits, hits/ higa, higa, higa/ lits, lits, lits.
|
|
|
2 Batetik eta bestetik hartutako informazioak elkartzean, ondo ulertzen ez diren esaldiak
|
sortzea
.
|
|
|
Irakurri
|
sortutako
esaldiak, eta ahalik eta modu ulergarrienean berridatzi.
|
|
|
A) Maiorazkoa, erakunde gisa, Gaztelan
|
sortu
zen XIV. mendean, eta Berant Erdi Arotik XIX. mende bitartean ezaugarri bertsuekin mantendu zen. Euskal lurralde batzuetara ere igaro zen, Gaztelako koroaren mendeko ziren Araba, Gipuzkoa eta Bizkaira lehenik, eta Nafarroara geroago, hain zuzen ere, XVI. mendean.
|
|
|
A) Euskaldunok ez dugu gozo izateko famarik, halere, bada gure izena daraman pastel goxo bat. Izena eta izana badu, noiz eta non
|
sortuko
ote zen. Eta zergatik ote du hori izena?
|
|
|
B) Testu honetan," Euskal pastela" noiz eta non
|
sortu
zen, izena nondik datorkion, zer osagai dituen eta nola prestatzen den azaltzen da.
|
|
|
Aldizkarirako artikulu bat maketatzen ari zinetela, izugarrizko nahastea
|
sortu
zaizue testu zatiekin. Talde txikitan jarrita, ea konpontzerik baduzuen!
|
|
|
1 Euskal makila egiteko orduan, lehenengo, egurra prestatu behar da. Makila
|
sortu
ahal izateko, egurrari hainbat zauri egiten zaizkio azalean labana batez. Sendatzean, zuhaitzak berak isuritako izerdiak forma ikusgarriz hornitzen du egurra.
|
|
|
1 Arrantzarako erabiltzen zen trainerutik
|
sortu
ziren estropadak. Traineruak azkarra izan behar zuen arrainengana iristen, baita arina ere.
|
|
|
Batetik, paragrafoa osatzeko erabili dituen hiru esaldiak jaso ditugu. Bestetik, esaldi horiek josiz nolako paragrafoa
|
sortu
duen ikusiko duzu.
|
|
|
Gizarte orok antzina antzinatik
|
sortu
izan ditu mitoak. Horietako batzuetan, Mari izan da protagonista nagusia.
|
|
|
a) Ordenatu testua dokumentu berri batean. Gogoratu
|
sortu
duzun testuari izen bat ipini behar diozula. Gogoratu, halaber, aldaketak gorde behar dituzula.
|
|
|
b) Testuari formatua eman behar diozu. Horretarako, hautatu, honako eredu hauen artean, gustukoen duzuna, eta, horren ereduari jarraituz,
|
sortu
antzeko testu bat.
|
|
|
2 Gogoratzen al duzue nola txertatzen diren irudiak? Behatu honako eredu hauei eta ea deskubritzen duzuen nola iritsi garen eredu bakoitza
|
sortzera
.
|
|
|
Hortaz, zuri ere komeni zaizu informazioa erregistratzen joatea, bai handik eta hemendik bai unitatean zehar irakurriko dituzun testuetatik, batez ere, hasiera hasieratik ez duzuelako garbi izango zertaz idatzi. Horretarako, erregistro fitxa bat
|
sortu
duzu.
|
|
|
1 Lehendabizi, zehaztu zein den
|
sortu
behar duzun testuaren komunikazio asmoa; alegia, zertarako idatzi nahi duzun. Taularen lehenengo atala osatuko duzu.
|
|
|
2 Ondoren, komeni da informazioaren bilaketa gidatuko duen galdera zerrenda egitea. Baina, kontuz, galderek bat etorri behar dute
|
sortu
behar duzun testuaren komunikazio asmoarekin. Honako galdera hauen artetik, hauta itzazu zehaztu duzun komunikazio asmoarekin bat datozenak:
|
|
|
|
Sortuko
den testuaren komunikazio asmoa: .
|
|
|
Batek ordena oreka jartzen du: ttakuna, eta besteak herrena egiten du, hau da, jarritakoa hautsi, desordena desoreka
|
sortuz
. Horrela, joaldian zehar erritmoa eginez eta deseginez, gero eta azkarrago, ordena oreka hautsezin batera iristen da.
|
|
|
Bi txalapartariek pertsonen eta kulturen arteko elkargune bihurtu nahi izan dute txalaparta, eta agerian utzi dute gai dela beste musika batzuetara egokitzeko eta garai berrietara moldatzeko. Tresna zaharrarekin doinu berriak
|
sortu
.
|
|
|
b) Zergatik
|
sortu
zen kontrabandoa?
|
|
|
2 Zergatik
|
sortu
zen kontrabandoa. Aita Barandiaranek aipatutako gizakien lehen mailako premiaren bat asetzeko sortu ote zen?
|
|
|
2 Zergatik sortu zen kontrabandoa? Aita Barandiaranek aipatutako gizakien lehen mailako premiaren bat asetzeko
|
sortu
ote zen?
|
|
|
|
Sortuko
den testuaren komunikazio asmoa: Garai bateko arrain saltzaileen lanbidea nolakoa zen azaltzea
|
|
|
|
Sortuko
den testuaren komunikazio asmoa: Garai bateko arrain saltzaileen lanbidea nolakoa zen azaltzea
|
|
|
Izan ere, Joxe Miguel Barandiaranek esan zuen bezala," lehendabizi zure herria ikasi behar duzu, eta, zure herria ikasi ondoren, beste herriak ikasi". Esaldi hori printzipio garrantzitsua da gure taldean; egungo gizarte globalizatu eta irekian, gure arbasoek
|
sortu
zuten euskal izaera ezagutu behar dugu, gure izaera modernoa eraikitzeko. Identitatea ez da ezerezetik sortzen.
|
|
|
Esaldi hori printzipio garrantzitsua da gure taldean; egungo gizarte globalizatu eta irekian, gure arbasoek sortu zuten euskal izaera ezagutu behar dugu, gure izaera modernoa eraikitzeko. Identitatea ez da ezerezetik
|
sortzen
.
|
|
|
Giza talde batek bere oinarrizko premiak asetzeko egiten duenaren arabera
|
sortzen
dira kulturak. Aita Barandiaranek gizakiaren oinarrizko zazpi premia bereizi zituen:
|
|
|
2 Elkarteko kide batek aholkua eskatu dizu. Lantzeko inauteriak direla eta, hainbat testu ditu idatzita, eta zalantza
|
sortu
zaio: testu horietatik zein da egokiena Euskal Herriko tradizioa ezagutzera emateko komunikazio asmoa duen aldizkari batean argitaratzeko?
|
|
|
Estrategia horiek, gako hitzekin batera, lagundu egingo digute era bateko zein besteko testuetan beharrezko informazioa testu osoa irakurri gabe bilatzen.
|
Sortu
nahi dugun testuaren komunikazio asmoak esango digu zein den beharrezko informazioa. Eta zer gertatzen da ikus entzunezko testuetan edo entzungaietan?
|
|
|
a) Noiz
|
sortu
zen kontrabandoa?
|
|
|
|
sortu
zirenean.
|
|
|
Baina erretiratuen elkarteko zuzendaritza taldean beste pauso bat emateko ideia izan dugu: lehena eta oraina uztartuko dituen bloga
|
sortu
. Zer iruditzen zaizue?
|
|
|
6 Noiz
|
sortu
zen" Arratseder" erretiratuen elkartea?
|
|
|
Aurkezten den hura azaldu behar da. Dela liburua, dela bloga, dela filma& zergatik eta zertarako
|
sortu
zen.
|
|
|
Behin beharrezko informazioa bilatutakoan, hau da,
|
sortu
nahi den testuaren komunikazio asmoari lotzen zaiona, hautatuko ditugu zehazki komunikazio asmoa betetzeko beharrezkoak direnak.
|
|
|
5 Nola
|
sortu
ziren estropadak?
|
|
|
agoeneko eman dituzu kazetari ikertzaile baten lehenengo urratsak:
|
sortu
nahi den testuaren komunikazioasmoaren baitan testuetan informazioa bilatzea, hautatzea eta erregistratzea. Orain, idazle lanetan hasi baino lehen, jasotako informazioa antolatzea komeni zaizu.
|
|
|
Eskuratutako informazioa antolatzeko, egituratzeko, modu bat baino gehiago dago. Jarraian ezagutuko duzu zein den, aukera ezberdin horietatik,
|
sortu
behar duzun dibulgazio artikuluari hobeto egokitzen zaiona: deskribapenezkoa.
|
|
|
Txalapartaren testuarekin ikusi duzue iturri beretik eskura daitekeela komunikazio asmo bat baino gehiagoko testuak
|
sortzeko
informazioa. Orain, alderantziz, zuhaitzak hizpide dituzten hiru testutako informazioa baliatuz, beste testu bat sor daitekeela ikusiko duzue.
|
|
|
Txalapartaren testuarekin ikusi duzue iturri beretik eskura daitekeela komunikazio asmo bat baino gehiagoko testuak sortzeko informazioa. Orain, alderantziz, zuhaitzak hizpide dituzten hiru testutako informazioa baliatuz, beste testu bat
|
sor
daitekeela ikusiko duzue.
|
|
|
2 Ondoren aurkituko dituzun hiru erregistro fitxetan jasota dago
|
sortu
nahi den testurako informazioa.
|
|
|
|
Sortuko
den testuaren komunikazio asmoa: Zelten kulturan zuhaitzek duten garrantziaz ohartaraztea
|
|
|
|
Sortuko
den testuaren komunikazio asmoa: Zelten kulturan zuhaitzek duten garrantziaz ohartaraztea
|
|
|
|
Sortuko
den testuaren komunikazio asmoa: Zelten kulturan zuhaitzek duten garrantziaz ohartaraztea
|
|
|
|
sortutako
testua komunikatzeko
|
|
|
Mapa digitalak egiteko aplikazioa erabiltzean, maparen arduradunak mapa digitala
|
sortu
du eta besteekin partekatu. Guztien kokalekuak eta horien informazioa ezartzen duzuenean, mapa kopiatu, fitxan itsatsi eta irakasleari igorriko dio arduradunak.
|
|
|
Beste arduradun bat izendatuko duzue, zeharkaldiaren fitxa
|
sortu
eta besteei bideratzeko.
|
|
|
Mapa
|
sortu
. Maparen izenburuan ikaslearen izena eta bidaiarien izena jarri (1A, X. Etxabe:
|
|
|
Mapa digitala
|
sortzeko
aplikazioa
|
|
|
Aipatutako ordu eremu horiek erabilgarriak izan zitezen, hainbat herrialderen erabakiak kontuan hartuta, ordu eremuen mapa
|
sortu
zen. Mapa ongi erabiliz gero, beste lurraldeetan zer ordu den jakingo dugu.
|
|
|
3
|
Sor
ezazu koordenatu hauek (43 11' N 3 11' W eta 43 15' N, 2 55' W) dituzten herrien arteko ibilbidea irudikatzen duen mapa, mapa digitalak sortzeko aplikazioaren erliebe ikuspegia erabiliz. Jarri maparen izenburuan zure izena eta jarduera zenbakia.
|
|
|
3 Sor ezazu koordenatu hauek (43 11' N 3 11' W eta 43 15' N, 2 55' W) dituzten herrien arteko ibilbidea irudikatzen duen mapa, mapa digitalak
|
sortzeko
aplikazioaren erliebe ikuspegia erabiliz. Jarri maparen izenburuan zure izena eta jarduera zenbakia.
|
|
|
Mapek kokapenaz eta erliebeaz ematen duten informazioa interpretatzen. Mapa digitalak
|
sortzen
.
|
|
|
1 Zenbat eta altuago, orduan eta prezipitazio ugariago izaten da. Airea, mendian gora egitean, hoztu egiten da, eta, azkenean, prezipitazioak
|
sortzen
dira mendiaren goialdean.
|
|
|
4 Lurralde batetik gertu itsaslaster hotzak baldin badaude, itsasoan prezipitazioak
|
sortuko
dira, baina lurrera ez da ia prezipitaziorik iritsiko.
|
|
|
1 Zer egiten dute Oiartzungo Haurtzaro ikastolan
|
sortzen
dituzten hondakin organikoekin (janari hondarrekin)?
|
|
|
8 Zer
|
sortzen
dute zabortegira botatako hondakin organikoek (janari hondarrek)?
|
|
|
9 Gizakiaren zer beharrekin dago erlazionatuta hondakin organikoak
|
sortzea
–
|
|
|
2 Ondoren, galdetegian jasotako informazioan oinarrituta, zuen herrian giza jarduerek
|
sortutako
eraginen balioespena egingo duzue. Horretarako, lehenik, saia zaitezte alderdi kaltegarriak eta onuragarriak, biak ala biak, topatzen.
|
|
|
3 Giza jarduerek herrian
|
sortzen
dituzten eraginak aztertu, adostu eta idatzi taldeko iritzia. Horren lagungarri, beste ikasle batzuek beraien herriari buruz egindako balioespena eskaintzen zaizue.
|
|
|
e) Ba al da zarata kutsadura
|
sortzen
duen jardueraren bat, f) Ba al da inguruan industria kutsatzailerik, kea, usain
|
|
|
txarrak, zikina...
|
sortzen
duenik?
|
|
|
Euskarri digitalean mapak
|
sortzeko
eta partekatzeko.
|
|
|
Mapa digitalak
|
sortzen
.
|
|
|
Fitxak
|
sortu
eta besteekin partekatu.
|
|
|
Azken urteotan, gure premiak neurrigabe hazten joan dira; naturatik lehengaiak atera, eraldatu, kontsumitu eta botatzen dihardugu etenik gabe. Horrek guztiak naturan ondorio kaltegarri ugari
|
sortzen
ditu. Horiek deskribatzen saiatuko gara.
|
|
|
1 Talde handian, adibideetan gizakion beharrak asetzeak
|
sortzen
dituen ondorio batzuk aztertuko dituzue. Hasteko, azal ezazu argazkiak zer iradokitzen dizuen.
|
|
|
d) Dortoka plastiko ugari
|
sortzen
den inguruan bizi delako.
|
|
|
Oroimenaren nahastea da, oroitzapenen erabateko galera edo galera partziala
|
sortzen
da. Pertsona amnesikoak ez ditu zertan beste gogamen prozesuak galdu; hala nola pertzepzioa edo aditasuna, eta ez du hizkuntza arazorik izaten.
|
|
|
Jasandako trauma psikologiko batek eragindakoa da. Krisialdiaren ondoren, gertaeraren testuinguru osoa gogora ekar dezake, baina oroimenean hutsune batzuk
|
sortzen
zaizkio pazienteari, eta ez du gogoratzen gertaera zehatza. Gero, pixkanaka, oroitzapen osoa etorriko zaio.
|
|
|
Organikoak direnean, garunaren lesioak (istripu baten ondoren
|
sortutakoak
, tumoreek eragindakoak), traumatismo edo kolpeek eragindakoa, zahartzaroari dagokion gaixotasun batek eragindakoa, edo alkohol eta drogek eragindakoa izaten da; horrek burmuineko mina ere eragiten du.
|
|
|
Iturriak idatziak, ahozkoak, irudiak edo ikonikoak (eskulturak, monumentuak, argazkiak, margolanak/ liburuak...) edo materialak/ zilarrezkoak (objektuak, mapak&) izan daitezke. Era berean, iturriak, jatorriaren arabera, lehen/ DBH mailakoak edo zuzenekoak izan daitezke, deskribatzen duten garai berekoak badira; edo bigarren eskukoak edo zeharkakoak/ urrutikoak, lehen mailako iturrietan oinarrituta, gertaeraren ondoren
|
sortu
badira. Iturri idatziak agertzen hasi zirenean, Historia hasi zela esaten da; ordura arteko garaia Historiaurrea/ Erdi Aroa da.
|
|
|
e) Bere garaian
|
sortu
eta inork ukitu gabeko informazioa eskaintzen badu, bigarren mailakoa da.
|
|
|
Datu taularen txantiloi hutsaren kopia egin, eta zurea
|
sortu
, izenburua zehaztuz.
|
|
|
Datu taula egindakoan, bere urla edo esteka kopiatu eta denbora lerroa
|
sortu
. Denbora lerroaren izenburuan zuen izena ere jarri (adib:
|
|
|
Datu taularen esteka edo urla lortu, kopiatu eta denbora lerroa
|
sortu
. Izenean zuen datuak sartu.
|
|
|
Paleolito garaia (grekotik, palaios+ litos: harri zaharra) deitzen diogu gizakiaren sorreraren lehen aroari; izakia gizaki bilakatzen dela esaten dugu, harria landuz lanabesak
|
sortzen
hasi zenean. Orduantxe hasten da Paleolitoa.
|