|
2000
|
|
|
gogo
|
oneko
jendearen beldurren zakua zarelako.
|
|
|
ABEGI
|
ONA
|
|
|
Kutixia da, bikaina benetan, haragi zuri zurikoa. Txangurro bat ematen zuen, Donostiako tabernarik
|
onenetan
pintxoen artean lotsarik gabe ipintzekoa. Tarantulak inportatzen edo nonbaiten hazten hastea gomendatuko nieke Arzak, Argiñano eta horiei.
|
|
|
Kartzeleroena bezain zitala zen eltxoen kontua. Esango nuke aliatu
|
onak
zirela eltxoak eta kartzeleroak.
|
|
|
Ipurtarinaren irudia ematen du horrela esanda, baina gizon patxadatsua dugu, adinak emandako tenplearekin luzatzen da berriketan hasten denean. Kontalari
|
ona
da; badu ezpala. Zehaztasun harrigarriz gogoratzen ditu pasadizoak:
|
|
|
Zenbat kontu ez ote dauka kontatzeko. Kundek duten gauza
|
on
bakarra horixe da, lagun zaharrak berriro ikusteko aukera ematen dutela, eta lagun berriak egitekoa ere bai.
|
|
|
Ez zuten gugan itxaropen handirik. Bazen han zestoar gazte bat, sasoirik
|
onenean
zegoen mutila... Indartsu zegoela zirudien arren, egun batetik bestera hil zen.
|
|
|
Denbora gutxi zen hori orduko egoeran. Tuberkulosia ez baitzen,
|
onenera
jota ere, hain bizkor eta aise gainditzen. Dena dela, ez dut esango sei hilabete haietan sendatu egin nintzela, baina suspertu bai apur bat.
|
|
|
Nieves ere Beasainen bizitzen hasiz geroztik ez dut uste hurbilduko zenik Ordiziako jaiotetxera. Ez du, nonbait, hango oroitzapen
|
onik
. Nik beti izan nuen amarekin harreman ona.
|
|
|
Ez du, nonbait, hango oroitzapen onik. Nik beti izan nuen amarekin harreman
|
ona
. Oso zahartuta egon arren, kartzelara ere ahal zuen guztietan etortzen zitzaidan, Castelloneraino azken urteetan, pentsa!
|
|
|
Zorte
|
ona
neukan, gezurra badirudi ere. Hara:
|
|
|
Neure kontura aritzen nintzen orduan, eta lan asko neukan, eta ezin libratua egokitu zitzaidan Santanetan. Nola edo hala ospatzeko asmotan, lanean jardun ondoren, bazkaltzera sartu nintzen jantoki
|
on
batean. Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta guzti.
|
|
|
Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta guzti. Jatun
|
ona
izan naiz beti, eta sasoi hartan zer esanik ez. Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen.
|
|
|
Nire asmoa, ordea, Venezuelara lanera joatea zen, eta Maria Victoria bera ere ados zegoen horretan. Aukera oso
|
onak
zeuden Venezuelan, 1958an hango diktadore zen Perez Gimenez erori arte; orduan inmigrazio guztia itxita edo etenda laga zuen gobernu berriak. Horren ondorioz aldatu behar izan genuen gure xedea.
|
|
|
–
|
Onak
. Eskerrik asko –agurtu nuen.
|
|
|
Noizean behin ikusten ziren izartxo batzuk gris hartan, hori egia da. Agirre lehendakaria hil zenean, esate baterako, Artzain
|
Onaren
katedraleko hileta elizkizunean izan nintzen. Mundu bat ikusi nuen han, ikusterik uste ez nuen jendea.
|
|
|
elektrizista
|
on
batek
|
|
|
Hotz samar zegoen gaua, baina
|
onak
ziren gure, Lauaxetarena batez ere, lumadun erosi berria. Horrelakoetan ohikoak diren zailtasunak gorabehera, ederki lo egin genuen Araxes ibaiaren ondoan, nik aurretik begiz jotako zelaian, eta Lauaxetak ez zuen bezperakoaren gisako sonanbulismo krisirik izan.
|
|
|
Egia da Aitzolek moztu eutsozala hegoak nire poesiari, baina larregi da Koldo Izagirrek esaten dauena esatea. Aitzol gutarikoa zan,
|
onenetakoa
ganera, eta lagun handia... Badira poesia baino garrantzi handiagoko kontuak.
|
|
|
sartu aurretik, su txiki bat piztu eta haren ondoan eserita zerbait jan, zahatotik edan eta Goizederrek prestatutako porro batzuk erre genituen. Oso haxix
|
ona
zen.
|
|
|
Morroi honen alde ezer gutxi honezkero, nire ustez. Hemendik lehenbailehen ospa egitea izango duk
|
onena
, auto bat etorri baino lehen. Oraindik garaiz gaudek.
|
|
|
– Ez zakiagu zer gertatu den. Dakigun gauza bakarra duk ezin diogula bizion artera itzultzen lagundu, eta hemen geratzen bagara ez dugula gauza
|
onik
. Hik nahi duana egin, nik behintzat aurrera jarraituko diat.
|
|
|
– Leitzara jaistea izango dok
|
onena
–erabaki zuen deblauki, txikikeriak utzita, nire galderari erantzun gabe– Herrira jaitsita, zer jazo dan jakiteko aukera izango juagu. Nik ezin juat mendian jarrai, ezer jazo ez balitz legez.
|
|
|
– Kontuak kontu, aitzakia
|
ona
ditek orain berdedun horiek muturra toki guztietan sartzeko –komentatu zuen zerbitzariak irratiko esatariak beste albiste bati heldu zionean.
|
|
|
– Tira, tira, Julen, ez eizak gauzak euren
|
onetik
atara –arranguratu zen– Ondotxo dakik hik aberriaz ari nintzala poema hartan. Pozik batere ez, niri pena emoten eustak gazte horreen burubideak.
|
|
|
" Langilliak bere ugazabagan ikusi biar dau Jaungoikuak bere ordez ipiñi dabena." Bere abertzaletasun sabindarregiaren etnizismo itsuegira bestela: " Kanpoko zorrizto, lotsabako, gosekil orreik
|
ona
etorten dira." Edota Mussoliniren indarrak sentiarazten zion lilurara: " Gasteri sendua, euki gura badozu, begi aurrian guda bat jarri egijozu.
|
|
|
Gari ta burni itzak Mussoliniren itzak. ¡ Entzun gura neukez entzun geure aberri
|
onetan
!" Baina, Lauaxetaren atzerakoitasun jeltzaleari 60 urteko tirakada emateko indarrik ez nuela iritzita, kontu horiek beste baterako utzi eta isilean euriari begira geratzea hobetsi nuen.
|
|
|
– Lasai hartzea duk
|
onena
.
|
|
|
Esne kondentsatua eta gaileta batzuk jan genituen, bordatik irten gabe, kanpoan euria ari baitzuen artean ere. Eguraldi harekin
|
onena
Goizuetara jaistea genuela zioen Lauaxetak, baina nik aurrera jarraitzea erabaki nuen. Elamatik barrena Artikutza ez genuela oso urruti esan nion, eta atertzen ez bazuen han gelditu ahal izango ginela.
|
|
|
– Miresgarria iruditen jak beraz –zapuztu zitzaidan– Lapurreta eta hilketa gauza
|
onak
balitzaz legez. Penagarria iruditen jatak...
|
|
|
" Ezin izango dik jende askok esan Lauaxetarekin batera auto stop egiten ibili denik", esan nion neure buruari. Banuen, gainera, azken egunak mendian eman eta gero, jende artean galtzeko gogorik, eta oroitzapen
|
onekin
lotzen nituen nik Hernaniko tabernak, haietara jotzen baikenuen ia beti lankideen arteko afariak egiten genituenean.
|
|
|
– Nik Edorta Jimenez oso gustukoa dut. Azken fusila oso ondo dago, azken aldian irakurri dudan
|
onenetakoa
iruditu zait. Hau ere uste dut ona izango dela.
|
|
|
Azken fusila oso ondo dago, azken aldian irakurri dudan onenetakoa iruditu zait. Hau ere uste dut
|
ona
izango dela.
|
|
|
Aukeran lehor samarra zegoen lasagna, baina oso ardo
|
ona
zuten ikasleek pisu hartan. Kafearekin batera, berriz, whiskya edan genuen, hori ere kalitatekoa.
|
|
|
Hiltzeko ez zela sekula orduan bezain ondo prestatua izango argudiatu omen zuen. Nire teoriak dio Lauaxeta García Lorcaz maiteminduta zegoela eta, haren heriotza gogoan, gogo
|
onez
onartu zuela hark izandakoaren pareko patua, hark bezala jasotzea bekokian aintzaren muna. Maitasunez hil zen Lauaxeta, eta ez aberriaren eta Jaungoikoaren maitasun hutsez.
|
|
|
Pertsonen artean gertutasun eroso bat sortzeko lagungarri
|
onak
izaten dira maiz askotan gustuko otorduak, eta Tolosako afari hura halakoxea izan zen gu biontzat. Bere piztueraren historia kontatu zidan Lauaxetak, patxada ederrean, xehetasunetan sartzeko ere nahikoa beta hartuta.
|
|
|
|
On
Kixoteren erara abiatzea gustatuko litzaidakeela pentsatu nuen, jomuga zehatzik gabe, ongintza xede bakar, bidez bide, neure indar eta borondatez okerrak zuzentzeko eta behartsuei laguntzeko prest. " Sancho Panza bikain askoa etorri zaidak ondora, arranopola!", esan nion neure buruari burlaizez, ondoan zurrungaka nuen laguna gogoan.
|
|
|
Telesforo Monzon euskaldun handiak, 1936ko Euzko Jaurlaritzako Gobernazio sailburu izan zanak, ederto esan eban legez, Maltzagaraino alkartuta joan behar dogu guztiok, bidean eroritakoak otoitzaren laguntzaz lurperatuz, ezinduei lagunduz, alkarri animoak emanez, alkar maitez eta alkarri euskaraz berba eginez. Horixe da nik zuek ataka gaizto honetan ikusirik esaten deutsuedana, horixe dozue nire mezua, apala eta borondate
|
onekoa
, baina tinko eta sendoa, geure ikurrin doneari eusten deutson eskuak behar dauen lakoa...
|
|
|
Poliki poliki, bere
|
onera
etorri zen. Lauaxetaren ohe gainetik jaitsi eta nor bere ohean sartu ginen.
|
|
|
– Ez dakit, baina pilotari
|
ona
da behintzat –erantzun zidan Lauaxetak– Mutil jatorra. Poza emoten dau oraindino be horrelango gazte euskaldunak badirala jakiteak.
|
|
|
– Kazetaria zara, Egunkaria koa eta Kultura sailekoa... Nire laguntzailerik
|
onena
izan behar zeunke zuk.
|
|
|
Autoa garajean sartu ostean, gizon bat irten zen autotik. Itxura
|
oneko
gizon gazte mardul bat, geunden tokitik ikusi ahal zenez: Sorkunderen senarra izan behar zuen, dudarik gabe, lanetik itzulia.
|
|
|
Ondoeza egin zitzaidan, eta tarte bat egin nuen hantxe, hilerriaren atarian ahozpez etzanda, konorterik gabe. Ez zen, antza, tarte luzea izan, inork egoera kezkagarri hartan ikusi baino lehen itzuli bainintzen neure
|
onera
, harrituta, zer gertatu zitzaidan ezin ulerturik.
|
|
|
Auto zuri dotore bat pasatu zen ziztu bizian mendate gainetik, eta haren atzetik ertzain auto ulukaria, goiko argi urdin birakariak piztuta. Hari buruz deus ez jakin arren, neure artean zorterik
|
onena
opatu nion Bernardo Atxagak Obabakoak liburu ospetsuan aipatzen dituen errebueltetan zehar ertzainengandik ihesi zihoan gidariari.
|
|
|
– Tira, garai batean Tolosan bizi nintzen eta toki hau oso maitea nuen... –esan nuen nik, artean ere neure
|
onera
guztiz etorri gabe– Gainera, jakinekoa da –atera zitzaidan, solemnitate arrotz batez, eskuak askatu orduko– euskal bide guztiak Lizardirenganaino heltzen direla.
|
|
|
– Ez dakit.... Tira, bai, horixe izango dut
|
onena
. Egia esan –arrazoitu nuen zeruetako hodei grisei begira–, eguraldi honek ez du kanpoan lo egiteko gogo handirik ematen.
|
|
|
Salvador Espriuren poema batekin osatua zen kantua, eta katalanez kantatzen zuen Laboak. " Assentiré de grat", zioen kantuak," Gogo
|
onez
onartuko dut". Bai baitzekien poetak, bai baitzekien kantariak urria dela eman zaion erremusina:
|
|
|
Amaieran, etxea hutsik eta abandonatua aurkitu zuen, sasiak eta huntzak guztiz janda. Film osoan zehar eguraldi
|
ona
zegoen, ez zuen hotzik pasatzen piszinetan igeri egiten Burt Lancasterrek. Hura etxera heltzearekin bat, ordea, ekaitz gogor batek astintzen ditu bazterrak.
|
|
|
Ametitu egin behar zaizkio. Gogo
|
onez
gainera.
|
|
|
Azpeitirantz jo genuen zuzenean, beraz, biharamunean, eguraldi
|
ona
lagun genuela. Zelatungo lepoan atseden hartu genuen, belar gainean eserita.
|
|
|
Kantuan oso
|
onak
ez bagara ere, kantuan egiten dugu maiz bidea. Denetarik kantatzen dugu, baina badugu ereserki kutun bat:
|
|
|
Erri zintzo
|
onenak
zaindu dagiala
|
|
|
" Etxean egina", esan zuen Lazarok harroki; norbait hura jaiki, bata bat erdi jantzita;" gabon, emazte", esan zuen Lazarok, halakoxe umorez; emakumeak zerbait esan zuen; apika hizkuntza atzerriko batean, Xanek ez baitzuen ulertu; eta Lazarok, hain zuzen ere: ...ot; zer diñozu, emazte?", jaurtiki zion;" hitz egizu klaro, komeni denez"; ez zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu zitzaien;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore
|
onean
; bistan da, ez ziren orduak; mazelezur handia, ile rubioak nahastuta, begiak ondo ireki ezin zituela zegoen; Lazarok zigarro bat piztu zuen eta: " Henriren laguna da", esan zuen.
|
|
|
" Edan duzu", esan zion aitatxiri: galde doinu batez, erreprotxe apur bat eztituaz, menturaz Xan han zelako; aitatxik hatz birekin xortaño bat baizik ez zuela edan adierazi zuen; amatxik isilik, buruari eraginez egin zion errieta; alabaina, ez zegoen aitatxi bere onik
|
onenean
; berriz ere zuri antxa, berriz ere flakezak hartuta zegoen; amatxik Xani: " jar zaitez sofan".
|
|
|
Hain poliki zihoan, minutu pasea egin baitzuen besaulkiraino. Ez zuen batere planta
|
onik
. Xanek trabeska begiratzen zion, pena pixka batekin, zaharraren ziztrintzeaz alarmatuta ere bai.
|
|
|
Xanek: " Mm... ederrak dira" esan eta, estimaz bezain apetitu
|
onaz
beste pasta bat hartu zuelarik: " Jan, jan", esan zion amatxi zaharrak," hola gustua ematen du"; gero, etsipenean apur bat eroriz, hasperen luze bat egin eta:
|
|
|
" lehenago", jarraitu zuen," maiz etortzen zen hona; Lazarok esango zizun. Mutil
|
ona
zen, baina hain bizimodu desordenatua zeraman... Joaten zelarik, nik sagar bat, edo bollo bat ematen nion biderako.
|
|
|
trenean ibiliko bazina, ez zenituzke zapatak xahutuko hola".
|
Onean
hartu zuen anekdota amatxi zaharrak. " Amets egiten zuen", esan zuen oroimentsu," egun batean mendian etxe bat egingo zuela.
|
|
|
Bazioten bistan da hirurek ere Henriri halakoxe kariñoa. " Nobia bat baino gehiago izan zuen", esan zuen amatxi zaharrak; eta, honako hau behintzat ez hain
|
ona
zen bezalako doinuan: " neskak erakarri egiten zituen, gero ez baitzien eusten".
|
|
|
" neskak erakarri egiten zituen, gero ez baitzien eusten". " Berbalari
|
ona
zen", esan zuen Mariak. " Zertaz eta zeinekin ere", esan zuen amatxi zaharrak;" behar zelarik bazekien isilik egoten".
|
|
|
Ez noski, bidai lagunak trankil asko zeuden. Trenak pixka batez gibelera jo zuen, nonbait bia
|
ona
hartu, aurreraka egin zuen, estreina poliki, gero arinago.
|
|
|
" Ondo dago", esan zuen Xanek. " Ondo dago?", esan zuen etxekoandreak; leihora joan, leihatilak ireki zituen;" nire alabaren ustez, etxeko gelarik
|
onena
da hauxe: beroa da, tximinia paretaz bestaldean duenez... eta eguzkitsua ere".
|
|
|
Belek, Xanek lehenago ikusi ahal izan zuenez, bragetako botoiak aske, Lupo berriz, etxeko zapatillekin; dudagabe bazeramaten pentsioan denbora puxka bat, nahiz egonaldi luzeak ez zituen arraski zabartu. Bestenaz, etxekoandreak naturalki, halako samurtasunez ere erabiltzen zituen; bigarren plateretik, sukaldetik berak ekarri baitzuen, beraiei eskaini zizkien xingar puxkarik
|
onenak
. Gero, afal ostean berriz, Xani yogur bat eskaintzean, gainerakoek ez baitzuten halakorik nahi, etxekoandreak nork zer gura zuen:
|
|
|
Alaba gaztea beretik, orain hegabera, tximiniaren aldean, sofan jarri zen, liburu bat zabalduz, haatik hari begiratu gabe, hankak laxoki zabalduak, pose erromantiko, meditatibo bat hartuta. Junek, osabak zopa bukatu zuen ber, zenbait jaki, zenbait gaziki zerbitu zion; osabak guztiak deboratzen zituen apetitu
|
onarekin
. Lupok, molde onean, zerbait aipatu ziolarik, osabak:
|
|
|
Junek, osabak zopa bukatu zuen ber, zenbait jaki, zenbait gaziki zerbitu zion; osabak guztiak deboratzen zituen apetitu onarekin. Lupok, molde
|
onean
, zerbait aipatu ziolarik, osabak: " Bistan da", esan zuen, eta ahoa bete jaki zuela esplikazio nahasi bat eman zuen, Belek eta Lupok hala ere, arreta handiz aditu zutena; lan kontuak ziratekeen, kontu tekniko samarrak, ezin konprenituzkoak Xanentzat.
|
|
|
Batez ere aitarekin. June eta Goretirekin ere, lagun
|
ona
zen. Hau (Lupogatik) pixka bat zeloso zegoen..."; irribarreti begiratu zion lagunari; hura berriz, lo korrokan zen; haren ezpain meheetatik barna hortz txiki, belzkara, xorroxkak ageri ziren;" June bere nobia baita", esan zuen Belek apalxko;" hala ere", segitu zuen," Henri oso kontuz zebilen.
|
|
|
Tutu luze batzuk zekartzatela itzuli, berriz ere abiatu ziren. Xan ere jaitsi zen, aterkiaren babesean, koska batean jarri zen, apur bat bere
|
onera
etorriz. Gero berriz, Belek obretako hesia azpitik igaro, obra barrenetik kable batzuk atera zituen.
|
|
|
labadoran momentu batean... ene! zer duzu hori? ’; Henrik gerrian pipa zekarrean eta, amak hura ikusi zuenean hitza galdu zian; ito larrian jarri zuan; osasunez makal samar zebilean eta, susto hark ez zioan
|
on
handirik egingo; boz apal apalarekin: ‘zertarako daramazu hori? ’, galdetu zioan; Henrik hari buruan maite maite eginez, nola hala kontsolatu zian; ‘ze, orain ere joango zara ala? ’, galdetu zioan amak, esperantza poxi batekin.
|
|
|
" Ondo edo", esan zuen Xanek, begi erdiz telebistari so; apur bat larritu egiten zuen iharraren begirada trankil, bai, baina zorrotzak. " Orain gauzak lasai hartzea
|
onena
", esan zuen iharrak, berriz eztultxo pixka bat egin eta, berak ere begiak telebistaren gainean atxiki zituen.
|
|
|
Lantzean behin Iharra itzuli egiten zen, Xani eta neskari zuloren bat, koskaren bat argiztatzeko, konprobatzeko ondo zihoazela. Bederen bederen, puska
|
on
batean ibili ziren hala, Xan apur bat zuntzunduta zihoan. Bazitekeen beti edifizio berean izatea, probableagoa zen behintzat etxez etxe ibiltzea.
|
|
|
Lazarok: " Ederra hori", esan ote zuen; Xani lepoan atximurra egin zion; aspaldi ikusi gabeko parranda lagun bati legez ari zitzaion; segurrenik, bera Henriren lagun
|
ona
izanik, lagunaren laguna erabiltzeko modua besterik ez zen; bestenaz ere Lazarok halakoxea behar zuen: umorekoa, bromazalea; bere beso zuztar, tripa irten samar harekin, tipo espeziala behar zuen; halako batean, Xanen kopari erreparatu eta, mozkor konplizitate arruntez:
|
|
|
Sasoi
|
onekoak
ziren hiru tipo haiek. Patxarana edan eta, nonbait ardo hizketa zerabilkiten.
|
|
|
" Hobeagorik behintzat ezin duk atzeman"; hori esan zuena, begibeltzaren aurrean, paretaren kontra zegoena, lepamotza zen; mahai gainean apur bat konkortuta zegoen; berak segitu zuen: " nagusiak zokondo batean baitauzka jasota botilarik
|
onenak
. Behin haraino iristen saiatu ninduan, baina iluna zegoan eta, barrika baten kontra muturrekoa hartu nian"; berak fuerte mintzo, besteek barre lasaiak egiten zituzten; lepamotzaren aldamenean, Xanen alderaxeago zena sudurmako, hortz maketsa zen; egun pare bateko bizarra, lepoan, txaketaren azpitik, zapi gorri bat ageri;" zazpi barrikatatik eman ziguan edatera", segitzen zuen lepamotzak," mozkortu baikinen ederki!"; urdea esan eta alua esan, puruetatik erre eta kopetatik edaten zuten;" Eli!", hots egin zuen lepamotzak;" ixurtzan beste ttantta bat hona, kopa hustu egin dun-eta".
|
|
|
Burua kordokatuz: " Ospitalea", esan zuen," ez da toki
|
ona
". " Zer esan ninan?", esan zuen Mariak;" minbizia behar din".
|
|
|
Mutil handi, gaztetxo, bizkar konkor, ezpain lodi, bixarguri, Eliri begi kilimusi bat egin zion. Noski lagun
|
onak
ziren, ez baziren amanteak, alde batera, mutilaren adina, bere fisikoa, bere xabarkeria kontuan izanik, estonatzekoa zena, eta bestera berriz, Xanentzako mingarri samarra. Alabaina, mutil lañoa zela zirudien; lasai eta gozoa, menturaz, esperientzia eta arrasto gutxikoa, hala ere.
|
|
|
Xanek hotzikara bat sumatu zuen. " Ez", esan zuen," papera... ospitalekoa da"; alabaina Junek orain halako uste
|
onez
, halako errukiz begiratzen zion;" badakit hemen izan zela", esan zuen Xanek;" inportantea da"; June jarri egin zen; hala ere, hanka ipurdipean zuela, jarrera prekario samarrean; estututa zegoen;" soil soilik, orain non den ote dakizun, galdetu nahi nizun"; Junek bekainak oso goititu zituen: hura jakin ezina zela, garbi adieraziz;" hemen azkenekoz, noiz izan zen?", saiatu zen Xan.
|
|
2001
|
|
|
Artzain
|
onak
ardi guztiak manera berean bazkatzen zituela errepikatzen ziguten haur ginenean eta ardien artean zaldarea berdin banatua zela sinesten genuen, jale handiek txikiagoentzat partea uzten zutela. Ildo horretarik latza kausitzen nuen irratian, enekin eskolan ibiliak demagun, garapen estrategiaz elekatzen hautematean, garapena dudan jarri ezean, hitza ezpain artetik lerratzen zitzaienean pulindei bezala hantzen zitzaien papoa.
|
|
|
Izpiritua ihes joan zitzaidan eta Joanesen bizia bost perpausetan laburtu nuen, Herria n eginen zuten bezala: " Plantsungo Joanesek, iragan astelehen arratsaldean, gutxien uste zenean, bat ere potretik gabe, utzi gaitu, zazpi urtez eritasun latza pairatu ondoan, dakizkigun sufrikarioen erdian, umore
|
onez
eta kuraiaz beterik. Paralisiatua egonagatik irri egitea maite ukanki, auzoen alegeratzeko aitzakiarik ez zuen galtzen.
|
|
|
Izariz kanpoko fedea ezarri zuten gauzen eta egituren progrean, fedea halaber handiki eta eskolatuengan: amodioz eta gure
|
onerako
dena purtta purtta galtzera utzi zuten arren, hain zuzen horregatik, garaiezinak.
|
|
|
Maddalenek erraten zidanaren arabera hargatik, esklabo bihurtzen zuen lana utziz geroztik gustatzen zitzaion Ivryko karrika bazterretan, itsas ertzak irudikatuz, debaldeko kazeta eta paperak zakar ontzietarik salbatzen aritzea, orbel hezeak, txirla urtsuak nahiz harkaitzetan hautsi arrain zatiak bailiran. Maurice Thorez abenidako larunbat goizeko merkatuan erosi mihimenezko sarea erabiltzen zuen horretarako, eta eguna bukatzean, uzta
|
ona
zitzaiola berretsirik, zazpiak laurden gutxitan lantokira zetorkidan, hitz egin lehiaz hanpatua. Humanoetan, nihauren humanitateari buruz duda latzak neuzkan arren, bere interlokutore bakarra omen nintzen.
|
|
|
Hortik Danielle Casanova karrikara jauzi egiten zuen, metroaren hartzeko. Maddalen Erreka ibiltzaile
|
ona
zen, biltzaile hobea naski. Gau apaletan kuxeluz bezala etortzen zitzaidanean modazko eta bihotzeko aldizkariak oparitzen zizkidan.
|
|
|
–Alo haurra, biziki
|
ona
da eta –segitu nuen larderiatsuago, baina debaldetan– janen duxu eta kito! Ardikia metaka badut eta hozkailua hustu behar noizbait!
|
|
|
Gauez ez nuen lorik egiten ahal eta hura goizetan ez zen lanean ari. Konpainia
|
ona
antolatu genuen halatan, hiriaren axola eskasaren inarrosteko eta igandeetan Du Bellay Plazan masai gudarien seme alaben miresten astiaren galtzeko. Igandeetan hain zuzen ere, jaikitzen ginenean, arratsalde minean, ardikia jaten genuen.
|
|
|
Hezurrak kliski klaska, hortzak banbaka, esku ahurrak heze eta haragiak daldarez zebilzkigun, atzealdeko jargietako emazteei halaber, amironatu berri zituzten mantelina brodatu beltzen gerizan. " Ni naiz artzain
|
ona
" orroatzen zuen baina ez genion hitzik ere sinesten. Gure bihotzetakoak ez ziren, alabaina, hain basak.
|
|
|
Bizkitartean parabolak dio Artzain
|
Onak
ez duela lehiaketarik hazten bere ardien erdian; ehun ardietarik bat galtzen duenean, gainerako laurogeita hemeretziak baino garrantzitsuagoa zaionez, haren bila abiatzen da tiroa bezala, errabiaz, ezpain izkinetarik tua zirristan dariola, naba eta holtzetan behera, bere biziaren perilik handienean. Ardi kolpatua soinean bordara hurbiltzen delarik, begiak zilar, adiskideak eta auzoak gonbidatzen ditu:
|
|
|
Axola gutxi nuen eta bakearen izenean, baiezko motelaz erantzun nion. Telefonoan agertu zidanez, deklamatuko zutenak, hitzak ardi marrakaz mukurutzen zituzten" artzain poetak" ziren eta niretzat ez zen beharbada hain seinale
|
ona
. Azken urteotan, hiri goraipatuak ez zukeen sosik ekartzen eta hirira orduko edozeinen ametsa baserrira bizitzera joatea zenez, Euskal Herriak moderno itxura ezabatzen zuen kultura alorrean, laborari eta artzainen ikurrak erabiliz, hobetsiz eta kanpoan zein barnean kulturaren gailurtzat joz.
|
|
|
Joanes Katsun, Joanes Mentasun, Joanes Beitzun eta azkena, Joanes Kapatxun. Beren bortuetan libreki eta botereetarik urrun kreatzen duten Iparralde barnealdeko lau poeta
|
onenak
! Kultura Ministerioak, Euskal Kultur Erakundeak, Hizkuntza Kontseiluak, Eskualdeko eta Departamenduko kultura zerbitzuek denek batera arrats berezi honen antolatzen lagundu gaituzte:
|
|
|
Hondarrean, dopatuak zebiltzan guztiak konprenitzen nituen. Gauza
|
on
bat bederen!
|
|
|
Jende anitzek eskas genituen adrenalina, endomorfina eta serotonina pastillak farmazietan saltzen zirelakoa
|
ona
zen. Herenegungo gure arbasoek Trinitate Saindua belauniko bezala, guk hitz eman paradisu berrien jainkoak adora genitzakeen, zorion artifizialen hagun zilarrak begietarik isurtzen zaizkion aingeru aurpegia agertuz, Zein Ongi Naizen mantra lanzinanteak ahots monotonoz errepikatu bitartean.
|
|
|
Bideak bideari pozik elekatuko nuen halaber Norma Jeanen irudiko estralurtar panpox bat, adiskide gisa zetorren ber; egia erran edozein konpromisoetarako prest nintzen, gauaren bakardadea arintzearren. Uste dut bidaian zehar orduan, polizia edo jendarme kontrol batean suertatu banintz, gogo
|
onez
eta arraiki behingoz aurkeztuko nizkiela, batere logikarik ez zuten ene gidatzeko eta nortasun agiriak. Lur honetan arrotz jarduteko baimen karta ere bai.
|
|
|
Hitza agortu zitzaigun. Bezperan erosi
|
Onetik
puska gotorraren ateratzeko hozkailua ireki nuen. Gasna puska finetan moztearren zaintsuki nabala erraldoia eskuetan hartu nuen.
|
|
|
Egitura zuzen eta irekiaren ideia daramat bihotzean aspalditik, eta primitibo naizen aldetik, estatuen mugez axolarik ez dut. Ez zait gustatzen Errepublika burges, bekaitz eta neo kapitalista hau, jada anitz duen Benedikatuaren
|
onetan
, deus ez duena pikarraitzen duelako. Ez dezaket ahantz alabaina hemengo etxetiar, petxero eta buhameak oro 1789an Errepublikaren alde agertu zirela, apez errefraktarioek, etxeko jaun opulantek eta notableek haizea norabidez aldarazi artean.
|
|
|
Marraka melengaz ardiak ulertzen nauela sentiarazten dit eta auhen luze batez, pentzean hedailo erortzen da. Sentimendu
|
onek
dirurik ematen ez duten arren irudi zait denak munduan gaudela, zelula mononuklearretik Nunavut herriko itsas aho hormatuetan bainatzen diren balea ikaragarrietara, lerro biologiko kate zatiak oro, hots, elkarren berri erdietsiz, bata bestearen laguntzeko. Amen.
|
|
|
Elite ikasiaren soaren menpe lerratzen zen, bestela justifikaziorik ez zuen gure kultura herrikoia. In extremiseko onarpena zen guretzat eta arrail
|
on
bat mesedez...
|
|
|
–Izan xite perestua, isila eta ikasle
|
ona
.
|
|
|
–Mintzatzen ahal xira xu –ihardetsi zidan bortitz–, eta frondan bildu harri zorrotzekin kuskandel buztan ebakitzera abiatzen zineztelarik, ikasle
|
ona
xinen?
|
|
|
–Hemen haiz orain. Tira ezan
|
Onetik
horretarik.
|
|
|
Gasna ninia kultura autentikoa zen, esportatzea merezi zuen bakarra. Harro izateko arrazoi
|
on
bat bederen ematen zigun. Urrunetik gentozen autentizitate bila:
|
|
|
Jendalde primitiboei, boterearen opari argitsuei eztabaidarik gabeko batzarraren ondotiko ezaren ihardestea debekatua zitzaien. Hautetsi baten ahotik" zinezko xedea" lerratzen zen ber,
|
ona
zen, egokia, baliagarria, batez ere entitate publikoak afera horretan, horrela mintzo zitzaizkigun engoitik urde hazkuntza, basurde ihizia, autobidea, gasna ekoizpena, Ezpeletako piperra eta ondarea bilduz moldatzen zuten Euskal Kulturaz, zentimorik jartzen ez baldin bazuen. Egia zen urdetegi erraldoiek eta autobideek, bidea izan arren euskararen deklinabideak baino segurkiago aberasten zutela patrimonioa.
|
|
|
–Ontsa
|
ona
da oizu! –ihardetsi nion, ardoa hurrupatuz, zintzurrean behera akuilatzen nituen zitzi puskak hortzekin xehakatuz.
|