|
2015
|
|
|
Nik beti galdera bera neukan: hainbat
|
jendek
gogoko dituen bertsolariek zergatik ez dute luzitzen txapelketan. Nondik dator eten hori?
|
|
|
Uste dut teorian (buruaren mende bihotzaren kaltetan?) gehiegi makurtuta gaudela, esperientzia eta bizipenen iturriari bideak murrizturik. Kontzeptuekin bikain moldatzen den
|
jendeak
egindako txostena da. Susmoa dut ez ote den hor falta beste ikusmolderen batetik datorren ekarpenik.
|
|
|
Bertan daude Euskal Etxea, frontoia, eta euskal jakiak prestatzen dituzten jatetxe eta abar guztiak. 100 metro inguruko kalea da eta Jaialdirako espresuki aldatzen dute legea,
|
jendeak
kalean edan ahal izateko, Idahon ezin baita kalean alkoholik edan. Eta gai mamitsu bezain mozkorti honi buruz ari garela, bertan izan nuen dájà vua.
|
|
|
Azkeneko momentuko emanaldia ere lotu zuen Jonek, abilezia miragarriz, Basque Blockeko kale famatuan. Euskal Etxearen bitartez hasi zen arratsaldeko bostetan, eguzkipean eta ia
|
jenderik gabe
Bertshow. Nekeza izango zenaren zantzu guztiak genituen, baina desertuan osatzen diren ispilu ilusio bat besterik ez zen izan, eta segituan batu zitzaizkigun entzuleak eta kuriosoak lurrean inprobisaturiko oholtzaren inguruan.
|
|
|
Boisen erositako anplifikadorea inoiz baino alaiago zegoen, eta behingoz esan dezakegu, musikalki, emanaldi osoa izan zela. Baxuaren kolpeak Ixaaken gitarra limurtzeraino aritu ziren, eta Eperrak kantarekin zutik jarri genuen
|
jendea
. Bertsotan, bidaian lehenengoz genuen Casabal gaiak jartzen eta Manex kantari, eta, emanaldiak iraun zuen 45 minutuetan zehar, txalo zaparradak ugari izan ziren.
|
|
|
JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin behar zuen oholtza. Demagun,
|
jende
asko joaten dela urteroko gosari horretara. “Jende asko” esamoldearekin izugarrizko pila esan nahi dut, kontuan izan AEBetan dena dela handia, baxuak kontrabaxu bihurtzeraino.
|
|
|
Halako batean, anabasa iritsi zen. Ilara bukaera ezin ikusi nuen horretan,
|
jendearen
mugimendu eroek aztoratu zuten giroa. Maletak zerutik jausten ziren, eta, bat batean, dena zen presazko, dena zen larri.
|
|
|
Bultzada txikiz egiten nuen aurrera, soinean presa jantzirik zutenak eramanda. Haur txiki horren begirada galdu nuen
|
jende
artean, eta lehenengoz arnastu nuen Ameriketako airea. Jakin gabe nola, bidaiakideekin egin nuen topo, eta denak elkarturik, korridoreetan tropelari jarraiki, immigrazio kontroleko ilarara iritsi ginen.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu behar baduzu, eta bertan kotxe bat hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu
|
jendeari
zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu ezin baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari. Los Angelesetik Gardnervillerako bidaia xinplea zen, berez.
|
|
|
Herri kirolariak bertsolarien anai arreba txikiak dira Boisen: eurek berenganatzen dute
|
jendearen
arreta guztia.
|
|
|
Herri kirolariak bertsolarien anai arreba txikiak dira Boisen: eurek berenganatzen dute
|
jendearen
arreta guztia. Ez ahalegindu ezin hobeto kantatzen, amerikarrentzat ezagunak diren doinuak bilatzen edo zenbait ale goitik behera ingelesez botatzen:
|
|
|
Aukeren lurraldea delako edo bizimodu bila joandako
|
jende
askoren helburu delako, Ameriketan sentsazioa duzu nahi duzun oro aurki dezakezula. Ez zait harrigarria egiten, adibidez, denboran bidaiatzeko hainbeste film eta telesail egitea Obamaren herrialdean, ematen baitu berrogeita hamar urte aurrera edo atzera egin ditzakezula pasaporterik erakutsi gabe, herrialdearen punta batetik bestera.
|
|
|
“Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea,
|
jendea
behar baitzuten. Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua.
|
|
|
‘Baina ez daukazu besterik buruan…’ Batzuetan, bizipenei ezin diezu ihes egin. Ez dakizu gerora zenbat aldiz ametsetan egiten nuen zergatik aipatu nuen hainbestetan eta
|
jendeari
zer inporta izango zitzaion… Baina une horretan ezin izan nion ihes egin”. Ariketa beretsua egin zuen Hendaian zailtasunez zailtasun jaiotzear zen haurraren inguruan kantatu zuenean.
|
|
|
Funtzio sozial eta funtzio emozionalean kokatu nahia adibideekin erakutsi zuen: “Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera,
|
jendea
asteguneko lanak bukatuta doanean zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”.
|
|
|
Bestela esanda: “Lekuan lekuko eta garaian garaiko, zuk esateko daukazun horretatik identifikatzea zer den leku horretan eta memento horretan han dagoen
|
jende
horri interesatu ahal zaiona, eta hori ondo adierazteko moduan esatea”.
|
|
|
Psikologoak, kinesiologoak, mentalistak, transzendentalista eta beste hainbatekin egin izan du lanketa. “Nik uste dut denok egin genukeela, oso inportantea delako ezagutzea zein diren zure gardentasun horretan dituzun ahulguneak eta indarguneak,
|
jendearen aurrean
garden agertuko bazara”, ebatzia du. Maskara jantzi eta atzean zer dagoen ez jakiteko arriskua bada Enbeitaren iritziz:
|
|
|
Gatazka politikoarekin lotu zuen Onintza Enbeita bertsolariak psikologoak tristuraz eta sufrimenduaz azaldutakoa. “Kuriosoa da
|
jendea
pozik egotea negar egiten duzulako”, ekin zion erantzuteari ironiaz. Ondoren, heldu zion gatazka politikoarekin lotzearekin:
|
|
|
Bizi duzu tentsio hori guztia, eta badago zeozer kolektiboa ukatu dizuna negar egitea, erortzea edo abandonatzea.
|
Jendeak
badauka min bat atera ez duena. Eutsi behar izan dut, eta aurrera egin behar izan dut.
|
|
|
Eutsi behar izan dut, eta aurrera egin behar izan dut. Imajinatzen dut nik moduan beste
|
jende
askok ere hala egin behar izan duela. Hori guztia karga emozional handi bat da”, ondorioztatu zuen bertsolariak.
|
|
|
“Ikusten duzunean pertsona bat min hori ateratzen bi mila lagunen aurrean, erori egiten da.
|
Jende
horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”.
|
|
|
“Emozioak zailak dira plazaratzen. Ematen du
|
jendea
hunkitzera jotzen dugula. Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu nahi dudalako.
|
|
|
Ematen du jendea hunkitzera jotzen dugula. Ni ez naiz
|
jendea
hunkitu zale hunkitu nahi dudalako. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut jendea, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik jendea edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko.
|
|
|
Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu nahi dudalako. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut
|
jendea
, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik jendea edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko. Nire burua hunkitua denean transmititzeko zalea naiz”, gaineratu zuen.
|
|
|
Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu nahi dudalako. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut jendea, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik
|
jendea
edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko. Nire burua hunkitua denean transmititzeko zalea naiz”, gaineratu zuen.
|
|
|
Alde horretatik, Enbeitak ezartzen dizkio “frenuak” bere buruari, eta ematen duen irudiari bidea egiten uzten dio. “Ez nuke gura
|
jendeak
nire bizitza intimoaren transparentzia oso osoa edukitzerik. Gardentasun osoa ematen badut, gero jada ez dago ezer.
|
|
|
Gardentasun osoa ematen badut, gero jada ez dago ezer. Puntu batetik aurrera iruditzen zait oso sentipen eta emozio intimoak direla, eta
|
jendearen aurrean
pasatuko nukeela muga bat ez dudana pasatu gura, nahiz eta ez negarrik egin. Hori esanda, egia da nahiko pertsona gardena naizela beti”, aritu zen gardentasunaz Enbeita.
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen”
|
jendeak
nola ikusten zuen. “Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen.
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola ikusten zuen. “Azkenean,
|
jendeak
zuk egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen. “Pertsona bezala banaiz horrelakoa —lotsagabe samarra izan naiz, ausarta baino—, baina oholtzan harantzago eraman dut hori.
|
|
|
Denok gara sendoak besteko hauskorrak. Zergatik ez bertsotan horrela azaldu eta zu horrela sentitzen zarenean hori erakutsi
|
jendeari
–”. Horretarako, kontrako fasea igarotzea beharrezkoa omen da:
|
|
|
“Maitasunaren inguruan edo sexuaren inguruan, kantatzen dugunean, borroka handi bat daukat nire barruan. Kantatuko banu, triste bizi naizela eta niretzat pena handi bat dela bakarrik lo egitea,
|
jendeak
pentsatuko luke neskazahar samindu bat naizela. Popatik joan daitezela munduko mutil guztiak eta batek ere ez duela merezi kantatuko banu ere, ez dakit zer pentsatuko luketen.
|
|
2016
|
|
|
Itzelezko eragina izango du, seguru. Ximunek esaten du hemen ez dela Nurembergik izan eta horrek ez du permititu
|
jendea
osasuntsu bizitzea. Hori hor dago.
|
|
|
Zergatik egon dira erakundeak isilik hainbeste urtean? Ni elkarrizketa horiek ikusten ari naiz eta
|
jende
horren izenak agertzen dira. Zer gertatu daiteke izen horiek argitaratzen badira?
|
|
|
Agian mendekua izan da. Baina isiltasun hori hor dago eta normalean
|
jendeak
isilik segitzen du. Duela 50 urte herriko nagusiak zirenek herriko nagusi izaten segitzen baitute orain.
|
|
|
Hainbeste aipatzen den trantsizioa ez da fundamentuzkoa izan eta horrek estaltzen du guztia. Errukia eta kristautasuna ere hor daude, ikusi besterik ez dago
|
jende
horrek guztiak zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez.
|
|
|
Unai Iturriaga: Egia da ospitale bat sekulako kontainerra dela zentzu horretan,
|
jende
oso desberdina elkartzen duena. Gainera, eta topiko bat den arren, ospitalean elkartzen dira bizitzaren bi muturrak, jaiotza eta heriotza.
|
|
|
Horrek ere baditu bere makurrak. Egia da bertsolaritzak azken urteotan gaur egun eta hemen bizi den
|
jendearen
kezkak agertzen dituela, eta Ximunek antzezlan honekin hori egin nahi du; tabuak hautsi eta eztabaida sortu.
|
|
|
Batzuetan, zuk prestatu duzun testua aktoreak erabat desberdin interpretatzen du. Batzuetan,
|
jendeak
barre egitea espero duzun tokian, negar egiten du. Eta alderantziz.
|
|
|
Herri bakoitzak bere drogak dauzka eta ez gara konturatzen gauza batzuk gainetik kendu ezean dugula aurrera egin herri bezala modu osasuntsuan. Batzuetan
|
jendeak
uste du aukera bat dela: erosi edo ez erosi aldizkari hori.
|
|
|
Tertulia megafatxak entzuteko zaletasuna.
|
Jende
askok entzuten ditu tertulia horiek irratiz edo ikusten ditu telebistaz. Carmen Martinez Bordiu hor dago, baina beste zaletasun hori ere hor dago.
|
|
|
Nik askotan pentsatzen dut: zein behar klase dauka ni bezalako
|
jendeak
13 TV ikusteko. Hor ere badago zer hausnartu.
|
|
|
Idatziak ere egiten zituen garai hartan; adibidez, Zeruko Argian, “Gazte naiz” sailean. Hor hasi zen
|
jendea
ohartzen idazteko zuen gaitasunaz, eta Lete bera ere orduan hasi zen poesia lantzen; hori izan zuen ibilbide literarioaren abiapuntua. Ez dok Amairu taldean, berez, testuak lantzeko sartu zen; Lurdes Iriondo ezagutzeak eraman zuen kantura.
|
|
|
Letek antzezlana aurrera ateratzeko deliberoa hartu eta lanari ekin zion.
|
Jendea
biltzeko deialdia entzun bezain pronto azaldu zen Jokin Izagirre: “Urnietan sekulako mugimendua zegoen, gazteak gauza askotan inplikatzen ziren, hura zen garai hartako giroa.
|
|
|
Porroa, zurruta eta antzerkian batere esperientziarik ez. Heroina kontsumitzen zuen
|
jendea
ere bazen herrian, hondamendi hutsa zen hura. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso, hura haserretuz gero goizeko ordubiak arte egon gintezkeen antzezten”.
|
|
|
Frankismotik atera berri, euskaraz zerbait egiten bazenuen, arrakasta bermatuta zegoela esan daiteke.
|
Jendeak
akatsak barkatzen zizkizun, euskaraz ari zinelako. Egin hori orain! ”.
|
|
|
Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako. Arduratuta nengoen, ez bainekien
|
jendeak
nola hartuko zuen ikusmolde hori, umore hori, garai hartako izate hori… Baina jendeak badaki antzerkia eta pertsonaiak bere testuinguruan kokatzen, eta gainera, kontu batzuetan ez du gaurkotasunik galdu”.
|
|
|
Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako. Arduratuta nengoen, ez bainekien jendeak nola hartuko zuen ikusmolde hori, umore hori, garai hartako izate hori… Baina
|
jendeak
badaki antzerkia eta pertsonaiak bere testuinguruan kokatzen, eta gainera, kontu batzuetan ez du gaurkotasunik galdu”.
|
|
|
baina
|
jende
aurrerako
|
|
|
|
Jendea
zure alde
|
|
|
|
jendeak
eta prentsak;
|
|
|
kantu inprobisatuaren jatorri desberdintasunak ez du bat batekotasunaren magia zapuzten. Bada
|
jendea
munduan kantu inprobisatuak konektatzen duena.
|
|
|
Egiten duguna Cynghanedd deitzen da. Orain 1.500 urtetik gaurdaino heldutako poesia forma da, Galesen mendeetan zehar
|
jende
ugarik erabili duena. Izatez, poesia mota hau eta gales hizkuntza banaezinak dira.
|
|
|
Hasieran ematen du eromena dela, baina sartzen bazara, disfrutatu egiten duzu. Egin kontu, batzuetan
|
jendeak
esaten dit zer isilik nagoen, zer antisozial nagoen, ez dudala hitzik egiten, eta askotan izaten da pentsatzen ari naizelako, pentsatzen, “presondegi” horren barruan.
|
|
|
|
Jendeak
esaten dit Cynghaneddekin ezin dela esan benetan esan nahi zenukeena. Bueno, batzuetan lortzen dugu, hala ere… Niretzat deskubrimendu bat da beti:
|
|
|
– Audientziaz ari garela, zein izaten da zuen audientzia hori? Zer espazio motatan jarduten duzue eta zer
|
jende
klase hurbiltzen zaizue?
|
|
|
Tradizionalki, gainera, entzulegoa klase ertain jaso batekoa izan da: poesian oso jantzia den
|
jendea
, galesaren arauak oso ondo ezagutzen dituena, Galesko historian aditua den jendea. Ni ez nago giro horretan interesatuta.
|
|
|
Tradizionalki, gainera, entzulegoa klase ertain jaso batekoa izan da: poesian oso jantzia den jendea, galesaren arauak oso ondo ezagutzen dituena, Galesko historian aditua den
|
jendea
. Ni ez nago giro horretan interesatuta.
|
|
|
Are gehiago, iruditzen zait (agian hemengo esperientziarekin kontrastatuta ere) Galesen zenbait
|
jende
ez dela joaten emanaldietara klase horretako audientzia topatuko duelako. Nik hautsi egin nahi izan dut Galesko gizartean VIP direnen testuinguru horrekin.
|
|
|
Ondorio horretara heldu naiz: akaso hizkuntza salbatzeagatik hasi nintzen, eta horrek oraindik ere bere papera jokatzen du, baina poetaren funtzioa gizarte guztietan eta tradizio guztietan da
|
jendeari
sentiaraztea, eta jendearen sentimentuak plasmatzea. Eta hori da nire ofizioa.
|
|
|
Ondorio horretara heldu naiz: akaso hizkuntza salbatzeagatik hasi nintzen, eta horrek oraindik ere bere papera jokatzen du, baina poetaren funtzioa gizarte guztietan eta tradizio guztietan da jendeari sentiaraztea, eta
|
jendearen
sentimentuak plasmatzea. Eta hori da nire ofizioa.
|
|
|
Nekatuta nago
|
jende
ezjakinarekin hitz egiten. Askok ez dakite ezer tradizioaz, ez Cynghaneddi buruz, baina aldatu egin nahi dute.
|
|
|
Oso gaizki ikusten dut dena, eta sentitzen dut horren guztiaren kontra kantatu beharra. Nik kantatzen dut
|
jendea
konturarazteko: pobre izatea ez dagoela legearen kontra, galestarrez hitz egitea ez dagoela legearen kontra, ahula izatea ez dagoela legearen kontra, errefuxiatu izateak ez duela izan behar ilegala, pertsonak ez direla ilegalak… Zeren, jendeari burua jan zaio eta jendeak errepikatzen ditu komunikabideetan entzundako gauzak.
|
|
|
Nik kantatzen dut jendea konturarazteko: pobre izatea ez dagoela legearen kontra, galestarrez hitz egitea ez dagoela legearen kontra, ahula izatea ez dagoela legearen kontra, errefuxiatu izateak ez duela izan behar ilegala, pertsonak ez direla ilegalak… Zeren,
|
jendeari
burua jan zaio eta jendeak errepikatzen ditu komunikabideetan entzundako gauzak.
|
|
|
Nik kantatzen dut jendea konturarazteko: pobre izatea ez dagoela legearen kontra, galestarrez hitz egitea ez dagoela legearen kontra, ahula izatea ez dagoela legearen kontra, errefuxiatu izateak ez duela izan behar ilegala, pertsonak ez direla ilegalak… Zeren, jendeari burua jan zaio eta
|
jendeak
errepikatzen ditu komunikabideetan entzundako gauzak.
|
|
|
Eta haserre nagoenean poesia egitera jotzen dut. Eta sentitzen dudanean audientzian badagoela, horrekin identifikatzen den
|
jendea
eta erantzun positibo bat, bilatu egiten dut jende hori.
|
|
|
Eta haserre nagoenean poesia egitera jotzen dut. Eta sentitzen dudanean audientzian badagoela, horrekin identifikatzen den jendea eta erantzun positibo bat, bilatu egiten dut
|
jende
hori.
|
|
|
Horrekin hautsi nahi nuke. Nahi nituzke ezkerreko balioak berriro modan jarri nire lanaren, artikuluen eta poesiaren bidez; eta ahotsa kendu zaion
|
jende
interesgarriari ahotsa eman. Ez baitugu jende hori entzuten ez dutelako ahotsa izateko modurik.
|
|
|
Nahi nituzke ezkerreko balioak berriro modan jarri nire lanaren, artikuluen eta poesiaren bidez; eta ahotsa kendu zaion jende interesgarriari ahotsa eman. Ez baitugu
|
jende
hori entzuten ez dutelako ahotsa izateko modurik.
|
|
|
Pertsona haserrea naiz. Eta haserre nagoenez, eta ez dudanez
|
jendearekin
etsaitu edo borrokatu edo nazkagarria izan nahi, bada, poesia egiten dut. Sozialki hobeto enkajatzeko.
|
|
|
Sozialki hobeto enkajatzeko. Eta
|
jendeari
erakusteko beste errealitate horiek. Hori da gure funtzioa.
|
|
|
Ez zait asko inporta
|
jendeak
zer bozkatzen duen, monarkiaren aldekoak diren edo ingeles partiduak bozkatzen dituzten, baina ez dut ulertzen galesa den batek honekiko sentimenturik ez izatea. Zeren gu, galesak, desberdinak gara; ez gara ingelesak, ez gara irlandarrak, ez gara… Galesak gara.
|
|
|
Larunbatean, aurreko egun guztietan bezala, Irati eta Maddalen saioa hasi baino lehen
|
jendeari
umore ona itzultzen ari ziren, Jon, Esti, Iñaki, Xabi, Haritz… eta beste hainbeste, pastel gaineko ginga gorriz tindatzen, eta gainerakook metro karratuetan kilometroak egiten. Galestarrak izan ezik, galestarrak izozki bana jaten ari ziren marko konparaezineko ertzen batean.
|
|
|
Baina jakin nahi nuke, gure pastoraletan bezala, greko eta turko horien atzean nor ezkutatzen den benetan. Zeren eta inpresioa dut, egun, bi
|
jendeok
elkar ulertzeko gai direla, baina hasten direnean elkarrekin mintzaira bat adosten, beste norbait etortzen dela eta hitzak trukatzen dizkiela, segitu dezaten elkar ulertu gabe, Mediterraneoaren ertz horretan
|
|
|
Edo hori mintsua zaienentzat, eta beren burua zipretar hitzaz baino definitu nahi ez dutenentzat, turkieraz mintzo diren zipretarrak. Egia baita, funtsean, zipretarrak dira oro, baina gatazka zertan datzan azaltze aldera, izen eta abizen deitu beharra izan dut
|
jendeari
, eta Zipren ez da beti sinplea abizenaren hautua. Horregatik, erro kulturala baliatzea deliberatu dut, zipretarrak oro, baina batzuk iturri kultural greziarreko zipretarrak, eta besteak iturri kultural turkiarreko zipretarrak.
|
|
|
Eta ostean, alde bietako biktimen aitortza minimo bat. Desagertuak bilatzea, beren etxetik indarka erauzitako
|
jende
horri bide bat ematea… Ezinezkoaren muga jo arte, justizia, zati txikietan bada ere, itzultzea jendeari. Eta ezin denean itzuli, denboran atzera egin ezinezko lur zati eta etxe puska horietan bezala, zergatik ez aitortu, eta izendaturik utzi lekuok:
|
|
|
Eta ostean, alde bietako biktimen aitortza minimo bat. Desagertuak bilatzea, beren etxetik indarka erauzitako jende horri bide bat ematea… Ezinezkoaren muga jo arte, justizia, zati txikietan bada ere, itzultzea
|
jendeari
. Eta ezin denean itzuli, denboran atzera egin ezinezko lur zati eta etxe puska horietan bezala, zergatik ez aitortu, eta izendaturik utzi lekuok:
|
|
|
“justizia ezinezkoaren tokia”. Historiaren arrasto batzuk jaso ditzan
|
jendeak
. Bizi denak.
|
|
|
Kanta denak defendagarri izaten saiatzen gara. Jai giroa sumatzen badugu, jai girokoagoak diren kantuak jotzeko joera daukagu;
|
jendea
geldoago egongo dela aurreikusten badugu, berriz, beste batzuk sartzen ditugu…
|
|
|
bi diskoak. Hasieran, oso bertsio girotik gentozen, geure burua ez oso serioegi hartzetik eta
|
jendeak
gu ere ez oso serio ikustetik, era berean. Lehenengo diskorako baxu jotzaile bat sartu zen, talde ikuskera hartu genuen eta gure kantak jotzen genituen.
|
|
|
Letrak ez dira horretaz, baina sakonean hori badute. Jartzen zarenean
|
jendearen aurrean
, eta jendeak zure hitzak onartzen dituen unetik, hori sekulako aukera da, eta ez zara sentitzen heroi bat, baina asetasun sentipen bat uzten dizu.
|
|
|
Letrak ez dira horretaz, baina sakonean hori badute. Jartzen zarenean jendearen aurrean, eta
|
jendeak
zure hitzak onartzen dituen unetik, hori sekulako aukera da, eta ez zara sentitzen heroi bat, baina asetasun sentipen bat uzten dizu.
|
|
|
Heroi ez dut uste, izatekotan antiheroi, mezutik bertatik hasita. Gure kontraesanei buruz kantatzen dugu, eta, neurri batean,
|
jendeak
entzun nahi ez dituen gauzez. Jendearen kontraesanetan eta zaurietan behatza sartzen dugu.
|
|
|
Gure kontraesanei buruz kantatzen dugu, eta, neurri batean, jendeak entzun nahi ez dituen gauzez.
|
Jendearen
kontraesanetan eta zaurietan behatza sartzen dugu. Hori ez da teorian atsegingarria.
|
|
|
Hori ez da teorian atsegingarria. Neurri batean, paper hori jokatzeko hautua egin dugu, egunerokotasunean ere horrelakoak garelako, gure artean zein
|
jendearekin
. Antiheroi izate horrek erorarazten bagaitu, ez da gure kulpa.
|
|
|
I.G.:
|
Jendeak
aditu nahi ez duena ez dakit zenbateraino den aditu nahi ez duena.
|
|
|
Gaur egun bertsoak ez du betetzen ziklo osoa, ez bat batekoak eta ez bertso jarriak.
|
Jende
gehienak pentsa lezake ez dela beharrezkoa ziklo osoa betetzea, eta normala ‘erabili eta bota’ izatea. Lehen ziklo osoa betetzen zuen bertsoak, hau da, bertsoa entzun edo irakurri, herriak gogoan hartu eta kantatu.
|
|
|
Lazkao Txikik polizia kontrol batean izandako pasadizo ezagunak eman zidan bertsolariaren definiziorik onena: zer kantatu behar duten jakin gabe
|
jende
aurrean kantatzera doazen pertsonak zirela ikasi nuen.
|
|
|
Imanol Lazkanorekin hunkitzeko goiza eman nuen, heriotzatik oso justuan libratu zuen ebakuntza egin berri samarretan, eta bizitzaz zerbait gehiago ikasi nuelakoan nago. Eta gizakion konplexutasunaz, batez ere Lazkao Txikik Bilbon egin zizkion negarrak kontatu zizkidanean,
|
jendeak
egiten zizkion barre haiek iseka ote ziren susmoa hartua baitzegoen, zinez inork maitatu ez zuelako susmoa baino ez zena.
|
|
|
Bertsolarien bikotekide, guraso, bestelako ahaide, lagun, ezagun eta ezezagunak. Ikerlariak, adituak, arrasto handirik ez baina esateko zerbait badutenak, serioak eta arinagotik aritzea nahiago dutenak… Euskaldunak, euskal herritarrak, italiarrak, katalanak, mexikarrak, kanariarrak, ingelesak, ukrainarrak, galiziarrak, Puerto Ricokoak, venezuelarrak, argentinarrak, Granada Karibearrekoak… Adin guztietako
|
jendea
. Apologistak, detraktoreak, eszeptikoak, boluntariosoak…
|
|
|
Honekin, noski, ez dugu
|
jendea
doan lan egitera animatu nahi. Gaur gaurkoz kolaboratzaile guztiei ordaintzeko ahalmena badago, eta duin ordaintzen da; aurrekontuaren zatirik potoloena bideratzen da horretara.
|
|
|
Izatez, aldizkarian ordu asko sartu dituen
|
jendea
, bi eskuetako hatzekin konta daiteke.
|
|
|
Aldizkari txikia da Bertsolari, bere izenari ohore eginez batez ere inprobisazioz lan egiten duena eta bulegotzat tabernak hartzen dituena. Izateko eta egiteko modu hau gora behera, edo agian horrexegatik, espero zitekeena baina askoz
|
jende
gehiago bildu ahal izan du ispiluaren, grabagailuaren, orrialde hauen bi aldeetan. Estimatua zaizue denoi.
|
|
|
Galbahe maltzur bihurria da memoria. Norberak kutun dituen
|
jende
eta kontuei tinko eusten die, gainerako guztiak ahanzturaren isurbidetik amilarazita. Duela hogeita bost urteko kontuak dira Bertsolari aldizkariaren sorrerakoak, eta ez dut uste gutako inork dokumentazio lan askorik egingo zuenik ale honetako iritzi artikuluak osatzeko.
|
|
2017
|
|
|
Lujanbiok Mendiluzerekin ENA eta NAN txartelen artean egindako zirti zarta; edo bota zituen lau puntu erantzunak (“baina noizbait daukagu hitz egin beharra”; “pertsonak lagun eta herri bat garena” bukaerak gogoratzen?). Egañak “Sentimenduen ardagai” doinua eta bertso tzarrak jaulki zituen, eta makina bat
|
jendek
biharamunean buruz ikasi ere bai. Perretxiko hori bazenik ere hor jakin genuen ez gutxik.
|
|
|
|
Jende
exodoa
|
|
|
Hala ere, zorionez, ostiral eguerdi lasai bat tokatu zaigu. Erdi galduta Baionako kaleetan,
|
jendeari
galdezka ibili naiz eta galdetu diodan bigarren pertsonak euskaraz erantzun dit. Bitik bat euskalduna, ez da proportzio txarra.
|
|
|
Herri xehearengana itzuliz,
|
jendea
entzun daiteke esanez ‘Ze bero’ egiten duen, ‘hau beruna! ’, Dragoi Bolako “eguzki hozkada” gogoratuz. Edo kexaka, Lorentzoren erruki faltaz; Lawrence, Arabiakoa hain zuzen.
|
|
|
Bere garaiko bertsolari gehienek ezagutu zuten baserria. “Gure aita
|
jendea
ekartzekoa zen. Amak sukaldean bazekien pixka bat, eta zenbat bazkari eta afari prestatu zuen aitak bertsolari lagun batzuk gonbidatu zituelako.
|
|
|
Gimnasia hori gaztetatik egin genuen eta, nola arlo horretan ondo ibiltzen ginen, herriz herriko ibilian ere lan horretan jartzen gintuzten, eta soka bat ekartzen du horrek. Gai jartzaile eta guzti oholtzara igo eta askotan ibili izan gara saioa bideratu ezinik, ezinean, eta
|
jendeak
ere sufritu egin ohi du halakoetan. Makina bat saio salbatu ditugu puntutan txukun samar egiteagatik.
|
|
|
Beti esaten digute Joxek eta biok elkarrekin puntuka egindako saio batzuk gogoratzeko modukoak izan zirela. Baina
|
jendea
ez da ohartzen puntuka horrela egiteko aurretik urteetako gimnasia bat egin izan dugula. Beharbada hark taldean bertsolaririk ez zuelako eta nik ere ez, baina ingurukoak puntua jartzeko adina bazirelako, erantzuten trebatu ginen, hala iruditzen zait.
|