|
2009
|
|
|
Ze ostantzean euki neuen ganea emoteko pasadea terriblea. Da oin gehau enaun
|
ikusi
, gehau enaun ikusi. Da ez dau deretxorik:
|
|
|
Ze ostantzean euki neuen ganea emoteko pasadea terriblea. Da oin gehau enaun ikusi, gehau enaun
|
ikusi
. Da ez dau deretxorik:
|
|
|
Da ezebe enekin. Bueno, etorri zan handik zortzi bet egun barru, ta ama
|
ikusi
naun orduen estazinotik geure etxerantza, ba, negar baten hasi nitzen. Da uzandre horrek esaosten:
|
|
|
Da etorri zen gixon bat eske, gixon altu bet etorri zen. Da, beitiozu, nire aitek eta amak ezeuen jakin ha gixona nongoa zan be, egundo
|
ikusi
bakoa. Ta konfieu beragaz da joan nitzen Lemoara beragaz segiduen, maletea hartute.
|
|
|
Egia aitortzera, ez nuen lehen kolpean proportziorik
|
ikusten
edukiaren eta izenburuaren artean: Italian eginiko bidaia da, bai, baina bizitza al du hizpide?
|
|
|
Agian ez: «gure gerra» bizi ez dutenek ere nobela hau interesgarri
|
ikusiko
dute, istorioa bera interesgarria delako eta ondo kontatuta dagoelako.
|
|
|
Egileak bere joan etorrietan interesa pizten digu, eta irakurrian eraman egiten gaitu. Hori nola lortu duen
|
ikusteko
nik behintzat bigarren (edo hirugarren) irakurketa bat egin nuke.
|
|
|
Iban Zalduaren Etorkizuna (hamabost ipuin ia politiko) azken denboretan hain sarri
|
ikusten
ditugun erako ipuin bilduma iruditu zait. Niretzat bilduma irregularra da.
|
|
|
Euskal idazle galduaren bila() liburua ere irakurri dut. Euskal literaturaren erretratu bat da, baina iraganeko argazkien negatiboen moduan
|
ikusita
. Eta euskal literaturaren historiaren ikuspuntu desberdin honek beste historia batzuk osatzen ditu, eta hori beti da interesgarri literaturaren historia interesatzen zaionarentzat.
|
|
|
Bere semea ez zuela ezagutzen oihukatzen du Lisak (285), eta kanutoari lotuta daraman bizitza miserableari botatzen dio errua. Jasangaitzak egiten zaizkio kalean
|
ikusten
dituen «gogoan zaitugu» horiek (306), faltsuak iruditzen zaizkio, bakardadean bizi den minarekin ez baitute loturarik. Agurea, berriz, Demetrio falangistak bizitza salbatu zionetik dago hila, «gora komunismo libertarioa» oihukatzen zuten lagunak bere aurrean fusilatu zituztenetik.
|
|
|
122 orrian Gigik eta Lisak duten elkarrizketa zinez esanguratsua dela iruditzen zait, Lisak Gigi lagunari «Utzi filmak eta liburuak behingoan» botatzen dionean, eta agurea eta bera igualak direla aurpegiratzen. Arteak, literaturak... eskaintzen dien «balkoitik»
|
ikusten
dute Gigik eta agureak besteen sufrimendua. Ez dute, Lisak bezala, osasuna galdu arte lanik egin behar izan.
|
|
|
Erromantikoek esaten zuten fragmento bakoitza osotasun bat dela, eta osotasuna fragmento multzoa.
|
Ikusi
dut fragmento bakoitza, baina osotasuna ez. Liburuak hari narratibo eta estilistiko gehiegi dituela uste dut; gauza gehiegi kontatu/ azaldu nahia zegoen eta «gehiegitasun» horrek liburuaren kontra jo du azkenean.
|
|
|
Bi biok idazten zuten euskaraz, orduko Donibane turistiko guztiz euskaldunean. Baina, oso sarritan, mende amaierako kroniketan
|
ikus
daitekeenez, paparra kondekorazioz beteta egiten zieten harrera aristokrazia goreneko bisitariei, tartean hainbat errege erreginari. Ez zuten inoiz horretaz fantaseatuz ezertxo ere idatzi euskaraz?
|
|
|
Bai, neuk ere hala
|
ikusten
dut Zoaz infernura, laztana eleberria, Zorion perfektuarekin zabaldutako bidearen ildoan. Eta ados nago zurekin, Esti, nobelari egiten diozun balorazio positiboan.
|
|
|
Bikote harremanak ditu aipagai, eta bereziki harreman horietan sortzen diren menpekotasun harremanak. Emazte jipoitua den Rosaren barruan sartzeko saioak Hamaseigarrenean aidanezeko Martzelina ekarri dit gogora, hura osoki kanpokoek
|
ikusten
zuten bezala tratatu zuenez. Nobela beltzaren intriga modu erakargarrian eratzen du eta hizkera bizkor, zehatzean kontatzen narradore neutro baten bidez. Genero beltza eta psikologikoaren arteko mistura da liburu hau eta agian horrek erakarri ditu irakurleak.
|
|
|
Gurasoak beti penatu ziren haurra Boisen «bakarrik» utzi izanaz eta, beste nonbaitera bihurtu zirelarik, hilobia zaindu ezinaz. Neba arrebek Euzkaldunak Inc. elkartearen aldizkariaren bitartez jakin zuten egitasmoaren berri, eta geroago han
|
ikusi
zuten bion abizena hilobi zerrendan idatzirik. Izenetako bat haien arreba/ ahizpa nagusiarena zen; bizitza osoan jakin zuten hartaz, baina ez ziren gai izan haren hilobia kokatzeko.
|
|
|
Egun, normala da hilerritik igarotzean norbait
|
ikustea
harrizko plaka garbitzen, berau zutik miresten, edo loreak uzten. 1997ko udan, Hardesty monumentua garbitzera joana zelarik, loreak edo kandelak topatu beharrean, ohar bat aurkitu zuen euskaraz idatzirik.
|
|
|
Maiz, gaixo zeuden bezeroen gastuak ordaindu behar zituzten eta, une batean, euren gain hartu zituzten Idahon familiarik ez zuten euskaldunei elizkizunak eta ehorzketa kostuak ordaintzea: gorpua
|
ikusteko
moduan uzteko gastuak, ehortziaren jantziak, garraioa, hil autoa, etab. Xehetasun horiek topa daitezke ehorzketa zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresen artxiboetan, han agertzen baitira zerbitzuak eskatu zituen pertsonaren izena eta hildakoaren ehorzketa ordaindu zuenaren izena ere. Boiseko hileta zerbitzuetako artxiboetan behin eta berriz azaltzen dira honako izen hauek:
|
|
|
Diotenez, hobe bakarrik konpainia txarrean baino. Nik ez dut bien artean desberdintasunik
|
ikusten
.
|
|
|
Jakintsuak dira jakintsuen ezkutatzen dakitenak. Nik ez dut sekula bat bera ere
|
ikusi
.
|
|
|
Zureetan, geroko egunak
|
ikusten
ditut nik. Zuk nireetan aurrekoak.
|
|
|
Denak ere lehenago, askotan, aspaldi hildako gureek
|
ikusitakoak
,
|
|
|
Eta gauak, datorrenean, ez duela
|
ikusten
utziko.
|
|
|
Alde erantzira begiratu behar genioke, beharbada, blogen fenomenoari: gaur egun duela hogei urte baino askoz gehiago idazten denez, sasi idazleak urduri jartzen dira, konpetentzia
|
ikusten
dute nonahi, sarkinak, fartsanteak, benetakoak ez diren idazleak? «Ni bai benetakoa, baina hori?» Baina zein da egia?
|
|
|
«Ni bai benetakoa, baina hori?» Baina zein da egia? Egia dena da blogen ispiluetan, mediokre saldoen erdian, bera baino idazle hobeak
|
ikusten
dituela tarteka paperezko idazleak, eta horrek nortasun krisi sakonak eta zalantza latz eta aitorrezinak eragiten dizkiola: oso ondo dago funtsean blogen fenomenoa, baiki, idazle ezkutuak azalerarazi eta sasi idazleak seinalatzen dituelako, mahastien ondoetan gaitza detektatzeko landatzen diren arrosen eran, pertsonen aurkako minak non dauden salatzeko ereiten diren landare horien eran, umeen «Erregea biluzik dago» salatari batekin.
|
|
|
Poemek, literaturan, maketek arkitekturan sortzen duten efektu bera sor dezakete: eraikin osoa
|
ikusten
duzu airetik, paisaia osoa begirada bakar batean, posible da maketari teilatuak kendu eta gelen barruan dagoena ere ikustea. Gaur egun, ordenagailuen orokortzeari esker behin betiko bertsioa izateko testu berak berrogei aldiz garbira pasa beharrik ez dagoenez, nobelak gero eta luzeagoak dira».
|
|
|
Poemek, literaturan, maketek arkitekturan sortzen duten efektu bera sor dezakete: eraikin osoa ikusten duzu airetik, paisaia osoa begirada bakar batean, posible da maketari teilatuak kendu eta gelen barruan dagoena ere
|
ikustea
. Gaur egun, ordenagailuen orokortzeari esker behin betiko bertsioa izateko testu berak berrogei aldiz garbira pasa beharrik ez dagoenez, nobelak gero eta luzeagoak dira».
|
|
|
–Ulertze? hori sarrera eta irteera dituen prozesu bat bezala
|
dakusat
. Informazioaren teorian, kutxa beltza?
|
|
|
ez dago kirol emanaldirik muntaiarik gabekorik, muntaia denbora errealean egiten dutela, hori da ezberdintasuna. 2006ko Futboleko Munduko Kopako finalean Zidanek Materazziri burukada ematen dionean, kolpe hori estadioko ikusleek
|
dakusate
lehenbizi, baina ez zuzenean: estadioko pantaila erraldoian ematen den lehen planoen errepikapen etengabean baizik!?
|
|
|
Errealitateko beste plano batzuetan ere
|
ikus
litezke fokatze filmiko honen aztarnak: hala nola, urbanista eta eszenografoek hiri kaskoetako eraikin esanguratsuak eta zubiak iluminatzeko duten moduan.
|
|
|
Gaur egun, gizarteak ez du poetarengandik deus espero, eta, are gutxiago da haren beldur. Ez dut apokaliptiko izan nahi, baina orube deslekutu baten gisa
|
dakusat
poesia. Ez dut apokaliptiko izan nahi, baina AEBetako ekialdeko kostan finkaturik dauden eta argindarrari eta autoei uko egiten dieten Amishen kultura zaharkituaren pare ikusten dut mundu globalean poesia.
|
|
|
Ez dut apokaliptiko izan nahi, baina orube deslekutu baten gisa dakusat poesia. Ez dut apokaliptiko izan nahi, baina AEBetako ekialdeko kostan finkaturik dauden eta argindarrari eta autoei uko egiten dieten Amishen kultura zaharkituaren pare
|
ikusten
dut mundu globalean poesia. Amishek ere betetzen dute funtzio bat, jakina, beste inork mantentzen ez duen ekosistema zahar bat bizirik mantentzekoa; funtzio anekdotikoa nahi bada, museistikoa beharbada?
|
|
|
Shorty aurretik zihoan, zaldiz eta bere lau astoei zartaka mugi zitezen; Aguereberry berriz atzerago, asto gainean. Panamint gailurretik distantzia gutxira, Petek itxura oneko tontor bat
|
ikusi
zuen, eta begirada bat ematera gelditzea erabaki zuen. Jo zuen lehen harkaitz puskak urre gordina zeukan!
|
|
|
Esan nion Shorty eta biok elkarrekin ginela aurkitu nuenean eta erdi bana egitea erabaki genuela. Garbi
|
ikusi
nuen ez zidala sinesten. Azkenean gogoratu nintzen Shortyk ez zekiela idazten eta haren izena nire letraz idatzia zegoela.
|
|
|
Baina sekula ez zen ezertxo ere erregistratu. Bere nortasun koloretsua da bere benetako urre meatzea, eta bere gaztelua
|
ikusteagatik
ken tzen dituen dolarra eta hamar zentaboak? –barre egin zuen Petek.
|
|
|
»Egun hartan, Ballaratera joateko utzi ondoren, astebetean edo ez nuen berriro
|
ikusi
. Inoiz baino aztoratuago azaldu zen.
|
|
|
Baina bizimodu lasaiegia da gazte batentzat. Petek inoiz ez dio kargu hartzen argien distira
|
ikusteko
premia sentitzen duenean.
|
|
|
Eskua sartu zuen azkar. Errifle ipurdi bat
|
ikusi
nuen. Nire 32a atera nuen.
|
|
|
Petek ezustean topatu zuen Panamint mendietara heldu berritan. Hain iruditu zitzaion berebizikoa, besteek ere
|
ikus
zezaten nahi izan zuen. Harainoko lehenengo bidea egin zuen pala eta pikotxarekin, eta zaindu ere berak zaindu du duela urte gutxi arte.
|
|
|
Beti izan du ametsa agian norbaitek leku hartan resort bat jartzeko aukera
|
ikusiko
duela. Badira urte osoan ura ematen duten iturriak oso urrutira joan gabe, eta hodi bitartez aise garraia liteke ura.
|
|
|
«Leku desertuetan egin ditudan miaketa guztietan, hiru gauza ez ditut sekula
|
ikusi
: galdutako meatzea berriro topatu duen gizona, kriskitin suge4 baten hozkagatik hildako baten oinordekoak, eta artzain erotu bat».5
|
|
|
Halako batean, seme txikia korrika batean sartu zen apirikuan eta nire ondoan eseri zen. Mutila beso bakarra zela
|
ikusi
nuen. Eta segundu bakar batean pentsatu nuen nolako ahaleginak egingo zituen mutilak beisbolean jolasteko, eta nolako keinua izan zuten gurasoek haurrarekin, beso bakarra izan eta, hala ere, beisbolean jolasteko nor zela sinetsarazi ziotenean.
|
|
|
Clareren semea ez zen besobakarra. Besoa bizkar atzean zuen jarria, horrexegatik ez nion
|
ikusi
. Ezkutuan zuen besoa eta beisboleko eskularrua, pilotarekin.
|
|
|
Ezkutuan zuen besoa eta beisboleko eskularrua, pilotarekin. Nik, lehen begiratuan, ez nizkion
|
ikusi
. Eta besoa ez ikuste horrek nire irudimenean hainbat sentimendu sortu zituen.
|
|
|
marka berriak sortu behar dira, ongi funtzionatzen dutenak mantenduz. Industria, aldiz, urtetan geldirik egon ondoren apurka apurka esnatzen ari den dinosauro gisara
|
ikusten
dut.
|
|
|
Baina, politika alde batera utzita, kale mailan ondorio praktikoa hauxe da: zuk
|
ikus
ditzakezu bi emakume elkarrekin solasean azokan bata katalanez mintzo eta bestea gaztelaniaz ihardesten. Ez dira dialektoak, elkarren ondoan garatu diren hizkuntza zeharo bestelakoak baizik, maiz bietako bat ezabatzen alferrik ahalegindu diren arren.
|
|
|
Edo nik ez nuen uste halakoa nintzenik, behintzat. Orain ez dut hain argi
|
ikusten
, ezen hasi bainintzen oso kartsu sentitzen nire hizkuntzarekiko atxikimendua. Nire barnean ordura arte inolaz ere nabaritu gabeko izaera borrokazalea kausitu nuen, kaskamotz eta elastikoz jantzita irudikatzen nituenen parekoa:
|
|
|
Makashi, piko, potososo, kantolo, seeposh, pur r rto, boliki. Behin saiatu nintzen gogokoen zituenak esanarazten, baina gelditu egin nintzen berrogeita hamargarrenera heldu eta irriz aurrera segitzen zuela
|
ikusi
nuenean.
|
|
|
Laster garbi
|
ikusi
nuen hizkuntzek askoz gehiago nahasten gaituztela helduok, umeak baino. Juliari ez datorkio nahasmena edo harridura hiru hizkuntza hitz egitetik, aitak bi baino ez erabiltzetik baizik.
|
|
|
Eman nuen hurrengo pausoa, zorabiatu antzean, aitortu behar? mundu osoa argi berri batez
|
ikustea
izan zen. Planeta honetan 166 herrialde, bost kontinente, bost ozeano edo sei bilioi biztanle ez ezik, 6.000 hizkuntza ere badira.
|
|
|
Sentikortasun hau ziur aski mintzaira bat baino gehiago dagoen lekuetan baizik ezin da aurkitu, edota hitz egiten den hizkuntzaren nagusitasuna hain erabateko eta begi bistako ez denetan. Ni neu ez nintzen honetaz ohartuko ez banu, une batez, etorkizunera begiratu eta ama hizkuntza arriskuan
|
ikusi
, eta neure burua erbestean, ene mintzaira arrotz eta baliogabea inork ulertzen ez zuen tokian.
|
|
|
Baina oraindik ez gara ausartzen ondorioak ateratzen. Haiek bien artean hitz egiteko zein hizkuntza aukeratzen duten
|
ikustea
adierazgarria izango da.
|
|
|
–
|
Ikusi
ahal dut bideo bat orduan? –Hizkuntzak jakinarazi zidan oraingoan neuri zegokidala auzia erabakitzea.
|
|
|
The Independent, Granta, The New Statesman, The Boston Globe eta El País Semanal agerkarietan argitaratu ditu lanak. 1996an JWP ekoiztetxea sortu zuen (www.jwproductions.tv), eta BBC, Arte, TV3 Cuatro, Al Jazeera eta beste hainbat telebistatan
|
ikusi
ahal izan diren dokumentalak egin ditu politikaz, arteaz eta kulturaz. Batzuk aipatzearren:
|
|
|
Hitzen atzetik nabil, hitzak ditut langai, eta pintoreak margoak konbinatzen dituen bezala, neuk ere halatsu egiten dut hitzekin. Ordu arte egundo elkar
|
ikusi
ez duten hitzak elkarrekin jartzeak ekar lezakeen efektua aztertzen dut. Denbora asko pasa dezaket esaldi baten barnean hiru silabako hitz bat baztertu eta bi silabako baten bila.
|
|
|
Oraindik ohean etzanda dagoela, hegaztien liburu hura
|
ikusten
hasten da.
|
|
|
–Berriz ere, enarak
|
ikusten
–Jantzi egin behar duzu, gosaldu, ikastolara joan?
|
|
|
Berak, berriz, txunditurik jarraitzen du tresnaren aurrean. Han barruan, garbigailuaren sabelean, sarritan
|
ikusten
du beraren niki horiak duen aingura urdina uretan dardarka, ezkutatzen eta agertzen, gorde gordeketan jolasean ari balitz bezala.
|
|
|
Telebista moduko ontzi hartan, amaren eta bere arropak nahasian
|
ikusten
ditu, eta horrek sentsazio berezia sortzen dio. Bat batean, isiltasuna.
|
|
|
Amaren ondora iritsi zenean, aski izan zen ukitu txiki bat sorbaldan. Ama erraz esnatu zen eta segundo batean iruditu zitzaion haserretu egiten zela semea han
|
ikusita
–
|
|
|
Gizonek ez omen zioten batere kasurik egin, neskekin zeuden encantados, baina berari ezta kasurik ere, emakumeak bakarrik entzuten omen zion atentzioarekin. Eta egun batzuk pasa, eta kalean
|
ikusi
zuen neska haietako bat, eta esan omen zion: « ¿ Qué?
|
|
|
Balio baldin bazuten, itzuliko ziren. Beraz, ez zituen sortu orduko grabatzen; gero, garbiago
|
ikusten
zituenean eta gogoratu nahi zituenean, orduan grabatzen zituen. Magnetofoia oso tresna inportantea izan zen beretzako.
|
|
|
Mikel pila bat ibili da txalupa horretan, lehenbizi arraunekin, pila bat, familiarekin, lagunekin. Ni igeri egiten ona nintzen, eta joaten nintzen gabarroira, eta bera etortzen zen txalupan
|
ikustera
nola botatzen nintzen uretara. «Karpa» eta «angel» egiten nuen, eta hor egoten zen bera.
|
|
|
Niretzako erabat ezezaguna, kontu hau. Aldiz, kotxearekin askotan
|
ikusi
zintuztedan.
|
|
|
B.A.: Nik uste dut Mikel Roy Hart en emanaldi batean
|
ikusi
nuela aurreneko aldiz eszenatokitik kanpo, Bilboko Arriagan.
|
|
|
M.B.: Mikel pozik gelditu zen Roy Hart
|
ikusita
! Badakizu, bera hasi zen lekeitioekin 1968an, eta Gernika, Lekeitio laugarrena egina zeukanean, 1972an?
|
|
|
Bada, halako batean Roy Hart Bilbora zetorrela jakin zuen. Ez dakit zeinek esango zion ahotsarekin oso lan interesantea egiten zuela Roy Hartek, eta joan zen
|
ikustera
. Zeharo inpresionatuta gelditu zen.
|
|
|
Beretzako inportantea izan zen. Gainera, sentidu batean animoa eman zion aurrera jarraitzeko,
|
ikustea
gauza arraro horiek beste batzuek ere egiten zituztela.
|
|
|
Nik oso ingeles gutxi nekien eta berak gutxiago. Tokiak
|
ikustera
joaten ginen. Esate baterako, Londreseko Dorrea ikustera, eta esaten zidan:
|
|
|
Tokiak ikustera joaten ginen. Esate baterako, Londreseko Dorrea
|
ikustera
, eta esaten zidan: galdetu eta esan mesedez esplikatzeko detaile askorekin dena, istorio osoa, eskatu, mesedez.
|
|
|
Gero ja joaten nintzenean Lekeitiora ulertu nuen hobeto eta nik ere disfrutatzen nuen pila bat. Guretzako, esate baterako, pelikula japoniar bat
|
ikustea
, pelikula on bat, eta entzutea ingelesez, guretzako fraude bat zen. Guk azpitituluekin ikusi nahi izaten genuen, jatorrizko bertsioan.
|
|
|
Guretzako, esate baterako, pelikula japoniar bat ikustea, pelikula on bat, eta entzutea ingelesez, guretzako fraude bat zen. Guk azpitituluekin
|
ikusi
nahi izaten genuen, jatorrizko bertsioan.
|
|
|
Orain oso ondo dago, eta esaten du beti: zer pozik egongo zen Mikel
|
ikusi
balu...
|
|
|
Orduan, Mikel artean txikia zenean, ez dakit ziur zenbat urte zituen, etorri zen Antonio Zabala, Gardatakoa, Donostiara, Mikelen etxera. Uste dut Urumea frontoian bazegoela oso partidu interesantea, eta ilusio handiarekin etorri zen hura
|
ikustera
Mikel txikia berarekin eramanez. Garai hartan Mikelek oso zaletasun handi bat zeukan.
|
|
|
Azkenean, Antoniok atera egin behar izan zuen partidutik bukaera
|
ikusi gabe
, eta pegamentua erostera joan zen Mikelek bere etxea buka zezan. Horregatik anaiak pegamin deitzen zion, goitizen horrekin deitzen zion.
|
|
|
Barruan beste mundu bat zeukan.
|
Ikusteko
eta entzuteko, ez dakit, pertzepzio berezi bat zeukan, eta batzuetan gelditzen zinen harrituta.
|
|
|
Urteak pasa ziren, eta esan zion Xabier Larralderi: grabatu behar dizkizut hiru kanta haiek, gogoratzen zara juerga hartan?, ba hango hiru nahi ditut;
|
ikusten
ditut kantutegietan publikatuta, baina zuen bertsioa askoz gehiago gustatu zitzaidan. Eta hiru kanta horiek ziren Kantuz, Gaztetasuna eta zahartasuna eta Lore sortu orduko.
|
|
|
Bat Harvardekoa bada, idazten duena idazten duela ere?, lana argitaratuko diote, seguru; baita lau txorakeria esaten badu ere. Aitzitik, morroia herrialdeko lehenengo hamar unibertsitatekoa ez bada, gorriak eta bi
|
ikusiko
ditu artikulua, eman dezagun, argitara diezaioten, lanak urrearen balioa badu ere. Orokortzen ari naiz, baina horixe da bene benetako errealitate akademikoa.
|
|
|
Hori esatearekin adierazi zuen, garbi, umea nintzelarik neuk kontu horretaz nekien guztia. Basque Hotelean jaten nuen, mendian artzain euskaldunak
|
ikusten
nituen, eta amama euskaldun bat nuen, baina ez nekien zer arraio zen euskalduna izatea.
|
|
|
Berriz jaiotzez gerotan, bihotz eta arima, kataroen edo higanoten izaera eta fedea izan nahi nituzke, edo jende zintzoa izutzen duen beste norbaitena, eta tiroz josia hil, eta kartzela eta jazarpena jasan, haiek Jainkoa
|
ikusiko
baitute. Izan ere, ez dut eskuaz edo erraiez edo azazkalez sinesmen suhar eta erregarriari heltzeko zoriona, existentzia inarrosten duen fedea izatekoa, bizitza katramilaturik ehuntzeko ardatz ezin aldatuzkoa, odolaren ibiliari, begietan begiratzeari eta bost zentzumenen presentzia biziari indarra eta zentzua ematen dien ideia.
|
|
|
Izan ere, ez dut eskuaz edo erraiez edo azazkalez sinesmen suhar eta erregarriari heltzeko zoriona, existentzia inarrosten duen fedea izatekoa, bizitza katramilaturik ehuntzeko ardatz ezin aldatuzkoa, odolaren ibiliari, begietan begiratzeari eta bost zentzumenen presentzia biziari indarra eta zentzua ematen dien ideia. Horregatik, benerazioz, harriduraz eta inbidiaz begiratzen diet haluzinatuei, dagoeneko
|
ikusi
eta segurtasunez beren bidea zein den badakiten zoroei. Pentsatzeko ohitura txar eta zorigaiztokoak erasoturik, nire jatorrizko egoera basatia da.
|
|
|
Iaz, Sweet Promised Land liburuaren kritika egiten zuen artikulu bat irakurri nuenean, ez nuen imajinatu nola erantzungo zuen aitonak, nola estutuko zituen bekainak beherantz defentsiban. Horren ordez, paperak eta gutun azalak
|
ikusi
nituen bere gain bilgarriko eskritorioaren ertzetatik gainezka, eta obsidiana printza beltz bat haren konpartimentu batean. Norbaitek izeba Kristinez galdetzen badit, ez dut bere sendagile bulegoan irudikatzen, minez edo beldurturik edo bakarti dagoen gaixo bat kontsolatu nahian, nahiz horiek izan egunero egiten dituen gauzak.
|
|
|
Aitona amonen etxean pasatutako asteburuetan beti hartzen genuen tarte bat salbia eta purshia sastraka artean ibiltzeko, begiak lurrean josita, lur horizta arakatzen beira itxurako obsidiana printzen, punta hautsien edota agian gezi buru osoren baten bila. Aitatxik1 punta perfektua topatu zuen egunean, jadanik adineko gizona zela, gure aita haren aurretik zihoan, eta desertuko lurrera izpi bat botatzen
|
ikusi
nuen. Aitatxi gure aitak gezi burua erortzen utzitako tokitik pasatu zen, eta aurrera jarraitu.
|
|
|
harri leun bat poltsikoan, sakelako labana bat bakeroetatik zintzilik. Guk ere, gure aita amek eta gure aitona amonek bezala, bildu egiten ditugu objektu horiek, aldean eramaten ditugu, eta gure hurbilekoek
|
ikustea
eta ulertzea eta zaintzea espero dugu.
|
|
|
Hain zuzen, liburuan pixka bat aurrerago eginez, Laxaltek azalduko digu nola aitari, Dominiqueri, Nevadako Sierran igaro zituen lehen egunak zinez gogorrak egin zitzaizkion, hango orografiak, arras idorra berau? Euskal Herrikoarekin batere zerikusirik ez zuelako; nola, agertokiaren zailtasunak zirela medio, artzainik trebatuenak ere ezgai
|
ikusten
zuen bere burua. Nevadako mendietan pasatako lehen egunetan, esaten du Dominiquek, negar egin zuen.
|
|
|
Bestetik, Dominique ez da garai bateko sasoi oneko gaztea eta Laxalt narratzailea beldur da ez ote den hau gorputzak hain bidaia luzea egiten utziko dion azken aldia. Gainera, Zuberoan den bere arrebetako bat gaixorik dago, eta hark neba
|
ikusi
nahi du hil baino lehen. (106)
|
|
|
Hasiera batean, idazleari zaila egiten zaio aitaren bidaiarekiko erresistentzia ulertzea. Izan ere, poza eman lioke familia berriro
|
ikusteko
aukera izateak. Baina Dominiquek ez omen dirudi erabat kontentu.
|
|
|
Dislokazioa edo deslekukotasuna da, hain zuzen, SPL azpimarratzera datorrena. Dominique bere antzeko esperientziak izan dituztenekin «sintonizatzeko» gai da; aitzitik, zaila egiten zaio Euskal Herrian utzitako familia berriro
|
ikustea
. Zailtasun horren arrazoia ez da, jaioterrian jatetxe baten jabe den Mauricek esaten duen bezala, Dominiqueren modukoek aberriarekikoak bukatu nahi izan zituztela lurralde «berriak» eskaintzen zizkien abantailak ikusterakoan (107).
|
|
|
Dominique bere antzeko esperientziak izan dituztenekin «sintonizatzeko» gai da; aitzitik, zaila egiten zaio Euskal Herrian utzitako familia berriro ikustea. Zailtasun horren arrazoia ez da, jaioterrian jatetxe baten jabe den Mauricek esaten duen bezala, Dominiqueren modukoek aberriarekikoak bukatu nahi izan zituztela lurralde «berriak» eskaintzen zizkien abantailak
|
ikusterakoan
(107). Hots, «asimilazioa» ez da, batzuek proposatu duten bezala, Dominiquek duen «arazoa».
|
|
|
Nire bizitza oraindik labur honetan, balio izan didan ikasbideetariko bat adierazi nahi dizuet ondoren, zuei ere, begien ikusmenarekin
|
ikusten
duzuenoi ere, balio izango dizuelakoan.
|
|
|
Aurpegiko bi perlekin
|
ikus
dezakezuenok itsuon begiak izan behar duzue. Eta, alderantziz, beste zentzumenen indar handiagoa dugunok zuen belarri, aire eta bizitzaren nondik norakoen hizkuntzaren itzultzaile izan behar dugu.
|
|
|
XXI. mende honetan begiekin ez
|
ikustea
orain dela bi mende baino errazagoa da izatez. Hala ere, oraindik itsuok itsaso zabalean laino dagoenean bezala bizi gara, gaur egungo gizarteak batzuetan hala lainotzen du-eta gure mundua.
|
|
|
Horietako askotan gorilek eta tximuek mimikaz edo errepikapenak erabiliz platanoak jaten edota zuhaitzetara igotzen ikasten dutela erakutsi digute. Badakigu denok gauza berriak ikasteko lehenengo ikusi, eta gero errepikatu egin behar dituztela, baina telebistaren aurrean irribarre bat ezpainetan dugula, tximuen tximukeriak
|
ikusten
ditugunean, detaile horretan ez dugu erreparatzen, gauza jakin bat bezala prozesatzen du gure buruak.
|
|
|
Itsuon kasuan, mimika edo errepikapena ez da gauza jakina, guk
|
ikusi
ezin ditugun mugimenduak ezin ditugulako errepikatu eta horrela buruz ikasi. Horrek zailtasun asko ekartzen dizkigu gure eguneroko bizitzara.
|
|
|
Adibide gisa sukaldaritzaren zailtasunak aipatuko ditut. Den dena egiteko, begiak erabiltzen dituzue begietatik
|
ikus
dezakezuenok, bai kantitateak begiz neurtzeko, bai suarekin ez erretzeko, bai barazkiak neurri eta forma berean mozteko, bai olioaren berotasun punttu zehatza jartzeko zerbait frijitzerako orduan. Milaka eta milaka adibide daude.
|
|
|
–Bata, nire esperientziaz baliatuz egokiena eta pozgarriena deritzodana, besteenganako edukiko zenuteketen jokabidea
|
ikusi
ezin duen pertsonarekin izatea litzateke, hau da, normal tratatzea, laguntzen saiatzea, baina ez pena ematen dizuelako, zuek bezalakoa delako baizik.
|
|
|
Gure museoetako margolanak
|
ikusteko
gaitasunarekin jaio zaretenon modura, guk ere ikasi, lan egin, eskiatu, zaldian ibili, bizikletaz ibil gaitezke.
|
|
|
Irakurri, braille sistema erabiliz irakurtzen dugu. Eskuak dira gure begiak, eta pantailarik gabeko ordenagailu txiki batzuk erabiltzen ditugu apunteak hartzeko, baina zuek erabiltzen dituzuenak bezalako ordenagailu «normalak» erabil ditzakegu, zuek begiekin
|
ikusten
duzuena guri «Galaxien Guda» filmean ateratzen zen «R2d2» robotaren antzeko ahotsa duen ahots sintetizadoreak adierazten baitigu. Hori erabiltzen dugu pantaila ikusteko.
|
|
|
Eskuak dira gure begiak, eta pantailarik gabeko ordenagailu txiki batzuk erabiltzen ditugu apunteak hartzeko, baina zuek erabiltzen dituzuenak bezalako ordenagailu «normalak» erabil ditzakegu, zuek begiekin ikusten duzuena guri «Galaxien Guda» filmean ateratzen zen «R2d2» robotaren antzeko ahotsa duen ahots sintetizadoreak adierazten baitigu. Hori erabiltzen dugu pantaila
|
ikusteko
.
|
|
|
non dagoen itsasoa, marea gorantz edo beherantz doan, haizeak zer esan nahi digun, laino edo eguzkitsu dagoen eguna, olatuek arroken kontra jotzen duten ala ez? Sentipen, bizipen horiek guztiak
|
ikusi
egin ditzakegu begiak bagenitu bezala, edo hobeki esango nuke, duda zipitzik gabe. Ikusmenarekin jaiotzeko suertea izan duzuenok, batzuetan beste sentipen guztiak dituzue, baina existituko ez balira bezala bizi zarete, naturak zerbaitetarako eman dizkigula kontuan izan gabe.
|