|
2010
|
|
|
Severo Altubek lexiko garbia erabiltzera baino joskera ona, euskarari dagokiona, erabiltzera jarri nahi zituen euskal idazleak. Erderismos liburuan agertu zituen ideia
|
horiek
eta, bide batez, euskal hitz garbiak erabiliz, erdal kutsuko testuak osatzea salatzen zuen. Oihartzun handia izan zuen horrek.
|
|
|
Augustinen orduko lexikoaren zerrendatxoa ere badakar, horko hitz asko eta asko garai hartan erabiltzen ziren neologismoak baitziren.
|
Horietako
batzuek bidea egin dute eta euskaldun guztion lexikoaren ondare bihurtu dira.
|
|
|
dio Andres Urrutia euskaltzainburuak Ana Urkizak idatzitako Augustinen biografia liburuaren atarikoan. Bi bi
|
horiek
, jakina, Augustin Zubikarai bera eta Ana Urkiza dira kasu honetan. Nik bi horien izenei hirugarren bat gehituko diet:
|
|
|
Bi bi horiek, jakina, Augustin Zubikarai bera eta Ana Urkiza dira kasu honetan. Nik bi
|
horien
izenei hirugarren bat gehituko diet: Julen Urkizarena.
|
|
|
Esaterako, Eusko Ikaskuntzaren eta Euskaltzaindiaren sorrera. Bi erakunde
|
horiekin
kontrastean bezala, hau dio ondoren: Hala ere, eta oraindik 1918an, eskoletan, ume euskaldunen mihiak mututzeko eraztun salatariak erabiltzen ziren.Urte horretan, 1918an, Kirikiñok Abarrak liburua idatzi zuen, herriak egunero erabili ohi zuen euskaran idatzia.
|
|
|
Augustinen biografiaren idazleak haren bizitzaren, ibilbidearen oinarri izango ziren bost zutabe aipatzen dizkigu: albistearekiko edo berrikuntzarekiko grina, ohiturak ezagutu eta gordetzeko ahalegina, eliz betekizunekiko gogoa, irakurzaletasun asegaitza eta itsasoarekiko lilura.Txiki txikitatik jaso omen zituen
|
horiek
Augustinek.
|
|
|
Kultura arloan baziren garai honetan ereduak eta gidari onak, herria eraikitzeko euskaran eta literaturan tresna guztiz baliagarria ikusi zutenak;
|
horietako
bat zen Jose Ariztimuño. Aitzol?. Honek El Día egunkari elebiduna, EAJren organo ofiziosoa, abian jartzea lortu zuen.
|
|
|
Honek El Día egunkari elebiduna, EAJren organo ofiziosoa, abian jartzea lortu zuen. Goian aipatutako idazle
|
horiek
eta Augustinek egunkari hartarako Ondarroako kronikak idazten zituzten. –Underwood?
|
|
|
Ni neu ez noa han eta hemen esan diran gauzak aipatzera eta gitxiago oraindino iritzi
|
horreek
eztabaidatzera. Egia da, Elizan gotzainak aukeratzeko beste bide batzuk be erabili izan dirala.
|
|
|
Jose Mª Auzmendi urtetan izan zen Administrazio Kontseiluko Idazkaria. Bada, urte
|
horietan
denetan ETAren komisario bat izan zen beti Administrazio Kontseiluaren bileretan. Bada, Auzmendi jaunak inoiz ez du presentzia horretaz ezer esan, ez ta protestarik egin ere.
|
|
|
Idazteko eskatu dit, eta nik baietz erantzun. Zein eginkizun ederra egin dezakedana holako pertsonekin, batez ere kartzelan dauden
|
horiekin
! Berriro ere frogatu ahal izan dut pertsonekin tratatzeko, sortu?
|
|
|
Berriro ere frogatu ahal izan dut pertsonekin tratatzeko, sortu? naizela, jota dauden
|
horiei
laguntzeko, heldua, nagoela.
|
|
|
Guk lantto honetan 1870ko Sallaberriren ahapaldi argitaragabeak edo zentsuratuak emango ditugu batez ere. Ahapaldi
|
horiezaz
gainera, bestalde, interesgarria den beste eredu bat ere eman asmo dugu, Chambra kahierrekoa. Argitara gabeko eredu bat eta osorik argitara ez den Sallaberriren eredu zoragarria emango ditugu, beraz, artikulu honetan.
|
|
|
6. Hemen meheago irun daiteke. Argitasun
|
horiek
n nahi dituenak jo beza aipatu dugun Haritschelharren tesi lanera.. Mundian den ederrena, kantuan ere berdin berdin dator.
|
|
|
12. Puntu suspentsiboen kasua konplexuago ere izan daiteke., arrazoi nagusia Haritschelharrek aipatu duena bada ere. Guk esku artean dugun eskuidatzian zazpigarren eta bederatzigarren ahapaldien ondoan lerro bakarreko eten puntuak jartzen ditu eta ez dakigu zertarako diren eten puntu
|
horiek
.
|
|
|
Zergatik, baina, landatu ditugu zehazki
|
horiek
eta ez beste batzuk. Irizpide batzuen arabera aukeratu ditugu zuhaitzok.
|
|
|
Arboretumeko gure landaketa lekua haritzen artean dagoen soilune bat da. Euskaldunontzat sakratua izan zen zuhaitz
|
horiez
inguraturiko seaskan,, mintegian, esatea aproposago litzateke landareetaz ari baikara, landatuko ditugu gure ospakizunaren muina diren zuhaitzak.
|
|
|
esatera mugatu ginen. Horrelakoak dira Buddleja davidii, Acer davidii... eta
|
horien artean
guk landatu ditugun Pinus armandii (Daviden pinua izenez ezagutzen dena) eta Davidia involucrata.
|
|
|
Lektore atentoa ohartuko da bekatuak hartzen ditudala hipotesitzat (zekenkeria, alferkeria, harrokeria?) nire historiaren filosofia diferenteak egiteko, eta historiaren filosofia
|
horietan
oinarritzen naizela gero nire zientzia politikoa egiteko. Zientzia bat, etika bezala, praktikoa dena, etorkizun dena indeterminatua baita.
|
|
|
Beraz, hiru privazio mota hartu ditut hipotesitzat, adibide bezala, lehena ekonomikoa (eta marxismotik haratago joan naiz nire argumentazioan, eta daukat ezen hobeto esplikatzen dudala historia, batez ere formazio klasisten historiaren jatorria ipiniz basamortuetako kulturetan), bigarrena, alferkeria (eta hor sakondu nahi duenak badu historiaren filosofo musulman bat, Ibn Jaldun), eta hirugarrena harrokeria (lehen bekatua dena, eta esplikatzen duena fenomeno universal bat, hierarkiak egiteko joera, batzuetan, askotan ere, arrazismoraino ere joan delarik, degeneratu delarik)? eta
|
horiek
suposatuz direla historiaren eragileak nire historiaren filosofiak, oso simpleak, burutu ditut, larregi zabaldu gabe nire hizpìdea, eta ikasten dut ezen badagoela zertan lan egin horiek eta beste guztiak, kombatitzeko, nahiz eta privazio jatorrizko bat dugun, eta horregatik utopiarik ezinezkoa den, baina bai, bada posible aurreratzea, eta posible baldin bada orduan obligazioa ere bada. Eta atzera egitea ere posibilitate bat da (esan dezadan egia).
|
|
|
Beraz, hiru privazio mota hartu ditut hipotesitzat, adibide bezala, lehena ekonomikoa (eta marxismotik haratago joan naiz nire argumentazioan, eta daukat ezen hobeto esplikatzen dudala historia, batez ere formazio klasisten historiaren jatorria ipiniz basamortuetako kulturetan), bigarrena, alferkeria (eta hor sakondu nahi duenak badu historiaren filosofo musulman bat, Ibn Jaldun), eta hirugarrena harrokeria (lehen bekatua dena, eta esplikatzen duena fenomeno universal bat, hierarkiak egiteko joera, batzuetan, askotan ere, arrazismoraino ere joan delarik, degeneratu delarik)? eta horiek suposatuz direla historiaren eragileak nire historiaren filosofiak, oso simpleak, burutu ditut, larregi zabaldu gabe nire hizpìdea, eta ikasten dut ezen badagoela zertan lan egin
|
horiek
eta beste guztiak, kombatitzeko, nahiz eta privazio jatorrizko bat dugun, eta horregatik utopiarik ezinezkoa den, baina bai, bada posible aurreratzea, eta posible baldin bada orduan obligazioa ere bada. Eta atzera egitea ere posibilitate bat da (esan dezadan egia).
|
|
|
historian izan dituen bizikizun dramatikoen ondoren, sakontasun eta indar barria asmatzen dira eurakan. Kulturari buruz, sortaldeko
|
horreek
guretzat zarratuak dirala, ez dirala ezagutzen euren sentipen eta pentsakeretan esaten da. Baliteke holako zerbait izatea, kultura diferentea diranez, eta gure gizarteagaz historian zehar esperientzia bidegabekoak eta gogorrak izan dituelako.
|
|
|
Bat bateko bertsogintzan (lagun arteko bertsoak, familia giroan kantatutakoak...) jardun ohi duen arren, Arriola ez da izan plazaz plaza kantari dabiltzan
|
horietakoa
. Bertsolari izena bertso sorta idatziek eman diote Jose Manuel Arriolari, bertso jarriei esker lortu zuen bertso jartzaile ospea.
|
|
|
Urte luzetako bertso lana eskertuz, 1994ko urtarrilaren 23an, Bertsolari Egunean, bederatzi bertso jartzaile omendu zituen Bertsolari Elkarteak Donostian, eta gerra osteko bederatzi kultur langile
|
horien artean
han zegoen Arrasateko kalezaina ere. Hona hemen omenduen zerrenda:
|
|
|
–Bertso idatzietan garai emankorra eta diztiratsua izan zan ura? diosku Zavalak, protagonista
|
horien
zerrenda eginez: Manuel Matxain, Inozentzio Olea, Sebastian Salaberria, Jesus Lete Ibai-ertz, Gillermo Albizu, Jose Aierbe, Marzelino Manterola, Joxe Mari Arrieta, Joxe Mari Lertxundi, Jose Manuel Arriola...
|
|
|
Ramon Artolaren Sagardoaren graziya (1961) liburuarekin eman zion hasiera Aita Zavalak Auspoabildumari; eta berrogeita zortzi urte geroago, Jose Manuel Arriolaren liburuarekin, hirurehun eta hamabigarren katebegia erantsi zion kultur kate luze bezain emankorrari Leire mendikatearen magalean bizi zen herri literaturaren maitaleak. Hauspo txikitxo horiek guztiek bizitu izan dute Auspoa ren kultur sua; eta, neurri handi baten, hauspo apal
|
horiei esker
iraun ahal izan du herri literaturaren txingartzak bizirik.
|
|
|
euskalduna eta artista. Hala eta guztiz ere, ez dut aitzin-solas hau bukatu nahi, Abitxuren bestelako aldeak aipatu gabe, lehen aipatu ditudan fazeta publiko
|
horiek
guztiez gain, badaudelako pertsonalagoak, pribatuagoak, diren beste batzuk, agian sakonagoak, garrantzitsuagoak direnak. Abitxu euskalduna eta artista izateaz gain, pertsona, laguna eta adiskidea delako.
|
|
|
Bertan biziki jende interesgarria ezagutu nuen.
|
Horietako
bat elkarteko arduraduna zen Xabier Soubelet ziburutarra.
|
|
|
Haurtzaroan eta gaztaroan, amaren aldeko familiaren sentimendu abertzale sutsuak bere euskalduntasuna eta bere abertzaletasuna suspertu eta bideratu zituen betiko. 1976tik aitzina Iparraldean jazotako gertaera sozio-politikoek sentimendu
|
horiek
areagotu zizkioten. Hauxe dena, hagitz argi azaltzen zaigu iaz, hau da, 2007 urtean, Maiatz argitaletxearen eskutik, kaleratu zuen Oroitzirriakizeneko liburu ederreko pasarte biografikoetan.
|
|
|
Hau da, hemen eta han euskalduna. Bestaldetik, bizikera berezi
|
horiek
hiru hizkuntzen jabe izatera eraman dute, eta euskaraz gain, frantsesez eta espainolez ere ederki mintzatzen da. Euskal Herria izan da beti bere etxe naturala, bere habia eta baita bere aberria ere.
|
|
|
Idazteko duen joera emankor horren fruitu dira egin dituen ipuin, saiakera, abesti eta olerki ugariak.
|
Horietako
asko Maiatz en eta Hatsaren Poesia n kaleratu ditu. 2007an, lehen aipatu dudan Oroitzirriakliburu zirraragarria kaleratu zuen Maiatz en eskutik, eta 2008an bi liburu eman zituen argitara:
|
|
|
Egoera jakin batzuetan txandatu egiten dira hiztunak. Txanda
|
horien
egiturei deitzen zaie elkarreraginezko rutinak. Esaterako, telefonoan, telebistako elkarrizketetan, bazkalosteko barriketetan?
|
|
|
Orain arte esaten gabiltzanak jatorrizko hiztunen mintzamenaren funtzionamenduan oinarritzen dira. Guretzat, baina,
|
horiek
ikasteaz gainera, oso jakingarria da hizkuntza ikasi duten ikasleek eurek dituzten komunikazio estrategiak ezagutzea, horien bidez gainditzen baitituzte zailtasunak:
|
|
|
Orain arte esaten gabiltzanak jatorrizko hiztunen mintzamenaren funtzionamenduan oinarritzen dira. Guretzat, baina, horiek ikasteaz gainera, oso jakingarria da hizkuntza ikasi duten ikasleek eurek dituzten komunikazio estrategiak ezagutzea,
|
horien bidez
gainditzen baitituzte zailtasunak:
|
|
|
Hala deritzegu ordezko zerbaiten bila edo asmatzen dabilenean mezua ulergarri egiteko, esan beharrekoa beste era batera moldatzen duenean.
|
Horietan
sartzen ditugu:
|
|
|
Gaurko talaiatik begiratuta, harrigarri egiten zaigu ikustea, hurrengo urtean, 1936an, txapela irabaziko duen Txirrita bertsolaria, ordurako mito bat zena, lehenengo lau
|
horien artean
ez ikustea21 Era berean, azpimarratzeko modukoa da bertsolari bizkaitarren inguruan agertzen den aipamen urritasuna. Izan ere, Joseba Zubimendik Yakintzaaldizkarian eta Bertsolari Guduak liburuan jasotzen dituen 45 bertsoetatik bakarra da bizkaitar bertsolariei dagokiena:
|
|
|
Aita Zavalaren liburua 1964an argitaratu bazen ere, berak esaten digunez, 1963ko maiatzean Donostiako EUTGn emaniko hitzaldi batzuetan oinarritzen da argitalpena. Azken datu
|
horiek
kontuan hartzen baditugu, 84 urte inguru izango zituen orduan urduliztarrak.
|
|
|
Baina soilik oparotasunean konpontzen ahal da zekenkeriaren arazo etiko politikoa, izanik oparatusuna bilatzen duen sozialismoa horren soluzioa. Sozialismo horrek ez badu ere zertan jabego pribatuaren inguruko legedia ezereztatu, eta permititu ere dezake jabego pribatua, merkatu ekonomia, ezten bezalako bat baitaitezke legearen barruan lan egiteko gogoa edukitzeko (etorkizun batean, joera birbanatzailearen bidean bagoaz, jakina, kontzeptu
|
horiek
aberastuak izan daitezke definizio zehatzagoekin, baina etorkizun dena ez dakigu zein izango den, beraz, gero gerokoa). Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko lanaren alde, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu.
|
|
|
Alde horretatik, Patxi Uribarren Aramaioko arabarra euskaltzain oso proposatu genuenean, faktore
|
horiek
ere kontuan izan genituen.
|
|
|
Beraz, gogora ekar dezagun edozein hizkuntzak, bizirik iraun ahal izateko, ezinbestekoak dituela lurraldea eta gutxieneko hiztun kopurua. Faktore bi
|
horiek
baldintzatzen dute bere ibilbide historikoa. Honetan, adibiderik argiena, latinarena dugu.
|
|
|
Bestalde, psikologiak diosku pertsonon izaera, zeharo taxututa edota finkatuta geratzen dela, hainbatean, sei, zazpi edo zortzi urte bete orduko. Hau da, bizitzako lehen urte
|
horietan
jartzen ditugula gure geroko norabideen oinarriak. Adin horretan bideratuta geratzen omen da, gure nortasuna.
|
|
|
Adin horretan bideratuta geratzen omen da, gure nortasuna. Hortik, txiki txikitako urte
|
horiek
duten garrantzia!
|
|
|
–Urte
|
horiek
, bizitza osorako markatu nindutela uste dut. Euskara erabiltzeaz gainera, euskaldun izaten ere ikasi nuen.
|
|
|
–bertsugintzan, euskalkien arazoa hain handia izanik, erreski asma bederen dezakegu arazo hori izan ez balitz beharbada gehiago ere zukeela Matxinek... Bainan, bego hortan gure sendimendukeria? 64 Hegoalde honetan ere, bazegoen arazo
|
horiekiko
sentsibilitatea. Hona hemen Aitzolen iritzia:
|
|
|
Gizon ttikia genuen Matxin, isila eta lasaia, baina barneko bizitza sakonarekin: . Egiten zituen gogoeta
|
horiek
agertzen ziren bertsuak kantatzen zituelarik? 9 Mayi Etchegaray senpertarrak honela deskribatzen du bertsolaria: –Arraroa zen, gizon pullit bat zen, arras airosa, maitia zen gaixoa!? 10 Aita Lafittek aitortzen digunez, lehen gerla garaiko bertsolarien artean Matxin zuen gogokoen11 Zeruko Argia aldizkariaren 600 zenbakian12, honela deskribatzen zigun Lafittek Senpereko bertsolaria:
|
|
|
joan zait lana, joan zait loa, nehon ez dut pakerik, amodiozko kantua. Bitxikeria aurkitu izan dut hemezortzi mendeko eliza kantu bat hitz
|
hoiekin
berekin hasten zena. Matxinek maiz aire hori bazerabilan bere bertsoetan.
|
|
|
Ez zekien idazten ez irakurtzen, baina bertsoa maite zuen. Bi ahizpa
|
horien
bataioa egin zen eta delako osaba hark erran zion amari: To, haur horiek bataiatzean behar dinagu Matxini ekarrarazi bertsoen emateko!
|
|
|
Bi ahizpa horien bataioa egin zen eta delako osaba hark erran zion amari: To, haur
|
horiek
bataiatzean behar dinagu Matxini ekarrarazi bertsoen emateko! Amak Matxinen aditzea bazuen, baina ez zuen ezagutzen.
|
|
|
VIIIEtsenplu har dezagun zentzuan garenakIkusirik munduan diren xangrinakUmilia gaitezen Jainkoari denakOfreituz gu baitan diren bihotz minakHemen gaizki inakBai justu direnakPlazer eta penakPasatzen tugunakJainkoak jujaturen tik
|
horiek
denak.
|
|
|
(Herria, 1.857,, 5 or.). Larrekok ere, gaztetxoa zela ezagutu zuen Matxin, eta honek ere Ganixekin gogoratzen du: . Bertzaldi batez entzun ginuen Ganixekin Ehaltzean/ Irri karkailaz lehertzen ginen
|
hoik
pertsua finitzean? (Herria, 1.858,, 5 or.).
|
|
|
Matxinek, fededun zintzoa izanagatik, ez du erlijioa erabiliko bere arrazoiak indartzeko; azken bertsoan, hori bai, Jainkoa ipiniko du gerla egitada guztien juje: . Jainkoak jujaturen tik
|
horiek
denak?. Izpiritu gerlaria ausente dago Matxinen bertsoetan:
|
|
|
Eta patriotismoaren gainetik, justizia aldarrikatuko du senpertarrak behin eta berriz, pobreen sufrimenduei esker egiten baitute gora askok eta askok: . Haundiak ari dira ttikiak manatzen/ Pobrearen indarrez galonez altxatzen/ Ohorez haunditzen/ Mirailez beztitzen/ Diruaren biltzen/ Intresen doblatzen/ Gu
|
horien
manutik elgarren hiltzen?. Badago aldea, zinez, Barbier eta Matxinen bertsoen artean!
|
|
|
AberatsetarikAinitzak segurikUrrun dituk sutikDiruaren gatik81Gu hemen hiltzen
|
hoien
manuen gatik.
|
|
|
VIzpiritu duenak errex du pentsatzenGure diferentzia zonbatekoa denHaundiak ari dira ttikiak manatzenPobrearen indarrez galonez altxatzenOhorez haunditzenMirailez beztitzenDiruaren biltzenIntresen doblatzenGu
|
horien
manutik elgarren hiltzen.
|
|
|
Orobat erdiakBeltzez estaliakOdolez betiakInozent trixtiakZonbait alferren gatik
|
hoiek
guziak.
|
|
|
Matxini buruzko aipamen
|
horiek
–gehienak, txertatuta agertzen dira Beaupérinek, 1996 urtean, Parisen, emandako beste hitzaldi baten:. Le style, c' est l' homme... contribution du style oral à la formation de l' homme? 90 Ikusten dugunez, Txirritaren kasuan bezala, Matxinen aipamenak ere, beste laurogei urtian izan dira; baina, kasuon, Pariseko partian.
|
|
|
Guzti horretan familia bizitzak eta udaleko bizitzak duen eragina ere nabarmena denez, gune
|
horiek
ere kontuan hartu ditugu euskararen aldeko plangintzak egiterakoan. Hain zuzen ere, gune bi horietatik kanpo nekez bideratu daitekeelako euskararen etorkizuna.
|
|
|
Guzti horretan familia bizitzak eta udaleko bizitzak duen eragina ere nabarmena denez, gune horiek ere kontuan hartu ditugu euskararen aldeko plangintzak egiterakoan. Hain zuzen ere, gune bi
|
horietatik kanpo
nekez bideratu daitekeelako euskararen etorkizuna.
|
|
|
Honetaz, batez ere gazteek hain denbora gutxi egiten dutela ikastetxean gogoan izanik, beste hizkuntza politika bat egitera jo dugu, gazte
|
horiek
ikastetxean euskara ikasi ala, erabiltzeko aukerak izan ditzaten.
|
|
|
Era berean, eta hizkuntzen erabilera sozialari loturik, hizkuntza hegemonikoek ez dute euren abiada moteltzen; aitzitik, bizkortu eta bizkortu ari dira, eta gurearen tamainako hizkuntzek egunerokoa dute bizirik irauteko ahalegina egin beharra.
|
Horiek
hala, eta jakinik harremanak beti hizkuntzaren batean egiten direla, bizkor ondoriozta daiteke ez dela euskararen egoera normalduko gizarte bizitza euskaldundu gabe. Euskarak funtzio guztiak berreskuratu behar ditu, euskarak ez baitu etorkizunik izango erabiltzen ez bada.
|
|
|
Beraz, nahi izanez gero, badugu liburuxka
|
horietan
ekarpenik eta gogoan hartzekorik ugari.
|
|
|
Etorkizuna gazteen esku izango dugunez, kezkarik eta egonezinik handiena gazte
|
horiek
, itxura batean, euskarari bizkar egiten ari direla ikusteak sortzen digu. Egin eginean ere, zenbait alorretan, euskararenean ere bai, hain jantzia dugun gazteria euskararen erabileratik aldentzen ari dela ikusteak edo, behinik behin, hala gertatzen ari dela susmatzeak jota uzten gaitu, bizitzan zehar euskararen alde jo eta ke lanean jardun izan dugunok.
|
|
|
Euskaltzaindiak Unesco Etxearekin lankidetzan antolatutako XV. Jagon Jardunaldi
|
horietan
hainbat alor aurkeztu ziren eta eztabaidatu. Programazio oso trinkoa izan genuen.
|
|
|
Jardun guzti horiek euskaraz eskaintzea lortu da, aparteko egintzak (barnetegiak eta abar) abian jarri aurretik. Egintza
|
horien
ardura hartzen duten enpresei zerbitzua euskaraz eskaintzea eskatu behar zaie. Eta talde egokia dagoenean euskara hutsean gauzatzeko bideak abian jarri.
|
|
|
Ematen du, beste aldetik, ezen filosofo katolikoak desagertuak direla. Badirudi etsita daudela, lerrotuta ere, filosofia ospe handiko
|
horien aurrean
. Eta ez da harritzekoa errepasatzen bada filosofiaren historia, hainbeste dira falazietan eroriak ezen beldurra ere ematen du ezer errateak.
|
|
|
Baina Kantek, eta jarraitu diotenek bide hortatik, eurek egina oso ondo teorizatua dagoena terminologiaren esparruan batez ere, Kantek ez zuen kontuan hartu, zentratuz pertsonaia historikoa ere den Jesusen biografian, Kantek ez zuen kontuan hartu gertatu izan diren gertakizun batzuk, eta
|
horiek
dira Jesusek egiten zituen signoak. Eta signoek amankomunean dute eskema hauxe (modu errezean argitzeko):
|
|
|
Nik orain oroitzen naiz san Pabloren erran bat non zioen Jainkoak humilak ere aukeratzen dituela, eroak ere, inor harrotu ez dadin Haren aurrean. Baina nik aukeratu dudan fedebidea, dirudienez, ez da eskriturista
|
horien
gustokoa, bistan dago, haiek, niretzat, fede motivo argi bat deuseztatzen ari dira, nola egongo dira nirekin nik euren argumentazio ilustratu, arrazoizkoak, hankaz gora jartzen baditut?.
|
|
|
Beste pasajeak dakusate direla intentzio teologikoarekin eginak, ez dira beraz testimonioak, beste pasaje bat diote gezurra dela Jesusek esan zuela hori (hau da Bera dela bidea, egia eta bizia), eta hola. Eta nik behin galdetu nion bati ea zer tendentzia zegoen estudio
|
horietan
, akaso ebangelio kanonikoak besteen mailara ekartzea?, apocrifoen mailara?. Hori oso larria litzateke.
|
|
|
Laburbilduta honela teorizatzen dut: badirudi, ikusi dudanari erreparatuta, Elizako eskrituristek Historia Sakratua irakurtzerakoan aurkitzen dutela errevelazioa datorrela lagunduta seinaleekin, baina seinala
|
horiek
ez datoz bat arrazoi naturalarekin (Voltaire anticlerikalaren arrazoi ilustratuarekin) eta orduan, makurtuz gaur egungo joera zientifistei, modu askotan esan daiteke, minusvaliatu egiten dituzte seinale horiek, ignoratzeraino ere. Nik, ostera, seinaleetan ikas ten dut errevelazioaren mezua egiazkoa dela.
|
|
|
Laburbilduta honela teorizatzen dut: badirudi, ikusi dudanari erreparatuta, Elizako eskrituristek Historia Sakratua irakurtzerakoan aurkitzen dutela errevelazioa datorrela lagunduta seinaleekin, baina seinala horiek ez datoz bat arrazoi naturalarekin (Voltaire anticlerikalaren arrazoi ilustratuarekin) eta orduan, makurtuz gaur egungo joera zientifistei, modu askotan esan daiteke, minusvaliatu egiten dituzte seinale
|
horiek
, ignoratzeraino ere. Nik, ostera, seinaleetan ikas ten dut errevelazioaren mezua egiazkoa dela.
|
|
|
Jesusen gloria ikasten da Haren signoak ikertuz eta estudiatuz. Signo
|
horiek
ignoratuz eta gutsietsiz ez zaio Jesusi gloria sobrenaturalik ikasten eta bai ikasten zaio soilik personaia onbera bat, orientekoa, bere bihotza besteei zabaldu ziena, eta ondorioz amaiera tragikoa eduki zuena, erakusten diguna ez izaten beraren moduan, gerta ez dakigun gertatu zitzaiona, gertatzen zaiena euren bihotza biluztu eta zabaltzen dutenei. Besterik ez bide esceptiko hortatik, bide voltaireano hortatik.
|
|
|
Niretzat ezin estudiatu daiteke Jesus soilik gizon edo soilik Jainko bezala, alde bi
|
horiek
oso lotuta ageri baitira eskrituretan, eta misterio santua delako, eta misterioez badaitezke ondo asmatutako metaforak eta holako esan, baina ez gehiago.
|
|
|
Eskalatzailea eta urpekaria zara. Idatzi al duzu ezer gai
|
horietaz
–
|
|
2011
|
|
|
Frantses hizkuntza arlo guztietara zabaltzen ari zen, eta euskara Lapurdin, Baxenabarren eta Xiberoan gibelka ari zen. Aipatu euskaltzale
|
horiek
egoera hits horri aitzin egin nahi zioten, eta horixe zuten burutzen ari ziren bilkuretan mintzagai nagusia.
|
|
|
euskararen defentsa, euskal kulturaren zabaltzea eta fede giristinoaren indartzea. Eta hiru ardatz
|
horien
defentsa eta zabalkunderako erabili zuten lehen tresna antzerkia izan zen, eta erran behar dugu, Begiraleak elkartearen antzeztaldea urte luzez arrakastaz arrakasta ibili zela Iparralde osoan zehar. Hastapenean komeria herrikoiak taularatu zituzten, eta hortxe azaldu zen antzerki egile multzo polit bat:
|
|
|
1966an abesbatza bat sortu zuten Juan de Urteagaren eskutik, arrakasta handiz 70.eko hamarkada arte iraun zuena. Geroztik kantu eskolak eta kantu saioak zabaldu zituen, eskola
|
horietara
ehun lagun baino gehiago hurbiltzen zirelarik.
|
|
|
Aipatu barneko ekintza
|
horiez gain
, karrikan ere ekitaldi frango antolatzen ditu: Donibane Kantuz izeneko ekitaldia, urtean zehar bospasei aldiz errepikatzen dena, Donibaneko ihauterian parte hartzen dute beraien hartz, zirtzil eta kaxkarotekin.
|
|
|
Gerra Zibilari buruzko ikerketa orokorrak badaude, baina hutsune handiak daude herrietan gertatu zenari buruz. Zehazki, gutxi aztertu da gerra osteko errepresioaren mekanismoak herrietan nola funtzionatu zuten, eta
|
horien
ondorioak. Beraz, ikerketa honen helburua da Gerra Zibilak Markinan eta Xemeinen izan zuen eragina aztertzea, eta, horrekin batera, fronteetan hil zirenen, erbesteratuen, bonbardaketen edo tiroen ondorioz hil zirenen, fusilatu zituztenen, ilea moztu zieten emakumeen edota espetxean urteak egin zituztenen memoria bizirik gordetzea; bereziki, frankismoaren kontra eta askatasunaren, demokraziaren eta Errepublikaren alde borrokatuta, errepresioa jasan zuten markinarren eta xemeindarren memoria gordetzea.
|
|
|
Dahrendorf en arabera (Dahrendorf, 1971), interes taldea eta ez ia taldea da benetako agente aktiboa interes gatazkak daudenean. Interes taldeek argi dituzte zeintzuk diren euren helburuak eta interesak, eta gai dira gatazken arrazoiak interes eta helburu
|
horien arabera
azaltzeko, pertsonak eta taldeak interes horietara erakartzeko eta hauen portaerak bideratzeko. Ia taldeak, aldiz, interes batzuk komunean dituzten kategoria sozialak dira, eta ez dituzte ondo zehaztuta izaten helburuak eta interesak, eta, beraz, gatazketan ez dira hain eraginkorrak.
|
|
|
Dahrendorf en arabera (Dahrendorf, 1971), interes taldea eta ez ia taldea da benetako agente aktiboa interes gatazkak daudenean. Interes taldeek argi dituzte zeintzuk diren euren helburuak eta interesak, eta gai dira gatazken arrazoiak interes eta helburu horien arabera azaltzeko, pertsonak eta taldeak interes
|
horietara
erakartzeko eta hauen portaerak bideratzeko. Ia taldeak, aldiz, interes batzuk komunean dituzten kategoria sozialak dira, eta ez dituzte ondo zehaztuta izaten helburuak eta interesak, eta, beraz, gatazketan ez dira hain eraginkorrak.
|
|
|
Hiru alderdi politiko hauek Errepublikaren Aldeko Batzordeak eta Udal Batzordeak sortu zituzten 1936ko urrian, eta agintean egon ziren 1937ko apirilaren 27ra arte. Markinan eta Xemeinen frontea geldirik egon zen zazpi hile
|
horietan
, abertzaleek, ezkertiarrek eta errepublikazaleek lan asko egin zuten herritarren artean elikagaiak banatzen, Markinako frontean zeuden gudari eta miliziarrei laguntzen, elkarbizitza ziurtatzen, frontea sendotzen eta herritik metro gutxira zeuden matxinatu frankisten aurka borrokatzen. Dena dela, ia talde bat ziren; interes batzuk komunean zituzten kategoria sozial gisa jarduten zuten; eta, ondorioz, talka egiten zuten batzuen eta besteen helburuak, interesak eta estrategiak.
|
|
|
Horrela, antolaketa arazoak izan zituzten matxinatu frankisten aurka borrokatzerakoan, udal arazoak konpontzerakoan edo elkarbizitza antolatzerakoan; are gehiago, ia talde bat ziren heinean, istilu asko izan zituzten herriko tradizionalistekin eta eskuindarrekin nola jardun behar zuten zehazterakoan (Frontea geldirik egon zen zazpi hileetan 15 tradizionalista atxilotu zituzten, baina berehala askatu zituzten EAJ koek egin zuten presioaren ondorioz) (Onaindia, 1937). Aldiz, tradizionalistak eta herriko jauntxoak interes talde bat ziren, eta argi zituzten zeintzuk ziren euren interesak eta interes
|
horiek
lortzeko bideak. Gerra garaian, oso ondo antolatu zituzten frontearen beste aldera jendea pasatzeko estrategiak, militar matxinatuei informazio pasatzeko espioitza sareak, edota sabotaje ugari prestatu zituzten errepublikaren aldeko soldaduen eta antolaketa militarren aurka (abade, agintari zein tradizionalistek parte hartzen zuten sabotaje hauetan).
|
|
|
Tradizionalistak, FET JONS eko kideak eta herriko jauntxoak interes talde bezala jokatzen zuten, eta, ondorioz, argi zituzten zeintzuk ziren euren interesak eta interes
|
horiek
lortzeko bideak. Gerra garaian zein gerra ostean, tradizionalistak agente aktibo giza jokatu zuten euren interesak babesten; jendea euren interesen arabera erabiltzen; eta ezkertiarrak, abertzaleak eta euskaltzaleak desagerrarazten.
|
|
|
Gerratik landa, soldata nimino baten jasotzailea nintzen baina aire aratz arnastearren desio kiskalgarria neukan hala ere. Aintzinetik pentsaturiko ideiarik gabe, hortik aparte, lurralde soil
|
horien
bideari nintzaion berriz lotu.
|
|
|
Horra nabaritu nuen eraginik egundokoena. Erreka agor
|
horiek
omen zekarten ura behialan, lehen aroko garaietan.
|
|
|
Ondoko urtean, abandonatu zituen eta berriz ekin zion haritzak baino are hobekiago iritsi ziren pagoen landatzeari. Ez ohiko aiurri horren irudikatzekoan, ez ahantz, bakardadean igaro urte luze
|
horiek
ia kendu ziotela jendearekilako elestatzearren gaitasuna ala ez zekusiela gehiago horren premia.
|
|
|
Lehendabizikoa, oihana estatutuaren babesapean ezartzea eta bigarrenik ikatza egitearren debekua. Ezen ezinezkoa izan zitzaien fleitean zeuden zuhaitz gazte
|
horien
parean irmo gelditzea eta deputatua bera ere mirari horren zoramenean gelditu zen. Ordezkaritzan ari zen basozainen kapitaina lagun ona nuen.
|
|
|
Beribilak gazogenaz zebiltzalarik, egurra beti eskas. Ondorioz, 1910eko haritzen mozketak hasi ziren baina haritztoi
|
horiek
garraio bide guztietatik hain urrun izaki entrepesa bertan behera abandonatu behar izan zuten. Artzainak, 39 ko gerla alde batera utziz, hemendik hogeita hamar kilometrotara bere lana itsutuki zerraikienez ez zuen deusik sarraskiaz ikusi.
|
|
|
Lehenagoko hondamenetik bost etxe eder sortu ziren eta hogeita zortzi biztanle berri errotu ziren alderrian.
|
Horietariko
lau bikote gazteak ziren eta berri emokatu zituzten etxe ingurutan baratzeak zeuzkaten non, nahasirik ere, ugaritzen ziren barazkiak, azak, porruak, apioak, arrosatzeak, astapitzak eta eguerdiliak, besteak beste.
|
|
|
Mendi mazaletan garagar eta zekalezko soroak berdatzen nekuskien baita pentze zonbait ere aran ertsietan. Garai hartatik aldentzen gintuzten zortzi urte
|
horiek
baizik ez ziren beharrezkoak izan herria osasun eta aiseriaz izarna zedin. 1913 eko Hondametan baserri txukunak badaude orain, bizi uros eta eroso baten lekukoak.
|
|
|
Orain berrogei bat urte, Provence delakoan sartzen den Alpeetako eskualde zahar horren zehar nenbilen turistek ezezagun goialde
|
horietan
. Sisteron eta Mirabeau artean dagoen Durance ibaiak mugatzen du eremua hegoaldean, iparraldean aldiz Drome ibaiak, bere iturritik Die izeneko herriraino eta Ventoux lepoa da bere mugarik urrunena.
|
|
|
Bezperatik ura falta zen eta behar gorrian nengoen. Metatu etxe
|
horiek
, hondarrak izanik ere, liztor habi zahar baten gisan, pentsarazi zidaten egon behar izan zen putz ala iturri bat behialan. Bai, iturria bazegoen baina idor idorra.
|
|
|
Herririk hurbilena hemendik bi egunera zegoenez gaua berekin iragateko luzatu nion eskasa eta adostu zen berehala. Gainera, goialde
|
horietako
mazeletan sakabanatuak zeuden bostpasei alderrien laztasuna nezaguen. Ikatza zegiten aizkolariak bizi ziren gurdi bide muturretako ametzen artean.
|
|
|
Teilatu gabeko bostpasei etxeak, haize eta eurik karraskatuak, gainbeheratu zeinutegiko kapela txikia, herri bizietan bezalaxe ordenatuak baziren ere, arimarik ez zen ageri. Ekaineko egun eguzkitsua zen baina zeru goialdeko larre
|
horietan
haizea ari zen bortizki ufaka. Aterperik ez eta etxe karkasa horien burrunbak zirudien bazkarian gogaitu basa piztiarena.
|
|
|
Ekaineko egun eguzkitsua zen baina zeru goialdeko larre horietan haizea ari zen bortizki ufaka. Aterperik ez eta etxe karkasa
|
horien
burrunbak zirudien bazkarian gogaitu basa piztiarena. Akanpalekutik abiatu behar izan nuen.
|
|
|
Ehun mila landatu zituen.
|
Horietarik
hogei
|
|
|
– batzuetan, zuri beltzezko film bat irudituko zaizkigu lan
|
horiek
,
|
|
|
Erabiliz ikasten da, hemen eta nonahi. Euskaldunek euskaldunekin euskaraz egiten duten jardun guneak, harreman sareak eta mintzagaiak indartzen ez diren artean, eta erdaldunek (tartean etorkinek) euskararen beharra edo mesedea nabaritzen ez duten artean, nekez (estatistikoki, ez kasu bakanetan, nekez) egingo dute aparteko saio gogorrik euskara ondo ikasi eta jardun gune zein harreman sare
|
horietan
euskaraz jarduteko.1
|
|
|
Harek bere euskal lanetan ziharduala, euskaltzaleekin izan zituan hartu emonak. Eta
|
horreek
be ez sistematikoak, neure gomuten begitik jasorikoak baino.
|
|
|
eta honen buruzagiak goraipatzen hasi zen prentsan. Ridruejok Tovarri aipatu zion probintziako Falangeren buruzagitza ez zela holakoen arduradun eta hobeto zela goraipamen
|
horiek
ixiltzea. Tovarrek bidali zituen egunkarietara ofizioak hau iragarriz.
|