|
2017
|
|
|
Jakitun zara garai gogorrak bizi ditugula, horrexegatik ulertuko duzu esango dizudana... Aitak ikusmena galdu zuen gerra
|
hasi
zenean.
|
|
|
Aurretik ere arazoak zituen, askotan kale egiten baitzion, baina gerra pizteaz batera itsu geratu zen. Bere asmoa zen, nahiz eta hirurogeita hamasei urte izan, Frantziako frontera joatea, baina armadaren jazarraldiak 1870ekoak baino motelagoak izanik, aitak disgustu handia hartu zuen, eta hortxe
|
hasi
zen ikusmena galtzen. Nolanahi ere, gaitz horretaz aparte, aita osasuntsu dago; duela gutxi arte orduak eta orduak ibiltzen zen paseoan, eta bere ehiza kuttunari ere ez zion muzin egiten.
|
|
|
Baina gure aitak ezer ez daki gure arazo materialez. Hasieran dirua aurrezten
|
hasi
ginen, geroz eta gehiago, baina alperrik zen. Orduan, gauzak saltzen hasi ginen, baina bere bilduma kuttuna ukitu barik...
|
|
|
Hasieran dirua aurrezten hasi ginen, geroz eta gehiago, baina alperrik zen. Orduan, gauzak saltzen
|
hasi
ginen, baina bere bilduma kuttuna ukitu barik... Geneuzkan bitxi apurrak saldu genituen, baina, Alajainkoa!, txakur handirik ere ez zitzaigun geratzen, aitak guztiak enplegatu baitzituen arte laminak erosten.
|
|
|
Ondo da,
|
hasi
egingo gara; asko dago ikusteko, eta Berlingo jaunek inoiz ez dute denbora nahikorik. Lehenengo karpeta hau Durero maisuarena da eta, ikus dezakezunez, nahiko osotua dago... pieza bat ederra bada hurrengoa are ederragoa.
|
|
|
Eztarria ikaraz lotua nuen, ez nekien zer esan; baina nahasmen honetan murgildua nintzela, begirada jaso nuen emakumeengana eta, berriro ere, emazte zaharra ikusi nuen eskuak goian eta keinu ikarati eta aztoratua egiten zidala. Indarrak berreskuratu eta hitz egiten
|
hasi
nintzen.
|
|
|
Behin baino ez zen agurearen segurtasuna arriskuan izan: Rembrandt-en" Antiope" deskribatzen
|
hasi
zenean (prezio ikaragarri handia izango zuen pieza, dudarik gabe), grabatuaren zehaztasuna aitatu zuen eta, horretan ziharduela, bere atzamar urduri eta iragarleak plantxaren lorratza jarraitu zuten ohiko goxotasunaz, baina bere ukimen nerbio zorrotzek ez zuten inongo aztarnarik aurkitu lamina gainean. Laino moduko bat igaro zen bere kopetatik, eta ahotsak estropezu egin zion.
|
|
|
Lamina eskuetatik kendu nion eta gogo biziz
|
hasi
nintzen ondo baino hobeto ezagutzen nuen laminaren detaile guztiak deskribatzen. Zaharraren aurpegi nahasia argitu egin zen.
|
|
|
Neskato gazteena" Mandalayrako bidean" errezitatzen
|
hasi
zen, giroari barre ikutua ematen ziola. Lehenengo lerroa baino ez zekien, baina hala ere, probetxu handia ateratzen zion.
|
|
|
" Bazen behin"
|
hasi
zen mutilzaharra," Bertha izeneko neskato zinez ona".
|
|
|
Umeen hasierako arreta, apurka apurka desagertzen
|
hasi
zen, kontalaria kontalari, ipuin guztiek hasiera berdin berdintsua baitzuten.
|
|
|
" Ez zegoen ardirik"
|
hasi
zen mutilzaharra," zeren Printzearen amak amestu zuen bezala, bere semea ardi batek erasota edo hormako erloju bat gainera jausita hilko baitzen. Ondorioz, etxean ez zuen ez ardirik ezta erlojurik ere."
|
|
|
Bertha otsoa beragana zuzen zuzenean zetorrela konturatu zen eta orain, aldiz, jardinera sartzeko baimena lortu izanak nahigabetu egiten zuen. Korrika
|
hasi
zen, ahalik eta arinen, eta atzetik otsoa, salto eta oinkada ikaragarriak eginez. Azkenean, mirto sasi zarratu bat ikusi eta haren atzean ezkutatu zen.
|
|
|
Azkenean, mirto sasi zarratu bat ikusi eta haren atzean ezkutatu zen. Otsoa sasitzaren inguruan usaintzen
|
hasi
zen, mihi beltz handi hura ahotik eskegita eta begi gris zurbilek amorru bizia erakusten zutelarik. Berthak beldur ikaragarria zuen eta bere buruari esan zion:
|
|
|
Otsoa hain hurbil ikustean, Bertha dardara batean
|
hasi
zen eta, honela, paparrean zeramatzan medailak ere dardarka hasi ziren. Portaera ona izateagatiko medailak obedientziaren eta puntualtasunaren medailen kontra jo zuen.
|
|
|
Otsoa hain hurbil ikustean, Bertha dardara batean hasi zen eta, honela, paparrean zeramatzan medailak ere dardarka
|
hasi
ziren. Portaera ona izateagatiko medailak obedientziaren eta puntualtasunaren medailen kontra jo zuen.
|
|
|
" Printze maitea" esan zuen enarak" nik ezin dut holakorik egin", eta negarrez
|
hasi
zen.
|
|
|
" Printze maitea" esan zuen enarak" nik ezin dut holakorik egin", eta negarrez
|
hasi
zen.
|
|
|
Enara hegazka
|
hasi
zen: aberatsak ikusi zituen euren jauregietan, eta eskekoak aberatsen ateetan.
|
|
|
Henri Deplis, jatorriz, Luxenburgoko Dukerri Handiko hiritarra zen. Asko pentsatu eta gero merkataritza bidaiari moduan
|
hasi
zen lanean. Merkatal egitekoek Dukerri Handiko lurraldez haratago eraman zuten behin baino gehiagotan.
|
|
|
Ez zen aparteko dirutza, ezta Henri Deplis moduko pertsona xume batentzat ere, edozein modutan, itxura baten kalterik gabea zirudien oparotasunean murgildu zen. Honela, bertako artea sustatzen
|
hasi
zen, alegia, Andrea Pincini signorearen tatuaje lanak.
|
|
|
Pincini jauna Italiak egundo izan duen tatuaje maisu handiena zen, baina bizitzaren gorabeherek horrenbeste xaxatu zuten ezen, 600 liberaren truke, Henri Deplis bere bezeroaren bizkarra tatuatzen
|
hasi
baitzen, sorburutik gerriraino, Ikaroren erorialdia maisuki marraztuz. Grabatua amaitu ostean, etsitu samar agertu zen Deplis jauna, zeharo konbentzituta baitzegoen, Ikaro, Wallenstein jeneralak Hogeita Hamar Urteko Gerlan irabazitako gotorleku bat zela.
|
|
|
Lanean
|
hasi
zen Luxenburgo eta Italiako gobernuen arteko diplomazia. Une batez, laino beltzak agertu ziren Europako zeruan, gatazka piztu zitekeenaren seinale.
|
|
|
Eta hegaztiengana hurbildu eta oihuka
|
hasi
zen:
|
|
|
Oihuok entzuteaz batera, kurriloak esnatu, bigarren hanka luzatu eta hegaka
|
hasi
ziren arin asko.
|
|
|
Baina, halako baten, gure bezero zaharrenaren eskutitz mordoa aurkitu nuen. Ahaztua nuen bezero hau, izan ere, gerra
|
hasi
zenetik hona, 1914an, ez zigun inongo mandaturik edota galderarik egin.
|
|
|
Orduan, enara jira-biraka
|
hasi
zen palmondoaren inguruan. Pirueta konpasatuak eskaini zizkion, sinfonia baten antzera:
|
|
|
Baina hegaz
|
hasi orduko
, hirugarren tanta bat erori zen. Orduan, gorantz begiratu eta zer ikusiko eta, Printze Zoriontsuaren begiak negarrez ikusi zituen.
|
|
|
" Hemendik goitik txabola triste bat ikusten dut
|
hasi
zen Printzea," Barruan emakume bat dago mahai aurrean eserita. Ondoan bere semetxoa dago, gaixorik:
|
|
|
Enarak, jostunaren titara ondoan utzi zuen harribitxia. Eta umearen gainean
|
hasi
zen hegalditxoak egiten, hegoekin umearen bekokiari haize ematen.
|
|
|
Eta ezin ulertuko duzu zergatik. Orduan, betetasun bat sortaraziko lizukeen zerbaiten bila
|
hasten
zara, orrialde hutsetako liburuetan barrena. Aurkitu ezin eta etsipenarekin borrokan.
|
|
|
Bi minutu igaro dituzu horrela. Ostera ere telefonoa zarataka
|
hasi
den unera arte. Lau txirrin hots oraingoan.
|
|
|
Bat batean, eskua aurrerantz daramazularik, zure eskuak ispiluaren kristal hotzarekin tupust egin du. Eta momentu horretan negarrez
|
hasi
zara, jada zeure burua ezagutzeko ere ezgauza zarelako, jada zer zaren ere ziur ez dakizulako, jada nor zaren ere ez dakizulako. Zure etorkizuna gero eta ebidenteagoa den arren, gero eta arrotzagoa egiten zaizu, honek etsipenaren morroi bihurtzen zaituelako.
|
|
|
Gogoetan
|
hasi
zara. Izan ere, aspaldi da bisita ezak inolako dudarik, inolako itaunik sortarazten ez dizula.
|
|
|
Pare bat hilabete igaro zen pinudia akabatu zutenetik, gizonak berriro itzuli zirenean. Kamioiz ere etorri ziren eta gure amaiera zela pentsatu genuen, baina ez zen horrela izan, beste mendi batera joan ziren eta milaka zulo egin ondoren pinuak birlandatzen
|
hasi
ziren. Kamioitik atera zituzten, milaka zuhaitz txiki jarri zituzten, itxaropena berritu zitzaigun, ondorengo hauek sustraiak bota eta han finkatuko zirelakoan, baina laster ulertu genuen, beraien momentua ere helduko zela, gure bila etorri zirenean.
|
|
|
Han utzi gintuzten, lorez beteriko gela ilun batean. Lore denda bat zela ohartu nintzen hurrengo egunean loreak eta pinuak saltzen
|
hasi
zirenean.
|
|
|
Han nengoen ni, goiz hotz hartan, gizon hura kotxez heldu zenean. Kotxetik jaitsi eta dendariarekin hitz egiten
|
hasi
zen, dendaria gizon zaharra zen, txikia eta zabala, eta indartsua benetan. Ez zuten asko hitz egin.
|
|
|
Makina txikitzaile batera botatzen zituzten gauza guztiak. Azkenean hilik eta hauts bihurturik, nire bizia zertan oinarritu zen pentsatzen
|
hasi
nintzen, beti gizakien menpe, gizakien zerbitzura, ezer ezin esan gabe.
|
|
|
Nondik
|
hasiko
zen baina, Tarqquus jauna, kartazalaren bila. Nola ebatziko zuen, itxuraz hain hutsala zirudien arazo larri hura?
|
|
|
Elurra ez zen gelditzen eta haizea gero eta indartsuago bilakatzen ari zen. Pauso geldoz eta etxera lehen bait lehen iristeko asmoz Puskas Balbeko atetik urruntzen
|
hasi
zen. Elurrak esku bateko sakonera hartu zuen ordu gutxian.
|
|
|
Puskasen pausuak motelak ziren, ez zirudien aurrerantz egiten zuenik. Alkoholak eta elurrak nekea areagotzen zuten eta hanketan hotza sentitzen
|
hasi
zen. Pausu bakoitzean sendoago zapaltzea erabaki zuen, hanketako hotzari aurre egiteko, baina horrela ibiltzeak izugarri nekatzen zuen.
|
|
|
Elurra ez zen gelditzen. Puskasen arropetan elur malutak etengabe erortzen ziren eta pixkanaka pixkanaka iturri, banku edo teilatu bat balitz bezala zuritzen
|
hasi
zen. Plaza erdirantz zihoala, sorbalda guztiak zurituta zituen.
|
|
|
Garai ilun hartan ez baitzegoen mundua txantxetarako, gatazkak txanpinooiak bezain azkar eta 68 ugari Afrikako lur zartatu eta idorrak, hortaz, Moërgellen egindako UNDER APPLE mina pozoitsuez hanpatzen
|
hasi
ziren gupidagabe, armen trader bihozberen bozkariorako.
|
|
|
Hurrengo egunean herritar guztiak joan ziren elizara. Puskasek igandeetako arr pak jantzi zituen eta hileta
|
hasi
baino lehenago elizaren atarian zegoen. Eliza txikia zen eta jendez beteta zegoen jada.
|
|
|
Puskasek ez zuen ezer erantzun hileta
|
hastera
baitzihoan, baina bere lagunak esandakoak hogei urte atzeratu zuen bere pentsamendua, 1942ko negurarte.
|
|
|
Tenperatura asko jaitsi zen eta hodeiak elkarren kontra metatu ziren. Eguerdian
|
hasi
ziren lehen elur malutak herriko lurretan erortzen. Elur malutak goitik behera, gauerarte jarraitu zuten herria zuritzen haurren gozamenerako.
|
|
|
Gauez hodeiek alde egin zuten izarrei lekukoa utziz. Hurrengo egunean eguzkiak elurra urtuko zuela uste zuten herritarrek, baina hodeiak goizean goizetik metatu ziren eta egunean zehar berriz ere elurra egiten
|
hasi
zen. Gaueko hamarretan hodeiek berriz ere alde egin zuten.
|
|
|
Tomasek hirugarren baso erdia zekarrela, jende asko tabernatik irteten
|
hasi
zen eta bat batean taberna ia hutsik geratu zen. Tomas eta Puskas kenduta beste hiru herritar bakarrik geratzen ziren.
|
|
|
Non arraio ote zen Dubio? Urteetan, gixon maskal hartan erreparatu ez zutenek, haren bila
|
hasi
zen ero moduan. Hortaz, jendea laster ka ikus zitekeen pabilioi, bulego eta aparkalekuetan barrena.
|
|
|
Ukabilkadaz ukabilkada, mailuka ari baitziren etengabe, zentzuzko erabakirik hartu gabe zuzendariok. Gona motzeko idazkariak berriz, D U B I O hitza idaz-makinan tapatzen zuten aldiko, zotinka
|
hasten
ziren. Eta sabelak tximeleta beltzez hanpatzen.
|
|
|
Berrogeita hamar polizi zakur eta guzti. Ezbairik gabe, Moërgell enpresako zoko guztiak xehe mehe miatzen
|
hasi
ziren. Baita Dubioren berri izan, eta haren egonlekua ezkutatzen ari zitezkeen gizon susmagarriari galdeketak egiten hasi.
|
|
|
Ezbairik gabe, Moërgell enpresako zoko guztiak xehe mehe miatzen hasi ziren. Baita Dubioren berri izan, eta haren egonlekua ezkutatzen ari zitezkeen gizon susmagarriari galdeketak egiten
|
hasi
. Ganoragabe.
|
|
|
Urtebete daramat berrien zain eta hainbeste itxaron ondoren esperantza galtzen
|
hasita
nago. Eskerrak Petter agertu den.
|
|
|
Goizeko haize hotzak masailak ebakitzen dizkion artean, ganibet bat bailitzan. Eta bere buruari galde egiten dio ea zein unetan
|
hasi
den egun hau existitzen, edo ea zein unetan hasi den Maite bera existitzen. Orain ordu erdi, ametsen mundu horretan, mundu hau ez zela existitzen otu zaio.
|
|
|
Goizeko haize hotzak masailak ebakitzen dizkion artean, ganibet bat bailitzan. Eta bere buruari galde egiten dio ea zein unetan hasi den egun hau existitzen, edo ea zein unetan
|
hasi
den Maite bera existitzen. Orain ordu erdi, ametsen mundu horretan, mundu hau ez zela existitzen otu zaio.
|
|
|
Haizea izan nahi dut. Burua eta bihotza zabal zabal eginik, idazten
|
hasi
naiz. Asko gustatzen zait niri idaztea.
|
|
|
Berotasun haren alboan eserita kontatzen zizkidan hamaika histori, hainbat gertaera eta beste hainbeste kontu zahar. Berak zioenez, antzina gertatutako kontuak ziren, baserrietako jendea iluntzearekin batera oheratu eta eguneko lehen eguzki izpien argitasunpean lanean
|
hasten
zirenekoak.
|
|
|
Eta horrela heldu zen neskatoaren gurasoak etorkizunari begira
|
hasi
ziren eguna. Alaba gizon batekin ezkontzea pentsatu zuten bizi on eta zoriontsu bat izan zezan.
|
|
|
Katalin, guztiz harrituta, oihukatzen
|
hasi
zen.
|
|
|
Bat batean, zerua hodei ilun eta potoloz estali zen eta trumoi hotsak entzuten
|
hasi
ziren mendiaren beste aldetik. Ibaik bere ardi guztiak bildu eta zuhaitzaren azpira eramaten zituen bitartean euri tantak erortzen hasi ziren, gero eta gehiago.
|
|
|
Bat batean, zerua hodei ilun eta potoloz estali zen eta trumoi hotsak entzuten hasi ziren mendiaren beste aldetik. Ibaik bere ardi guztiak bildu eta zuhaitzaren azpira eramaten zituen bitartean euri tantak erortzen
|
hasi
ziren, gero eta gehiago. Tximistek mehatxuzko keinuak egiten zituzten, ekaitza gainean zegoen.
|
|
|
Pixkanaka pixkanaka, euri tantak gero eta gutxiago ziren eta ez zen trumoi hotsik entzuten. Hodei ilunak mendiaren beste alderako bidaia jarraitzen zuten bitartean, zeruan hutsune urdin argiak agertzen
|
hasi
ziren. Eguzkiak kuku bat egiteko aukera izan zuen momentuan ostadar erraldoi bat agertu zen, haraneko alde bat bestearekin lotzen zuen zazpi koloreko zubia.
|
|
|
Birritan pentsatu gabe, Ibai arineketan
|
hasi
zen mendian gora. Zelai erraldoitik abiatuz, baso sakona zeharkatu eta harrietatik gora igo zen ostadarraren oinera heldu zen arte.
|
|
|
Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan. Eta askotan gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan
|
hasten
gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu ditzakegu hobeto gure sentipenak eta gure satira gogoak, orduan orain esan ditzakegu gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez genitzakeenak.
|
|
|
Nik uste entzuleak, berak ere, bere burua nahasten dala pentsatzen" nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke?" orduan, bera
|
hasten
da, bere barruan, horrei erantzuna ematen, entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertsolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsagoa, zenbateraino dan ederragoa, zenbateraion dan, e, artistikoagoa, eta orduan, nolabait, bertsolariarekin identifikaturik dagoen entzuleak, hantxe gozamen hori izaten du, zeren bertsolariaren hitza ere, bere hitz bihurtzen da, eta orduan, hor dago entzulearen g... nolabait, entzulea bera ere bertso horiek botatzen ari da bertsolariarekin.
|
|
|
Bertsolaria perfila emateari utzi eta kamaran parez pare ipini da. Ileak dantzan
|
hasi
zaizkio (Bentiladorea martxan ipintzearen ondorioz) Kamara berarengana inguratzen hasten da, bere aurpegitik oso gertu geratzen da kamara, geratu den momentu berean bertsolaria atzeraka dijoa, guregandik aldenduz, zuzen atzeraka.
|
|
|
Bertsolaria perfila emateari utzi eta kamaran parez pare ipini da. Ileak dantzan hasi zaizkio (Bentiladorea martxan ipintzearen ondorioz) Kamara berarengana inguratzen
|
hasten
da, bere aurpegitik oso gertu geratzen da kamara, geratu den momentu berean bertsolaria atzeraka dijoa, guregandik aldenduz, zuzen atzeraka.
|
|
|
Itsasoaren olatuak gero eta indartsuago datoz ikusleengana. Bertsoa entzuten
|
hasten
gara.
|
|
|
Identifikatzen dut baita ere nik bizi izandako gauza batzuekin. Hamabost urterekin bertsotan
|
hasi
, eta gainera etortzen zaizu bertso mundua, zure nortasuna eraikitzen ari zara eskaparatean, eta gero bide bat egiten duzu, pertsonalizazio bide bat, sakontze bide bat, nik Maialen bide horretan ikusten dut eta emozionantea iruditzen zait. Lagun dudan aldetik ikustea nola eboluzionatzen ari den bere bertsogintza, lurrale berrien bila ari den, ahots ezberdin baten bila ari den, eta iruditzen zait ahots hori bera benetan denarekin gero eta gehiago konektatzeko bidea egiten ari dela.
|
|
|
Orduan herriko plazan edo festan kantatu izan dutenak beti gizonezkoak izan dira. Eta gaur egun, edo orain gutxitik hona emakumeok
|
hasi
gara berriz plazara ateratzen. Eta gure plazaratze horretan gure zailtasunak, trabak, eta kinkak, sentitzen ditugu, aspalditik datorren kontu baten ondorio dira, eta pixka bat horiei buruz gogoeta egiten gabiltza etengabe.
|
|
|
Urrian
|
hasi
nintzan bertsolaritzan txapelketa zela eta zentratzen, eta bueno, forma puntu ona hartu nuen urria bukaerarako edo hola, eta orduan pentsatu nuen ostras, ez nadin gehiegi entrenatu, pentsatu nuen fresko joango naiz aurten. Zergatik?
|
|
|
Nire saioa
|
hasten
da galtzerdi beltzak jasten ditudanean, ez dakit zergatik, maniatikoa naiz hortan. bertsotara joan behar badet behintzat galtzerdi beltzak behar izaten ditut, etxean petralaldi momentu bakarrak izaten ditudala, bertsotara joateko momentuan jazten ari naizenean edo, baina hori gainditu eta etxetik irten eta herriko irteerako taberna batean kafe bat hartu eta rosli txiki bat piztu eta ya mentalki j...
|
|
|
Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat. Baldin eta hau eta hau egiten badut saio aurretik emaitza ona izango da, hori ez da existitzen, eta batzutan ustez oso ondo zaude, eta tabladura atera eta beldurrak
|
hasten
zaizkizu, edo ez dituzu bertsoak ondo ikusten, ez datorkizu ideiarik. Kontrakoa ere bai, oso nekatuta zoaz eta behar bada egun brillante bat daukazu.
|
|
|
Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu horiena. Behar bada
|
hasi
gintezke orain, eztabaida genezake ia zentzurik ba al daukan jardun artistiko bat puntuatzeak, eta baloratzeak, eta jardun artistiko baten lehia planteatzeak. Hori beste galdera bat da.
|
|
|
Gertatzen dena da entzulearentzat, kontrako prosezua dela. Entzulea
|
hasten
da hasieratik bertsoa entzuten eta ez daki bertsolariak nora daraman. Bertsolariak bai, bertsolariak ba daki entzulea nora daraman eta berak nora iritxi nahi duen.
|
|
|
Bertsolariak gaia jaso eta pentsatsen
|
hasiko
da. Pantaila ixiltasunarekin erlazionatutako hitzekin beteko da.
|
|
|
Kontziente zara isiltasunaren denbora horretaz eta bertsoa pentsatzeko denbora noiz den aski, noiz den gehiegi, inora begiratu gabe norbera kontziente da giroagatik, luze doan, labur doan, askotan ezintasunean baldin bazabiltza, borroka, barne borrokan, ezin bertso tolestuz, esku lanetan bezala, hitzak kabiarazi nahian eta ezin kabituz, denbora badijoa, denbora luze dijoa, pertzibitzen duzu,
|
hasi
egin beharra daukazu, kontziente zara denbora horren loditasunaz eta tentsioaz, eta bien bitartean zaila da esplikatzen zer gertatzen den buruan.
|
|
|
Isiltasun horren tentsioak agintzen du noiz
|
hasi
.. Noiz?
|
|
|
Noiz? Hor guri ere intuizio moduko batek esaten dizu, gehiago jasan ezin denean." jada, bada garaia
|
hasteko
". Handik aurrerako segunduak askoz ere, oraindik ere lodiago egiten dira, oraindik eta tentsoago.
|
|
|
Handik aurrerako segunduak askoz ere, oraindik ere lodiago egiten dira, oraindik eta tentsoago. Eta badago holako akordio moduko bat jendearen eta bertsolariaren artean, eta badago holako denbora epe inplizito bat,
|
hasi
beharra daukazu. Ezin duzu gehiago jasan zure burua isilik, eta jendeak ere eskatzen du.
|
|
|
Ezin duzu gehiago jasan zure burua isilik, eta jendeak ere eskatzen du. Eta askotan
|
hasi
behar duzu benetan ezer inongo heldu lekurik eduki gabe, hasi eta...
|
|
|
Ezin duzu gehiago jasan zure burua isilik, eta jendeak ere eskatzen du. Eta askotan hasi behar duzu benetan ezer inongo heldu lekurik eduki gabe,
|
hasi
eta...
|
|
|
Saioko bertsolaria jada kantuan
|
hasi
da.
|
|
|
Garai batean libreko saioak egiten ziren gehiena, bi bertsolari aurrez aurre jarri eta elkarri bota zetorkiena. Gero txapelketak
|
hasi
ziren 1935ean. Horrek ya gai jartzaile baten figura eskatzen zuen, gaiak ipintzeko.
|
|
|
Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat. Baldin eta hau eta hau egiten badut saio aurretik emaitza ona izango da, hori ez da existitzen, eta batzutan ustez oso ondo zaude, eta tabladura atera eta beldurrak
|
hasten
zaizkizu, edo ez dituzu bertsoak ondo ikusten, ez datorkizu ideiarik.
|
|
|
Azken baten, improbisetan
|
hasteko
, zuk oso ondo menperau bizu, eskema bat euki biozu. Bertsolarixek heuren eskemak dauzkixe eta nik asmatu behar izan dabaz beste neretzako eskema batzuk:
|
|
|
personajian gorpuzkeriek, zelan eiten den berba, ze ahots tono dauken, ze gaiekin ondo moldatzen dan eta zein dan bere ikuspuntu. Eta ordun, lan da lan egin da gero, oso argi daukazunian personaje hori,
|
hasi
laikeza improbisetan, ezta?
|
|
|
Guk kanpoko improbisatzaileak ezagutzen eta beaiekin trukean oso berandu
|
hasi
ginan, ezta. Hasieran nolabait hemen zegoen pentsamendua zan hau Euskal Herrian bakarrik gertatzen zala eta oso gauza berezia zala munduan, eta ez geneukala parekorik,.
|
|
|
Konsziente zara isiltasunaren denbora hortaz, eta bertsoa pentsatzeko denbora noiz den aski, noiz den gehiegi, askotan ezintasunean baldin bazabiltza, borrokan, barne borrokan, ezin bertso tolestuz, esku lanetan bezela gauzak hitzak kabi arazi nahian eta ezin kabituz, konsziente zea denbora horren loditasunaz eta tensioaz. Isiltasun horren tensioak agintzen du noiz
|
hasi
. Gehiago jasan ezin duenenan bertsolaria isilik eta kontextuak ere eskatzen duenenan bada garaia hasteko eta ezin dezu gehiago jasan zure burua isilik eta jendeak ere eskatzen du.
|
|
|
Isiltasun horren tensioak agintzen du noiz hasi. Gehiago jasan ezin duenenan bertsolaria isilik eta kontextuak ere eskatzen duenenan bada garaia
|
hasteko
eta ezin dezu gehiago jasan zure burua isilik eta jendeak ere eskatzen du. Hasi eta hasi beharra daukazulako, nundik hasi ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik hasi.
|
|
|
Gehiago jasan ezin duenenan bertsolaria isilik eta kontextuak ere eskatzen duenenan bada garaia hasteko eta ezin dezu gehiago jasan zure burua isilik eta jendeak ere eskatzen du.
|
Hasi
eta hasi beharra daukazulako, nundik hasi ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik hasi. Dena, poro guztiak eta belarriak eta dena itxi egiten duzula zure baitan hurbiltzen zerala konzentrazio maila harrigarri bat lortzeko, ez dezu jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela eta igual, da hori sentsumen guztiak blokeatu eta buru barrenen mugilduta lortzen den gauza bat, ezta?
|
|
|
Gehiago jasan ezin duenenan bertsolaria isilik eta kontextuak ere eskatzen duenenan bada garaia hasteko eta ezin dezu gehiago jasan zure burua isilik eta jendeak ere eskatzen du. Hasi eta
|
hasi
beharra daukazulako, nundik hasi ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik hasi. Dena, poro guztiak eta belarriak eta dena itxi egiten duzula zure baitan hurbiltzen zerala konzentrazio maila harrigarri bat lortzeko, ez dezu jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela eta igual, da hori sentsumen guztiak blokeatu eta buru barrenen mugilduta lortzen den gauza bat, ezta?
|
|
|
Gehiago jasan ezin duenenan bertsolaria isilik eta kontextuak ere eskatzen duenenan bada garaia hasteko eta ezin dezu gehiago jasan zure burua isilik eta jendeak ere eskatzen du. Hasi eta hasi beharra daukazulako, nundik
|
hasi
ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik hasi. Dena, poro guztiak eta belarriak eta dena itxi egiten duzula zure baitan hurbiltzen zerala konzentrazio maila harrigarri bat lortzeko, ez dezu jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela eta igual, da hori sentsumen guztiak blokeatu eta buru barrenen mugilduta lortzen den gauza bat, ezta?
|
|
|
Gehiago jasan ezin duenenan bertsolaria isilik eta kontextuak ere eskatzen duenenan bada garaia hasteko eta ezin dezu gehiago jasan zure burua isilik eta jendeak ere eskatzen du. Hasi eta hasi beharra daukazulako, nundik hasi ere ez dakizu, beharbada bai nora zuazen baina ez nondik
|
hasi
. Dena, poro guztiak eta belarriak eta dena itxi egiten duzula zure baitan hurbiltzen zerala konzentrazio maila harrigarri bat lortzeko, ez dezu jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela eta igual, da hori sentsumen guztiak blokeatu eta buru barrenen mugilduta lortzen den gauza bat, ezta?
|
|
|
Nik uste entzuleak berak ere bere buruan
|
hasten
dala pentsatzen nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke, orduan bera hasten da bere barruan horrei erantzuna ematen. Entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsago, zenbateraino den ederragoa, zenbateraino den artistikoagoa eta orduan, nolabait bertsolariakin identifikaturik dagoen entzuleak hantxe gozamen hori izaten du ze bertsolariaren hitza ere bere hitz bihurtzen da.
|
|
|
Nik uste entzuleak berak ere bere buruan hasten dala pentsatzen nik egoera horretan zer esango nuke, zer pentsatuko nuke, orduan bera
|
hasten
da bere barruan horrei erantzuna ematen. Entzuten dio bertsolariari eta ikusten du bertolariaren forma hori zenbateraino dan aberatsago, zenbateraino den ederragoa, zenbateraino den artistikoagoa eta orduan, nolabait bertsolariakin identifikaturik dagoen entzuleak hantxe gozamen hori izaten du ze bertsolariaren hitza ere bere hitz bihurtzen da.
|
|
|
Gertatzen dena da entzulearentzat kontrako prozesua dela. Entzunlea
|
hasten
da hasieratik bertsoa entzuten eta ez daki bertsolariak nora daraman, berstolaria bai, bertsolaria badaki entzunlea nora daraman eta berak nora iritsi nahi duen hain zuzen aldez aurretik pentsatu duen puntu hortaraxe. Atzekoz aurrera egiten dugu beraz.
|
|
|
Ordura arte, ikuilu eta baseritarako zan bertsolaritza. 60ko hamarkada hortan
|
hasi
huan kaleko langileei eta kaleko jendeari ere bere arazo sozialak eta politikoak esaten.
|
|
|
Leheno baserriko txorradak esaten ibiltzen ziranak hitun tabernako moxkor batzuk ziren eta hola 60 hamarkada hortan, ostra!, hemen zeozer bazeok!... Eta orduan
|
hasi
huan bertsolaritza kalea hartzen eta eskerrak kalea hartzen joan dan bertsolaritza bestela baserriak pikutara joan dituk eta hoiekin batera ere joango hintuan bertsolaritza ere.
|
|
|
|
Hasi
nintzan pixka bat jolasean, nik sartzen base erritmoak, instrumnentalak eta gero nahazten ere bertsolariekin.
|