|
2009
|
|
|
D, etorte nitzen etxera umeagaz eta eurek ixte ostien jaten oin. Da ogie, nik, bakixu, gose eukiten neuen, da ogie noizeanpehinan, uzandre egoten ez zan orduen,
|
hartu
eiten nauen. Da atzenean eite ostien ogieri honan markak egin nik hartzean baneun ez baneun igirteko.
|
|
|
Da ogie, nik, bakixu, gose eukiten neuen, da ogie noizeanpehinan, uzandre egoten ez zan orduen, hartu eiten nauen. Da atzenean eite ostien ogieri honan markak egin nik
|
hartzean
baneun ez baneun igirteko. Da exin hartu, ze ebagi ezketino markea kendu egiten notsen da.
|
|
|
Da atzenean eite ostien ogieri honan markak egin nik hartzean baneun ez baneun igirteko. Da exin
|
hartu
, ze ebagi ezketino markea kendu egiten notsen da. Hori egie santue da:
|
|
|
Da Igorrera joan ginan oinez, da Igorren tranbia
|
hartu
behar gindun. Da tranbiek erraile deko, erraile euken, da Igorren akorde jatan:
|
|
|
Nik irakurritako liburuak aipatuko ditut orain, Jokin Muñozen Antzararen bideak nobelarekin hasita. Fikzio liburu bat
|
hartzen
dudanean zera bilatzen dut: istorio interesgarri ondo kontatua.
|
|
|
Kontua, dirudienez, «ahanzturaren ituna» deiturikoak gurera ekarritako kalteak konpontzen ahalegintzea da, «gure gerrako» hilen doluari leku egitea. Literaturak
|
hartu
du Historiak, Nietzschek hainbeste kritikatutako monumentuen Historiak, galdu duen lekua, eta espero zitekeen bezala, Fikzioa gaur egun Historia baino egiatiagoa, benetakoagoa, begitantzen zaigu. Muñozen eleberriak haratago joateko ahalegina egiten du, eta, Estik aipatu duenez, bertan azaltzen den biolentzia unibertsala ere izan daitekeela iradokitzen digu.
|
|
|
Uriberen liburuak oroimen kolektiboaren eta pertsonalaren ekarpenez zabaldu nahi luke hertsitasun hori, «geureak esatea» xedetzat
|
hartuz
. Ez da harrigarri liburuko lehen eskaintza Elias Canettirentzat izatea, hots, bere oroitzapen pertsonalen hausnarketaz La lengua absuelta edo La antorcha en el oído bezalakoetan egin baitzuen «bereak esate hori».
|
|
|
«Batzutan oherat joan baino lehen, izkirioz ezartzen ditut zerek ere jo baitauzkitet begiak eta hek». Dakidalarik, inork ez du Jean Etxepareren paper horiek bilatzeko lana
|
hartu
. Nik neuk badut itxaropenik hor topa genezakeen ezustekoan.
|
|
|
Emigrazio hori erakartzen zuten, batetik, Idaho Cityn eta Silver Cityn aurkituriko urre nahiz zilar zainek eskaintzen zituzten aukera ekonomikoek eta, bestetik, abereak bazkatzeko dohaineko lur publikoek. Kaliforniatik eta Nevadatik iparrera eta New Yorketik mendebaldera eginik, euskaldunek elkarri laguntzen zioten, lanpostuetarako jarraibideak eta bidaiatzeko nahiz ostatu
|
hartzeko
gomendioak emanez. Euskal Herritik Idahora zuzenean zihoazen euskaletorkinak bizkaitarrak ziren, zehazki, Ondarroatik Bakiora eta, lur barnean, Zornotzaraino irudika daitekeen hirukikoak.
|
|
|
Ugazabak sarritan Mountain Home, Nampa edo Boiseko tren geltokietara iritsiriko bidaiariei arreta egitera irteten ziren, «euskaldunik?» oihu eginez. Bezeroak ostatura laguntzen zituzten eta askotan eginkizun pastorala
|
hartzen
zuten euren gain: bezeroentzat etxerako gutunak idatzi, medikuarenean nahiz dentistarenean interpretazio lanak egin, banku eragiketekin eta gainerako finantziazio xehetasunekin laguntza eman eta, bestalde, larrialdirik gertatuz gero, etorkinaren nagusiarengana edo ostatu emailearengana jotzen zen.
|
|
|
Lantzean behin ostatariei zegokien bezeroarentzat medikuarenean hitzordua eskatzea edo, hildakoan, haren elizkizunetarako prestakuntzak antolatzea. Maiz, gaixo zeuden bezeroen gastuak ordaindu behar zituzten eta, une batean, euren gain
|
hartu
zituzten Idahon familiarik ez zuten euskaldunei elizkizunak eta ehorzketa kostuak ordaintzea: gorpua ikusteko moduan uzteko gastuak, ehortziaren jantziak, garraioa, hil autoa, etab. Xehetasun horiek topa daitezke ehorzketa zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresen artxiboetan, han agertzen baitira zerbitzuak eskatu zituen pertsonaren izena eta hildakoaren ehorzketa ordaindu zuenaren izena ere.
|
|
|
Mateo Arreguiren bilobak, Liz Dick Hardestyk, onartu zuenean Euzkaldunak Inc. erakundean oroitarri gabeko hilobien proiektuaren erantzukizuna bere gain
|
hartzea
, aitonak eta berau lako hainbatek bi belaunaldi lehenago eginiko antolakuntzaren azken xehetasunak ari zen ixten. Aitxitxek Boisera iritsi eta bertan geratzen ziren euskaldunak babestu zituen moduan, Lizen ardura bilakatu zen haiek munduan igarotako denbora iraunkorki markaturik uztea.
|
|
|
Garrantzitsuena (etekinetan) parte
|
hartzea
da.
|
|
|
Zazpi egunean sortu zuen mundua Jainkoak. Orduz geroztik, atseden
|
hartu
besterik ez du egin.
|
|
|
Hautua eginda dago, zentroa gu gara, eta gu analfabetoak gara, ez digutelako erakutsi bereizten bekatu orijinalaren eta fotokopiaren artean, eta borroka hori galduta dagoelako, nahiz eta ni ez naizen apokaliptikoa. Garrantzitsuena parte
|
hartzea
dela errepikatzearen errepikatzez, denok dugu denean. Primeran.
|
|
|
Baina ezin dugu denean onak izan denbora guztian. Heziketa ehuneko hirua denean eta parte
|
hartzea
ehuneko laurogeita hamazazpi?
|
|
|
Publizitateak zinemarekin duen lotura ez da atzo goizekoa, Lumière anaiek 1897an Moët Chandon xanpainaren spotak egin zituztela kontuan
|
hartuta
... Baina esan liteke iragarkiak egiteko modua gero eta zinematografikoagoa dela:
|
|
|
Aspaldi da horrela, beharbada. Horren kontzientzia
|
hartzea
baino ez zaigu falta.
|
|
|
Jo zuen lehen harkaitz puskak urre gordina zeukan! Lagin batzuk
|
hartu
eta Shortyrengana jo zuen lasterka. Baina Shorty ez zegoen berriketetarako.
|
|
|
«Ez, zuk harri hauei begiratu aurretik», eman zion erantzuna Petek. Gogoz kontra, Shortyk bere lupa
|
hartu
eta harriari begiratu zion. Zalditik jauzi egin eta oihuka hasi zen:
|
|
|
»Harri zapal batzuk bilatu nituen, eta bi alor markatu genituen. Shortyk hegoaldeko erdia
|
hartuko
zuen, nik muinoaren iparreko erdia. Shortyk ez zekien idazten, beraz nik paper puska batzuetan bakoitzaren izena jarri, eta harri zapalen artean utzi nituen, bi alorren lau ertzetan.
|
|
|
Mary Hunter Austin idazleak (Carlinville, Illinois, 1868 Santa Fe, New Mexico, 1934), Jack Londonen eta Ambrose Bierceren laguna izandakoak, artzain eskoziar, frantses eta euskaldun asko ezagutu zituen Kaliforniako San Joaquin Ibarrean bizi izan zen urteetan. Haien bizimoduaz idatzi zuen The Flock (1906) liburuan, Austinek ez du artzainen mundura nostalgiaz begiratzen, iragan denboretako aztarna bat balitz bezala, baizik eta begirunez, bizitzeko eta pentsatzeko modu guztiz desberdin baten eredutzat
|
hartuz
. Turismoa eta parke nazionalak bultzatu behar zirela eta artzainak lur haietatik bidaltzearen aldekoak gero eta gehiago zirenean, Mary Austinek erromantizismoz kutsatu gabeko errespetuarekin idatzi zuen haien munduaz.
|
|
|
«? usainagatik, tankera
|
hartu
zenioke ustekabean topatu duzun ardi kanpoko gizonari. Dozena bat yardara gazta usaintzen duzunean egon ziur frantsesa dela, baina zahatoak euskalduna dela frogatzen du, baratxuriak eta tipulak gaztarik gabe, mexikarra, eta horien guztien ezak bere buruari, amerikar?
|
|
|
Euskal artzain talde bat suaren inguruan elkartzen denean, arrats luze osoan zahatoak ez du lurrik ukitzen. Gizon bakoitzak ondokoagandik
|
hartu
, aurpegitik oin batera jarri, eztarria trebeki busti adarrezko puntatik ateratzen den zurrusta mehe, arrosarekin, eta ondokoari pasatzen dio berriro, kantari.
|
|
|
Bide zuri bat
|
hartuko
dut
|
|
|
Goiko bide bat
|
hartuko
dut han non artaldearen usaina
|
|
|
2007ko udaberrian Hartforden (Connecticut) egon nintzen, Clare Rossini idazle eta Trinity Collegeeko literatura irakaslearen etxean. Irakurketa bat genuen hirian eta Clarek etxean
|
hartu
gintuen. Gogoan dut etxea oholezkoa zela eta apirikuan egon ginela tea hartzen, arratsaldean.
|
|
|
Irakurketa bat genuen hirian eta Clarek etxean hartu gintuen. Gogoan dut etxea oholezkoa zela eta apirikuan egon ginela tea
|
hartzen
, arratsaldean. Honetaz eta hartaz mintzatu ginen, literaturaz eta bizitzaz.
|
|
|
Kritika askatasunaren kumea da (eta haren sostengu), eta gurea bezalako herri txiki batean, non denok elkar ezagutzen dugun eta hurbiltasun fisiko zein ideologikoak kontrol mekanismo boteretsuak ezartzen dituen, ez da erraza plaza publikoan zintzo gogoeta egitea. Denok dugu geure deabrutxoa barruan, eta aingeru itxurak
|
hartzen
dituenean ere, morroi salduaren janzkera ezagun zaio askotan». Iñaki Aldekoaren hitz horiek irakurriz ohartzen gara denok, eta edozein arlotan gainera, mugatzat hartzen dugula herri txiki bat izatea.
|
|
|
Denok dugu geure deabrutxoa barruan, eta aingeru itxurak hartzen dituenean ere, morroi salduaren janzkera ezagun zaio askotan». Iñaki Aldekoaren hitz horiek irakurriz ohartzen gara denok, eta edozein arlotan gainera, mugatzat
|
hartzen
dugula herri txiki bat izatea. Egia da, herri txikia gara eta denok ezagutzen dugu elkar.
|
|
|
Literatura ez da gauza inori on edo min egiteko. Literatura, bere horretan
|
hartuta
, minik gabekoa eta kaltegabekoa da. Ergel bat ez da adimentsu bilakatuko Carlos Fuentes irakurriz.
|
|
|
Gainera, galdera bati erantzun aurretik, pausatu eta laxatzen zen, eta inguruko guztiak haren hitzen irrikan geratzen ziren, nahiz eta egia zera izan, bera zoratu beharrean ibiltzen zela erantzuna itzuli nahian. Espainiara joan ginenean ingelesari eutsi genion gure arteko hizkuntza pribatu gisa, eta harekiko atxikimendua, lehen berezkotzat
|
hartzen
genuena, areagotu egin zen.
|
|
|
Etxera heldu nintzen goiz hartan, bizarra egiten ari nintzela, Julia bainugelako atearen kontra bermaturik jarri zen haurrek zerbait esaten dutenean
|
hartu
ohi duten itxura ausart horrekin:
|
|
|
Nola egiten den hori? Beharrezkoa izan dutenean, hitz laburren aldeko apustua egin dute eta atzizki eranste etengabearen kontra lehiatu dira, batzuetan herri literaturako eredu bizienak aintzat
|
hartuz
; bestetzuetan, hizkera bera modu aski behartuan bihurrituz.
|
|
|
administrazioko hizkeraren itzala oso oso luzea da gure hizkuntzan; hedadura handiko hizkuntzetan ez bezalakoa. Proportzionalki, administrazioko hizkerak euskaraz idatzitakoaren ehuneko izugarria betetzen du, eta, ezinbestez, euskal administrazioko hizkeraren hedadura sozialak esparru handiak
|
hartzen
ditu: administrazioak guztiz elebiduna behar du legez, elebiduna izan nahi lukeen, baina ez den?
|
|
|
Lan irrikatsua
|
hartu
nuen. Grinaz eta pasioz betea.
|
|
|
Grinaz eta pasioz betea. Pausoz pauso, estrategia batzuk eraiki behar izan nituen beste testuinguruetatik
|
hartutako
hainbat hitz, esamolde, formula eta konparazio erdi galdu neurera ekartzeko. Baita tartean tartean hitz berriak sortzeko ere.
|
|
|
Etxepare baino lehenagotik datorkidan tradizio erritmiko batean ari naiz; bigarren aukerak, berriz, erritmo hain gure hori puskatzen dit, nahiz euskara batuak bedeinkatutako forma izan. Gramatikak eta arauak ezin dituzte hizkuntzaren tripak mendean
|
hartu
.
|
|
|
Neuk asmatua. Komikitik abiatu naiz, baina, pixkana pixkana, neure bidea
|
hartu
dut. Inork ez du ezerezetik sortzen, aurretik zeukan zerbaitetan oinarritzen da.
|
|
|
Hona zer uztartu behar nituen jario natural batean: alde batetik, euskara batua; bestetik Erdi Aroko jardun halako baten itxura
|
hartuko
zuen hizkera bat; hirugarrenik, literatura unibertsaleko hainbat ereduren eitea. Nik sinesgarri gisa eraikitzen nuena, sinesgarri behar zuen irakurleak ere.
|
|
|
Ama, liburua eskutik
|
hartuz
, eseri egin zaio ondoan inoiz baino samurkiago, apur bat lotsatuta, ezpainen eta eskuen dardarak barne haserrea ezkutatu ezinik.
|
|
|
Amak, oraingoan ere, lekua egin zion bere habian, toki goxo eta epel hartan, puzzle bateko piezatxoaren antzera moldatu zen ohe ertz gogorraren eta amaren sabelunearen artean. Leihora begira, amaren besoek gerritk bueltan heltzen ziotela, lo sakonak
|
hartu
zuen.
|
|
|
Dakiena da aitatxo hori amatxoren eta beraren artean oztopo eta muga dela, eta goizetan, zerbait falta duenean, aita eta ama haserretzen direla eta, orduan, beti hurbiltzen zaio amatxo enaren liburua irakurtzera. Horregatik, batzuetan, aitaren giltzak
|
hartu
eta gorde egiten ditu. Zokoak miatzeaz gain, gauzak ezkutatzea maite baitu.
|
|
|
B.A.: Kantuz ez zuen
|
hartu
kantutegitik?
|
|
|
Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela. Jakina, gai hori buruan, berak beti
|
hartzen
zuen bide okerra, beti aldrebes. Hasieran Iñaki oso erne egoten zen eta esaten zigun:
|
|
|
Berak beti aipatzen zuen 1955 urtearen inguruan Antxon Lafontek Bordeletik ekarri zion diskoa. Ekarri zion Atahualpa Yupanquiren disko bat, eta beretzako izan zen fundamentala, tesoro bat bezala
|
hartu
zuen hura ere. Hori izan zen 50eko hamarkadan.
|
|
|
Pentsa, Londres 1962, eta Bartzelona, Mediterraneoa? Baina Mikel etorri zenean, segituan
|
hartu
emanetan jarri zen hango jendearekin. Setge Judges eko jendea, teatrokoa, medikuak.
|
|
|
Kantanteak ere ezagutu zituen Mikelek. Hirurekin izan dugu
|
hartu
eman berezia: Raimon, Pi de la Serra eta Lluis Llach.
|
|
|
Nik uste dut hau dela berezia eta kontatu behar dela. Arizkunen Xabier Larralde zegoen, hango txistularia zen, eta oso
|
hartu
eman onak zituzten. Mikelek kontatzen zuen 25 urte zituenean edo, gaixotu baino lehenago, Iruñean zegoenean oraindik, euskaraz kantatzen hasi baino lehen, herri osoak juerga bat egin zuela San Joan bezperan edo San Pedro bezperan, uste dut San Joan bezperan izan zela.
|
|
|
Gizarte antropologian doktorea da Chicagoko Unibertsitatean (1967). Urte horretan bertan UNR Nevada Renoko Unibertsitatean Euskal Ikasketen Programa abiarazteko ardura
|
hartu
zuen. Hogeita hamahiru urtez jardun zuen lan horretan, 1999aren amaieran erretretan sartu arte.
|
|
|
Aurrena ahalordez herrian ezkondu, eta orduan joango zela. Petraren lehengusuak jakin zuenean arreba baten parekoa zen neska Ameriketara zihoala, komoda gaineko Petraren argazki markoduna
|
hartu
, eta paretara begira jarri omen zuen.
|
|
|
Artikulu hauetako batzuekin eta ipuinekin edota genero aldetik sailkaezinak diren beste testuekin, hamairu liburu osatu zituen Antoñanak, horien artean Patrañas y otros extravíos (Pamiela, 1985). Bilduma honetatik «Este soy (Mi ficha)» autoerretratua
|
hartu
eta euskaratu da, oinarrian «Mi ficha» (Diario de Navarra,) izeneko artikulua duena. Irakurleak jakin behar du aipatu artikulua Patrañas... liburuan argitaratzeko, Antoñanak, ohi zuenez, testua orraztu eta moldatu zuela; estilo aldaketa zehatz gutxirekin eta amaierako bi parrafo ezabatzearekin autoerretratua borobiltzen asmatu zuen.
|
|
|
Haiengan pentsatzen dudanean, nire familiako kideen ordez, haien inguruko gauzak etortzen zaizkit gogora, haien bizilekuetan tokia
|
hartutako
objektuak. Iaz, Sweet Promised Land liburuaren kritika egiten zuen artikulu bat irakurri nuenean, ez nuen imajinatu nola erantzungo zuen aitonak, nola estutuko zituen bekainak beherantz defentsiban.
|
|
|
Gaitzaren ondoren, beste sinbolo batzuk ere
|
hartu
ditu jakina: haizagailuak, xiringak, likido argiz betetako anpuluak.
|
|
|
Gure ama Moniquek beretzat
|
hartu
dituen irudiak erlijio tradizioari lotuago daude. Komunio eta absoluzio objektuz inguratzen du bere burua.
|
|
|
Idazmahaiaren gainean edukitzen zuen akatsik gabeko gezi buru perfektua, Washoe Haraneko bere etxearen atzeko mendietan topatua, Renotik ordu erdira. Aitona amonen etxean pasatutako asteburuetan beti
|
hartzen
genuen tarte bat salbia eta purshia sastraka artean ibiltzeko, begiak lurrean josita, lur horizta arakatzen beira itxurako obsidiana printzen, punta hautsien edota agian gezi buru osoren baten bila. Aitatxik1 punta perfektua topatu zuen egunean, jadanik adineko gizona zela, gure aita haren aurretik zihoan, eta desertuko lurrera izpi bat botatzen ikusi nuen.
|
|
|
Irakurri, braille sistema erabiliz irakurtzen dugu. Eskuak dira gure begiak, eta pantailarik gabeko ordenagailu txiki batzuk erabiltzen ditugu apunteak
|
hartzeko
, baina zuek erabiltzen dituzuenak bezalako ordenagailu «normalak» erabil ditzakegu, zuek begiekin ikusten duzuena guri «Galaxien Guda» filmean ateratzen zen «R2d2» robotaren antzeko ahotsa duen ahots sintetizadoreak adierazten baitigu. Hori erabiltzen dugu pantaila ikusteko.
|
|
|
Istorioa metafora gisa
|
har
dezakegu, alabaina, kontaketa erreala da oso. Erreala da Agurea, erreala bere kemena, errealak bere zauriak, eta marrazoak, erreala da Joe DiMaggio?
|
|
|
asko irakatsi dio Santiagori: irakatsi dio pertsonok eta ingurumena bat bera garela, inguruabarraren araberako izakariak garela, Itsasoak ematen dion ahala
|
hartzen
diola, hartzen dion ahala itzultzen diola; Itsasoa, maitale eta hazkurri emaile, bizirik irauteko bitartekoa duela.
|
|
|
asko irakatsi dio Santiagori: irakatsi dio pertsonok eta ingurumena bat bera garela, inguruabarraren araberako izakariak garela, Itsasoak ematen dion ahala hartzen diola,
|
hartzen
dion ahala itzultzen diola; Itsasoa, maitale eta hazkurri emaile, bizirik irauteko bitartekoa duela.
|
|
|
Beste zigarro bat piztu eta Laiarekin izan zuen harremana nola bukatu zen kontatzen hasi zaio. Anek jakin nahi duen ala ez aintzat
|
hartu
gabe. Indiara joan behar nuen negozioak egitera baina istripu batetik suspertzen ari nintzen artean.
|
|
|
Anek Laia ezagutzen duenez, barrenak husteko baimena duelakoan dago gizona. Beste batzuetan ere nirekin bertara joandakoa zen Laia eta egitekoak bere gain
|
hartzeko
eskaini zuen bere burua. Nola pentsatuko nuen kontu txarra zela hura?
|
|
2010
|
|
|
Ordian tartaroa lasterrez abiatzen ziozü undoti, bena ez zitezün gida. Urthikiten diozü erhaztün eder bat, hura
|
har
dezan. Haurrak hartzen dizü eta ezarten erhi txinkarrean.
|
|
|
Urthikiten diozü erhaztün eder bat, hura har dezan. Haurrak
|
hartzen
dizü eta ezarten erhi txinkarrean. Bena erhaztün harek oihü egiten zizün:
|
|
|
Liburua atzekoz aurrera irakurri dut nik, hau da, azken testua lehena, akaso interes pertsonalengatik. Eta azken testuan, «Madrilgo kazetaria» izenekoan, hitz egiten bada kazetari batek momentu erabakigarrietan
|
hartu
behar dituen erabakiez, bereziki harrigarria egin zait testua, «Jesus Ulaiarren garaia». Bortizkeriaren aurrean kazetariek egiten duten lanaz hitz egiten du eta zehazki enfokatzen du garai bat, 70eko eta 80ko hamarkaden arteko trantsizioa.
|
|
|
Barandiaran generoen fronteran dabil nahitara: genero informatiboa den kronika eta erreportajearen baliabideak nahiz jokamodeak darabiltza, baina, era berean, kronika horien making off kontatzen digu, gertakariekiko begirada osatzeko fokatze puntu etikoa gogoan
|
hartuta
, kontaketaren disposizioa eta hautemateko modua nabarmenaraziz. Betirako ahanzturan galdu baino lehenago gertakariak azaleratu beharrak estutzen duela transmititzen du.
|
|
|
Indarkeria historikoa eta garaikidea, maila indibidualean, kolektiboan eta unibertsalean, modu narratibo eta dinamikoan
|
hartu
ditu mintzagai: bortizkeria politikoaren desneurria eta, kazetaritzatik harantzago dagoena, kazetariaren ofizioaren inguruko hausnarketa iradokitzailea.
|
|
|
Kazetaritza, berez, ez da objektiboa. Beste kontu bat da errealitatearen konplexutasuna bere horretan azaltzea, hots, gertaera inguratzen duten elementu guztiak (ez bakar batzuk) kontuan
|
hartzea
.
|
|
|
Ados nago Aulki jokoaz esaten dituzunekin, bereziki, Alberdiren lehen eleberri honek egin digun inpresio onarekin. Baina «eszenatoki konstunbrista» ikusi dudanean, eta barkatu, apur bat asaldatu naiz eleberriak ez baitu ez xedez, ez kontamoldez, kostunbristatzat
|
har
dezakegun ezer. Badakit ados zaudela, Alberdirenak mundu idilikorik ez duela azaleratzen esaten duzulako.
|
|
|
Joxe Azurmendiren Azken egunak Gandiagarekin lan mardula
|
hartuko
dut orain aintzat. Liburuaren kanpoko azalean agertu ez arren, tituluak badu bigarren zati bat:
|
|
|
eta nik zer dakita. Liburua trinkoa da, bazkaz betea, soseguz
|
hartzera
behartzen zaituena. Orrialdez luzea da osotara, eta halaber orrialde bakoitza ere luzatu egiten da, substantziaz gainezka dator-eta.
|
|
|
Azurmendik bere ohiko estilo bizi eta nekegabean idatzi duen saio luzeak irakurketa arretatsua eta batez ere patxadatsua eskatzen du. Tankera berezia
|
hartzen
zaio liburuari, zeren Gandiagaren idazle izaera eta pertsona tarteko, hontaz eta hartaz gogoeta egiteko abadagunea hartzen baitu, ardatz tematiko ugari batera darabiltzalarik. Espiralean moduan hartu eta berrartu egiten ditu argudioak norabide eta perspektiba sarri aldatuz, iritzi edo autoritate gehiago eta gehiagoren ekarpena eginez.
|
|
|
Azurmendik bere ohiko estilo bizi eta nekegabean idatzi duen saio luzeak irakurketa arretatsua eta batez ere patxadatsua eskatzen du. Tankera berezia hartzen zaio liburuari, zeren Gandiagaren idazle izaera eta pertsona tarteko, hontaz eta hartaz gogoeta egiteko abadagunea
|
hartzen
baitu, ardatz tematiko ugari batera darabiltzalarik. Espiralean moduan hartu eta berrartu egiten ditu argudioak norabide eta perspektiba sarri aldatuz, iritzi edo autoritate gehiago eta gehiagoren ekarpena eginez.
|
|
|
Tankera berezia hartzen zaio liburuari, zeren Gandiagaren idazle izaera eta pertsona tarteko, hontaz eta hartaz gogoeta egiteko abadagunea hartzen baitu, ardatz tematiko ugari batera darabiltzalarik. Espiralean moduan
|
hartu
eta berrartu egiten ditu argudioak norabide eta perspektiba sarri aldatuz, iritzi edo autoritate gehiago eta gehiagoren ekarpena eginez.
|
|
|
Eskertzen dizut, Esti, Marie Darrieussecqen liburua aipatu izana, oso gustukoa dudan idazlea baita. Nik ere atsegin dut gai bat hartu eta muturrera eramateko duen gaitasun hori, idazkera zorrotz hori, motibo bat
|
hartu
eta akitzeraino zukutzen duena, kiskillosoa, obsesiboa ia. Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin...
|
|
|
Eta horien artean nabarmentzen dira euskaraz, euskalduntasunaz, gure herriaz egiten diren hausnarketa ugariak. Hari asko aipa daitezke liburu honetan, baina ea zuek zer inpresio
|
hartu
duzuen.
|
|
|
Arrazoi zuen Unai Elorriagak Londres kartoizkoa da eleberriak hasiera puntu berri bat, istorio nahiz estrategia narratiboei dagokien erabateko aldaketa bat izan nahi duela zioenean. Diktadurak ardatz dituen eleberri alegorikotzat
|
har
genezake testua, hori esatea ezer esatea bada gaur egun. Diktaduren biolentziaren adibide diren txosten, grabazio, nahiz gutunez osatutako testuen palimpsestoa, hain justu. Ankerkeriaren eleberria da Elorriagarena, Artaudek antzerkiari egindako ekarpena eleberrira ekarriz.
|
|
|
Gai aldetik, adibidez, aldaketa ekarri du Londres kartoizkoa da eleberriak Unai Elorriagaren narraziogintzan: literatura jolas egiteko tresnatzat aldarrikatzen zuen idazleak diktadura, desagertuak, bortizkeria
|
hartu
ditu oraingoan mintzagai. Egitura aldetik ere izan daiteke aurrekoekiko diferentea, zati ezberdinetan banatua, genero edo oihartzun diferenteak ekarriko dizkio irakurleari.
|
|
|
Gaiaz beste egitera gonbidatu nahi zaituztet nik orain; nik Uxue Alberdiren Aulki jokoa
|
hartuko
dut ahotan. Idazle gazte baten lehen eleberria da hau, baina bere adinekoen errealitatetik aldendu eta gerra garaian gazte zirenen belaunaldiari eskaini dio arreta liburu honetan.
|
|
|
Jakina da belaunaldi haren inguruko erreferente literario aski garatuekin alderatzea ez dela zilegi, baina, ezin bazter utzi, ahantzi, esaterako, kafetegiko tertuliakideok entzunda, Saizarbitoriaren Bihotz bi liburuko Hambreko tertulianoen oroitzapena, Guda zibila egin duen belaunaldiaren kideen arteko harremanen konplexutasuna, bizitzan irauteko senaren indarra, belaunaldien txanda
|
hartzeko
lege hautsezina... ditu Alberdik mintzagai, beste tertuliakoaz oso bestelakoa den taxu estilizatu eta eliptikoaz. Bere horretan aski emaitza lortua da, berea, baina jakina, gai horietan erreferenteak etorri egiten zaizkio irakurleari, nahi gabe ere.
|
|
|
Eskertzen dizut, Esti, Marie Darrieussecqen liburua aipatu izana, oso gustukoa dudan idazlea baita. Nik ere atsegin dut gai bat
|
hartu
eta muturrera eramateko duen gaitasun hori, idazkera zorrotz hori, motibo bat hartu eta akitzeraino zukutzen duena, kiskillosoa, obsesiboa ia. Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin...
|
|
|
Beste tonu batekoak dira protagonista Ignacio duten hirurak: gainerako ipuinekin tartekatuta doazelarik, sorpresa
|
hartzen
duzu, halako batean konturatzen zarenean lehenagoko ipuin baten beste episodio batean zabiltzala, eta historia osoa biribiltzen duzu hirugarrena amaitutakoan. Efektu ederra benetan, liburu eder batean.
|
|
|
«Hazia» ipuina, Esti, oso bortitza iruditu zait ideia aldetik. Emakumeak zer paper
|
hartzen
duen, edo hobe, gizarteak zer paper ematen dion erditu ondorengo emakumeari, ama izan denari, nola bilakatzen duen lugorri, akasdun, tabu ia, gizabanakoa merkantzia gisa tratatzen duen jendarteak, arren neurrira egindakoak. Ama baten testigantza ezin gordinagoa iruditu zait «Hazia», purrustada traza har dezakeena, baina probokazio gisa bada ere, ideia trafiko modura, nirekin funtzionatu duena.
|
|
|
Itxurakeriak, hipokrisiak eta nork bereari eusteko grinak duen funtzioaz hainbat oker ulerturen eta ondoriozko inkomunikazioaren sorreran. Pertsonen arteko
|
hartu
emanen konplexutasuna eta lehia ditu aipagai, baina ipuinok mahai gainera ekarri soilik egiten dituzte garapen handiagoz askoz esanguratsuagoak izango liratekeen istorioak. Bat nator honetan Estibalitzekin:
|
|
|
(Agian ez da hau lekua, baina, pentsatu al duzue literatura hitzak, edo nobela hitzak?
|
hartzen
dituen adjektibo gehienak klasifikatzeko eta, hein batean, deskalifikatzeko, erabiltzen direla: historiko, erromantiko, poliziako, errealista, zientzia fikziozko,?).
|
|
|
Ez dakit pertsonaiek garapen, sakontasun, perfilazio handiagoa eskatzen dutenetz, ez zait hori iruditu, adibidez, Jacinto eta Estik ekarri dituzten ipuinetan, «Katu jendea», «Hagina», «Omarren uda».
|
Har
dezagun, kasurako, «Hagina» ipuineko haginlaria. Eta ez dut nik esango fragmentua eta sakontasuna elkarren aurka daudenik, beste batzuek aitortzen diote fragmentuari osotasuna hartzeko gaitasuna, adibide tontoegi bat jartzearren, puntuak lotuz sortzen den irudiaren antzera.
|
|
|
Har dezagun, kasurako, «Hagina» ipuineko haginlaria. Eta ez dut nik esango fragmentua eta sakontasuna elkarren aurka daudenik, beste batzuek aitortzen diote fragmentuari osotasuna
|
hartzeko
gaitasuna, adibide tontoegi bat jartzearren, puntuak lotuz sortzen den irudiaren antzera. Eta hori egiteko aukera bai ematen du narrazio bilduma honek, printzen bidez ikuspegi bat osatzekoa.
|
|
|
Arretaz irakurri ditut, Jacinto, Lourdes eta Kepa, Gasolindegian narrazioaz aipatu dituzuenak. Alde batetik, bat nator liburuko gauzarik azpimarragarrienen artean kokatzen duzuenean giro estrainio hori, sukar antzekoa, hasierako narraziotik bertatik
|
hartzen
duena irakurlea, eta piezak nola doazen elkarri lotzen geure buruan, kontakizunak aurrera egin ahala, hasiera batean zabuka eraman gaitzakeen arren, noraezean edo (eta ez dut uste hori berez txarra denik, ezpada estimulagarria). Istorioa leitzen, akordatu naiz Gorka Bereziartua The road nobelaz idatzitako artikuluan akordatu zela Beñat Sarasolak Iragaitzaz, ilunbistan?
|
|
|
Hala, badira nobelak gauzak kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela batzuek, ordea, gauzak erakutsi, azaldu egiten dituzte. Guri dagokigun kasuan, egia da Yurre Ugarteren lehen lan honek iradoki egiten duela (lanbro bat, eldarnio bat), baina kontakizun handi horren baitan istorio txiki bailara kontatzeko grina erakusten du liburuak, gertuko zaizkigunak, familia girokoak asko, intimoak, izeba harekin kafea eta galletak
|
hartzen
genituenekoak bezala. Esan behar dut, hala ere, eta izeba hark bezala, liburuak ez duela zirrara berezirik eragin nigan, epel xamar utzi nau irakurketak.
|
|
|
Eta txanda
|
hartu
dudala baliatuta, Esti, Eider Rodriguezen ipuinak. Lehorrak.
|
|
|
edertasuna, desira, gizabanakoen arteko komunikazioa. Ideia kitzikagarri saldo bat
|
hartzeko
aukera paregabea. Azken batean literaturak ideia batzuk transmititzeko ere balio baitu, eta sendo ikusi dut ipuin bilduma hau eremu horretan.
|
|
|
Eta iruditzen zait literaturak izan lukeela horren aurkako antidoto, hots, topikoaren, klixearen aurkako; eskaini lukeela zerbait berria, berezia, besterik ez bada desberdina, egunerokoan akitzeraino errepikatzen diren horietatik urrun. Liburuak bide interesgarri bat
|
hartzen
du emakumeez hitz egiten hasten denean, gaur edadeko diren emakumeez, horien larrutik: «Besteen zerbitzari izateko hezi gintuzten emakumeak eta zer egin zerbitzatzeko edo zaintzeko inor ez daukazunean?
|
|
|
Kritika kontatu (tell) eta erakutsi (show) egiten duten literatur lanen artean bereizketa egiten badu ere, Aritz, esan beharra dago azken urteetan azken joerak indar handia
|
hartu
duela AEBetako literaturan. Neure burua show jarrera bultzatzen duten idazkuntza irakasleen artean jarriko nuke, nire ikasleei behin eta berriro esaten baitiet ez dagoela dena hitzez hitz esan beharrik; ikuspuntu erretoriko batetik askozaz eraginkorragoa da gauzak irakurleari erakustea (show) edo, besterik gabe, iradokitzea.
|
|
|
mendi zut, ateka, erreka (haran hertsi), uhaitz, ordoki, badia, itsasbazter. Hiroshigek bidaia pausuetan krokisak egin zituen bazter motak
|
hartuz
: ibai bazter, osin, Fuji mendia, basamortu.
|
|
|
Jurgi Kintanaren arabera, horixe izan da Jesu Kristoren aurka inoiz euskaraz idatzi den aurreneko iraina. Ildo beretik, Jurgi Kintanak begien bistan utzi du Nietzsche-ren itzala saio osoan zehar, eta azpimarratu duenez, behingoagatik euskal literaturak aurrea
|
hartu
die Euskal Herriko erdal literaturei: Pío Barojak Jaun de Alzate kaleratu baino dozena bat urte lehenago irudikatu zuen Jean Etxeparek euskal iragan nietzschear mitikoa, guztiz paganoa.
|
|
|
Xabier Altzibarrek zilatu du misterioa. Pilota partida deritzon saioan, izenburuak dioskun bezalaxe, Lekornen jokatutako esku huskako partida antologiko bat kontatzen digu Etxeparek, alegia, idazle batek nekez aurki lezake zer edo zer garbiagorik gaitzat
|
hartzeko
. Herriko jaietan beraz, hiru hazpandar eta hiru lekondar arituko dira norgehiagoka, eta Etxeparek horixe marraztu digu bere luma zoliarekin.
|
|
|
Hizkuntzaren ordezkapen prozesuan, sozietatearen ardatz eragile izateari eta autoezagutzari dagokienez, balirudike gaelikoa galduz joan ahala musikak
|
hartu
duela, hein handi batean, hizkuntzaren ordezkoa, haren hutsunea betetzen duela maila sinbolikoan, eta are praktikoan.
|
|
|
behin behinekoan. Handik goiti, ingelesen aurka jarduteaz gain, irlandarren artean ere gatazka sortu zen, 1923an Éamon De Valerak buruzagitza
|
hartu
zuen arte, Ulster eskualdeak, bitartean, Ingalaterrarekiko loturari atxikitzen ziolarik. Ondotik, urratsak elkarren segidan etorri ziren:
|
|
|
Ez ziren gutxi izan, beraz, bertara joan zirenak. Testuinguruak zeukan munta kontuan
|
harturik
, beste ospakizun batzuk ere antolatu ziren, haien artean zeltiar kirolen joku olinpikoen antzekoak (Tailteann Games). Eta horren baitan kokatu zen euskal pilotarena, euskaldun eta irlandarren arteko exhibizioko zenbait partida antolatu zirelako.
|
|
|
Bada, Biopoesia karpeta biopoemaz betetzen hasi nintzenetik beti izan dut gogoan horietakoren batekin olerkia edo poema sortzea. Egin didaten azken barne erretratua eskuetan
|
hartu
nuenean, eta medikuarenak aditurik, lanari ekin nion. Nahi gabe, Kavafis etorri zitzaidan gogora.
|