|
2015
|
|
|
Artefaktua
|
hainbat
disziplina uztartzen dituen literatura saioa da. Yolanda Mendiolak aurkezten du, eta zenbait atal dauzka:
|
|
|
Nik beti galdera bera neukan:
|
hainbat
jendek gogoko dituen bertsolariek zergatik ez dute luzitzen txapelketan. Nondik dator eten hori?
|
|
|
“Jaialdi 2015” zioen kartelak egin zigun harrera Idahoko hiriburua zapaldu genuenerako, eta, ez badakizue ere, ez da horren arraroa euskara entzutea han. Izan ere, Boisen bizi da euskaldun gehien munduan, Euskal Herria albo batera utzita, noski, eta
|
hainbat
euskal belaunaldi dira bertan jaioak. Horregatik, 1987az geroztik ospatzen da euskaldunon topagunea den jaialdia.
|
|
|
Segituan hasi ginen bost eguneko egonaldia antolatzen. Bi emanaldi izango genituen, eta sortzen ari ginen dokumentalaren ardatza izango ziren
|
hainbat
elkarrizketa prestatu beharrean ginen. Baina goazen pausoz pauso.
|
|
|
zenbat tentazio, erresakak
|
hainbat
|
|
|
Eta kontatu ezin diren
|
hainbat
komeriaren ostean ailegatu ginen JT Restaurantera. Bertan Maria Luisak ederki asko zaindu gintuen, lehenengoz AEBak zapaldu genituenean, eta berriz ere erakutsi zuen euskal jatorria duela, anfitrioi bikaina izan baitzen.
|
|
|
Baina egun handia ondoren etorriko zena izango zen. Herri txikia den Gardnervillen, inguruko estatuetako
|
hainbat
euskaldun elkartzen dira urtero, eta denak egoten dira bazkariaren zain. Parrillan egindako haragi mota ugari jan ostean, eta dantza ikuskizuna bukatu bezain pronto igo ginen antzokiko oholtzara.
|
|
|
Baina bidaiakideek kontatzen zizkidaten bisitaturiko
|
hainbat
leku. Sunset Boulevard kasu.
|
|
|
Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude bezala. Elkarrizketatu genituen
|
hainbat
lagun, eta, batez ere, esperientzia oso bat jaso genuen; ziurrenik, Euskal Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta euskal kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
Sortzen ari denari lehentasuna eman arren, bertsolaritzaren ondare historikoa ere jasotzen da Xenpelarren.
|
Hainbat
norbanako eta elkarte gerturatu izan dira bertara etxe eta egoitzetan urtetan gordetako dokumentuak eramatera. Baina helburua ez da guztia toki berean gordeta izatea, dokumentu, audio, transkripzio edo artxibo bakoitza non dagoen identifikatuta izatea baizik.
|
|
|
Hala ere, Xenpelarreko artxiboetan barna ordu gehien sartzen dituztenak ikerlariak dira, oso arlo ezberdinetako ikerketak gauzatzeko aukera ematen baitu bertan bildutako ondareak. Garai bateko bizimoduaren kronika izan daitezke bertsoak, tokian tokiko hizkuntza aztertu daiteke… Xenpelarren bildutako datuak baliatuta
|
hainbat
ikerketa egin dira eta egun ere badira beste hainbat martxan.
|
|
|
Hala ere, Xenpelarreko artxiboetan barna ordu gehien sartzen dituztenak ikerlariak dira, oso arlo ezberdinetako ikerketak gauzatzeko aukera ematen baitu bertan bildutako ondareak. Garai bateko bizimoduaren kronika izan daitezke bertsoak, tokian tokiko hizkuntza aztertu daiteke… Xenpelarren bildutako datuak baliatuta hainbat ikerketa egin dira eta egun ere badira beste
|
hainbat
martxan.
|
|
|
Zumarraga Urretxuko bertso eskolan 2003ko Martxoan Bertsoa zikloaren lehenengo edizioa antolatu zutenean hasi zen “modu serioan” materiala biltzen. Ordutik herriko ekintzetan ez ezik herritik kanpoko
|
hainbat
ekintzatan izan da lan horretan. “Testigantza jasotzea garrantzitsua begitandu zitzaidan eta horrek bultzatuta hasi nintzen bilketa lanetan”.
|
|
|
“Testigantza jasotzea garrantzitsua begitandu zitzaidan eta horrek bultzatuta hasi nintzen bilketa lanetan”. Besterik gabe, gordetzeko intentzioarekin hasi zena, ondoren bertso eskolan ere erabili izan dute, eta web orrian ere eskegi izan ditu
|
hainbat
bideo eta argazki. “Hasi nintzenean saioak audioz grabatzen genituen walkman batekin, eta argazkiak atera.
|
|
|
Elkarrizketatutako lau bertsolarien artean, Enbeita zen lanketa handiena egina zuena. Psikologoak, kinesiologoak, mentalistak, transzendentalista eta beste
|
hainbatekin
egin izan du lanketa. “Nik uste dut denok egin genukeela, oso inportantea delako ezagutzea zein diren zure gardentasun horretan dituzun ahulguneak eta indarguneak, jendearen aurrean garden agertuko bazara”, ebatzia du.
|
|
2016
|
|
|
moduko bat da.
|
Hainbat
pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin bere loturak dauzka, gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat egoera agertzen joaten dira.
|
|
|
Hainbat pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin bere loturak dauzka, gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan
|
hainbat
egoera agertzen joaten dira. Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago.
|
|
|
Gidoia idazteko modua oso bizia izan da. Aktoreek sei bat egonaldi egin dituzte, bakoitza astebete ingurukoa, Euskal Herriko
|
hainbat
antzokitan. Egoerak proposatu, egoera horien baitan inprobisatu eta inprobisazio horietatik jasotakotik idatzi dute Elortzak eta Iturriagak gidoia.
|
|
|
Jokin Izagirre urnietarra Farmazian lan egindakoa da 39 urte luzez, eta orain Koldoren sektore berean dihardu. Urnietako kultur mugimenduan luzaz jardundakoa da, bereziki euskal dantzetan eta gazteriarekin lotutako beste
|
hainbat
kontutan. Antzerki taldean ere parte hartu zuen, baina, azkenekoz, duela 34 urte.
|
|
|
Urnietara joan bizitzera eta Lurdesekin ezkondu zen, baina, hala eta guztiz ere, Oiartzungo Intxixu antzerki taldearekin lanean jarraitu zuen; zehazki, Eugenio Arozena herrikide eta antzerkigilearekin harremanetan. Lartaun zein Intxixu taldeetako zuzendaria eta Antzertiren birsortzailea da Arozena, eta gaiaren inguruko
|
hainbat
liburu eta lan argitaratu ditu. Tarte horretan Letek bizpahiru antzezlan idatzi zituen, eta Goikoetxearentzat bat nabarmendu behar da, hizpide dugun gaia kontuan hartuta:
|
|
|
lau Etxamendi eta beste
|
hainbat
|
|
|
Munduko
|
hainbat
txokotatik etorritako inprobisatzaileen saioetan gaiak jarri behar genituen, beraz. Dozenaka galdera egin genizkion lehenengo geure buruari eta, gero, Bertsozale Elkarteko aurpegia zuen norbaiti:
|
|
|
Irakasleek gidatzen duten une bakarra izaten da interesa pizteko unea.
|
Hainbat
modutara egiten dute; besteren artean, adimen aniztasuna aintzatetsita. Era honetara bideratu zuten euskal kulturari buruzko proiektua:
|
|
|
“Oinarri oinarritik” hasi ziren. Artzaintzaren doinuak, txalaparta, bertsolaritza, garai zahar eta berrietako musika, kantautoreak eta beste
|
hainbat
arlo landu zituzten, sorreratik gaur egunera. “Plazerez bizi izan dugu, eta egun horiek guztiak nola nahasten diren ikusi dugu.
|
|
|
Gaur gaurkoz kolaboratzaile guztiei ordaintzeko ahalmena badago, eta duin ordaintzen da; aurrekontuaren zatirik potoloena bideratzen da horretara. Esan nahi dena da, euskal prentsari
|
hainbatetan
planteatu zaion militantzia eta profesionaltasunaren arteko ekuazio horretan, geurean ere askok euren borondatez egin duten hautua lana maila profesional puntakoenaz eta kobratu gabe egitearena izan dela, eta horrek sekulako meritua daukala, eta hori ere ezinbestekoa izan dela aldizkariak aurrera egin ahal izateko.
|
|
|
Lehen urteetan Laxaro Azkunek ere gauza dezente atera zituen, eta hurrengoetan Pako Aristi ere makina bat zenbaki egindakoa da bakarrik, erdibana edo heren batean. Geroagoko etapa batean, lau urtez, Josu Martinezek, izenorde ezberdinekin eta Txaber Larreategiren laguntzarekin,
|
hainbat
lan bikain argitaratu zituen baita ere … Aldizkariaren diseinuak eta maketazioak ere izen abizenak ditu: Txema Garcia Urbina, hogei urtez ari baita lan horretan.
|
|
|
|
Hainbat
eta bakarra
|
|
|
|
Hainbat
eta bakarra
|
|
|
|
Hainbat
eta bakarra
|
|
|
|
Hainbat
eta bakarra –
|
|
|
Beti uste izan dut ia ezinezkoa zela bi ildo horiek uztartea, besteak beste ildo baten zale direnei ez zaizkielako beste ildoko lanak gustatuko. Esaterako, Bertsolamintza jardunaldien txostenak, nago lehor samarrak izango zitzaizkiola
|
hainbat
harpidedun eta irakurleri. Bestalde, bertsolarien bizitza pribatuko gorabeherak bost axola izango zitzaizkien asko eta askori… Bi ildoen arteko sintesia lortzea ez da erraza, baina lortzen denean ikusgarriak bezain jakingarriak izan dira emaitzak.
|
|
2017
|
|
|
Ez zen izan une hartan trago txarra pasa zuen bakarra. Hurrengo egunetan
|
hainbat
izango dira gertaturikoagatik hedabideetan euren haserrea eta ezinegona azalduko zutenak [4].
|
|
|
Zazpi puntuko hiru bertso eder kantatu zituen Andonik, egoera zehazki zein zen azken bertsoaren amaiera arte deskubritu gabe: “Ene bihotzeko Kattalin,/ nik jokatu nahi nuen fin (bis);/ IHESA duzu, eta goxatzen/ egin dut
|
hainbat
ahalegin,/ arantza artean bizi den hori/ lore artean hil dedin (bis).
|
|
|
|
hainbat
alditan esana…
|
|
|
Gaur egun pentsaezina egiten zaigu final nagusi batean lau oinak emanda aritzea, baina final hartan euren zigilua utzi zuten ariketa horretan osatutako
|
hainbat
bertsok. Euzkitzek Atotxa zaharrari kantatua, Iturriagak Igor Elortzari eskainia, Lizasoren posterra…
|
|
|
“ze puta degun patua/ gure ume sakratua/ lotan al zeunden ene Jaungoiko madarikatua? ” Eta hau: “Hossana eta Hossana/
|
hainbat
alditan esana/ damu bat daukat: garai batean fededun izana”.
|
|
|
Alkandora hipsterrak janzten zituen, horiek hipster izan aurretik. Bertsotan eta beste
|
hainbat
diziplinatan, dedikatua bezain delikatua. Berrogei urteen krisian murgildu zen duela hogei, eta hor darrai.
|
|
|
nik
|
hainbat
duten.
|
|
|
Maria Luisak 19 zituenean ezkondu ziren Olatzen, eta Kirurin egin zuten eztei bazkaria. Basarri eta Uztapide zeuden gonbidatuen artean, eta garaiko beste
|
hainbat
bertsolari. Laurogei bat lagun izan ziren bazkaritan.
|
|
|
Akuako beste batek ere baditu han ardiak eta elkarrekin joaten gara autoan goraino”, dio Bixentek. Gaztetatik ezagutzen ditu Erlo alde horiek Bixentek, Aittola, Zamaleku eta beste
|
hainbat
erromeria lekutara iristen baitzen. “Emakumerik iristen al zen Zamalekuraino? ”, galdetu eta algara batekin erantzuten du.
|
|
|
|
hainbat
urtetan eman diguken
|
|
|
2015eko udazkenean Herrialde Katalanetan eta Espainian izanak ginen bertsotan eta jada inprobisatzaile kanariar, katalan eta galiziarrak ezagutuak genituen. Aurretik ere bagenuen munduko
|
hainbat
herriren kantu inprobisatuen berri: 90eko hamarkadatik aurrera bertsolari dezentek egin zuten saioren bat Euskal Herritik kanpora, eta 2003an Nazioarteko Topaketak antolatu ziren Euskal Herrian.
|
|
|
Txalometroak ez, baina alkoholimetroak zerbait markatuko luke Bertsokatun. Parranda giroan antolatutako beste
|
hainbat
txapelketaren antzera, agurrek adinako protagonismoa dute tragoek, hainbeste, non garai batean Kutxiko Katuen patxaranaren deskortxea egiten zenetan, bertsolariak behartuta baitzeuden edatera –nahiz eta askok behartu beharrik ez izan. Beste behin, zentzumenekin lotutako ariketa batean, txupito bakoitza zerena zen asmatzen jarri zituzten.
|
|
|
Urteek aurrera egin ahala biziberritzea komeni da, eta
|
hainbat
proba egin dituzte txapelketaren formatuarekin. Hasierako urteetan hiru saio egiten ziren:
|
|
|
Guk ez genuen ihes egiteko motiborik, baina borondate osoz joan ginen Argentinara. Bi asteko bira egin genuen
|
hainbat
euskal etxetan eta bertsoa uztartuz. Datozen orrietan bildu ditugu egindako tantoak eta Argentinak erantzun dizkigun puntu batzuk.
|
|
|
kirolarien atsedenaldietan partidaren irakurketa egiteko, pilotariei aholku eskaintzeko edo, besterik gabe, harpa jotzeko. Hain zuzen, umore eta festa tonu horrek eraman zuen ideia
|
hainbat
herritako jaietara; pilota partida bizi eta bitxi bat izaten zelako emaitza. Gainera, bertako pilotariak baziren herrietan, eurekin uztartzen zuten festa:
|
|
|
pilotariak jokatzera gonbidatuz eta herriko artekari bat lortuz. Txoko askotan eskaini zen ikuskizuna eta
|
hainbatek
izan genuen parte hartzeko zortea.
|
|
|
Argentinan, Hego Amerikako beste
|
hainbat
herrialdetan bezala, ahozko inprobisazioak tradizioan du oinarria eta payadoreak dira horren ordezkari. Ez da, ordea, azken urteotan emanaldi moduan ikus daitekeen inprobisazio mugimendu bakarra.
|
|
|
Susana Velazquez, Susana Repetto, Marta Suint, Liliana Salvat izan ziren lehenengotarikoak. Argentinako
|
hainbat
probintziatan payadore belaunaldi berriak agertu ziren, nahiz eta Buenos Airesekoak nabarmentzen diren normalean. “Egungo egoerara ekarri gaitu horrek, oso etapa interesgarri batera:
|
|
|
2000 urtean Sudamétrica sortu zuten, rap independentearen zigilu bihurtu den diskografika. Bi aldiz irabazi du Argentinako freestyle txapelketa (2002, 2003) eta
|
hainbat
lehiaketa eta emanaldi mota bultzatu ditu. Bera da, besteak beste, rapero vs payador ikuskizunaren arduradun.
|
|
|
“Ikusten nuen oso interesgarria zela biak uztartzea, elkarrengandik ikasteko”. Emanuel Gabottorekin batera David Tókar payadorea animatu zen proiektura, eta raperoen artean Kódigo eta beste
|
hainbatek
ere bat egin zuten. Geroztik, herrialde osoan zehar ibili dira, eta baita Txileko hainbatekin ere.
|
|
|
Emanuel Gabottorekin batera David Tókar payadorea animatu zen proiektura, eta raperoen artean Kódigo eta beste hainbatek ere bat egin zuten. Geroztik, herrialde osoan zehar ibili dira, eta baita Txileko
|
hainbatekin
ere.
|
|
|
Euskal Herrira
|
hainbat
bisita egin dituzu, zerekin geratzen zara?
|
|
|
Hogeitaka urte lehenago, ordea, 1878an, beste balea bat azaldu zen Zarauzko hondartza parean. Harexen hezurdura da Donostiako Aquariumean
|
hainbat
belaunalditako haurrek miretsi izan duguna.
|
|
|
Ustez ordaina ere bazuen/
|
hainbat
neke ta desgrazik
|
|
|
Txostenean bertsolarien omenez jarritako oroitarriak, haien izenak dituzten kale, ikastetxe eta erakundeak eta beste
|
hainbat
zertzelada bildu dituzu.
|
|
|
Ekitaldi luze horretako agurra Eduardo Mendoza alkateak egin zuen bertsotan, bertso eskolan ibilia izaki. Bertso musikatuak, koreografia baten estreinaldia eta
|
hainbat
kultur ekintza izan ziren, eta, tarte batean, Julian Albisturrek, egitasmoaren alde lanik gehiena egin duen bertsozaleak, orrialde bat irakurri zuen eskultura jarri ahal izateko egindako ibilbide luzea agertuz.
|
|
|
Antzeko beste hiru irudiren bozetoak ere egin zituen. Horietatik lehena da geroztik
|
hainbatetan
ikusi duguna. Giacomettiren Gizon ibiltaria gogoratzen du, Xenpelarren irudia geldirik badago ere, ukabilak itxita dituela eta begirada, zeruan.
|
|
|
Etxarri, Altzo, Gasteiz, Bergara, Hernani…
|
hainbat
herri eta mota askotakoak bisitatuko dituzte aurrerantzean, eta publikoan denetariko jendea aurkitu dute: bertsozale tradizionalak, feminismoan oso formatuta dagoen jendea, horretaz ideiarik ere ez daukana, bertsoak gehiegi inporta ez zaizkiona… Zentzu horretan, Labakak uste du horrek gehiago eragin diezaiokeela berari Egizabali baino.
|
|
|
Erradikalak gara emanaldiak I. Lanku Beka lortu du, eta “bertsotan eta berritsuketan”
|
hainbat
herri igaro dituzte, dagoeneko, bi lasartearrek, bertsoa eta bakarrizketa formatuak uztartuz ordubete inguruko saioan. Bertsolaria da Labaka; ipuin kontalaria eta klowna, berriz, Egizabal.
|
|
|
Gure aurreko bertsolarien belaunaldia gerra aurretik ibili zen koplari. Loidisaletxe, Zepai, Uztapide, Zubeltzu eta beste
|
hainbat
ibili ziren. Zubeltzu ezagutu nuen nik.
|
|
|
Amaren neba zen. Gure amaren familian jota obsesio bihurtu zen eta ni mutikoa nintzela
|
hainbat
lehiaketa eta txapelketara joan behar izaten nuen familiako norbaiti txaloak jotzera. Noiz aldatu zen jota kantatzeko modua?
|
|
|
Eskuinak folklore berri bat behar zuen eta jota jarri zuen ardatz gisa. Beste adierazpen batzuk, Lizarrako eta beste
|
hainbat
lekutako paloteadoa hiltzen utzi zituen, haietan kopla satirikoak kantatzen zirelako.
|
|
|
Liburu hori izanik bertsobideen aitzindari nagusia, nola ez eman lehen pausoa hari omen eginez? Amurizak
|
hainbat
bertso sorta eskaini zizkion Bilbori liburuan, eta haietako baten lehen zortzi bertsoek gogoratuko digute nola Bizkaiko hiriburuaren historiaren bilakaera.
|
|
2018
|
|
|
Hedoi Etxartek aldizkari honetan idatzi zuen ez zuela ulertzen nola pasa zen bertsolaritza puruz eta zigarroz apaindutako sepia koloreko argazki bat izatetik BECeko bertsolaritza izatera, gaztetxeetakora, ekitaldi masiboetakora, abangoardiakora.
|
Hainbat
urtez ikerketan aritu gara galdera horri erantzun nahian, eta zenbait azalpen aurkitu ditugula uste dugu. Inertziak apaingarri folkloriko izatera zeraman bertsolaritza, era berean inertziak gaur egungo euskal literatura genero epistolar bihurtzera daraman bezala.
|
|
|
Izan zitekeen bestela, beste kultura diziplina batzuek beste era batera eraginkortasunez funtzionatu baitute. Baina bertsolaritzak gizarte mugimendu bihurtzea erabaki zuenean, asmatu egin zuen, zeren
|
hainbat
hamarkadatarako bere geroratzea bermatu baitzuen. Arraroa egingo zaio baten bati bertsolaritza gizarte mugimendu bat dela esatea, baina, egia esan, erraz defini daiteke hala:
|
|
|
Eskubide zibilen aldeko mugimendua izan zen horretarako gai AEBetan. Gerraren aurkako mugimenduak erdietsi zuen
|
hainbat
herrialdetan. Feminismoa 2018ko martxoak 8aren eta ondorengoen testuinguruan ere horretan ari da.
|
|
|
Sinergiak sortzen direnean, bakarka ezinezkoa litzatekeena ahalbidetu daiteke. Nork pentsa zezakeen, lortu aurretik, egun batean
|
hainbat
herrialdetan osasun zerbitzuak jasotzeko aukera hainbeste zabalduko zenik, 40 orduko lan astea ezarriko zenik, eskolara joateko aukera bermatuta egongo zenik, emakumeek bozkatzeko eskubidea lortuko zutenik, Alemaniak zentral nuklearrak itxiko zituenik, gurean derrigorrezko soldaduska iraganeko kontua izango zenik… Bertsolaritzari BEC oso txiki geldituko zitzaionik. Gainera, kontuan hartuta Txapelketa Nagusira doan publikoa ez dela urte osoko publikoaren %10 baino.
|
|
|
Kultura eremu bateko sortzaileak eta zaleak artikulatzea oso bitxia da, eta oso eraginkorra, bertsolaritzarentzat behintzat. Baina, gainera, sortzaileen eta zaleen artean
|
hainbat
mundutako jendea badago, sinergiak handiagoak izan daitezke. Artikulazioa ez da normalean bat bateko fenomenoa.
|
|
|
Osmosi moduko bat izan zen. Bertsolari berriek bere egin zituzten bertsolari neoklasikoen
|
hainbat
ezaugarri, eta, era berean, hainbat bertsolari neoklasikok eta tartean zubi lana egin zuten beste batzuek ere bere egin zituzten rockaren belaunaldikoen hainbat ezaugarri. Azken emaitza oso aberasgarria izan zen:
|
|
|
Osmosi moduko bat izan zen. Bertsolari berriek bere egin zituzten bertsolari neoklasikoen hainbat ezaugarri, eta, era berean,
|
hainbat
bertsolari neoklasikok eta tartean zubi lana egin zuten beste batzuek ere bere egin zituzten rockaren belaunaldikoen hainbat ezaugarri. Azken emaitza oso aberasgarria izan zen:
|
|
|
Osmosi moduko bat izan zen. Bertsolari berriek bere egin zituzten bertsolari neoklasikoen hainbat ezaugarri, eta, era berean, hainbat bertsolari neoklasikok eta tartean zubi lana egin zuten beste batzuek ere bere egin zituzten rockaren belaunaldikoen
|
hainbat
ezaugarri. Azken emaitza oso aberasgarria izan zen:
|
|
|
Deigarria da, hala ere, bertsolaritzaren nukleoan nahiz publikoan
|
hainbatek
ez dutela arazoa dagoenik uste. Ez dute uste emakume bertsolarientzat zailagoa denik.
|
|
|
Zorionez,
|
hainbat
aurrerapauso ere izan dira azken urteetan. Bertso eskolek egin zuten Troiako zaldiarena:
|
|
|
Bertso eskolek egin zuten Troiako zaldiarena: bertsolaritzan existitzen ez ziren baldintza inklusiboak sortu zituzten, eta horiei esker hurbildu ziren bertsolaritzara bestela hurbiltzerik izango ez luketenetatik
|
hainbat
. Halaber, emakume bertsolariek elkarren artean sortu dituzten sareak funtsezkoak dira genero desberdinkeria gainditze aldera.
|
|
|
Aipatzeko modukoak dira Ez da kasualitatea saioak, Ahalduntze bertso eskola, Zilekoa… Bestalde, funtsezkoa da bertsolaritzaren esfera publikoan gertatzen ari dena, eremu horretan eztabaidagai baitago zer den bertsolaritza eta nondik jo lukeen. Azken Txapelketa Nagusian, adibidez, hobetsi beharreko bertsokerari buruzko eztabaida publikoarekin batera (Twitter en, saioetako publikoan, lagunarteko solasaldietan, lankideekin hizketan, umeen jolas parkeetan gurasoen artean, elkarte gastronomikoetan…) eztabaidagai zeuden generoari lotutako
|
hainbat
alderdi, eta horrek eragina izan zuen Txapelketan, hainbat eratakoa gainera. Baina esfera publikoan hizpide dena ez da nahitaez jendearen gehiengoari gehien interesatzen zaiona.
|
|
|
Aipatzeko modukoak dira Ez da kasualitatea saioak, Ahalduntze bertso eskola, Zilekoa… Bestalde, funtsezkoa da bertsolaritzaren esfera publikoan gertatzen ari dena, eremu horretan eztabaidagai baitago zer den bertsolaritza eta nondik jo lukeen. Azken Txapelketa Nagusian, adibidez, hobetsi beharreko bertsokerari buruzko eztabaida publikoarekin batera (Twitter en, saioetako publikoan, lagunarteko solasaldietan, lankideekin hizketan, umeen jolas parkeetan gurasoen artean, elkarte gastronomikoetan…) eztabaidagai zeuden generoari lotutako hainbat alderdi, eta horrek eragina izan zuen Txapelketan,
|
hainbat
eratakoa gainera. Baina esfera publikoan hizpide dena ez da nahitaez jendearen gehiengoari gehien interesatzen zaiona.
|
|
|
Orain, generoarekiko ikuspegi berdinzale batek bertsolaritza zabaldu, sakondu eta aberastu egin dezake. Genero aldetik eman diren aurrerapausoek lortu dute, adibidez, bertsozale ez ziren
|
hainbat
bertsozaletzea.
|
|
|
Google hub bat da funtsean, sareak elkartzen diren gune bat. Googlek doan eskaintzen ditu
|
hainbat
zerbitzu, eta jendeak doan ekoizten ditu milioika eduki Googlerentzat, esate baterako Youtuben. Jendea saretzen laguntzeari esker, Googlek lortu du jendea berarentzat doan lanean jartzea eta horrekin diru asko egitea.
|
|
|
Umetan hasi zen bertsotan, eta
|
hainbat
bertso eskolatako partaide izan da (Igeldo, Hernani, Santutxu eta Añorgakoan, besteak beste). Birritan izan zen Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan txapeldunorde (2007an eta 2011n) eta txapela jantzi zuen 2015ean.
|
|
|
Kazetari gisa
|
hainbat
lan egin ditu, eta www.bertsoa.eus proiektuan aritu da lanean hainbat urtez.
|
|
|
Kazetari gisa hainbat lan egin ditu, eta www.bertsoa.eus proiektuan aritu da lanean
|
hainbat
urtez.
|
|
|
Azkenik, 2017ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren inguruan ere inkestak egin ziren. Lan luzea izan da, baina bertsolaritzaren inguruko
|
hainbat
geruzatara iristea lortu dugu, erantzunak ere ahalik eta osoenak izan daitezen.
|
|
|
IKERKETAK EMANDAKO
|
HAINBAT
DATUREN AZTERKETA
|
|
|
Pertsonalki, uste dut Bertsozale Elkarteak parte hartu izan duela esfera publikoan, beste kontu bat da nola parte hartu izan duen. Bertsolari Txapelketa Nagusian, oholtza eta oholtzaren ingurua ahalik eta gehien soildu eta bertsoa erdigunean jartzearen aldeko apustua egin genuen; 2016an, Europa Bat Batean topaketak antolatu genituen hizkuntza gutxituen gaia, transmisioaren gaia eta generoaren gaia erdigunean jarrita;
|
hainbat
elkarte eta erakunderekin ari gara lankidetzan… Hori izan da esfera publikoan parte hartzeko gure modua: egiten dugunaren (eta, nahi bada, egiten ez dugunaren) bidez komunikatzea gure diskurtsoa eta gizartean daukagun kokapena zein den.
|
|
|
Genero ezberdinkeria agerian uzten duten
|
hainbat
ebidentzia eman ditu azterketak. Eztabaidaezinak dira, baina eztabaidatzen jarraitzen dugu.
|
|
|
Bertsolarien transmisioan ere garrantzitsuak izan dira belaunaldien arteko harremanak, eta gerta liteke belaunaldiek prozesua gero eta arinago amaitzea, eta behar zuten heltze prozesua ez egitea, erreflexio denborak txikitu egiten direlako. Eta, beharbada,
|
hainbat
etapa amaitu daitezke ondoriorik atera gabe: hori ere arriskutsua izan daiteke.
|
|
|
Nik uste dut bertsolaritzaren arrakastaren zati handi bat horretan datzala. Gauza bera gertatzen da literaturan, gertatzen dena da eskatzen duela
|
hainbat
ordu liburu baten gainean egotea.
|
|
|
Bai, hor badaude
|
hainbat
zulo beltz, eta asko kostatuko da barrutik ere aldatzea, baina uste dut publikoak momentu batean oso erraz ulertuko lukeela finalean hiru lau emakume egotea, eta onartuko duela. Kontua da zenbat urte diren lehen parte hartze hartatik parte hartze kualitatiboak lortzera igarotzeko.
|
|
|
Ikusteko norbaiti gertatu zaion esperientzia bat zenbatean den esperientzia zabalago bat.
|
Hainbati
gertatu zaionean antzeko kontu bat ez da norberaren arazoa, arazo soziologikoa baizik. Hori da ikerleak bilatzen eta deszifratzen duena.
|
|
|
Bestalde, euskal kultura osoa egon liteke, arriskuan baino, nik esango nuke uneka ahulago. Seguruenera, ez dago
|
hainbat
adierazpenetarako oinarri nahikorik. Eta oinarririk ez badago zenbait adierazpenetarako, sistema guztirako ere ez dago.
|
|
|
Migrazio, identitate eta etnizitate gaietan aditua da, eta bere ikerlan gehienak gai horien gainekoak izan dira. Hainbat ikerketatan hartu du parte, bai eta
|
hainbat
kongresutan ere. Immigrazioaren inguruko argitalpen ugari ditu, eta arlo horretako hainbat proiekturen sortzaile eta bultzatzaile izan da.
|
|
|
Hainbat ikerketatan hartu du parte, bai eta hainbat kongresutan ere. Immigrazioaren inguruko argitalpen ugari ditu, eta arlo horretako
|
hainbat
proiekturen sortzaile eta bultzatzaile izan da. Berak sortu zuen IKUSPEGI, Euskal Immigrazioaren Behatokia, eta bertako zuzendari izan zen hainbat urtez.
|
|
|
Immigrazioaren inguruko argitalpen ugari ditu, eta arlo horretako hainbat proiekturen sortzaile eta bultzatzaile izan da. Berak sortu zuen IKUSPEGI, Euskal Immigrazioaren Behatokia, eta bertako zuzendari izan zen
|
hainbat
urtez. 2011n, Jose Antonio Oleagarekin batera, BEGIRUNE sortu zuen:
|
|
|
Euskara eta euskal kultura aztergai duten hainbat ikerketatan ere parte hartu du, gaiari buruzko
|
hainbat
argitalpen ditu eta hitzaldi zenbait ere eskaini izan ditu. Hauek dira landutako zenbait gai:
|
|
|
Migrazio, identitate eta etnizitate gaietan aditua da, eta bere ikerlan gehienak gai horien gainekoak izan dira.
|
Hainbat
ikerketatan hartu du parte, bai eta hainbat kongresutan ere. Immigrazioaren inguruko argitalpen ugari ditu, eta arlo horretako hainbat proiekturen sortzaile eta bultzatzaile izan da.
|
|
|
Euskara eta euskal kultura aztergai duten
|
hainbat
ikerketatan ere parte hartu du, gaiari buruzko hainbat argitalpen ditu eta hitzaldi zenbait ere eskaini izan ditu. Hauek dira landutako zenbait gai:
|
|
|
Badakigu zein den errezeta, errezeta hori esplizitatzea erraza delako. Badakigu orain arte gizarte mugimendu gisa funtzionatu duela, gizarte mugimendu horrek eraberritu egin duela, merkatu ezberdinei erantzun bat ematen jakin izan duela, jakin duela, hein berean, kontsumoak zatikatu egiten duela, eta
|
hainbat
produktu eskaini dira bertsozale tipologien araberakoak.
|
|
|
Bi disko atera dituzte dagoeneko Zenbat Negar Bazterretan (2014) eta Gorriak eta Bi (2018). Bertso jarrien eredutik urruntzen dira gehiago, baina euren kanten letragintzan
|
hainbat
bertsolari aritu direla jakinekoa da.
|
|
|
XIX. mende hasieran, 1817an justuki, Rodez-en hil zuten Fualdès magistratua, eta haren hiltzailearen epaiketa oso kasu famatua bilakatu zen. Eta gutxienez bi konplainta moldatu ziren okasio askotan kantatu zirenak, zeren geroago moldatuko diren
|
hainbat
eta hainbat kantu berrik honako oharrak dakartzate: Sur l´Air de Fualdès, eta Sur l´air de toutes les complaintes.
|