|
2007
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe,
|
ezin
dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona. Dena dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe,
|
ezin
dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Helduen euskara eta alfabetatze irakaskuntzari dagokion historiaz idazten hasten garenean
|
ezin
dugu aipatu gabe utzi Alfabetatze Batzordea, izan ere hori izan baitzen lehen saio antolatua.
|
|
|
Kontuak kontu, nahiz eta egia borobila den lana aurkitzeko perfilak eskatu ezean gure ikasleen erdiak baino gehiagok ez lukeela euskara ikasiko,
|
ezin
dugu ukatu azterketa bat gainditu beharrak presio handia sortzen diela eta horrek jarrera negatiboa eragiten diela. Beraz, bide berriak urratu lirateke.
|
|
|
Bestalde,
|
ezin
dugu ahaztu bildutako informazioa lagin bidez bildutakoa denik. Hortaz, 2002an esaten genuena gogoraraziko dugu hemen:
|
|
|
Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34). Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino
|
ezin
dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino
|
ezin
dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Agoitzen bildutako datuak hartuta atentzioa ematen duena gazteen erabilera altua da, baina datu hori oso lagin murritzetik atera da (23 gazte baino ez ziren neurtu). Berriozarren eta Zizur Nagusian aipatu dugun zuhurtzia bera aipatuko dugu hemen, horietan hutsala izan zelakoz, hemen altua delakoz, baina funtsean,
|
ezin
dugula joerak ondorioztatu kasuan kasuko datu soiletatik.
|
|
|
Beraz, Nafarroan gizarte zati bat dugu euskarari atxikimendu handia diona eta, koiunturak koiuntura, azken urteotan erabilera sozialaren mailari eutsi egin diona. Baina
|
ezin
dugu espero kinka horretan egoteak luzera, ala luze gabe ere, bere eragina izanen ez duenik. Izan baditugu elementuak kezkatzeko:
|
|
|
Beraz, Nafarroan gizarte zati bat dugu euskarari atxikimendu handia diona eta, koiunturak koiuntura, azken urteotan erabilera sozialaren mailari eutsi egin diona. Baina
|
ezin
dugu espero kinka horretan egoteak luzera, ala luze gabe ere, bere eragina izanen ez duenik.
|
|
|
Baliabide ekonomikoak dauzkatenez, ordura arte bertako jendeak betetzen zituzten tokiak okupatzen dituzte, udalerri horien egoera soziolinguistikoa eraldatuz. Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek,
|
ezin
dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero joan etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Ñabardura garrantzitsua da, datuek ez baitute besterik esaten. Tentagarria bada ere,
|
ezin
ditugu, adibidez, hiztunak bi multzotan sailkatu: euskara erabiltzen dituztenak eta erabiltzen ez dituztenak.
|
|
|
Horretaz gain, analisiak kontuan hartu behar du Txillardegik, Euskararen Erabileraren Kale Neurketa bera oinarri, sortu zuen Soziolinguistika Matematikoak egindako ekarpena. Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe,
|
ezin
dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia. Izan ere, pisu guztia hiztun elebidunen jokaeran jartzen badugu, hurrengo urratsa izan daiteke ezagutza eta erabileraren arteko aldearen erantzukizuna hiztun horien leialtasun faltari egoztea, gainerako eragileei, hiztun elebakarrei hain zuzen (eta gizartean elebakarren eta elebidunen artean gertatzen den elkarreraginari), inolako garrantzirik eman gabe.
|
|
|
Bestela, geureak egin du!
|
Ezin
dugu ibili gure seme alabek eta gure ilobek euren etorkizuna erabiltzeko jakinduriarik izango ez balute bezala jardun. Mundua hasi zen gu munduratu baino askozaz lehenago.
|
|
2008
|
|
|
Bigarren helburua funtsezkoa da, eta
|
ezin
du inork bere kabuz ondo bideratu. Beraz, arlo honetan datozen urteetan urrats arrakastatsuak eman ahal izateko gakoa izango da elkarlana eta erakundeen inplikazioa.
|
|
|
Aipatutako guztiak hasieran genituen helburuak gainditzera eraman gaitu eta balorazioa guztiz baikorra da. Halere,
|
ezin
dugu ahaztu hemendik aurrera orain arte baino abiada biziagoan aldatuko direla gauzak. Hortaz, erronka berriei aurre egingo badiegu, gure jarrera ere aldatu dugu.
|
|
|
1 Kontsumo harremanetan hizkuntza komunitateak badu kanpo eraginik gabe bere burua arautzeko eskubidea. Horrek esan nahi du kanpoko arau batek
|
ezin
duela bertako hizkuntzaren presentzia eragotzi.
|
|
|
Kontsumo harremanetan hizkuntza komunitateak badu kanpo eraginik gabe bere burua arautzeko eskubidea. Horrek esan nahi du kanpoko arau batek
|
ezin
duela bertako hizkuntzaren presentzia eragotzi.
|
|
|
• Egia esan, emaitza kezkagarriak lortu ditugu azterketa honetan, batez ere, euskararen eta espainiaren arteko harremanen inguruan. Emaitza kezkagarrien artean
|
ezin
dugu aipatu gabe utzi euskaldun (IELa) euskalautonomi erkidegoan (EAEan) tasuna identitate munduan agertzen diren beste hizkuntzekiko joera negatiboak ere —palak badira ere— Gaur egun eraikitzen ari den elebitasunetik eleaniztasunera joan beharreko diskurtso berrian, nola interpretatu euskalduntasun mundua positiboki ez kokatzea?
|
|
|
Erramun Baxoki eskainitako omenezko zenbaki monografikoan gai horretaz aritzea erabaki dugu, zenbait arrazoi tarteko: 1) Baxoken ibilbide eta ikerketekin ondo lotzen delako —egia esan, bere biografia
|
ezin
dugu ulertu euskal identitate sakonik gabe; adibidez, 2006 urtean Baxok eta besteek (Baxok, 2006) argitaratu zuten ikerketa, ez al zen ba nortasunari buruzkoa? —, eta 2) baita, gure gustukoa delako ere, euskal testuingurua nahiko ondo azaltzeko baliagarria dela uste dugulako, jadanik identitatearen gaian nahiko adituak garelako, eta unibertsitatean — batzuen artean— aztergai izan d...
|
|
|
• IELan tradizionalki bereizten diren alderdiak kontuan hartuz, Baxoken biografia
|
ezin
dugu ulertu euskal identitate sakonik gabe.
|
|
|
Identifikazio kolektiboa lagungarri zaio tripodeari, hiru hankak lotzen baititu eta egitura indartzen baitu. Beste era batera esanda, babes instituzionalak bakarrik
|
ezin
du sustatu identifikazio kolektiboa eta hizkuntza belaunaldi batetik bestera transmititzea. Erakundeek ezin dute bizirik iraun komunitateak ez badu aktiboki parte hartzen.
|
|
|
Beste era batera esanda, babes instituzionalak bakarrik ezin du sustatu identifikazio kolektiboa eta hizkuntza belaunaldi batetik bestera transmititzea. Erakundeek
|
ezin
dute bizirik iraun komunitateak ez badu aktiboki parte hartzen. Hizkuntza gutxiengoak ez baditu giza baliabide eta baliabide ekonomiko ugari, eta legitimitate soziala zapaltzen badiote, du kontrol instituzional handirik lortu estatuaren babesik eta talde eskubiderik gabe.
|
|
|
Izan ere biak baitira erakunde bereko kanalak, ezaugarri bertsuekin beraz, eta biak orotariko telebista gisa aritzen direlarik, audientzia" natural" berbera dutela esan dezakegu. Eta norgehiagoka horretan, euskarazko kanala kaltetuta geratzen da; batetik, gaztelerazko telebistak euskaldun guztiak erakar ditzakeen bitartean (elebidunak direlako) euskarazkoak
|
ezin
ditu gazteleradun gehienak erakarri (elebakarrak baitira); bestetik, nahikoa da etxean telebista ikusten ari direnetako bakarra euskalduna ez izatea, euskarazko kanala alboratu eta hizkuntza komunekoa aukeratzeko. Horrela, gaztelerazko kanalak lortu ditu proiekzio sozial eta audientzia handienak, euskarazkoaren kaltetan. c) Kanal bien arteko sinergia eza egon den bezala, tokiko euskarazko telebistekin ere antzera gertatu da.
|
|
|
Batzuk zein besteak euskarazko telebista ulertzeko gai direla aintzat hartuz gero, irauli egin dira portzentajeak: ETB sortu zenean populazioaren %64k
|
ezin
zuen euskarazko emanaldirik ulertu, gaur egun %45 litzateke kopuru hori, 1 taulan ikus daitekeenez:
|
|
|
—
|
Ezin
ditugu ahaztu bai EHUn eta baita Deustuko Unibertsitatean sortu diren blog taldeak, hainbat irakasleren inguruan.
|
|
|
Baina, bere eduki propioen jabe den enpresak baizik
|
ezin
du egin hori. Are, modu arrakastatsuan nahi bada.
|
|
|
Erdaldunak berak jakingo du zergatik ez dakien. Baina,
|
ezin
du euskaraz jardun. Aldiz, euskaldunak bai, ahal du.
|
|
|
Bestek
|
ezin
dute, guk geuk baizik.
|
|
|
Euskarak
|
ezin
du hortik at biziraun.
|
|
|
Planteamendu hori asimetrikoa da (teorian berdinak diren herritarrei eskubide eta betebehar desberdinak ezartzen dizkie) eta badu, gainera, kontraesan larri bat: planteamendu horrek baieztatzen du gaztelaniadunek
|
ezin
dutela adeitsuak eta gizabidezkoak izan. Baina hori onartezina da, noski, eta edonor, bere ama hizkuntza edozein izanik ere, gai da beste norbaitekin gizabidez jokatzeko.
|
|
|
Gure ustez, zenbat eta baliabide eraginkor gehiago izan, orduan eta askatasun handiagoa izango dute egiazko hizkuntza aukeraketa egiteko, beren solaskideen aurrean mendetasuna sistematikoki erabiltzera behartuta sentitu gabe. Baliabideak dituzten pertsonek baliabide horiek erabiltzea edo ez erabiltzea aukera dezakete, noski; baina baliabideak ez dituztenek
|
ezin
dute aukeratu. Erabakia, azken finean, hiztunarena da.❚
|
|
2009
|
|
|
Dena den, aldi berean bi hizkuntza dauden Erkidegoetan, berezkotasun printzipioak
|
ezin
du ofizialtasun bikoitzaren printzipioa ezabatu. Nolabaiteko modulazioak eragin ditzake, baina orokorrean da hizkuntza bakarraren printzipioa aplikatu, bi hizkuntza ofizialetako edozeinetan burututako edozein jarduerak erabateko balio eta eragin juridikoa izango baitu.
|
|
|
Bestalde,
|
ezin
dugu ahantzi, 86/ 1997 Dekretuak, bere lehen xedapen gehigarrian aurreikusitakoari jarraiki, plangintza orokorretik at geratu direla (euren izaera zehatza eta berezitasunak direla medio) osasun arloa (22.500), Ertzaintza (7.500) eta unibertsitate mailakoa ez den irakaskuntza arloko irakaslegoa (23.000). Hain zuzen, azken kasu honetan, 47/ 1993 Dekretuak, martxoaren 9koak, irakaspostuetarako hizkuntza eskakizunak eta derrigortasun datak zehazteko irizpideak finkatzen ditu, baita euren salbuespen araubidea eta euskalduntze plangintza ere.
|
|
|
Honetara,
|
ezin
dugu ahaztu Nafarroako Parlamentuak, 1980ko azaroaren 3an dagoeneko deklaratu zuela euskararen ofizialtasuna Foru Erkidego osora hedatzen zela, ondokoa xedatuz: " 1 Gaztelania eta euskara Nafarroako hizkuntza ofizialak dira.
|
|
|
Azken hauetan sartzen dira bereziki gazteriarekin harreman zuzena eta ohikoa dutenak. Honetara,
|
ezin
dugu ahaztu, 30 urtetik beherako biztanlegoaren taldean, baita 15 urtetik beherakoak direnetan ere, euskaldunak nabarmenki gehiengoa direla.
|
|
|
Egia da ez dagoela hizkuntza politika ideala, esaten zion L k bere buruari, lurralde eta gizarte bakoitzak bere berezitasunak ditu; baina Europarrok
|
ezin
dugu onartu hizkuntza garapen eta normalizazio prozesuan atzera pausoak ematea, hizkuntza sendoari bere estatus abantailatsua itzultzeko. Hori onartezina da.30 Eskubide murrizketen azpian ez dago legezko agindurik, irizpide politiko hutsa baizik.
|
|
|
Lehenengoari dagokionez, duela 20 urtetik gora, eremu mistoan euskara hutsez ari den irrati bakarra da, eta oraindik ez diote emititzeko baimenik eman, administrazioak atzera bota dituelako irratiak lizentzia bat lortzeko egindako eskaerak guztiak. Lizentziarik ez izatearen ondorioz, komunikabide horrek
|
ezin
ditu nafar agintariek urtean behin ematen dituzten dirulaguntzak jaso, eta horrek publizitate pribatuaren menpean egotera behartzen du irratia. Irratiak afera auzitara eraman zuen eta, horretarako, argudiatu zuen lizentziak emateko azken prozesua ez zetorrela bat betebehar juridikoekin.
|
|
|
Horrekin bakarrik, hau da, etxean ez bada ezer gertatzen, azkenean antzeman egiten da. Izan ere, Interneten
|
ezin
duzu ziria sartu. Interneten igarri egiten da zer den egia eta zer ez.
|
|
|
Euskal hiztun herriak, ordea, biziko bada, iraultza behar du, inoiz baino zailagoa den zerbait, baina aldi berean inoiz baino premiazkoagoa, aldaketa sakona, gure zibilizazioaren sustraietarainokoa, orotarikoa. Euskal herria biziko bada, hein handi batean, botere ekonomikoa, politikoa eta kulturala berreskuratu behar du, bestela
|
ezin
baitu bere burua erregulatu, bere ibilbidearen nolabaiteko kontrola izan, bere burua babestu eta defendatu, eta, beraz, ezin baitu kemenik gabe aurrera egin. Iraultza horretarako ez dugu eredurik, ez dakigu baketsua edo bortitza izango den, iraultzaren subjektuak nor izan daitezkeen, zein estrategiari jarraitu zaion, mundua iraultzeko oinarri ideologikoak zein diren.
|
|
|
Euskal hiztun herriak, ordea, biziko bada, iraultza behar du, inoiz baino zailagoa den zerbait, baina aldi berean inoiz baino premiazkoagoa, aldaketa sakona, gure zibilizazioaren sustraietarainokoa, orotarikoa. Euskal herria biziko bada, hein handi batean, botere ekonomikoa, politikoa eta kulturala berreskuratu behar du, bestela ezin baitu bere burua erregulatu, bere ibilbidearen nolabaiteko kontrola izan, bere burua babestu eta defendatu, eta, beraz,
|
ezin
baitu kemenik gabe aurrera egin. Iraultza horretarako ez dugu eredurik, ez dakigu baketsua edo bortitza izango den, iraultzaren subjektuak nor izan daitezkeen, zein estrategiari jarraitu zaion, mundua iraultzeko oinarri ideologikoak zein diren.
|
|
|
Hizkuntza arazoek dimentsio politikoa nabarmena dute. Hizkuntza gatazkan talka egiten dute batzuen eta besteen interesak, herritar guztiek
|
ezin
dituzte eskubide
|
|
|
Labur esanda: ahal duenak ahal du eta
|
ezin
duenak ezin du. Euskal hiztunherriaren arazoaren alderdi nagusia, erabakigarriena, botere arazoa da.
|
|
|
Labur esanda: ahal duenak ahal du eta ezin duenak
|
ezin
du. Euskal hiztunherriaren arazoaren alderdi nagusia, erabakigarriena, botere arazoa da.
|
|
|
Hizkuntza arazoa, gatazka ekonomiko, politiko sozial eta kultural baten topagunea da. Hizkuntza gatazkan talka egiten dute batzuen eta besteen interesak, herritar guztiek
|
ezin
dituzte eskubide berak izan, edo maila berekoak; batzuen interesak eta eskubideak besteen interesen kontra daude, eta batzuk besteen mendekoak dira. Euskal hiztun herriaren arazoaren alderdi nagusia, erabakigarriena, botere arazoa da.
|
|
|
merkataritzako azalera handiko frankiziekin hitz egin behar da euskara ere erabil dezatela konbentzitzeko; interneten euskal web orriak eta internet bidezko komunikazioak euskaraz bultzatu behar dira, euskararen aldeko aukera hori ez baita galdu behar.
|
Ezin
dugu ahaztu edo ukatu leiho horietatik euskaraz irten daitekeen baino hamaika aldiz gehiago sartuko dela erdaraz, munduan globalizatuta dauden produktu kopuru amaiezin eta izugarri aldakorren eskutik.
|
|
|
|
Ezin
dugu ahaztu edo ukatu leiho horietatik euskaraz irten daitekeen baino hamaika aldiz gehiago sartuko dela erdaraz, munduan globalizatuta dauden produktu kopuru amaiezin eta izugarri aldakorren eskutik.
|
|
|
Lan munduan aurrera egin nahi duenak besteen hizkuntza menderatu eta erabili du. Kontua da zeinahi komunitatek
|
ezin
duela iraun ekonomiaren eta baliabideen gainean nolabaiteko kontrol maila izan gabe, bestela esanda, jarduera ekonomikoan autoerregulatzeko nolabaiteko gaitasuna behar du, zeren hori gabe ez baitu oinarri materialik.
|
|
|
Botere kontzeptuaren abstrakzioa egiten du euskal abertzaletasunak oro har, alde batetik, eta, bestetik, botere hori aktibatuta salbu ikusten du herri euskaldunaren zoria. Ez du ikusi nahi, ez du ikasi nahi, ez dagoela identitaterik gabeko botererik, eta euskarazko identitatea garatu ez duen botereak
|
ezin
duela nazio euskalduna bere onera ekarri.
|
|
|
Aseezina da, ordea, giza bihotzeko sentimendu hori, maitearen maitasunak ere bete
|
ezin
duena, eta ondorioz gizalarritasuna.
|
|
|
Aseezina da, ordea, giza bihotzeko sentimendu hori, maitearen maitasunak ere bete
|
ezin
duena, eta ondorioz giza-larritasuna: " Alabaina, gehiago behar du nire bihotzak, ‘zerbait’ eskatzen dit orain lehen baino ere bortitzago.
|
|
|
11 Aski da" Txakolinaren ospakuntza" irakurtzea, ardo izan nahi eta
|
ezin
duen txakolinaren sinboloarekin: Gora txakolina/ ta damaidan poza/ ta pozaren hitza/ ta hitzaren bizitza/ ta bizitzaren bitsa/ dugun bizi nahiezko/ bizi gaituen gaitza.
|
|
|
Hori horrela izanik ere, euskalduntze prozesuarekin jarraitu beharra dago,
|
ezin
baitugu erabilera ezagutza indartu gabe lortu. Ez dugu erabilera areagotzea lortuko komunikazio gaitasun ona duten hiztun dentsitate nahikoa lortzen ez dugun artean.
|
|
|
Pedagogia eremuan, eskolari etekin handiagoa ateratzeko, Europako Erreferentzi Markoa hartzeaz gain, metodologiak barne hartu beharra du hizkuntzaren ikaskuntza elkarrekintzan oinarritzea honek erabilpena bultzatzen duelako bai ekintza bidean eta bai harremanetan. Eskolak
|
ezin
du bete hizkuntzaren lekua sozializazio prozesuetan beharrezkoa da euskara gaitasuna lortzeaz gain euskara gizarte bizitzarekin lotzea.
|
|
|
Eskolak
|
ezin
du bete hizkuntzaren lekua sozializazio prozesuetan beharrezkoa da euskara gaitasuna lortzeaz gain euskara gizarte bizitzarekin lotzea.
|
|
|
Prosodiaren atal guztiek euren garrantzia eduki dezaketen arren, faktore sozialek fisikoetan daukaten eragina
|
ezin
dugu baztertu, euren artean neska gazteen joera aipatu behar dugu beren beregi. Berau hurrengo baterako ikergaitzat jo daiteke, izan ere, oinarrizko maiztasun apala edo baxua prestigio sozialarekin lotuta agertzen dela pentsa daiteke.❚
|
|
|
Oso datu ohargarria da, bizi ditugun emozioak ezkutatzen saiatu arren, hitzezko gezurrak esanda ere, gure gorputzak hitz egiten duela. Gure dimentsio kognitiboak
|
ezin
du gure dimentsio emozionala lotu. Zeintzuk dira euskararen berreskurapen prozesuarekin lotuta dauden emozioak?
|
|
|
Hori guztia kontzeptualki koherentea iruditzen bazitzaigun ere,
|
ezin
genuen ahaztu gure eginkizuna gurasoentzako gida metodologiko bat sortzea zela eta, gehienez ere, egoera jakin batzuetarako (ingurunea) ekintza batzuk (jokabideak) proposatzera eta horiek errazago egiteko teknika batzuk (gaitasuna) eskaintzera irits gintezkeela. Hala ere, gero eta argiago genuen usteetan eragiten ahalegindu behar genuela, esan bezala, motibazioaren eragilerik handiena delako.
|
|
|
Esperientzia pilotuan 2 urteko umeen gurasoak harrapatu nahi izan ditugu eskolaren bitartez, pentsatzen dugulako guraso horiek oso sentiberak direla une horretan eta prest egongo direla hainbat gauzatarako. Gainera, koherente izateko,
|
ezin
dugu ahaztu, hizkuntzarekin lotutako kezkekin batera, garai horretan gurasoek kezka berezia dutela hobeto nola hezi asmatzearekin. Ildo horretatik, gidak interesgune horri ere erantzun behar ziola iruditzen zitzaigun, eta hizkuntza kontuak bigarren maila batean uztea erabaki genuen —itxuraz, behintzat.
|
|
|
Ixte hori, hala ere, normalean ez da erabatekoa edo hermetikoa, dinamikoa baizik. Sistema bizidunek
|
ezin
dute ingurutik zeharo isolatua jardun. Beharrezko dute kanpoarekiko elkar trukaketa.
|
|
|
Alderantziz. Baina bai esan nahi du
|
ezin
genituela sailkatu ikerketan aintzat hartu genuen ezaugarri horren arabera, zazpi kasu horietan betetzen ez zelako.
|
|
|
lan mundua bi industria enpresaren bidez azaltzea. Baina horrek
|
ezin
zuen normalkuntza kasuen esparrua agortu, lan munduko planak askoz zabalagoak direlako eta adibide guztien premia dugulako. Zergatik ez administrazioa edo hezkuntza eremua?
|
|
2010
|
|
|
Hiztunak berekin eramaten d (it) u bere hizkuntza (k), baita euskara ere. Eta kasu askotan egunero herrian normaltasunez erabiltzen duena, herritik atera eta
|
ezin
du era berean erabili. Euskaraz jakiteak eta ezin erabiltzeak markatu egiten du.
|
|
|
Natorren orain hitzaldiko bigarren atalera; kazetaritza ekonomikoa euskaraz jorratzeari propio dagozkion puntu batzuk aipatzera, alegia. Eta horietan, nire esperientzia edo iritzi pertsonaletik abiatuta baino
|
ezin
dut jardun.
|
|
|
hori zehatz mehatz ezagutzeak esango liguke zeintzuk diren jendearen euskararen hautemate modua eta irudikapena gidatzen dituzten egitura kognitiboak. izan ere, framingaren bigarren oinarriak —soziologikoak— dioskun bezala: gizabanakoak
|
ezin
du mundua bere osotasunean ulertu, ezta etengabe borrokatu bere bizipenak interpretatzeko eta bizi duen munduari zentzua emateko; horregatik, informazio konplexua eta ugaria sailkatzeko eta ulergarri egiteko ahaleginetan pertsonak eskema sinpleak (primary frameworks) erabiltzen ditu. hortaz, bi premisa horietatik (psikologikotik eta soziologikotik) abiatuz, framinga oso lanabes edo bitartekari ba... Jendeak ere, bere aldetik, ezinbestekoa du framinga baliatzea gai konplexuak antzemateko eta ulertzeko, aldez aurretiko eskema murriztuak (framingak ematen dizkionak) zeregin horretan baliatzen baititu.
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. ta ere,
|
ezin
dugu ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
|
...onnen txostenaren ondotik Frantziako lehendakariak (Jacques Chirac, eskuina) konstituzio kontseiluri galdetu zion berriz europako gutuna onargarria zenetz. konstituzioaren lehen bi artikuluak (1958koa eta 1992ka, ikus gorago) eta Frantsesaren erabilerari buruzko legea baliatuz (1994, ikus beherago), konstituzio kontseiluak Frantziak eskualdetako edo eremu urriko hizkuntzen europako gutuna berretsi
|
ezin
zuela erabaki du (1999ko ekainaren 15a). erakunde horren ustez, gutunak zeuzkan hiru kontzeptu baztertzen zituen konstituzioarekin bateragarriak ez zirelakotz. lehena, hizkuntzen lurraldetasuna berriz ere, errepublikaren batasunaren aurka baitoa (konstituzioaren 1 artikulua). bigarrena, hiztun multzoen eskubide kolektiboak onargaitzak dira, hiritarren berdintasunagatik (1 artikulua ere). hirugarr...
|
|
|
Euskaraz ikastolan hitz egiten genuen, beti lagunen artean nahiz eta irakaslerik ez egon. Dena den, beste lagun batzuk ezagutzen genituenez eta hauek erdaldunak zirenez,
|
ezin
genuen euskaraz hitz egin haiek aurrean zeudenean, egokia iruditzen ez zitzaigulako. Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da:
|
|
|
Hau da, gazte askorendako euskara bizipen etena edo ez jarraitua izan da, bizipen atomizatua eta batzuetan, eskolara mugatua. ...ri horrela izanda, euskara eremu akademikoari lotzen diote hala bizipenetan nola erabilera ohituretan. edo haiendako euskarazko eskola hautatu dutelako. bakanetan baizik ez dute gazteek beraiek euskaltegira jo euskara ikastera (eta halakoetan 1990ean baino lehenago sortutako gazteak dira). nafarroako eremu erdaldunetako gazteak euskalduntzean euskarazko irakaskuntzaren funtsezko ekarpena aipatuta,
|
ezin
dugu atzendu d eredua ez dela nafarroa gehieneko hezkuntza sistema publikoan eskaintzen eta herrian berean ikastolarik ez duten familiek berebiziko ahaleginak egin behar izaten dituztela beren seme alabak euskaraz eskolatzeko. zangozako gure gaztearen adierazpena horren lekuko da: arreba ezin izan zen bera bezala ikastolan euskaldundu.
|
|
|
Txiki txikitatik euskara jakin izan dut, ikastolara joaten bainintzen. Baina oso euskalduna ez den herri honetan
|
ezin
dut une guztietan erabili(...) ikastolatik aterata, geroz eta gutxiago erabiltzen dut, zenbait harremanetan hizkuntza hau ez dakitelako eta ohitura faltagatik. Hala ere, euskaraz hitz egiten dut, ahal dudanetan behintzat gure hizkuntza hau galdu behar ez delako.
|
|
|
ENEKuS ereduak organizazioen errealitate ezberdinei eta konplexuei eman nahi izan die erantzuna eta, zentzu horretan, situazio anitzetan soluzio egokituak sortzeko eta zenbait interbentzio praktika eraikitzeko eta kudeatzeko erreferentziazko sistema gisa planteatu da. bestalde, eredua aurkezterakoan, azalpena errazteko eta ulergarria egiteko, elkarren segidako urratsen eskema gisa azaltzen da. hala ere, erakundeen errealitate konplexuetan egoera nahasiak gertatzen dira eta ez da ulertu behar ereduaren faseak linealki kontsekutiboak direnik. aitzitik, erakundearen ezaugarri eta egoeraren arabera, akzio gune batzuek ala besteek izango dute garrantzia eta protagonismo gehiago, aldaketa prozesuaren uneak agintzen duenaren arabera. hau da, normalizaziorako aldaketa prozesuaren hasieran bereziki landuko diren akzioguneak eta aldaketa prozesuaren amaieran landuko direnak ez dira berberak izango, edo, behintzat, ez dira intentsitate berberarekin landuko. enekuS ereduaren ezaugarri nagusienetako bat hori baita: ...rra den neurrian, irekia ere bada. horrek esan nahi du ereduaren erreferentzia erabiliko duenak, bere egoera partikularraren ezaugarrien arabera, erreferentzia dakiokeela bere interbentzioa akzio gune bakar bati, akzio gune multzo bati edota sistema osoari, uneko baldintza eta premien arabera. hori bai, inoiz ahaztu gabe pertsonek eta egiturek osatzen dituzten erakunde konplexuetan dihardugula eta
|
ezin
dugula osotasunaren ikuspegi sistemikoa ahaztu.
|
|
|
Herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen Europak
|
ezin
du beste albo batera begiratu kide diren hainbat Estatuk hizkuntzagutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. esan genuke azken taldean aurkitzen direla estatu gehienak, 22 hain zuzen ere. eTa orduan, zer, hori da, beraz, europako hizkuntza aniztasunaren egungo argazkia, bai eta argazki horri buelta emateko nazioartean eskaintzen diren tresnak ere. ez dugu zalantzarik argazkiak badituela kezkatzeko elementuak. gurea bezalako hizkuntzen normalizazioa ez du europak ahalbidetuko, hori argi izan behar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat estatuk hizkuntza gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak bere egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte zibila pixkanaka pixkanaka esnatuz doala. herri mugimenduek gero eta tresna gehiago jartzen dituzte beren hizkuntzen normalizazioa ahalbidetzeko:
|
|
|
Herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen Europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat Estatuk hizkuntzagutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. esan genuke azken taldean aurkitzen direla estatu gehienak, 22 hain zuzen ere. eTa orduan, zer? ...ungo argazkia, bai eta argazki horri buelta emateko nazioartean eskaintzen diren tresnak ere. ez dugu zalantzarik argazkiak badituela kezkatzeko elementuak. gurea bezalako hizkuntzen normalizazioa ez du europak ahalbidetuko, hori argi izan behar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak
|
ezin
du beste albo batera begiratu kide diren hainbat estatuk hizkuntza gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak bere egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte... bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu hizkuntza gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa:
|
|
|
euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak. beste behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan euskara berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza politika garatu dute batean eta bestean. ...puru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren.
|
ezin
ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri: aguraingo eta aiarako koadrilak. bi koadrila horietan, biztanle euskaldunak galduz joan ziren azken bi mendeetan. horrenbestez, eskualde horietan bazegoen —neurri handi batean— substratu soziolinguistiko hori, edo nire definizioaren arabera, hizkuntza gutxitu batek hizkuntza hori berezkotzat duen herriarekiko —eta, hedaduraz, herri hori hartzen duen lurraldearekiko— duen eragina, eta hein handi batean hizkuntza horrek berreskuratzeko eta normalizatzeko duen aukera baldintzatzen duena6.
|
|
|
...ko eszenatoki honetan, bai baitirudi inkesta erraldoi bat egiteko asmoa izan dezaketela, lehenengoz, haren ordez. agerikoa denez, formatu aldaketa horrek datu demolinguistikoen bilketan beherakada kualitatibo eta kuantitatibo nabarmena ekarriko luke. eaeko eta nafarroako lurralde agintariek datu kate hori ez eteteko eta ez aldatzeko behar diren neurriak hartuko dituzten itxaropenari eutsi besterik
|
ezin
dugu egin. beti aldarrikatu izan dut demolinguistikak (eta bere balizko adierazpen kartografikoak) hizkuntza normalizazioaren menpe behar duela egon: hizkuntza erroldek hamaika aplikazio dituzte, baina haien azken helburua hizkuntza gutxitua garatzeko neurririk egokienak planifikatzeko tresna baliagarria izatea da.
|
|
|
euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik. euskarari buruz hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan behar da hala ere, euskal prentsan ere ageri dela euskararen gaia eztabaida politikoan kokatzeko joera, honela gara eta berriak Euskal Herria edo eskuinaren aipamena egiteko joera dute. honelako jarrera adierazten dute egunkari hauek: ...aren kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu
|
ezin
duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko... egunkari hauek, hizkuntzen inguruko elkarbizitza aldarrikatzen dute. baina elkarbizitza honela ulertzen dute:
|
|
|
balio horien kontzientziak sustatu zuen Malon etxaideren obra, eta berorietan zuen usteagatik, hizkuntzaren kalitate zuzena eskatu zien idazleei (ikusi dugu), baina ez, bestalde, gramatikari kritiko tente itsuen aurrean bere idazle askatasuna ere defendatu gabe, betiere hiztun guztien mesedetan jardute aldera: eztabaida hauen artean bere ama hizkuntzaz maiteminduta, Malon etxaidek salakuntza abertzale bat egiten dio arerioen pentsamoldeari, eta aldi berean etorkizunerako utopia baten leihoa irekitzen du, Manifestuaren azken lerroetan.
|
ezin
du jasan gaztelania hizkuntza arlote eta bilaua dela dioen jendea, eta halakorik esatea nazio osoari egiten zaion iraina dela dio: " este agravio es de toda la nación y gente de españa".
|
|
2011
|
|
|
Baina gaztetxeko kontzertuetarako edo musika punka egiteko euskararik ez dutela dirudi. Goizeko ordu txikietan kalean edo kontzertuetan ikastolako gela barruan hitz egiten duten bezala
|
ezin
dute hitz egin, ridikulua geratzen baita. Beraz, euskara hori baino ez badakite, nola konpondu arazoa?
|
|
|
Indar gutxi duen hizkuntza da euskara. Gaztelaniarekin
|
ezin
du konpetitu gauza batzuetarako
|
|
|
Ez du indarrik, takorik ez dago, bigunegia da punka egiteko, oihu egiteko gaztelaniaz egokiago da eta horrelako beste arazo asko aipatu ohi dituzte gazteek. Adierazkortasun arazoak sumatzen dituzte eta beren behar komunikatiboak (musikari lotutakoak gure kasuan)
|
ezin
dituzte asebete. Halaber, lan egiten dudan Arrasateko ikastolan bertan ikusi dut, musikaz gain beste arlo askotan ere sumatzen dutela gabezia hau ikasleek. goen musika punka, adibidez, ez dela agertu ere egiten hedabide publikoetan, talde batzuk Euskal Herrian ezagunak diren arren.
|
|
|
Ez du indarrik, takorik ez dago, bigunegia da punka egiteko, oihu egiteko gaztelaniaz egokiago da eta horrelako beste arazo asko aipatu ohi dituzte gazteek. Adierazkortasun arazoak sumatzen dituzte eta beren behar komunikatiboak (musikari lotutakoak gure kasuan)
|
ezin
dituzte asebete. Halaber, lan egiten dudan Arrasateko ikastolan bertan ikusi dut, musikaz gain beste arlo askotan ere sumatzen dutela gabezia hau ikasleek.
|
|
|
Slavoj Zizek ek43 Iruñean emandako hitzaldiko kronika irakurri bezain laster: " Harrian idazten du arkitekturak ideologiak jendaurrean esan
|
ezin
duena ere", nola ez pentsatu euskarak ere badituela porlan eta adreiluzko ideologiak?
|
|
|
43 2010/06/11" Ideolojiak esan
|
ezin
duena idazten du harriak". Berria. www.berria.info – tik jasoa.
|
|
|
Hiritarrak habitusa osatzen du praktiken bidez, eta aldi berean habitusak garamatza praktiketara. Baldintza objektiboen emaitza dira pertzepzio sistemak, baina hiritarraren iragazitik igarotzen dira, eta hiritarrek badituzte beste iturri ideologiko diskurtsiboak hiriaren espazioaren planifikatzaileak kontrolatu
|
ezin
dituenak. Kasu urbanoaren espontaiBi tendentzia ikusten ditugu sugearen mintzoa definitzerakoan elkarrizketatuen aldetik.
|
|
|
Arazoa, funtsean, larriagoa da, pentsa daitezkeen zuzendaritzarik onenek ere
|
ezin
baitute gizartea ordeztu. Euskaldunak nolabaiteko errealitatea ez badira, nolabaiteko boterea, euskarak ezin du benetan aurrera egin, garaitza iragankor batzuk gorabehera, normalizazio neurriak abstrakzio hutsean geratzen direnez.
|
|
|
Arazoa, funtsean, larriagoa da, pentsa daitezkeen zuzendaritzarik onenek ere ezin baitute gizartea ordeztu. Euskaldunak nolabaiteko errealitatea ez badira, nolabaiteko boterea, euskarak
|
ezin
du benetan aurrera egin, garaitza iragankor batzuk gorabehera, normalizazio neurriak abstrakzio hutsean geratzen direnez. Horiek horrela, itxuraz harago doan euskaraplanaren estrategia nagusiak euskaldunak bildu eta boterez hornitzea izan behar du, alegia, eragiten duen errealitate bihurtzea, eurak izan daitezen normalizazio prozesuaren ardatza.
|
|
|
(...) erdarak alderdi askotarik inguratzen gaitu. diglosia gorrian bizi gara. (98 or.). d) herria elebidun ezin izan. usteok erabat oker dira. herri batek
|
ezin
du bi hizkuntzez ongi hitz egin. ez da sekula izan eta orain ere ez da munduan bi hizkuntzez mintzo den herririk. euskaldunok herri berezia garela eta bi edo hiru hizkuntzez egin dezakegula pentsatzea amets hutsa da. ez da horrelako herririk izan. Bi hizkuntzez mintzo ziren herrietan bata besteari nagusitu egin zaio eta azpikoa galdu egin da. egungo egunean ere gauza bera gertatzen da. ziur egon gaitezke:
|
|
|
Mundu hau nola eraiki dugun ez zait gustatzen batere, saretan bildu dugu gizona, lege sasitan abere; askatasuna lor ahal baledi, zail egin dugu lar ere; hainbat kate ta hainbat hedetan
|
ezin
dut etsi halere.
|
|
|
zalbidek" gure arteko hizkeramoldeek euskal/ erdal continuum baten arrastoak" dituztela onartu du baina diglosiaren oinarrian dagoen konpartimentazio soziofuntzionalaren ikusmolde hierarkiko eta dikotomikoa ez du zalantzan jarri. demolinguistikoki, oro har, gure elebitasun tasa apal apala da eta horrek zaildu egiten du mintzairen erabilera tokibanatzeko edozein planteamendu (zalbidek arnasgune deitzen dituen horietan kontua bertzelakoa bada ere). erabiltzen ohi ditugun bi hizkuntzen konpartimentazio soziofuntzionala posiblea litzateke gizartea elebiduna balitz, elebiduna portzentaje oso oso altuan; eta elebidunok hizkuntzen arteko hautua erabilera esparruka eginen bagenu. Baina ez da hori, urrundik ere, gure egoera. eskura ditugun hizkuntzekin eratzen ditugun harremanak ez ditugu irmoki eta zorrozki tokibanatzen.
|
ezin
dugu. zalbideren iritziz, behinola izandako konpartimentazioa galduxe dago: " diglosia tradizionala bere azken hondarretara iritsi da gurean".
|
|
|
Ados teoriaren onuraz, noski, baina teoria egoki bakarra ote da kontzeptu baten lehenbiziko adieran oinarritzen dena? Termino horien geroko bertsioek
|
ezin
dute teoriarik –teoria egokirikosatu, b) zergatik ez erabili diglosia izenondo egoki batez lagunduta, beharbadagure egoera soziolinguistikoa izendatzeko, egoera hori eleDiziplinartekotas unetik landu beharreko gaiak dira soziolinguistikar en baitakoak, askoren iritsiz, ez soilik soziologiatik.
|
|
|
bere ustez ziaboga terminologiko asko egin da diglosiaren alorrean, han hemen, eta ez du balio ziaboga batzuek ontzat ematea eta besteak ez. gustu kontua omen da, horrenbestez, batek ardoa txokolatearekin nahasten duela, eta besteak ez, esatea. horrela al dira kontuak? ...diren neurrian, kontu hori ez da nire ustez horrela. definizio batzuek harrera zabala (izan) dute komunitate horretan, eta beste zenbait ez da (ia) kontuan hartzen. onartze/ ez onartze hori ez da gustu kontu hutsa, Julenek berak beste pasarte batean, mingots baina leial, argi aitortzen duenez. komunitate zientifikoan (mila xehetasun eta ñabarduraz, baina argiro) indarrean dagoen kontzeptu markoa
|
ezin
dugu hori eta horrenbestez gutxietsi.
|
|
|
beren eguneroko jardunean nagusiki euskaraz bizi diren hiztuntalde eta harreman sare trinkoei) bizirik eutsiko badiogu. batek zergatik guztia determinatzen duen eta, ezinbestean, gizarte osoa emaitza jakinera eramaten. b) Azalpen hori ez dago hain oinarri sendoan eraikia: ez geroari begirako prognostikoan eta ez aitzinamendu sozioekonomikoak orain arte eragindako bilakaeran dabil oso zuzen. horrela, eta gurera etorriz, ezinbestekotasunaren formulazio horrek
|
ezin
du azaldu euskal herriaren azken berrehun urteko modernizazio bide konkretuak, dokumentu oinarriz ezagutzen dugunak, ezinbesteko paradigma lineal eta unifaktorialaren kontrako30 hainbat lekukotza zergatik ageri duen. zergatik galdu da euskara lehenago eta zabalago, ez beranduago eta mugatuago, modernizazioak gutxien erasandako eskualde bailaraherrialdeetan (demagun zaraitzu erronkarietan, Arabako... zergatik bizi izan da euskara 1800az geroztik osasuntsuago gipuzkoako Beterri modernizatuan, Iruñerri tradizional eta tradiziozalean baino?
|
|
|
Alde horretatik, nagusiki L funtzioetan zentraturik egoteak ezer gutxi du duintasun faltatik. Sukalde zokondora, taberna zulora eta berritsuketa bizian diharduten solaskide taldeetara
|
ezin
dugu euskara (bir) bidali. hala nahi izanik ere ezinezkoa genuke hori, hemen eta orain. Sukalde zokoari, taberna zuloari eta solaskide berritsuen jarduerei ez genieke ordea, hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipena baldin badugu helburu, aparteko duintasun deficit tatxarik gaineratu behar. hor jokatzen da maiz, gizarte modernizatuotan ere, mintzajardunaren hainbat erabakizun.
|
|
|
etxabakoitzen ni!..." ondoren aztertzen genuen auzo izenek zer esan nahi duten, euskaraz daudela ohartarazteko. eta esaten nien: " –hau guztia erdaldunek
|
ezin
dute ulertu"" –Atx!, egia da!" hori da hizkuntzaren inguruan motibatzea. kontuan izan behar da gainera, oso zaila dela motibapena hizkuntza hori gizartean ez ezinbestekoa baldin bada.
|
|
|
Arreta Bigarren hezkuntzan jarriko dugu, baina erreferentziak egingo dizkiogu testuinguru orokorrari, baita unibertsitate munduari ere. gure ustez, katalunia eta herrialde katalanak gatazkaren soziolinguistikaren abangoardian egon dira XX. mendeko 20ko eta 30eko urteetan zenbait hezitzailek diskurtso aurre soziolinguistiko berri bat sortu zutenetik. hezitzaile horien adibide esanguratsuak dira Alexandre gal�, Carles Salvador eta delf� dalmau1 gainera, ikuspegi soziolinguistikoaren eklosioa gertatu zenean, rafael Llu� s Ninyoles eta Llu� s V. Aracil soziologo valentziarren irakaspenak hartu ziren abiapuntutzat, haiek hasi baitziren ildo horretan zentratutako hausnarketak egiten. F. Vallverdú eta soziolinguistika lantzen zuten beste asko ia ia ez ziren urrundu ildo nagusi horretatik, soziolinguistikaren barneko aniztasuna arlo askotan hedatzen joan arren. hala ere, lan honetan
|
ezin
ditugu aztertu guztien proposamen teoriko eta ideologikoak, irakaskuntzan ezagutza soziolinguistikoa dibulgatzeko eta lantzeko moduan zentratzeko eskatu baitigute. hain gai zabalaren iruzkin objektibo samar bat egiteko, herrialde katalanetan soziolinguistika lantzeko ditugun tresna bibliografikoetan oinarrituko gara. halaber, beste hezkuntza esperientziak, hizkuntza militantzia eta egitasmo insti... Aztertzen ari garen gai honetan, Llu� s V. Aracil irakaslearen 1979ko" educació i sociolingü� stica" lan garrantzitsua hartzen dugu abiapuntu gisa.
|
|
|
gizartehezkuntzari buruz, balioen hezkuntzari buruz, kultur arteko hezkuntzari eta hezkuntza kulturaniztunari buruz. Baina badirudi heziketa soziolinguistiko baten beharra
|
ezin
dugula ulertu". zuten, 1928an Luxenburgon egindako I. elebitasun kongresuan ezer aldatu ez balitz bezala. horren adibide dira Miquel Siguan en mahaiburutzapean egindako" elebitasun Mintegiak" (ikus Bilingüisme i educació, 1976).
|
|
|
gizarte hezkuntzari buruz, balioen hezkuntzari buruz, kultur arteko hezkuntzari eta hezkuntza kulturaniztunari buruz, hizkuntza gaitasunen hezkuntzari buruz... Baina badirudi heziketa soziolinguistiko baten beharra
|
ezin
dugula ulertui" 3.
|
|
|
ekologiak espezieak eta haien habitata lotzen ditu. hainbat tresna kontzeptual eta eredu sortu ditu ekosistemak aztertzeko. ekosistema bat hainbat elementuren bat egitea da; bat egite horren helburua da funtzionalki integratutako sistema bat mantentzea. hau da, ekosistemak bereizi egiten ditu elementu nagusiak eta gainerako elementuak. Ideia hori hizkuntzen eremura ekartzen badugu, helburua da hizkuntza ekosistemaren elementu nagusiak zein diren identifikatzea; hau da, hizkuntza batek
|
ezin
baditu hizkuntza handi baten elementu guztiak izan, zer elementu dira funtsezkoak hizkuntza hori gordetzeko eta garatzeko?
|
|
|
Hizkuntza batek
|
ezin
baditu hizkuntza handi baten elementu guztiak izan, zer elementu dira funtsezkoak hizkuntza hori gordetzeko eta garatzeko, dugu. guk ez dugu isolatzerik nahi, ez dugu elebakar izan nahi.
|
|
|
ekologiaren ikuspuntua oinarri hartuta, lagundu beharreko komunitatearen hizkuntza erabili dute lehentasunez. hizkuntza iraunkortasunaren helburua da tirabirak sortzen dituzten paradigmak bateratzea eta behar bezala antolatzea. horrek esan nahi du ekitateak izan behar duela garapen sozialaren eta ekonomikoaren oinarria (gogora dezagun ekitateak ez duela esan nahi berdintasuna, baizik eta desorekatuta dagoena orekatzea). horretarako, hizkuntzapolitikaren gaietan, espazio batzuk legezkotu egin behar dira, espazio horietan euskara eta katalana lehentasunez erabil daitezen. hemen, zuen mankomunitatean, udalerri euskaldunen Mankomunitateak euskara gordetzeko beharrezkoa den habitata sor dezake. horrenbestez, kontua da ekonomia bizigaia eta bideragarria sortzea, eta hizkuntzari dagokionez, pertsonak erraztasunez jardutea. Bestela esanda,
|
ezin
dugu hizkuntza komunitate zoriontsu bat eraiki, baldin eta etengabe ahalegina egin behar bada komunitatearen hizkuntza hitz egiteko. hezkuntza politikek, gizarte politikek eta bestelako politikek bermatu egin behar dute hizkuntza egunerokoan naturaltasunez eta zoriontasunez erabili ahal izatea; hori da, hain zuzen, lortu behar duguna.
|