|
2009
|
|
|
«Ama, eztakixu ateatan nor dagon?» Da: «Braulia
|
etorri
de». Nire bildurre!
|
|
|
Nire bildurre!
|
Etorri
zan da amaori te errezibimentu terriblie egin osten. «Bazatoz alabatxoa?» Ta, pozik.
|
|
|
Bost fameli ekozan hak.
|
Etorri
jatan hilebetegarrenean egon nitzen tertzioan, ba, beren beregi etorri jatan aber beragana kriede joan nintekean ta ama defunteak esaotsen: «Ez.
|
|
|
Bost fameli ekozan hak. Etorri jatan hilebetegarrenean egon nitzen tertzioan, ba, beren beregi
|
etorri
jatan aber beragana kriede joan nintekean ta ama defunteak esaotsen: «Ez.
|
|
|
«Ia. Berari preguntaiozu ia
|
etorriko
balitiken ezpalitiken krieda, neugana krieda». Ta, gero, pregunteu ostan da:
|
|
|
Joan nitzen da bost urte egin nituzen han, han beste baserrien be, etxe ondoan bost urte. Da bosgarren urtean ama hil zen, da ama hila zan orduen, andria hil zen orduen, ba, amama euki eurien, da ni orduantxik
|
etorri
nitzen etxera.
|
|
|
Da esan neutsean: «Orain eztoste ardurauko guardia danak
|
etorrita
be; baina ontxe emon biotsut nik plastadea». Esan notsen.
|
|
|
«Ez. Ama
|
etorteko
da, justotan, baina ez dakit noz etorko dan». Nora joan be enekin!
|
|
|
Da ezebe enekin. Bueno,
|
etorri
zan handik zortzi bet egun barru, ta ama ikusi naun orduen estazinotik geure etxerantza, ba, negar baten hasi nitzen. Da uzandre horrek esaosten:
|
|
|
Umeak engainetan dauriela, da umeak hau te umeak hori, te bueno ba. Ni negar baten, amari itxi gure ez nik honakin beragaz
|
etorteko
. Da, arinago, lehenagoko gurasoak, oingoak be gureko dotsie, baina lehenagokoak koiteduk gura ixen arren etxean, da, bakixu, mantenidu ein behar da, apareju.
|
|
|
Ni negar hutsean. Da, uzaba etorri jatan, beharretik
|
etor
zan da esan notsan. «Zer pastan jatzu?».
|
|
|
«Bueno, ontxe bai joango nazana ni etxera, ontxe.» Da urten neuen umea bertan itxi nauen, uzandrea egoan etxean da, han itxi neuen. Da egon nitzen moduen joan nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik
|
etorri
nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez. Etorri nitzan da etxera etorri nitzen orduen zenbat eta etxetik eta urrago da bildur gehau, e?
|
|
|
Da egon nitzen moduen joan nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik etorri nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez.
|
Etorri
nitzan da etxera etorri nitzen orduen zenbat eta etxetik eta urrago da bildur gehau, e. Aitek eta amak zeozer egingo ete ostien neuri, euki neuen bildurre.
|
|
|
Da egon nitzen moduen joan nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik etorri nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez. Etorri nitzan da etxera
|
etorri
nitzen orduen zenbat eta etxetik eta urrago da bildur gehau, e. Aitek eta amak zeozer egingo ete ostien neuri, euki neuen bildurre.
|
|
|
Ama
|
etorri
zan, da bera hasi zan, ba, jesus!, jakin ni (k) paino hobeto jakin eban errazoiketan, uzabandre horrek: Ene!
|
|
|
Ni negar hutsean. Da, uzaba
|
etorri
jatan, beharretik etor zan da esan notsan. «Zer pastan jatzu?».
|
|
|
Egun baten banao, ta uzabaori beharrean, uzandriaz ta. Umea negarrez euki naun ate kontran, da eztakit ba zegaitiño, ta uzandrea
|
badator
... Josten ostikadeaz, holan euki gindun umeantzako jausi ez eiten balkoian, da?
|
|
|
Ama defunteak neure moduen buruko painelue eukite euen, da halangoxe buruko painelu baten estu erropak neureak. Da etorri zen gixon bat eske, gixon altu bet
|
etorri
zen. Da, beitiozu, nire aitek eta amak ezeuen jakin ha gixona nongoa zan be, egundo ikusi bakoa.
|
|
|
«Bueno, deskuidu baten etxera etortea pentsetan bot, erraileri begitu biotset». Nondik
|
etorri
edo. Ze tranbien etorten eneuen jakin be.
|
|
|
Nondik etorri edo. Ze tranbien
|
etorten
eneuen jakin be. Da joan nitzen errailari begire.
|
|
|
Da Lemoan bajatu ginen orduen; da errailatik bastante urrun ixen zan etxeori. Kaltzadora ixen zan uzaba
|
etorri
jatan eske, tranbiko kaltzadorea. Da joan ginan da, bederatzi urte, ta nik eiten naun:
|
|
|
Da joan ginan da, bederatzi urte, ta nik eiten naun: «Nora
|
etorri
ete naz?». Lemoara, egundo egon bako leku beten.
|
|
|
Ama defunteak neure moduen buruko painelue eukite euen, da halangoxe buruko painelu baten estu erropak neureak. Da
|
etorri
zen gixon bat eske, gixon altu bet etorri zen. Da, beitiozu, nire aitek eta amak ezeuen jakin ha gixona nongoa zan be, egundo ikusi bakoa.
|
|
|
Baia gero be eite osten, uzaba
|
etorri orduko
beharretik, mahaia ipiñi da janak prest prest ipiñi danak, da joaten nitzen intxurpera, ba, arbola batzuk egoten ziren, intxurrek. Da han, intxurren azpian, eoten nitzen umeagaz eurek bazkaldu arte.
|
|
|
Eta niretzat Jokin Muñozenak baldintza horiek betetzen ditu, eta beste batzuk gehiago. Agian batzuentzat interesgarritasuna gaitik bertatik
|
dator
, hau da, «gure gerraren» gainean idatzitako nobela bat izatetik. Agian ez:
|
|
|
Ez da harrigarri liburuko lehen eskaintza Elias Canettirentzat izatea, hots, bere oroitzapen pertsonalen hausnarketaz La lengua absuelta edo La antorcha en el oído bezalakoetan egin baitzuen «bereak esate hori». Besteak beste, atal bereziki interesgarria da liburuan 22.a, non kontatzen duen Agirrek Azkue bisitari
|
zetorkionean
, bere etxera sartzera gonbidatzeko lotsaz, beti atarian edukitzen zuela, bere bizileku txiki, txiro eta desordenatua ez erakustearren. Uribek euskal literaturarekiko dugun jarreraren paralelismoa bilakatzen du eta ezkutatzeko jarrera hori senalatzen kaltegarrientzat.
|
|
|
«Agur Aitona! Esteban Arretxe, Bermeotik
|
dator
gure agurra, kresal usaina eta kanta, Esteban aitona! Bakardadean hil zinan Ameriketan, baina Arretxe, tarrak Euskal Herrian bizi dira oraindik jo ta ke lanean eguneroko maitasunean.
|
|
|
ardi negozioko nagusiaren arrantxo etxeetan edo euskal ostatuetan aurkitzen zuten non bizi eta non ase behar emozional, psikologiko, kultural eta familiarrak. Ostatuak ziren «etxetik kanpoko etxeak», eta ugazaba, sendia eta langileak ziren
|
etorri
berriaren adopziozko guraso nahiz anai arrebak. Ostatuetan lortzen zuten informazio eta harreman ugari, esaterako, lanbidea, parekatze erromantikoak, jatorrizko herritiko berriak, mediku arreta, kirolak, bidaiak eta adiskideak.
|
|
|
Edonola ere, heriotzak eta familiei iristen zitzaien informazioa gorabehera, euskaldunek jarraitu zuten Ameriketara, eta Idahora?
|
etortzen
.
|
|
|
Heriotza ziurtagiriek batzuetan informazio nahikoa zeukaten hildakoaren familiari buruz, betiere, Boisen baten bat baldin bazegoen zendutakoari buruz zekiena, eta hark artxibo ofizialetarako informazioa eskain bazezakeen. Askok bazuten osaba edo lehengusu bat, eta hark emango zituen hildakoaren jaioterria, adina, gurasoen izenak, etab. Zoritxarrez, meategietan eta artzaintzan arituriko hainbat euskaldun bakarrik
|
etorri
ziren Idahora, eta inork ere ez zekizkien haien gurasoen izenak, edo nola kontaktatu Euskal Herriko ahaideekin. Norbait egoera horretan hiltzen zenean, Boisetik Euskal Herrira bidaltzen zen gutunean hildakoaren izena ematen zen? «halako honen familiari»?, eta pertsona horren herrira igortzen zen gutuna.
|
|
|
Eta gauak,
|
datorrenean
, ez duela ikusten utziko.
|
|
|
Zeure pegoratxoa zenbat jendek bisitatu duen, horra hor poesia modernoaren termometro berria, metrika berria. Eta hor, distortsio horretan, disoluziorako poetika bat defendatzeko gogoa sortzen zait, hotzetik
|
etorri
zen espioiari berriro ere hotzera bueltatzeko gogoa ernetzen zaion legez. Gerra Hotzaren garaiko espioiaren ahoko lurrun bihurtzekoa.
|
|
|
bere erdigunea leku guztietan izan arren, zirkunferentziarik inon ez duen zirkulua litzateke zinema.
|
Gatozen
bada poesiara eta aldarrika dezagun gauza bera: poesia ere, bere erdigunea leku guztietan izan arren, zirkunferentziarik inon ez duen zirkulua da.
|
|
|
Badaude poeta izatea gustatzen zaien poetak, eta badaude poemak idaztea gustatzen zaienak. Ni behintzat, bat
|
nator
Günter Grassekin, idaztearen gauzarik onena idaztea bera dela dioenean. Idaztea eta irakurtzea.
|
|
|
Behar beharrezkoa du legeak, hortaz, hitza, eta, hitzarekin batera ere, ustea eta pentsamendua, hortik
|
baitator
zuzenbidearen bigarren hari luzea, alegia, zuzenbideak berak literaturarekin ematen duen aukera zabala, hainbat alorretan mamitu dena, aldiak aldi, literatura unibertsalean. Izenak erraz eta ugari bilatu daitezke.
|
|
|
Gai zabala izango litzateke hori; lehen so edo hurbilketa batean agortzeko modukoa. Jakin mina, hala ere, bestetik
|
letorke
, hain justu ere, jakiteko zer dagoen euskarazko literaturan gai horren inguruan.
|
|
|
»Hirugarren egunaren ondoren dendaria
|
etorri
zitzaidan. York zuen izena.
|
|
|
Mundu guztia harantz zihoan, esan zutenez. Orduan jakin nuen Emigrant Canyon dik
|
zetorren
norbait gure alorretik pasatu zela eta Shortyk hitz egin egin zuela.
|
|
|
Behin bizia salbatu zidan. Ballaratetik
|
etorri
eta berehala izan zen. Alor bat markatzen ari nintzen dendariarentzat, Yorken tzat.
|
|
|
Alor bat markatzen ari nintzen dendariarentzat, Yorken tzat. Frank Kennedy izeneko tipo bat
|
etorri
zitzaidan.
|
|
|
Emigrant Springs era
|
etorritako
lehen automobilaz mintzo zaigu Pete.
|
|
|
–Locomobile handi bat zen. «Txuku txuku» sentitu genuen, erreka ohean gora
|
zetorrela
. Denok begira jarri ginen.
|
|
|
Hasi zenean, XIX. mendearen bukaeran mutil emigrante batek topa zezakeen lanetariko bat besterik ez zen. 16 urterekin
|
etorri
zen herri honetara, txartel bakunarekin helduz San Frantziskora. Frontoi batean izan zuen lehenengo lana, hura zaintzen, eta tanto politak egiten jendea erakartzeko; bai erakarri ere, apalki onartu zigunez.
|
|
|
Beste lan bat
|
etorri
zen gero, San Frantziskotik Virginia Cityra (Nevada) zihoan diligentziaren gidari. Lan gogorra.
|
|
|
Zeren zer
|
etor
daiteke zentzumena hondatzen denean,
|
|
|
Poema prozesu haren porrotaren ondoren idatzi nuen, handik hilabete batzuetara. Burura
|
etortzen
zitzaidan aitak, eta bere aurretik aiton amonek, esaten zuten esaldi hura: «konponduko al da gurea ni hil aurretik?».
|
|
|
Hori da Víctor Morenok literaturaren balioaz duen iritzia. Kontua da, berarekin bat
|
etorri
edo ez, jende askok jarraitzen duela literatura irakurtzen, lehen, duela berrogei bat urte eman dezagun, irakurtzen zen baino gehiago agian. Irakurri egiten da eta, gainera, literatura aztertu eta ikertu ere egiten da.
|
|
|
Baina testu sakon batek esaten duena esaten du, ez gehiago ez gutxiago. Egileak esan nahi zuena, testuak esaten duena eta irakurleak jasotzen duena bat
|
datoz
, testuan ez dago mezuaren ez desplazamendu ez barreiaketa poetikorik. Irakurketa literal zorrotz batek bakarrik lagunduko digu testuaren sakonerara iristen.
|
|
|
Bazterketa prozesu batean murgilduta bizitzen naiz: ideiak
|
etorri
ahala, zakarrontzira botatzen hasten naiz, harik eta bizpahirurekin gelditzen naizen arte. Deskartea egin eta bakar batekin gelditutakoan, ez dut gaiaren inguruko zalantzarik egiten (eta zalantzetan hastea komeni ere ez, bestela nuke lan berri bat hasi).
|
|
|
Elebitasuna oreka misteriotsu baten barruan gertatzen da eta, askotan, Madril, Paris, Londres edo New York bezalako lekuetatik
|
datozenek
, lingua franca bakarra ukanik, nekez uler dezakete hori. Amerikarrentzat oso zaila bide da hau konprenitzea, eta ez da erraza britainiar edo frantsesentzat, nahiz eta pertsona irekiak izan.
|
|
|
Eta aukera hau nabarmena zen oso. Ezagutzen nituen beste familia batzuk, beste kultura batzuetatik
|
etorritako
guraso arrotzak zituztenak, hain zeuden bertokotuak non ahaztua baitzuten ama hizkuntza seme alabei helaraztea, beranduegi izan arte. Ume hauek ulertzen zuten hizkuntza galdua, zenbaitetan sen hutsez, baina sarritan lotsa ematen zien hitz egiteak, edo trebetasuna falta zuten.
|
|
|
ingelesaren garrantziari dagokionez, bai negozio arloan, bai bidaiak edo beste zernahi egiterakoan. Nire beldurra beste nonbaitetik
|
zetorren
: izan ere, ingelesa zen ene haurrekin komunikatzeko nuen giltza.
|
|
|
Haien hizkuntza ez ezik, haien fraseologia berbera ere erabili ohi dugu. Nire kasuan esaera batzuk
|
zetozkidan
ezin gogora nitzakeen garaietatik, «Bedtime for Mummy, s little soldier»What on earth do you think you are doing (oheratzeko ordua amatxoren soldadu ttipiarentzat), kasurako. Zergatik dabilkio esaldi hori ene buruari inguruka arratsero?
|
|
|
Adibidez,«!» hitzena (zer arraio ari haiz?) edo «I want doesn, t get» delakoarena (gauzak, lortuko badira, gizatasunez eskatu behar). Esaera hauek guztiak burura
|
datozkit
; berriro erabiltzen ditut. Mary Poppins en Mr Banks-en antzera hitz egiten dudala iruditzen zait.
|
|
|
Laster garbi ikusi nuen hizkuntzek askoz gehiago nahasten gaituztela helduok, umeak baino. Juliari ez
|
datorkio
nahasmena edo harridura hiru hizkuntza hitz egitetik, aitak bi baino ez erabiltzetik baizik. Edota ikustetik jende askok bat baino ez duela egiten.
|
|
|
defendatzen badu ere, Atxagak esan zidan behin hizkuntza bigarren mailakoa zela beti. Lehenik zerbait adierazteko, komunikatzeko premia zegoela, eta hori indartsua baldin bazen, modua eta bidea jarraian
|
etorriko
zirela. Hala ere, idazten dituen gauza guztietan, baita itzuli dizkioten guztietan ere, agerian dago euskara dela haren ama hizkuntza.
|
|
|
Lehenik ingelesa zegoen. Sumptak eta biok ingelesez ezagutu genuen elkar Ingalaterran eta Londresen bizi izan ginen elkarrekin Espainiara
|
etorri arte
. Geroago jakin dudanez, Espainiako errege erreginek ingelesez ezagutu zuten elkar Grezian; hori dela-eta badago txiste bat giro monarkikoetan oso hedatua, hots, elkar ezagutu zutela, eta maitemindu, halako hizkuntza ezerromantikoan.
|
|
|
Julia duela lau urte eta erdi jaio zen eta Ritak laster beteko ditu bi. Julia hiztun porrokatua da eta Rita ildo beretik
|
dator
.
|
|
|
Beheko solairura gindoazela gogora
|
etorri
zitzaidan nola kezkatu ginen hizkuntzei buruz Julia jaio zenean. Berak topatuko zituen hiru mintzairak
|
|
|
Lehendabiziko aukera hautatzen badut, alena? Etxepare baino lehenagotik
|
datorkidan
tradizio erritmiko batean ari naiz; bigarren aukerak, berriz, erritmo hain gure hori puskatzen dit, nahiz euskara batuak bedeinkatutako forma izan. Gramatikak eta arauak ezin dituzte hizkuntzaren tripak mendean hartu.
|
|
|
beste hizkuntzetan jaso dut nire formazio literarioaren guztiz gehiena, eta horrek etengabeko joan etorriak egitera behartu nau: ezinbestekoa dut tradizio batetik bestera ibiltzea, beste hizkuntzetatik neurera
|
etortzea
. Beste hizkuntzetan irakurtzen baitut interesatzen zaidan gehiena, bidaiatzen ari naiz etengabe.
|
|
|
une oro begiratzen diogu auzoari: guretzat, etxearen eta auzoaren arteko joan
|
etorri
etengabea da idazletza.
|
|
|
–«ENARA (Hirundo rustica) martxoaren bukaeran, edo apirilaren hasieran, Afrikako negu tokietatik
|
datozen
ohiko enara ezagunek gure lurretako haranak apaintzen dituzte, beren hegada azkar eta akrobatikoez?»
|
|
|
Mikel pila bat ibili da txalupa horretan, lehenbizi arraunekin, pila bat, familiarekin, lagunekin. Ni igeri egiten ona nintzen, eta joaten nintzen gabarroira, eta bera
|
etortzen
zen txalupan ikustera nola botatzen nintzen uretara. «Karpa» eta «angel» egiten nuen, eta hor egoten zen bera.
|
|
|
Bueno, egin 1971ren inguruan egin zuen, baina estreinatu 1972an? Bada, halako batean Roy Hart Bilbora
|
zetorrela
jakin zuen. Ez dakit zeinek esango zion ahotsarekin oso lan interesantea egiten zuela Roy Hartek, eta joan zen ikustera.
|
|
|
Londresen izan zen, 1962ko uztailean. Bera niri bisita bat egitera
|
etorri
zen, hamar egun edo bi aste pasatzera. Nik oso ingeles gutxi nekien eta berak gutxiago.
|
|
|
Marisol Bastida: Nik gogoratu nahi nuke joan den udan
|
etorri
zinetela denok, emaztea, zu eta umeak, eta egon ginela oso ondo hemen, Mikelekin.
|
|
|
Badakizu zergatik? Ba, gerra denboran Gardatan egon ziren, eta gerra bukatu ondoren asko joaten ziren hara, eta hangoak ere askotan
|
etortzen
ziren bere etxera. Oso harreman estuak zituzten.
|
|
|
Familiakoak bezala zirela esaten zuen Mikelek beti. Orduan, Mikel artean txikia zenean, ez dakit ziur zenbat urte zituen,
|
etorri
zen Antonio Zabala, Gardatakoa, Donostiara, Mikelen etxera. Uste dut Urumea frontoian bazegoela oso partidu interesantea, eta ilusio handiarekin etorri zen hura ikustera Mikel txikia berarekin eramanez.
|
|
|
Orduan, Mikel artean txikia zenean, ez dakit ziur zenbat urte zituen, etorri zen Antonio Zabala, Gardatakoa, Donostiara, Mikelen etxera. Uste dut Urumea frontoian bazegoela oso partidu interesantea, eta ilusio handiarekin
|
etorri
zen hura ikustera Mikel txikia berarekin eramanez. Garai hartan Mikelek oso zaletasun handi bat zeukan.
|
|
|
Papurtuta dago. Erabili du pila bat, ze partiturak eta hitzak
|
datoz
bertan. Haika Mutil, Bereterretxeren Kantorea, hementxe dauzka seinalatuta.
|
|
|
Mikel galarazia zegoen Gipuzkoan, baina ELAko Alberdik Irungo pasionistetan kontzertu bat antolatu zion elizaren esparru batean lortuko zutelakoan. Hasi zen kontzertua,
|
etorri
zen polizia, eta eszenariotik zuzen zuzenean komisariara.
|
|
|
Aurrena ni joan nintzen. Londresetik
|
etorri
eta lana nuen ingelesezko ekonomia liburuak itzultzen, eta handik hilabete batzuetara Mikel etorri zen, 1964ko otsailean. Niretzako hasieran Bartzelona ez zen oso gustukoa izan.
|
|
|
Aurrena ni joan nintzen. Londresetik etorri eta lana nuen ingelesezko ekonomia liburuak itzultzen, eta handik hilabete batzuetara Mikel
|
etorri
zen, 1964ko otsailean. Niretzako hasieran Bartzelona ez zen oso gustukoa izan.
|
|
|
Pentsa, Londres 1962, eta Bartzelona, Mediterraneoa? Baina Mikel
|
etorri
zenean, segituan hartu emanetan jarri zen hango jendearekin. Setge Judges eko jendea, teatrokoa, medikuak.
|
|
|
Berarentzat karnetak inportantzia zeukan profesional bezala ibiltzeko, baina gero debekuak
|
etorri
ziren, ez bakarrik beretzako, besteentzako ere bai, eta karnetak ez zuen balio handirik. Bi aldiz eraman zuten komisariara.
|
|
|
the Basques of the New World (Jon Bilbaorekin elkarlanean, 1975). Ondotik
|
etorri
ziren Beltran: Basque sheepman of the American West (1979), Emigration in a south Italian hill town:
|
|
|
Nire ibilbidean bada gauza interesgarri bat. AEBetako unibertsitate sistemaren barruan bigarren mailako unibertsitate batera
|
etorri
nintzen; bigarren mailakoa, orduan batik bat. Reno ez zen Harvard, ez Berkeley, ez?
|
|
|
|
Natorren
harira.
|
|
|
Orain, emakume itsuak bezala, denok dauzkagu gure oroitzapenak argazkiek, kafe ehogailuak eta gutun gutxi batzuek lagundurik, Atlantikoaren bi aldeetan. Euskal Herriko nire ahaideek gogoan dute nire amamak hirurogei urte zituela nola
|
etorri
zen Bizkaira urtebeterako. Ameriketan badira berak bidalitako gutun batzuk.
|
|
|
–Horrexegaitik
|
nator
zuregana.
|
|
|
Haiengan pentsatzen dudanean, nire familiako kideen ordez, haien inguruko gauzak
|
etortzen
zaizkit gogora, haien bizilekuetan tokia hartutako objektuak. Iaz, Sweet Promised Land liburuaren kritika egiten zuen artikulu bat irakurri nuenean, ez nuen imajinatu nola erantzungo zuen aitonak, nola estutuko zituen bekainak beherantz defentsiban.
|
|
|
Gero, beste objektu batzuk
|
etorri
ziren. Liburu apalategi baten kantoian zintzilikatutako zurdazko soka.
|
|
|
Norbaitek izeba Kristinez galdetzen badit, ez dut bere sendagile bulegoan irudikatzen, minez edo beldurturik edo bakarti dagoen gaixo bat kontsolatu nahian, nahiz horiek izan egunero egiten dituen gauzak. Lehenago
|
datorkit
gogora zakur baten lepokoa gain batean. Txantxangorri baten habia eguzki lore haziz betetako poltsa baten alboan.
|
|
|
Homi Bhabhak esango lukeen bezala, bitarteko espazio batean existitzen da Dominique, eta bitarteko espazio horrek ez du mugarik ametitzen. Hain zuzen, bitartekotasun hori iraultzera
|
dator
errealitatea modu eskematikoan (singularrean) antzematen duen «begi gaiztoa»; a bihurtu dugun horren aurrean paratzeak ikusarazten digu berdintasunaren barruan dagoen ezberdintasuna (Bhabha 83). BESTE
|
|
|
Mendi guztiak, beraz, ez dira berdin. Zertara
|
dator
, orduan, kokalekuaren zehazgabetasuna. Hasteko, esan dezagun zehazgabetasun hori gakoa izan daitekeela Sweet Promised Landek aurkezten digun «gatazka» ulertzeko orduan.
|
|
|
Askotan gertatu izan zait, lagun berri bat egin dudan bakoitzean bederen, egin didaten lehenengo galdera nire amesteko era izan dela. Horregatik burura
|
etorri
zait orain esplikazioa.
|
|
|
Eta nik, nire txokotik Aneren memoriaren jarduna etetea erabaki dut. Bestela badakit zer
|
datorren
orain: gizonak Laiaren dohain sexualak goraipatuko ditu zigarroari orain artekoak baino atxiki pausatuagoak emanez, dastatuz.
|
|
|
Arratsaldeko azken ordua izan arren, indarrez ematen du eguzkiak sukaldeko leihoaren kontra. Udako oporrak
|
etorri
zaizkio gogora, hondartzako irudia, eta harekin, gainontzekoa. Laiaren oroitzapenetan murgilduta ari da patatak zuritzen.
|
|
|
Nahikoa dut! egin dit garrasi, Zertara
|
dator
orain halakorik esatea. Kontrola galdu du, bai.
|
|
|
Zertara
|
datorren
–Noizbait utzi didazu halakoak esaten!
|
|
|
Taberna zuloren batean gaua da eta gogora
|
etorri
zaion gizon hori, ez dut ezagutzen. Anerekin hizketan ari da, berarengandik oso hurbil.
|
|
2010
|
|
|
horrek ez du idilikoa esan gura) eta gaurkoa (gozotegia eta bertaratzen diren zaharrak?). Paragrafo pare batek (eta bat hasierakoa da) soilik iradokitzen du gero, azken orrietan,
|
etorriko
dena: gerra eta honek Kantoietan eragingo dituenak.
|
|
|
Liburua trinkoa da, bazkaz betea, soseguz hartzera behartzen zaituena. Orrialdez luzea da osotara, eta halaber orrialde bakoitza ere luzatu egiten da, substantziaz gainezka
|
dator-eta
. Beraz, apurka apurka joango zara orrialdeetan zehar, adi eta jakituz, lerrokada txiki batek zer pentsa asko emango baitizu, eta hurrengoak, eta hurrengoak.
|
|
|
Jakina da belaunaldi haren inguruko erreferente literario aski garatuekin alderatzea ez dela zilegi, baina, ezin bazter utzi, ahantzi, esaterako, kafetegiko tertuliakideok entzunda, Saizarbitoriaren Bihotz bi liburuko Hambreko tertulianoen oroitzapena, Guda zibila egin duen belaunaldiaren kideen arteko harremanen konplexutasuna, bizitzan irauteko senaren indarra, belaunaldien txanda hartzeko lege hautsezina... ditu Alberdik mintzagai, beste tertuliakoaz oso bestelakoa den taxu estilizatu eta eliptikoaz. Bere horretan aski emaitza lortua da, berea, baina jakina, gai horietan erreferenteak
|
etorri
egiten zaizkio irakurleari, nahi gabe ere.
|
|
|
Bat
|
nator
, Kepa, Autokarabanaz esan duzunarekin: gisa horretako pertsonaia nagusi batek eskatzen du nobelan agertzen den idazkera hori, trakets antza, ez zuzena (korrekzioari dagokionez), baina estiloan zuzena, zikina (eta, azken hau esanda, burura etorri zait Dirty realism izendapen hura).
|
|
|
Bat nator, Kepa, Autokarabanaz esan duzunarekin: gisa horretako pertsonaia nagusi batek eskatzen du nobelan agertzen den idazkera hori, trakets antza, ez zuzena (korrekzioari dagokionez), baina estiloan zuzena, zikina (eta, azken hau esanda, burura
|
etorri
zait Dirty realism izendapen hura). Ezin esan, hortaz, emaitza sinesgarria ez denik.
|
|
|
Gero, liburuari aurretik egindako iruzkina borobiltzeko edo, gauzatxo bat. Aipatzen nuen eleberriaren bizitasuna, bertan irakur daitezkeen ideien joan
|
etorri
erakargarria, eta horien adibide ezin hobea aurki dezakegu 298 orrialdeetan, Oñati eta Zaragoza arteko auto bidaia baten erdian: euskal musika garaikideaz ariko dira bi pertsonaiak, ea euskarazko pop musikarik ba ote den (Itoiz «salbuespen sui generis» izan omen zen), ea euskarak eta gaztelaniak berdin funtzionatzen duten talde «ideologikoen» kasuan («Kortatu oso talde ona izan zen Fermin Muguruzak euskara ikasi zuen arte»).
|
|
|
Izan ere, egilea filosofia irakaslearen saio librea da liburua, aurkibiderik, egitura gidoirik edo genero didaktikoen ardatzik gabe eratua. Hizpidera
|
etorri
bezala esanak daude heriotzaren eta ezerezaren, kristatuasunaren edo Jainkoaren aurrean ernetzen diren galderak, Gandiagaren belaunaldikoek planteaturiko nortasunaren eta kezka espiritualen, sozialen edo kulturalen ingurukoak, eta beste hainbat hausnargai.
|
|
|
Horrek baieztatzen du kazetaritza eta literatura arteko genero baten aurrean gaudela. Eta horretaz ari garela, ezinbestean
|
etortzen
zaigu Ryszard Kapuscinski ren izena gogora, poloniarra maisu izan baitzen kasik nobela baten modura irakurtzen ziren kazetaritza lanak idazterako orduan. Bestalde, beste kontu bat iruditu zait azpimarragarri, liburuak kazetaritzaz egiten duen hausnarketa.
|