|
2008
|
|
|
Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu zituen, horietako asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia
|
eman
zituen, bietan testu berbera aurkeztuz. Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin zuen erakusketaren barnean kokatu zen.
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua
|
eman
behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta zeudela, beti berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
deitzen duenaren arteko berdintasun eta ezberdintasunez arduratzen zen. Lehen aldiz, arte abstraktua zer izan zitekeen galdegiten zion bere buruari, hurrengo urteetan Oteizaren testu zein eskulturetan garrantzi nagusia izango zuen kezkari hasiera
|
emanez
.
|
|
|
Aipatu dugun bezala, testu horretako gai garrantzitsuenetako bat artearen eta mitoaren arteko harremanak ziren. Mitoak dira gizarte edo kultura ezberdinek munduari begiratu eta interpretatzeko beharrezko dituzten tresnak, edo bestela esateko, gizakiok mitoen bitartez munduari zentzua eta esanahia
|
ematen
diogu, zentzu sakratua alegia, egunerokotasunari eta denboraren joan etorriaren monotoniari egitura bat ezarriz15 Mitoak sortzea eta, batez ere, mito horiek etengabe berritzea zen testu horretan Oteizarentzat benetako artearen zeregina: «Artistak gizartean duen garrantzia datza mito sortzaile izatea dagokion neurrian edo, baldin haien birsortzaile bada, haiek gauzatu behar dituen baldintzen sortzaile den heinean» (Oteiza, 2007b:
|
|
|
Testu horretan, aldiz, eskulturaren, birsortze? horren oinarria ezabaketan eta hutsunean kokatzean, bere hizkuntza plastiko pertsonala garatzen hasteko lehen pausoa
|
eman
zuen Oteizak.
|
|
|
testuan idatzi zuen bezala, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren bi prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen ditu lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan modu erradikalean erabiliko ditu. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min
|
emango
zizkion Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
1956? deituriko proiektuari hasiera
|
eman
zion Oteizak. Serie horretako eskulturei esker Sao Paoloko IV. Bienaleko eskultore atzerritar hoberenaren saria irabazi zuen.
|
|
|
Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna
|
eman
zion:
|
|
|
Estetika ezkorraren bidez lortutako huts horretan Oteizak eraldaketa espiritualaren sinboloa ikusten zuen, benetako bizitzara salto egiteko gaitasuna
|
ematen
zion eraldaketa espirituala. Benetako bizitzak ez zuen munduaren joan etorriarekin zerikusirik, ezta heriotzarekin ere, ezpada horien aurka arteak eraikitzen zituen sinboloekin.
|
|
|
20«. Ezkor? (estetika ezkorra, teologia ezkorra, politika,
|
demagun
, ezkorra) hitzak hemen aipatzen du ezezko jarraituen bidez era sortzailean jokatzeko prozedura, ezabaketa sorta progresiboan, era fenomenologikoan, egiazko helburua edo lortu nahi dugun ekintza isolatzeko aldendu behar dugun guztia parentesi artean murriztuz. Horrela, mistikoen teologiari buruz dakigu ezen ezabaketak ezerez sail baten bidez erdiesten duela azken Ezerez hori (Gurutzeko Joan Deunarengan), non aurkitzen den aurkikuntza zuzenekoan eta harremanetan, komunioan, Jainkoarekin», (Oteiza, 2007:
|
|
|
liburuko pasarte garrantzitsuenetan bere eskultore ibilbidearen berrikusketa bat burutzen du Oteizak, ibilbide hori aztertuz eta artea ulertzeko oso emankorrak izan daitezkeen ideiak proposatuz. Ideia horiek bere esperientzia pertsonalarekin estuki lotuz, artea gizakion bizitzari zentzua eta osotasuna
|
ematen
dion jarduera dela gogoratzen digu Oteizak. Artea ez dela museoetarako.
|
|
|
Irakurlearentzako oharra: Oteizaren idazkera berezia dela eta, artikulu honetan euskaraz
|
ematen
diren aipuak liburuen euskarazko bertsioetatik lortu dira. Itzuli gabekoak, aldiz, erdarazko oinarrizko argitalpenetatik hartu izan dira.
|
|
|
Eskultore zoritxarreko baten ustezko kredo estetikoaren zuribidea, baimena
|
emateko
trantzean joera existentzialisten ordezkari ospetsuenen izenak zentzurik gabe inbokatuz. Nekez gaindi daitekeen adimen nahasmenduko adibide honek berak bakarrik entzutea kenduko lioke egileak konfiantza inozoz atsegin hartzen duen euskal gehiagotasunaren uste arrazistari.
|
|
|
Garai historiko bakoitzak aurreko garaiko produktu artistiko, kultural edo historikoei begirada eta interpretazio berria
|
ematen
die10 Hori jakinda, eta Quousque tandem?! argitaratu zeneko testuinguru politiko berezia ia desagertu dela jakinda, gaur egun Quousque tandem?!
|
|
|
Gogora dezagun ezen, eskulturaren esparruan, Oteizak bere lanaren zati garrantzitsuena 50eko hamarkadan burutu zuela. Hamarkada horretan, nazioarteko testuinguru artistikoan, arteari, edo zuzenago, arte abstraktuari kutsu espiritual nabarmena
|
ematen
zioten artistak aurki ditzakegu, hala nola Mark Rothko, Giacometti, Barnett Newman, Ad Reinhardt, Clyfford Still edo Jackson Pollock, batzuk esatearren. Oteiza ere talde horretan koka dezakegu dudarik gabe.
|
|
|
Laburtutako egitateei begira aurrikusgarria zen moduan, arlo politikoa ez da gatazka honetatik kanpo geratu eta hasieran aurrera eramandako ekimenak, gobernuaren kontrol funtzioaren barnean, zenbait talde parlamentariok (Talde Popularra eta Mistoa) aurkeztutako ekimen isolatuak izan baziren ere5, gerora Proposamen ez legegile bati bide
|
ematera
iritsi ziren6 Kongresuko Kanpo Politikako Komisioaren baitan aho batez onartutako Proposamen ez legegile honek:
|
|
|
2006ko irailaren 26ko datarekin Auzitegi Goreneko Administrazioarekiko Auzien Bosgarren Salak gai honetan sententzia
|
emango
du ebatziz 1870eko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua ez dagoela indarrean, alde berdinek gai beraren inguruan ondoren sinatutako tratatuen zenbait xedapenekin bateraezina delako eta, ondorioz:
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera
|
ematen
bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak
|
eman
, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera
|
ematen
dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan ere, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean dauden bi tratatu ezberdin. Beraz, bakarrik galdera horri ezezko erantzuna
|
eman
genioke xedapen horrek jasotzen dituen arauen aplikazioaren aurrean. 1992ko uztailaren 23ko Tratatu Orokorraren 18 artikuluan jasotzen den aldeen esanbidezko borondateak aditzera ematen duenez, helburuak bateragarriak diren heinean akordio guztiak indarrean mantentzea zela dirudi, baina edozein kasutan bateragarritasun edo bateraezintasun hori azaleratzeak Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluko 3 paragrafoaren aplikazioak eskatzen duen lan bera galdatzen du:
|
|
|
Beraz, bakarrik galdera horri ezezko erantzuna eman genioke xedapen horrek jasotzen dituen arauen aplikazioaren aurrean. 1992ko uztailaren 23ko Tratatu Orokorraren 18 artikuluan jasotzen den aldeen esanbidezko borondateak aditzera
|
ematen
duenez, helburuak bateragarriak diren heinean akordio guztiak indarrean mantentzea zela dirudi, baina edozein kasutan bateragarritasun edo bateraezintasun hori azaleratzeak Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluko 3 paragrafoaren aplikazioak eskatzen duen lan bera galdatzen du: xedapen ezberdinen terminoak interpretatzea
|
|
|
Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa
|
ematen
baitio.
|
|
|
Horrelako interpretazio batek ez baitu argitzen benetan hitz horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu egoerari egiten zaion erreferentzia12 ez aplikatzea eta, ondorioz, tratu diferentziaren irizpide hori betetzea. Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera
|
emango
balio ere, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera garamatza, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako modu honetan definitzen baita: «La situación que autoriza a residir en España indefinidamente y trabajar en igualdad de condiciones que los españoles»13 Ikuspuntu horretatik, bertan azaldutakoa 1992ko Tratatu Orokorrean jasotakoa dela ondorioztatuz, administrazioak eta zenbait auzitegik egindako interpretazioak ez luke horrekin bat egingo eta, ondorioz, Uruguaiko herritarrei erreserbatutako estatusa jarduera hauen egikaritzan espainiar herritarrekiko berdintasun mailan erraztasunak emateari erreferentzia egiten zaionean hau dela eta ez beste bat.
|
|
|
Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluko aplikazioa eta tratatuak bateragarriak diren ala ez zehaztea ez da lan erreza. Tratatuen interpretazio arau orokorrak alde batera uzterik ez dago ariketa honetan eta, beraz, bertan agertzen diren xedapenen zentzu eta norainokotasuna finkatzeari eta zehazteari lehentasuna
|
eman
zaio, eta horrela tratatuetan jasotako estatuen arteko consensusa bere garaian zein izan zen izan behar da helburu. Lan honetan, beraz, hiru irizpide kontuan hartu behar dira:
|
|
|
lehenik eta behin, testua bera estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua bera (Gonzalez et al., 2002: 307). Gure kasu honetan bateragarritasun eta bateraezintasunen identifikazio lanak aipatutako lehenengo eta azken interpretazio elementuei lehentasuna
|
ematea
aholkatzen du bigarrenaren aurretik; izan ere, bilatzen den helburuak justifikatzen baitu irizpide objektiboei lehentasuna ematea subjektiboen aurrean (López Martín, 2002: 105), zeren, aurretik ikusi ahal izan dugun moduan, aldeen borondatea ezin izan baita argitu tratatu baten xedapenak beste tratatuaren aplikazioa eragozten zuen ala ez aztertzean.
|
|
|
lehenik eta behin, testua bera estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua bera (Gonzalez et al., 2002: 307). Gure kasu honetan bateragarritasun eta bateraezintasunen identifikazio lanak aipatutako lehenengo eta azken interpretazio elementuei lehentasuna ematea aholkatzen du bigarrenaren aurretik; izan ere, bilatzen den helburuak justifikatzen baitu irizpide objektiboei lehentasuna
|
ematea
subjektiboen aurrean (López Martín, 2002: 105), zeren, aurretik ikusi ahal izan dugun moduan, aldeen borondatea ezin izan baita argitu tratatu baten xedapenak beste tratatuaren aplikazioa eragozten zuen ala ez aztertzean.
|
|
|
Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera. Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak
|
emateko
lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez.
|
|
|
Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera emango balio ere, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera garamatza, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako modu honetan definitzen baita: ...mente y trabajar en igualdad de condiciones que los españoles»13 Ikuspuntu horretatik, bertan azaldutakoa 1992ko Tratatu Orokorrean jasotakoa dela ondorioztatuz, administrazioak eta zenbait auzitegik egindako interpretazioak ez luke horrekin bat egingo eta, ondorioz, Uruguaiko herritarrei erreserbatutako estatusa jarduera hauen egikaritzan espainiar herritarrekiko berdintasun mailan erraztasunak
|
emateari
erreferentzia egiten zaionean hau dela eta ez beste bat.
|
|
|
Azken urte hauetan espainiar auzitegiek aurrera eraman duten lanak orain gutxi arte espainiar gizartearentzat isilean mantentzen zen gatazka bat aditzera
|
eman
du. Gatazka hori dugu Espainiako Erreinuak eta Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak sinatutako 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua indarrean ote dagoen zalantzaren inguruan sortu dena.
|
|
|
Garrantzi berezirik ez duen arazo honek bestelako transzendentziarik ez luke izango, honako datu hau
|
emango
ez balitz: 1992ko Tratatu Orokorrak Auzitegi Gorenaren lehenengo sententzia eman zen garai hartan dagoeneko ia hamar urteko biziraupena zuela, hau da, hamar urte lehenago sinatutakoa zela.
|
|
|
Garrantzi berezirik ez duen arazo honek bestelako transzendentziarik ez luke izango, honako datu hau emango ez balitz: 1992ko Tratatu Orokorrak Auzitegi Gorenaren lehenengo sententzia
|
eman
zen garai hartan dagoeneko ia hamar urteko biziraupena zuela, hau da, hamar urte lehenago sinatutakoa zela. Egun, hau ikusita garbi dago zein esfortzu handia aurreztu ahal izango zuen espainiar jurisprudentziak Auzitegi Gorenak bere momentuan, zegokion moduan, bere lana kontu handiagoz egin izan balu.
|
|
|
eta, en piee digualdad, hitzhoriekeskubideenegikaritzarazuzendutadaudelaetaez titulartasunera, horrela Uruguaiko biztanleei eskubide oro kenduz. Gainera, auzitegiak berak termino horiei inolako edukirik
|
eman gabe
, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik dauden arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik dagoenaren inguruko dudak/ susmoak, berriz ere, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak badaude ere.
|
|
|
Iruzkin honi ezin zaio amaierarik
|
eman
azken sententzia honen ondorio juridiko zein politikoei erreferentzia labur bat egin gabe. Dagoeneko aipatu dugun moduan, sententzia honek eskumenezko bideari amaiera ematen badio ere, eta horren ondorioz eta behe mailako auzitegietan Auzitegi Gorenaren doktrinaren izaera loteslearen ondorioz eskumenezko bidean arazoa konpondutzat jo behar bada ere19, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, bai Uruguaiko (2007ko irailaren 18ko Ordezkarien Kamerako Ebazpena.
|
|
|
Iruzkin honi ezin zaio amaierarik eman azken sententzia honen ondorio juridiko zein politikoei erreferentzia labur bat egin gabe. Dagoeneko aipatu dugun moduan, sententzia honek eskumenezko bideari amaiera
|
ematen
badio ere, eta horren ondorioz eta behe mailako auzitegietan Auzitegi Gorenaren doktrinaren izaera loteslearen ondorioz eskumenezko bidean arazoa konpondutzat jo behar bada ere19, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, bai Uruguaiko (2007ko irailaren 18ko Ordezkarien Kamerako Ebazpena. 2007ko 1987 zk. Karpeta) bai Espainiako (GNAO.
|
|
|
Iruzkin honi ezin zaio amaierarik eman azken sententzia honen ondorio juridiko zein politikoei erreferentzia labur bat egin gabe. Dagoeneko aipatu dugun moduan, sententzia honek eskumenezko bideari amaiera ematen badio ere, eta horren ondorioz eta behe mailako auzitegietan Auzitegi Gorenaren doktrinaren izaera loteslearen ondorioz eskumenezko bidean arazoa konpondutzat jo behar bada ere19, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak
|
eman
, bai Uruguaiko (2007ko irailaren 18ko Ordezkarien Kamerako Ebazpena. 2007ko 1987 zk. Karpeta) bai Espainiako (GNAO.
|
|
|
2007ko 1987 zk. Karpeta) bai Espainiako (GNAO. Diputatuen Kongresua, D zk., 2007/09/20koa, 1073 or., Ekimena) barne ordenamenduko arlo politikoan izan diren zenbait ekimenek aditzera
|
ematen
dutenez. Ildo horretatik, garbi utzi behar da gatazka hau nazioarteko arau baten aplikazioan datzan heinean, nekez topatu ahal izango duela konponbiderik barne ordenamenduek aldebakarreko jarrerak hartuz, berdin duelarik auzitegien eremuan, legegilearen eremuan edota gobernuaren eremuan gertatzen diren.
|
|
|
Lerro hauetatik, beraz, berriz ere, aldeen arteko akordioari egin behar zaio dei, bereziki, 1992ko Tratatu Orokorreko lehenengo artikuluan aurreikusitako Goi Mailako Komisioari erreferentzia berezia eginez, hori baita bide azkarrena eta zuzenena behin betiko nazioartean gatazka honi amaiera
|
emateko
, aldeek berek talka egiten duten tratatuetariko batean jasotako bidea dela ez ahaztuz. Hori gertatzen ez den bitartean, espainiar auzitegiek hartutako bideak Uruguaiko biztanleei erresidentzia eta lana eragotziko dizkie egitatezko modu batean, baina Uruguaiko gobernuak hartzen duen jarreraren zain mantendu da betiere Espainiako Administrazioa, nazioarteko ordenamenduan benetako gatazka baten sorrera suposatu dezakeelako eta, ondorioz, bere kontrako ekimenak hartzea gerta litekeelako.
|
|
|
2.2 Gobernu eta Parlamentuen testuinguruan
|
emandako
pausoen gaineko zenbait ohar
|
|
|
Egitateetan aipatu moduan, arlo politikoan aurrera eraman diren ekimenek aditzera
|
ematen
dutenez, benetako ardurarik ezin da ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada ere, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non modu errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu ere, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko hartutako erabakia.
|
|
|
1Hren araberako taldekatzea prestatu dugu. Saio bakoitzean, eztabaidagai izango duten gaia kokatzeko bideokasete bat ikusi dute; ondoren, partaide bakoitzari jokatu behar duen rolaren nondik norakoa idatziz
|
eman
eta ahoz azaldu dio ikertzaileak. Bukatzeko, kameraren aurrean, telebista saio batean ari direlakoan eztabaida grabatu zaie.
|
|
|
Bukatzeko, kameraren aurrean, telebista saio batean ari direlakoan eztabaida grabatu zaie. Nork bere iritzia
|
ematea
baino errazagoa begitandu zaigu aurretik adierazitako edukiak defenditzea. Horregatik, hain zuzen ere, egin dugu rol jokoaren aldeko hautua, edukiak aurredefinituak izatean harilkatzeari erreparatuko zaiolakoan.
|
|
|
Argazkiaren ahozko deskribapena egitea eskatu zaie aurrena. Horretarako, leku adizlagunak erabiltzeko aukera handia
|
ematen
duen argazki bat aurkeztu diegu. Bideoz grabatu dugu banaka egindako deskribapena.
|
|
|
Ondorio orokor bezala aipa liteke, ikasleen artean aldeak dauden arren, oro har, maila ona
|
eman
dutela euskarazko nahiz gaztelaniazko probetan. Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute.
|
|
|
Hizkuntza horretako probetan oso modu apalean adierazi dute asmo komunikatiboa. Horrela, zailtasun handiak dituzte ikasleek, deskribatuz nahiz kontatuz, hartzaileari informazioa
|
emateko
eta hartzailea eragiteko.
|
|
|
Argazkia gaizki interpretatu izanak (IDAZ 1), argudiozko eskutitzak duen helburua ez adierazteak (IDAZ 2 eta 3) edota deitzaile jasotzaileekin loturiko akatsek (IDAZ 4) koherentziarekin dute zerikusia, testuinguruak ezarritako beharrizanak baitituzte muinean. Informazioa
|
ematean
aurrekariak ez azaltzea, adibidez, argudiozko eskutitzetan (IDAZ 2 eta 3), eragiteko testuan funtsezkoa den informazioa ez ematea, eta argazkia deskribatzean ziurtasun eza adierazten duten hipotesi moduko baieztapenak egitea, kohesioarekin lotzen ditugu, testua eraikitzeko aukeratu den edukiarekin baitute zerikusia. Hirugarrenik, testuen ilokuziozko indarra erabat itzaltzen duten akats linguistiko zein diskurtsiboak (IDAZ 2, MINTZA 4, IDAZ 4) aurkitu ditugu.
|
|
|
Argazkia gaizki interpretatu izanak (IDAZ 1), argudiozko eskutitzak duen helburua ez adierazteak (IDAZ 2 eta 3) edota deitzaile jasotzaileekin loturiko akatsek (IDAZ 4) koherentziarekin dute zerikusia, testuinguruak ezarritako beharrizanak baitituzte muinean. Informazioa ematean aurrekariak ez azaltzea, adibidez, argudiozko eskutitzetan (IDAZ 2 eta 3), eragiteko testuan funtsezkoa den informazioa ez
|
ematea
, eta argazkia deskribatzean ziurtasun eza adierazten duten hipotesi moduko baieztapenak egitea, kohesioarekin lotzen ditugu, testua eraikitzeko aukeratu den edukiarekin baitute zerikusia. Hirugarrenik, testuen ilokuziozko indarra erabat itzaltzen duten akats linguistiko zein diskurtsiboak (IDAZ 2, MINTZA 4, IDAZ 4) aurkitu ditugu.
|
|
|
Hirugarrenik, hartzailearekiko harremanak eskatzen zuen, usted? erregistroa
|
emateko
ezintasuna agertu dute ikasle gehienek gaztelaniazko IDAZ 2 proban.
|
|
|
Ingelesezko ariketetan asko jaisten da gazteen gaitasuna. Izan ere, nola eskema formalari jarraitzen hala ideien hurrenkera eta hierarkia
|
ematen
zailtasun handiagoak dituzte. Atalak ezabatu eta lekuz aldatzen dituzte eta antolaketa ezaren poderioz, ideien hurrenkerak baino ez diren lan sintetikoegiak ekoitzi dituzte.
|
|
|
Asko dira, ordea, ahots ezberdinen polifonia hori saihestu dutenak. Azken horiek, zuzenean kontatzen dituzte aktante horien ekintzen ondorioak, horien ahotsei sarbiderik
|
eman gabe
.
|
|
|
Aditz denboraren oinarria mantentzeko arazoak izan dituzte askok, gaztelaniaz euskaraz baino gehiago. Ingelesean akats hau asko gertatzen da, present simple eta past simple nahasian
|
ematen
baitituzte ikasle askok.
|
|
|
Ingelesez, oro har, aditza sinple bezain errepikakorra da. Aipagarriak dira narrazioan past tense aditzak
|
emateko
ikasleek dituzten zailtasunak eta baita eragiteko testuetan espero genituen baldintzazko eta aginterazko formen urritasuna ere.
|
|
|
Diskurtso gaitasunean atal batzuk beste batzuk baino hobeto
|
eman
dituzte. Horrela, testuen egitura formalari ondo antzean erantzun diote, baina loturagileen nahiz anaforen erabileraz dugu horrelakorik esan.
|
|
|
Aditzari erreparatuta, 5 urterekin hasitakoek narrazioaren ezaugarria den adizki burutua desegoki
|
eman
dute euskaraz (MINTZA 1); gainera, beharrizana bortitzago adierazi dute gaztelaniazko argudiozko eskutitzetan eta baita euskarazko rol jokoetan ere (MINTZA 2). Ingelesezko ariketetan okerragoak izan dira talde honetakoak, beste hizkuntzen eragin handiagoa izateaz gain, jokatu gabeko aditzen bitartez esaldi benetan traketsak osatu baitituzte.
|
|
|
ekintza gaitasuna garatzeko, helburu komunikatiboak ikasleen gustu eta interesetara hurbilduz landu lirateke, eta horretarako diseinatzen ditugun eduki eta ariketek ikasleen munduaren ezagupena zabaltzeko balio behar dute, beren kultura aberastuz. Klaseko harremanetatik abiatuta, gaitasun soziokulturalaren lanketari aparteko garrantzia
|
eman
litzaioke gure emaitzei erreparatuta. Horretarako, ikasgelaz kanpoko harreman sozialek presentzia eduki lukete ikasgelan.
|
|
|
Horretarako, ikasgelaz kanpoko harreman sozialek presentzia eduki lukete ikasgelan. Gainera, ikasleei kanpoko testuinguruarekiko harremana izateko aukerak
|
eman
behar zaizkie. Estrategien erabileran ere trebatu lirateke ikasleak eta zuzentasun formalari arreta eskaini litzaioke.
|
|
|
Gaitasun soziokulturala. Komunikazioaren testuinguru sozial eta kultural orokorraren barruan, hiztunari mezuak egokiro adierazteko modua
|
ematen
dioten ezagutzak, hizkuntzaren erabilera desberdinei lotutako faktore pragmatikoen arabera. Aldagai soziokultural garrantzitsuenak 4 kategoriatan banatu dituzte:
|
|
|
Testu honen helburua ez da aniztasun horrek eragindako nahasketa maila konponduko lukeen parte hartzearen definizio unibertsal bat
|
ematea
, baizik eta esanahi, praktika eta helburu desberdinek irudikatzen duten errealitate konplexu horren barruan kokatzeko irizpideak eskaintzea. Lan horretan hasteko, ordea, gure ikerketaren objektu den fenomenoaren definizio bat ematea erabilgarria izan daiteke, eta, bide batez, bilatzen den garapeneko parte hartze eraldatzailearen eredu horretatik gertu kokatzen den definizio bat erakusten dugu orain:
|
|
|
Testu honen helburua ez da aniztasun horrek eragindako nahasketa maila konponduko lukeen parte hartzearen definizio unibertsal bat ematea, baizik eta esanahi, praktika eta helburu desberdinek irudikatzen duten errealitate konplexu horren barruan kokatzeko irizpideak eskaintzea. Lan horretan hasteko, ordea, gure ikerketaren objektu den fenomenoaren definizio bat
|
ematea
erabilgarria izan daiteke, eta, bide batez, bilatzen den garapeneko parte hartze eraldatzailearen eredu horretatik gertu kokatzen den definizio bat erakusten dugu orain:
|
|
|
|
Emandako
definizioan, jada, analisirako elementu eta informazio asko pilatzen zaizkigu, baina testuaren kapitulu honi izena ematen dion anbiguotasuna zer den errazago azaltzeko, horietariko hiru baino ez ditugu oinarritzat hartuko: –eragitea?,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?.
|
|
|
Emandako definizioan, jada, analisirako elementu eta informazio asko pilatzen zaizkigu, baina testuaren kapitulu honi izena
|
ematen
dion anbiguotasuna zer den errazago azaltzeko, horietariko hiru baino ez ditugu oinarritzat hartuko: –eragitea?,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?.
|
|
|
Bukatzeko, giza garapenak gaitasun eta aukeren etengabeko zabaltzearen itxura
|
ematen
badu ere, garapen jasangarriak interdependentziak eta mugak azpimarratzen dituela ematen du. Kontrapuntu hori da hain zuzen, enpoderamenduaren ikuspegiarekin loturak jartzen lagunduko diguna, batetik, botere positiboak seinalatzen baitira, potentzialitateak eskaintzen dituztenak, eta bestetik, negatiboak, murriztapenak eta baldintzak azalarazten dituztenak, eta biak dira kontuan hartzekoak giza eraldaketaren bidean.
|
|
|
Bukatzeko, giza garapenak gaitasun eta aukeren etengabeko zabaltzearen itxura ematen badu ere, garapen jasangarriak interdependentziak eta mugak azpimarratzen dituela
|
ematen
du. Kontrapuntu hori da hain zuzen, enpoderamenduaren ikuspegiarekin loturak jartzen lagunduko diguna, batetik, botere positiboak seinalatzen baitira, potentzialitateak eskaintzen dituztenak, eta bestetik, negatiboak, murriztapenak eta baldintzak azalarazten dituztenak, eta biak dira kontuan hartzekoak giza eraldaketaren bidean.
|
|
|
Eragina/ Kontuak
|
ematea
|
|
|
Modu nominalean parte hartzea proposatzen duten instituzioen helburua politika baten edo bere lanaren legitimazioa lortzea da, eta objektu diren parte hartzaileen interesa zerrendetan agertzea baino ez da. Modu instrumentalean ere, lehenengo pausoak, gehienetan, instituzioek
|
ematen
dituzte beren ekintzen edo programen eraginkortasunak behar duelako, neurri batean edo bestean, beren zerbitzuak jasotzen dituztenen partaidetza. Kasu horretan, parte hartzaileak eraginkortasuna lortzeko bitartekoak dira, baina beraiek programa publikoaren zerbitzu horren onuraren truke egiten dute.
|
|
|
Dena den, 1 eta 2 pausoak
|
ematea
beharrezkoa da, eta horietatik abiatuta, ostera, bestelako prozesuak sortu ahal dira, eta ez hori bakarrik, baizik eta maila horietan edozein prozesu parte hartzailetan garrantzitsua den informazio sormen eta kudeaketaren auzia azaleratzen dela. Batetik ea tokiko informazioa kontuan hartzen den ikusi behar dugu, eta datuak eta horien ondorengo iritzi eta interpretazioak zeinek egiten dituen, ea parte hartzaile berberak diren edo kanpoko teknikari bat den, finean, ea informazioaren sortze prozesu osoa plurala den.
|
|
|
Parte hartzea aplikatu behar deneko uneei eta denborei dagokienez, antzeko problematika aurkezten zaigu, parte hartzea gailentasunezkoa izan dadin berau prozesuaren barnean ahalik eta lasterren
|
eman
behar da, eta gainera nahikoa iraun behar du. Garapen lankidetzarako proiektu eta programez ari bagara, parte hartzea hasieratik eta ohiko fase guztietan eman litzateke, hau da, identifikazio edo diagnostikoan, formulazioan, burutzapenean eta ebaluazioan, eta horietako etapa bakoitzean testu honetan aurkezten diren irizpide guztiak aztertu behar dira eta erabakitzeko gaitasunak guztietan egon behar du.
|
|
|
Parte hartzea aplikatu behar deneko uneei eta denborei dagokienez, antzeko problematika aurkezten zaigu, parte hartzea gailentasunezkoa izan dadin berau prozesuaren barnean ahalik eta lasterren eman behar da, eta gainera nahikoa iraun behar du. Garapen lankidetzarako proiektu eta programez ari bagara, parte hartzea hasieratik eta ohiko fase guztietan
|
eman
litzateke, hau da, identifikazio edo diagnostikoan, formulazioan, burutzapenean eta ebaluazioan, eta horietako etapa bakoitzean testu honetan aurkezten diren irizpide guztiak aztertu behar dira eta erabakitzeko gaitasunak guztietan egon behar du.
|
|
|
Giza eraldaketarako edozein saiakerak epe luzekoa izan behar du, eta irauteko modukoa ere, proiektu edo programa bateko ziklotik askoz harago. Prozesua etengabean birsaiatzen eta gainbegiratzen bada, jarrera horrek gaitasunak gehitzen eta kontu
|
ematea
errazten lagunduko du gainera.
|
|
|
Lehenik, giza talde baztertuen parte hartze eraldatzailea premiazkoa dela onartu behar da, beraiek izan behar dute prozesu horren hastapenen helburu nagusia, izaera holistikoa nolabait ahaztu barik. Gerta daiteke, ordea, giza talde horien parte hartzea bermatzeko aurretiazko pausoak
|
eman
behar izatea, hezkuntza eta gaitasun nahikoak lortzeari dagokionez, bestela, espazio parte hartzailean botere harremanak errepikatuko lirateke eta.
|
|
|
Akordio horiek aldakorrak izan daitezke eskaintzen den zerbitzuaren baldintza teknikoen arabera, edota gizarte baten giza kapital eta kapital sozialaren arabera. Beraz, autore horren iritziz, ez luke zentzurik parte hartzea maximotzeak, onurez aparte kostuak baitaude, eta klabea litzateke berau ikuspegi zabalago baten barruan kokatzea non enpoderamendu sozialerako giltzarria kontu
|
ematea
bera den.
|
|
|
Ikus ditzagun adibide batzuk (1 taulan). Gastu gutxiko izen bat kode orokorreko izena izan ohi da; guztion eskueran dagoen kode batek
|
ematen
digu izenaren zentzua. Kode horrek, unibertsala den neurrian, berezko balio eskasa du.
|
|
|
(literaturagile erromantikoek ere, kondairako? hainbat izen
|
eman
zuten: Aitor, Amaia...).
|
|
|
a eta ne gizonezko eta emakumezkoen izenen atzizkiak, hurrenez hurren. Horrela, bada, euskaldunek Josepha Joxepa
|
emanda
bazuten ere, Aranak Josebe proposatu zuen. Aranak eta haren eskolakoek asmatutako izen batzuk oso arrakastatsuak izan dira, beste asko, ordea, ez dira batere zabaldu.
|
|
|
Kultura guztietan izan dira izena
|
emateko
estrategiak eta protokoloak. Jendarte tradizionaletan modernoetan baino leku gutxiago zuten estrategiek; haietan protokoloak ziren nagusi.
|
|
|
Artikulu honen xedea izendatze praktikei (naming practice direlakoei) buruzko ikerketa bat aurkeztea da. Izendatze praktikak gauzei, lekuei eta pertsonei izena
|
emateko
jarduerak dira. Praktika horiek antropologian, soziologian edota hizkuntzalaritzan ikertu dira eta alderdi askotatik ikertu ere:
|
|
|
Praktika horiek antropologian, soziologian edota hizkuntzalaritzan ikertu dira eta alderdi askotatik ikertu ere: nork
|
ematen
duen izena, nola, zein hizkuntzatan, eta abar. Alderdi linguistikoa alde batera utzita, gizarte zientzietan ere denetarik ikertu da:
|
|
|
Bestetik, esanahirik ez, erreferentzia baino ez dutela defendatzen duena. Deskriptibismoaren ustetan, izenek izendatzen dutenaren ezaugarriren bat deskribatzen dute, horixe
|
ematen
dute aditzera eta horixe esan nahi dute. Beste aldean, S. Kripke logiko ospetsuak izen propioak, izendatzaile zurrunak?
|
|
|
bereizgarri eta identifikagarria izateko. Izenak ez du esan nahi, banako hau?; banakoa izendatzen du eta izendatuz, izena
|
emanez
, era iraunkor eta zurrunean eginez gero, banakoa eratzen du. Horrek azaltzen du zergatik doazen batera indibidualismoa eta izendatze zurruna eta adiera bakarrekoa.
|
|
|
2 Ez dugu esan sortzea. Izena
|
emanez
eratzen dugunaren aurreizatea ez dugu zalantza jartzen. Izan bada, izate zabal batean, jendeak bere hitzezko eta gogozko antolakuntzaz izatea mugatu eta, izan badiren gauzak?
|
|
|
Alaitz izenak ez du ezer esaten. Baina erakutsi eta adierazi egiten du; eta horrela, gu geu gara izenari esanahia
|
ematen
diogunok: guk adierazten dugu zerbait, guk ematen dugu aditzera zer edo zer, guk esan nahi dugu zerbait...
|
|
|
Baina erakutsi eta adierazi egiten du; eta horrela, gu geu gara izenari esanahia ematen diogunok: guk adierazten dugu zerbait, guk
|
ematen
dugu aditzera zer edo zer, guk esan nahi dugu zerbait... Eta beti, norbaiti eta noizbait.
|
|
|
Hiztunok
|
ematen
diogu, dena delakoari, esanahia eta horrela zeinu bihurtu.
|
|
|
esanahia eta horrela zeinu bihurtu. Esanahia
|
ematea
ez da aukera bat, etengabe eta nahitaez egin behar dugun lana baizik. Beste kontu bat da zeri eta nola eman esanahi bat edo beste, baina ematea bera ezinbestekoa dugu jendeok.
|
|
|
Esanahia ematea ez da aukera bat, etengabe eta nahitaez egin behar dugun lana baizik. Beste kontu bat da zeri eta nola
|
eman
esanahi bat edo beste, baina ematea bera ezinbestekoa dugu jendeok. Zentzudun mundu batean bizi beharra dugu, zentzukide den jendearekin:
|
|
|
Esanahia ematea ez da aukera bat, etengabe eta nahitaez egin behar dugun lana baizik. Beste kontu bat da zeri eta nola eman esanahi bat edo beste, baina
|
ematea
bera ezinbestekoa dugu jendeok. Zentzudun mundu batean bizi beharra dugu, zentzukide den jendearekin:
|
|
|
edo abaizena). Gaur egungo administrazioek zenbaki bana
|
eman
diete administratuei. Ez dugu zenbaki hori hautatzen, ez du inongo balio sozialik, ez jendarteko truke baliorik, ez jendarteko balio sinbolikorik.
|
|
|
Ez dago gizarte nortasunik hainbat baliabidez osatua ez denik, esan nahi baita, gizarte nortasun guztiek badituzte norberaren interesen araberako helburuak lortzeko baliabideak; berdin da zein diren interesak eta helburuak. Habitusak kapital bat
|
ematen
dio subjektuari: habitusak nolakoak, kapitalak halakoak (Dubet
|
|
|
Azkenik, aintzat hartu behar dugu izena hautatzeko orduan asmo esplizituak eta eragin oharkabeak ari direla jokoan. Izena hautatzea eta
|
ematea
ez dira beti egiten asmoz eta jakitez, sarritan, erabakitzeari eragiten dioten indarrak, ezagutu gabe behar da erabaki.
|
|
|
Jardule horiek ezin dira izan euren praktiken behatzaile sosegatu eta buruhotzak. Horregatik, Bourdieu k gorputzari eta ekintzaren oharkabeko atondurei
|
eman
zien garrantzia (bereziki menderakuntza ulertzeko orduan) (Corcuff, 2003: 39) 13.
|
|
|
balioesten duen teoria orokor bat ere. Teoria horrek balio handia
|
ematen
die jarduleen gorputzean eta jardueraren inguruko egituretan dauden gaitasunei eta aukerei (Bourdieu, 1997: 7).
|
|
|
Gizartekideek arauak barneratzea zen lehengo gizarteratzearen helburua, oraingoan, berriz, joko estrategikorako kideak gaitzea da nagusi (Goffman en face work horrek jokaera estrategikoan ondo gaitutako kideak sortzea du helburu). Horrenbestez, gizarteratzea ez da dagoneneko gizartekideek ordena egonkorra bere egitea jokatzeko eskema kultural batzuen bidez (jarreren bidez, alegia), oraingo honetan gizarteratzea gogoeta erreflexiborako gaitzea da, hau da, interpretaziorako eta kontu
|
ematerako
subjektua eskuduntzea. Subjektu edo kide hori ez da aritzen aurretiaz ezarritako kodeak eta ordena ostera berregiten, aitzitik, egoeran egoerako sortu behar ditu.
|
|
|
sortzen den berezko erresistentzia azpimarratu nahi izan zuen. Arte horiek ez dute mintzaira propiorik, ezin dute euren buruaren konturik
|
eman
eta ez dira gai gogoeta eta berbaldi propioa egiteko, baina arte horiek dira eguneroko bizitzaren jakintza, eta bizimodu arruntean modu askotara agertzen dira trebetasun praktiko horiek. Haietan ikusten du De Certeau k, erresistentziaren erregimena?:
|
|
|
gero eta gehiago eskatzen da, laguntza berezia eta aditua? (horren lekuko izenei buruz argitara
|
ematen
diren liburu sorta handia). Naturaltasun praktikoa galtzen ari da joko eremu honetan; izenena ere eremu berezitua eta arroztua bilakatzen ari da eta, hala izanik, pertsonek egoera anbiguoan jardun behar dute:
|
|
|
Izenek esaten digute nor den gure garaikide, nor den gure adin bereko, nor zaharrago eta nor gazteago. Izenek garaikidetza zentzua
|
eman
eta belaunaldien joan etorria adierazten digute. Izenak, arrazoi soziopolitiko eta kultural askorengatik, erabili eta ahaztu egiten dira:
|
|
|
Zein izan da ordezkapenaren erritmoa eta abiada? Galdera horri erantzuteko estatistika zerbitzu ofizialek (Eustat, Nafarroako Estatistika Zerbitzua, INE...) argitaratzen dituzten izen erabilienen zerrendak ditugu, baita belaunaldiz belaunaldiko azterketa sakonagoek
|
emandako
datuak ere (Gorrotxategi, 2000). Ikus ditzagun hainbat datu adigarri:
|
|
|
Bestalde, izendatzea eta izendatzen duen subjektua botere harremanen eta jendarteko hierarkien erakusle dira: izenduna izatea eta izena
|
eman
ahal izatea boteretsuen eskumenak dira. Philippe Besnard (1979) izan da, dakigun neurrian, pertsona izenak kontsumoko ondare sinboliko gisa aztertu dituen lehenengoa; ikusi, halaber, Bozon, M., 1987,. Histoire et sociologique d, un bien symbolique, le prénom?.
|
|
|
Ondare sinbolikoa, hortaz, edozer izan daiteke, betiere eremu batean balioa arautzen duen logikak balio hori
|
ematen
badio. Horregatik, ondare sinbolikoaren balioa ezagutzeko eremuaren logika bera ezagutu behar dugu, jakin behar dugu zeren arabera duen balioa, bestela ez diogu inongo baliorik, aitortuko?.
|
|
|
Alabaina, bigarren Septentrio idazlearen poetika orokorrean osoki kokatzen da, ber denboran bere toki berezia dauka haren baitan, eta haren argitaratzeak idazlearen lan literarioaren unibertsaltasuna indartzen du. Hori nahi nuke erakusterat
|
eman
bi liburuen irakurketa bat proposatuz.
|
|
|
Mallarmé ren lanarena, horrek itsas bidaia bat bezala asmatzen zuena Hartz Nagusia deitu izar multzo septentrionalari buruz, eta «Liburuaren» ametsaren aurka behaztopatu zena. Obra Handi horrek gizadiaren galdera guztien eta unibertsoaren izaeraren arrazoiaren erantzunak bere hitz sarean() idealki edukiko zituen, baina halabeharrez «hondoratu» zen eta hura ere «hutsean» galdu zen bururatua izan aitzin, Septentrioaren existenzia edo existenzia eza errealaz kontu
|
eman
gabe. Interesgarria iruditzen zait, beraz, zenbait konparaketa hatz botatzea Mallarmé eta A. Arkotxaren desmartxei buruz, bi Septentrio en berezitasuna erakutsiz «Maisu» handiaren obraren arabera. Valery k Mallarmé ri ematen zion izengoitia balia baneza?.
|