|
2000
|
|
|
feudalismo garaian, gizon batek herri osoaren aurka erabakia, orain, demokrazia garaian, herri guztiaren, edo herritar gehienen, arrazoizko nahiarekin bete ezina. Non
|
daude
giza eskubideak. Non da gizonaren logika?
|
|
|
Baina, non, zein arte edo zientziatan ez dago norbera ere halakoetan jausteko arriskutik salbu? Gizaki mota bat beren beregi salatu beharra al
|
dago
giza izpirituaren eri orokorra den horrexengatik. Badira aldiak non ezjakintasuna den nagusi, libururik ez baitago; badira, hala ere, beste aldi batzuk, non ikasten ere zaila den, liburuen gehiegikeria baitago.
|
|
2001
|
|
|
Gauza da, Erdozaintzi, bere lehen liburuan, 1956tik 1976 bitarteko poemen bilduma den horretan, Iparraldeko erlijio kutsuzko poesiaren eta Hegoaldean garai horretan idazten zen poesia sozialaren artean bide liriko desberdin bat bilatzen saiatu zela. Eta bere poemetan, paisaia bukolikoaren atzean
|
zegoen
giza- geografia hondatua erakutsi zuen. Esan daiteke, gizarte libre baten nahia herriaren erraietan sumatu, eta poeta erdi minez zegoen populu horren emagina bilakatu nahi izan zela.
|
|
|
Zinemaren hizkera ikusten saiatu gara. Baina denok dakigu zinemaren atzealdean beti
|
dagoela
giza kontakizunean agertzen den bikoiztasuna: errealitatea eta ametsa biltzen diren tokia.
|
|
|
Mateuk dioenez, segurtasun ezaren arrazoiak hauek dira: erabiltzailearen “trebetasunik” eza, eskaintza ez ezagutzea, merkataritzarekin harreman fisikorik ez izatea, “dagoeneko ez
|
baitago
giza berorik, eta horrek desanimatu egiten du eroslea”, produktua ezin delako haztatu, berandu bidaltzen delako eta informaziorik ez dagoelako. Konfiantza falta ohiko erosleengan ere antzematen da, “gutxi erosten baitute, 7.000 eta 43.000 pezeta bitarteko batez besteko kostuarekin, konfiantzazko web en bidez eta atzean merkataritza fisikoa dutela”, adierazi du UCEko ordezkariak.
|
|
|
San Agustinek ere badio horren antzeko zerbait: " Horrela oinarrituta
|
dago
giza gogoa: beraz gogoratzea..., bera maitatzea inoiz utzi ezina" 49.
|
|
2002
|
|
|
Lehen zikloan halabeharrezko kreditu guztiak (152), bigarren zikloan halabeharrezko 55 kreditu eta 12 hautazko kreditu euskaraz eskaintzea proposatzen du II. Plangintzak. Ikasketa plan berria ezartzen denerako, fakultateko euskararako dekanordetzaren aurreikuspenaren arabera, halabeharrezko 132 kreditu (125 lehen zikloan eta 8 bigarrenean) eta hautazko 12 kreditu eskaini ahal izangodira euskaraz gaur egun
|
dauden
giza baliabideekin. Egoera hori abiapuntU modurahartuta, datozen hiru urteetarako halabeharrezko kreditu guztiak(. Egonaldiak, irakasgaiari dagozkion 15ak izan ezik) euskalduntzea da fakultatearen helburua, kreditu kopururik handiena duten irakasgaiei lehentasuna emanez.
|
|
|
Automatizazioak bere agerraldia egin duen esparruetan, ez
|
dago
giza lanarekiko errukirik eta hazkunde ekonomikoan eta soldaten jaitsieran ere langabezia murrizteko itxaropenek bere zentzu guztia galtzen dute. Arrazoia garapen teknologikoaren ondorio logikoa dela dio Zuberok:
|
|
|
Euskal Herriari
|
dagokio
giza komunikabideei dagozkienetan Estatuko oinarrizko arauen legeria aurrera eramatea, Konstituzioaren 20 artikuluan agintzen dena beti ere errespetatuko delarik.
|
|
|
Estrategia eredu ezarlea ere
|
badago
giza komunikazioaren esparru zabalaren baitan. Ez dago komunikatzerik, baldin eta arautegi minimo bat konpartitzen ez bada.
|
|
|
Gaur egungo ugaztunen portaerak zein diren ikusita, komunikazio primitibo horretan, elikagaiei buruzko, ehizazko edo ugalketaren gaineko informazio zantzuak zerabiltzatela uste da. Era guztietako aztarnak
|
daude
giza komunikazioaren lehen urratsetan. Zehaztasun txikiko komunikazioa da hori, askotariko interpretaziorako bideak zabal zitzakeena.
|
|
|
Gaur egun, gero eta argiago agertzen zaigun fenomeno baten aurrean gaude: hedabideen eskuetan
|
dagoen
giza esperimentu da kultura. Hedabideek ezartzen dituzten errutinen arabera ulertzen dira gero eta gehiago kulturaren azturak.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, egun osoan gorputzaren zama bereganatzen duten arren eta, eskuekin batera, mekanikari
|
dagokionez
giza gorputzeko elementurik konplexuenak diren arren, aldi berean atalik ahaztuenetakoa dira.
|
|
|
Eratuta dagoenaren eta eratzeke dagoenaren arteko tentsio hori da giza artekotasunaren bizitasunaeta aldaketa historikoa hobekien karakterizatzen dituena. Zeren giza artekotasunerrealean beti
|
baitago
giza artekotasun ideal bat.
|
|
|
Hortik dator, hain zuzen ere, Joas, Touraine, Bourdieu eta bestepentsalari askoren deia globalizazio prozesua demokratizatzeko, eztabaidagai delaonartzeko eta balioespen zein zenbait aukera dituen prozesu gisa eraikitzeko. Hauda, indarrean dagoen gizartearen aldaketa joera, giza praxian hezurmamitzen aridelako, onartu beharra
|
dago
giza praxia aplikatu ahal zaiola modu erreflexiboan.Izan ere, John Dewey-ren hitzak gogoratuz eta beste une batean aipatu dugunmoduan, logika metasozialak baieztatzeak oztopatu egiten du aktore sareek daukaten ardura onartzea, eta borondate horrek ziurta dezake soilik giza aurrerapena22.
|
|
|
Komunitate zientifikoaren zati handi batek uste du indarrean dagoen zuzentaraua nahikoa argia dela kontrol mekanismoei dagokienez, eta merkataritza erabilerako instalazioei aplikatutako bioteknologia alternatiba bat dela, bai mundu garatuan produkzioak hobetzeko, bai garapen bidean dauden herrialdeentzako aukera berrietarako. Bestalde, Greenpeace edo Amigos de la Tierra bezalako erakunde ekologistek diote arauak laxoegiak direla eta oraindik ez
|
dagoela
giza osasunerako edo ingurumenerako arriskurik erakusten duen ebidentziarik. Besteak beste, genetikoki aldatutako eta antibiotikoekiko erresistentziadun geneak dituzten organismoen erabilera murrizten du zuzentarauak; produktu bakoitza merkaturatzeko baimena eskatzen du aldez aurretik azterketa indibidualizatua eginda; GEO bakoitzaren jarraipen indibidualizatua egitera behartzen du; baimen epeak argi ezartzen ditu (10 urteko merkaturatze epea, 10 urte gehiago luzatzeko aukerarekin); segurtasun eskatzaileen datuei buruzko erregistro publikoak mantentzera behartzen du; eta protokoloak ezartzen ditu.
|
|
|
Hainbat azterlanek berriki agerian utzi dute moluskuetan eta itsaskietan gordinik kontsumitzeko patogenoak
|
egotea
giza adenobirusekin lotuta dagoela argi eta garbi. Hori hautemateko konplexutasuna dela eta, biologia molekularreko tekniketara jo behar izan da.
|
|
|
Laguntza bidezko Ugalketari buruzko Legearen erreforma, enbrioi zelula amekin ikertzeko aukera ematen duena, atzo sartu zen indarrean, eta bi hilabeteko epea ezartzen du laguntza bidezko ugalketa zentroek zenbat enbrioi gordetzen dituzten eta zein egoeratan dauden jakinarazteko. Joan den asteazkenean behin betiko onartu zen erreformaren bidez, “sobran
|
dauden
giza enbrioien pilaketaren arazo larri eta urgentea konpondu nahi da, haien helburua zehaztu gabe baitago”, arauaren zioen azalpenean zehazten den moduan. Espainian, gaur egun, 35.000 enbrioi izoztu egon daitezke, eta, erreforma horren arabera, bi hilabetean, lagundutako ugalketarako zentro, zerbitzu eta unitateek kriokontserbatuta dauden giza enbrioien kopurua eta horien egoerari buruzko informazioa jakinaraziko diete osasun administrazio autonomikoei.
|
|
|
Joan den asteazkenean behin betiko onartu zen erreformaren bidez, “sobran dauden giza enbrioien pilaketaren arazo larri eta urgentea konpondu nahi da, haien helburua zehaztu gabe baitago”, arauaren zioen azalpenean zehazten den moduan. Espainian, gaur egun, 35.000 enbrioi izoztu egon daitezke, eta, erreforma horren arabera, bi hilabetean, lagundutako ugalketarako zentro, zerbitzu eta unitateek kriokontserbatuta
|
dauden
giza enbrioien kopurua eta horien egoerari buruzko informazioa jakinaraziko diete osasun administrazio autonomikoei. Administrazio autonomikoek informazio hori Osasun eta Kontsumo Ministeriora igorriko dute, legearen aldaketaren arabera.
|
|
|
Euskarazko komunitate sentsazioa areagotzeko, ezinbestekoa da gazteek ikustea euskara ez dela bakarrik eskola tresna bat. Eskuartean darabilgun  ikerketa horrek argitzen duenez, hizkuntza komunikazio bidea izateaz gain gizarte egitura guztietan txertaturik
|
dagoen
giza baliabidea da; hala da teorikoki behintzat.
|
|
|
2 Non
|
dago
giza jokabideari buruz ekoitzitako eta egungo egoera azaltzeko moduko ezagutza?
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntzatik kanpo ez dago gizatasunik. Ez
|
dago
giza bizitzarik. Euskaldunok ba ote dugu zinez eta benetan euskararen galerak dakarkigun giza hondamenaren oharmen askirik?
|
|
|
Boterearen izaera mugagabeak berez ezin baitu mugarririk onartu gizarte harremanen sarea osatzen duten egitura eta ekimen andanaren amaraunean, maila guztietako instantziak, politikoak, ekonomikoak, ideologikoak, sozialak...? elkarrekiko baldintzapenean taxutuak eta osatuak
|
daudelako
giza eta gizarte errealitatearen munduan. Ez dirudi, beraz, euskalgintzaren joan etorriak ebaluatzeko orduan joan etorri horietan eragiten duten eragile eta faktoreen botere izaera berbera ez izan arren, besteak beste, botere batzuen egiturazko izaera besteena baino indartsuagoa delako, herri ekimenaren gaitasun ideologikoa eta ahalmen soziala botere kategoriatik at jaurti behar den ideia denik.
|
|
|
Bada besterik ere gaur egungo sendiaren hizkuntza eragina aztertzerakoan. Gaur egungo gizarte ereduan familiaren itzala eta oihartzuna arras apalduak
|
daude
giza bizitzaren edozein joan etorritan. Ez dauka garai bateko ardatz izaerarik eta egitekorik.
|
|
|
Munduko hizkuntza baztertu gehienen antzo, euskararen mendez mendeko iraupen katearen kate-begirik irmoena euskaldunaren aho mihietan lan mintzaira izatean zetzan. Eremu sozio-ekonomikoaren egiturari eta jarduerari
|
zegozkion
giza harremanak euskarazkoak ziren bitartean, diglosiarik gogorrenari ere aurre egiteko gauza izan da euskara. Jakina, euskaldungoaren bazter izaera sistema sozio-ekonomiko modernoaren baitan murgildu ahala, lan mundu tradizionalaren mugarriak erauzi ahala, bizitzaren izari ekonomiko berrian erdal munduan ito da euskaltasunaren arnasa.
|
|
|
Lehenik eta behin, kontsumo azturaren oinarrian ez ote dago bada eragin ideologikorik? Ohikeriaren arabera eratuak
|
dauden
giza jokamoldeak esanahi ideologikorik gabeko jarraibideak ote ditugu guztiz. Sistema ideologikoen eragina ez genuke, nik uste, jarrera esplizitu eta ohartarazleetan soilik antzeman behar.
|
|
|
Desberdintasun biologikoa tartekatzen delako, bizkaitarrak ezin dira espainolak izan, ezta espainolak euskaldunak ere, ezta nahi izanda ere (10). Umiaren Lenengo Aizkidia liburutxoan, elkarrizke ta gisa eratutako «Bizkatarra» atalean, dakarrenez, Euzkadi ez da lurralde gro grafiko batí atxikirik
|
dagoen
giza komunitatea, mundu zabalean barreiaturik dauden edo egon daitezkeen euskotarrak oro biltzen dituen familia baizik. Lo tura egiten duena ez da hizkuntza, arraza baizik, euskal abizenak dituena.
|
|
|
Samartex tokiko enpresa Alemanian merkatu azterketak egiten ari da, eta gaur egun taumatina erosle potentzialekin harremanetan dago. Europar Batasunean, gozagarri naturala dagoeneko onartuta
|
dago
giza kontsumorako, eta txikle, zopa eta kaloria gutxiko beste produktu batzuetan erabiltzen da. Gozagarriaren kalitatea hobetzen ari den bitartean, taumatina garrantzi handiko produktu bihurtuko da.
|
|
|
Magnesioa duten urak, kloro gutxi dutenak, jatorri naturaleko gasa dutenak, jatorri deiturak eta lore edo zitriko azentuak dituztenak, gero eta arreta handiagoz hartzen dituzte elikadura dendetako erakusleihoak eta supermerkatuak. Taberna bateko hitzordu batean ura eskatzea ez da jada pobrea, ezta barregarria ere, eta enpresaburuak prest
|
daude
giza elikaduraren ekarpen sinple eta merkeenari etekina ateratzeko. Balio dute?
|
|
|
“Oinezko patruilak falta dira, bitartekoak urriak dira”, baina ezbeharraren tamaina handiaz ere jabetzen da. Atlantikoko haizea Santiago Vignote Mendietako ingeniariak esan zuenez, sute hori itzaltzeko modu bakarra da Atlantikoko haize hezera iristea, “mundu osoan ez
|
baitago
giza baliabiderik”. Sua argitu zuen, eta sutan jartzen denean kontrolatzen zailena den baso mediterraneoko eremu batean askatzen da, landaredia handia duelako eta lehortea duelako.
|
|
|
Inork esan lezake ‘maitasun’ bezalako hitzak ez direla benetako izenak, errealitateko objektu konkretuei erreferentzia egiten ez dietelako. Baina, baldintza horietan, ba ote
|
legoke
giza hizkuntza izena lukeenik?
|
|
|
Laburbilduz hauxe esan daiteke: sentikortasunik gabe ez
|
dago
giza adimenik, eta, garrantzi gutxiago ez duena, adimenik gabe giza animalitatea bera ez da bideragarri. Formulazio honetan ageri zaigu arestian bilatzen genuen biologiaren eta kulturaren arteko oinarrizko lotura, kultura giza adimenaren isla izaki.
|
|
2005
|
|
|
Euskal kontsumo gizartea aztertzen lanean, kontsumoaren alorrean Euskal Herrian XX mendean zehar eta geroztik eman diren aldaketen berri eskaintzen zaigu, aldaketa horiek etorkizunari begira norantz eraman gaitzaketen ohartasunez begiratuz. Azterketa egiteko garaian, bere aitite Bonifaziok eta amama Isabelek zeukaten dendaren deskripziotik abiatzen da EHUko irakaslea, denda haren inguruan
|
zeuden
giza harremanetan arreta berezia jarriz, gaur egun merkatuan bizi dugun egoerara iritsi arte. Euskal Herria kontsumoaren ikuspuntutik nola aldatzen ari den azaldu nahi zuen, eta oraingo martxan jarraituz gero orokorrean zein izan daitekeen gure gizartearen etorkizuna.
|
|
|
Ukitzen dituen gaien artean, honako hauek daude: Giza eskubideen kontzeptua eta huraxe lege ataletan jasotzeko jarraitzen diren irizpideak; laguntza humanitarioa izateko eskubidea defendatzen duten teoriak; laguntza humanitarioan inplikaturik
|
dauden
giza eskubideak; eta gaiari dagokionez estatuek dituzten betebeharrak.
|
|
|
Bi birusak zerri aziendaren artean zabaldu eta gizakiengana iristen badira, «hilkortasun handia» eragin lezake, OMEko adituek diotenez. Nazioarteko osasun adituek diote gero eta zantzu gehiago
|
dagoela
giza espeziea «saiakuntza hodi» gisa erabil daitekeela, hegazti gripearen 15 birus azpimota horietako batzuentzat behintzat. Orain arteko informazio zientifikoak baieztatzen du A gripeak material genetikoa trukatu eta fusionatu dezakeela.
|
|
|
Hala ere, 1996 urtera arte, Erresuma Batuan Creutzfedl Jakoben aldaera berriaren lehen giza kasua deklaratu ondoren, gai horri buruzko lehenengo neurri serioak hartu ziren, gaixotasun berria eragin zezakeela eta, batez ere, gazteei eragiten ziela susmatzen zelako, endekapen neurobegetatibo larria eragiten zielako. Europako Batzordeak, orduan, eta susmoari aurre egiteko lehen neurri gisa, erabaki zuen Erresuma Batutik behi azienda, behi haragia eta hortik eratorritako produktuak esportatzea debekatzea, nahiz eta ziurgabetasun zientifiko handia
|
egon
giza osasunerako arriskuen inguruan. 1996an hartutako Erabakiaren ondorioz, lehen aldiz aplikatu zen Zuhurtzia Printzipioa elikagaien arloan, eta interes gatazka handia sortu zen, Erresuma Batuak erkidegoko araua inpugnatu ondoren Justizia Auzitegi gorenetara ere iritsi zena.
|
|
|
Lagapen hori Granadara joan den martxoaren 3an Stockholmeko Karolinska Institututik iritsitako bi lerroei gehituko zaie, eta Bernat Soria irakasleak Sevillan zuzentzen duen Biologia Molekularreko eta Medikuntza Birsoratiboko Andaluziako Zentroa izango da haren etorkizuna. Gaur egun, ia ez
|
dago
giza enbrioien bi ehunka zelula lerro erregistraturik munduan, eta ehun baino gutxiago Europan. Enbrioi zelula amak ahalmen handiko materiala dira, eta gai dira automatikoki aplikatzeko eta organismoaren 200 zelula espezializatuetatik edozeinetan bereizteko, hala nola neuronak, bihotz zelulak edo zelula hepatikoak.
|
|
|
Baina beti, hori ere egia da, anbiguetate pittin batekin; izan ere, bedeinkatutako distopia egotea ere posible da, gerra nuklear eta hondamen ekologiko batetik bizirik ateratakoak pozik bizi diren tokiak eta guzti. Orduan, teknozoriontasunaren mitoa ez
|
legoke
giza harremanen bitartez eraturiko mundu batean, ente misteriotsuen artekoustezko elkarrizketen mozorroaz jantzi arren. Baina harreman horien mundu artifizialak, azken buruan, joko batenpa rte dira, El Aviador Dro ren ludikotasunaren jokoarenak.
|
|
|
berak ez du gizakiari buruzko" ezagutzarik" (Menschenkenntnis) kontsideratzen, baldin eta hau ez badator gizaki horren" humanizazioarekin" (Menschenbildung) lotuta. Batetik badaki, giza-historizitatea onartzen duen momentutik, gizakia betiereko eraldaketan
|
dauden
giza- indibidualitate ezberdinen baitan bakarrik dela erreala eta, honengatik, baita ere ezinezkoa dela berari buruzko behin betiko ezagutza lortzea. Bere helburua, bestetik, gizaki konkretuari edo pertsonari benetako laguntza eskaintzea da, horrela, pertsona honek bere burua inoiz bukatuko ez den ibilbide batean osatuz eta garatuz joateko aukera izan dezan.
|
|
2006
|
|
|
Garrantzitsua da bereiztea ekintza, batetik, eta bere beste muturrean
|
dagoen
giza portaera, bestetik. Esan bezala, lehenengoari zentzua atxikitzen diogu; bestea, ordea, portaera irreflexibo edo automatikoa dugu.
|
|
|
“Azken 50 urteetan ikusitako aldaketak ezin dira prozesu naturalen bidez soilik azaldu. Argi
|
dago
giza eragina duela klima sisteman, berotegi efektua eragiten duten gasen, aerosolen eta ozono troposferikoaren emisioen aldaketak direla eta”, onartu du lehen aldiz AEBko Klima Aldaketaren Programa Zientifikoak. Ashevilleko (Ipar Carolina) Datu Klimatikoen Zentro Nazionalaren zuzendari Thomas Karl txostenaren editore buruak dioenez, “ebidentziak giza eragin handia du tenperatura globalaren igoeretan”.
|
|
|
Zer patologia mota? Nik esango nuke ez
|
dagoela
giza gaixotasun bakar bat, proteasetan aldaketarik ez duena. Adibidez, minbizian metastasiaren sorreran parte hartzen dute, gaixotasun neurodegeneratiboetan eta kardiobaskularretan, ehunak suntsitzean edo artritisean, funtsezko osagaiak dira gaixotasunak aurrera egiteko.
|
|
|
Barkatuko balitzaie, herrialde horiek ekonomikoki hazi ahal izango lirateke? Lotura estua
|
dago
giza hezkuntzan eta garapenean egindako inbertsioaren artean, Gizarte Garapenari buruzko Munduko Gailurrean (Kopenhage, 1995), Hezkuntzari buruzko Munduko Foroan (Dakar, 2000) eta antzeko foroetan jaso den bezala. Bertan, hezkuntza inbertsioak garapenaren arazoak gainditzeko funtsezko elementu gisa duen garrantzia azpimarratu da.
|
|
|
Zientzia osoan horrenbestez ez dago benetako etorkizunik. Alegia, ez
|
dago
giza denbora historikorik. Zientziaren mugimendu dialektikoa denbora dela esan nahi bada, zehaztu da denbora zikliko bat dela, ez diharduela etorkizunaren arabera.
|
|
|
Behin Estatu hori gauzatu ondoren, hortaz, ez da borrokarik ez lanik izango: behin Historia amaiturik ez
|
dagoke
giza zereginik. Gizakiak gizaki iraungo du izan den eta izan zitekeen guztia azaltzen duen Liburua irakurri eta ulertzen duen heinean:
|
|
|
beteegi
|
dago
giza samurtasunaren esneaz
|
|
2007
|
|
|
Europako erkidegoak eratzeko tratatuen jatorrizko testuetan ez
|
zegoen
giza eskubideei buruzko xedapenik, une hartan lehentasuna zuena fundatzaileen integrazio ekonomikorako helburuak betetzea zen eta. Giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak tratatu eratzaileak aldatuta sartu dira (Europako Agiri Bakuna, 1986koa, Maastrichteko Tratatua, 1992koa, Amsterdamgo Tratatua, 1997koa, eta Nizako Tratatua, 2001ekoa).
|
|
|
landareak. Ikertzaileek urteak daramatzate landareak genetikoki eraldatzen nahi duten ezaugarriak izan ditzaten, eta horien artean
|
dago
giza proteinak eta txertoak ekoizteko gaitasuna.
|
|
|
Inguruabarrak aldatzen dira eta, eraberean, denboran zehar aldatzen dira interesak eta horiek herri hauetatik edo bestehaietatik defenditzeko boterea. Baina lurraldetasuna oso atxikia
|
dago
giza taldenaturalaren nozioari, gorputza gizabanakoari datxekion bezainbat, eta denboranbarna funtsezkoa izaten segitzen du, nahiz eta aldaketak egon.
|
|
|
Espainiarra edo frantsesa izatea hizkuntza horretan bizitzearekin lotzendugu guk nahigabe ere. , hizkuntza batean bizitzea delako, hizkuntza batenbaitan bizitzea, giza bizitzarik ez
|
dagoelako
giza hizkuntzatik at.
|
|
|
Ohitze/ Desohitze delako teknika ere ikaskuntzan oinarritutakoa da. Horretan, ikertzaileak erakargarria den estimulu bat (adibidez, irribarrez
|
dagoen
giza aurpegibat) jartzen du umearen aurrean. Umea interesatu egiten da eta begiratu egiten du, baina, denborak aurrera egin ahala, haren interesa gutxitu egiten da eta horrek esannahi du estimulura ohitu egin dela.
|
|
|
Alabaina, gaur egun onartzen da, oro har, ekonomia
|
dagokiela
giza premiakasetzeko beharrezkoak diren zerbitzuen eta ondasunen ekoizpenari eta banaketari.Hala, egungo ikusmoldearen arabera, ekonomia da ondasunak lortzearekin, maneiatzearekin eta banatzearekin (adibidez erostearekin, saltzearekin, maileguekin, bankuekin...) zerikusia duen gizarte munduaren zatia (Webley, 2005). Horida, hain zuzen ere, kapituluan erreferentzia gisa hartuko dugun ekonomiarendefinizioa.
|
|
|
PtERV1 duela lau milioi urte txinpantzeak eta gorilak infektatu zituen birus batetik dator, zantzu guztien arabera. Hala ere, ez
|
dago
giza zeluletatik igaro izanaren aztarnarik. Michael Emerman ikerketaren zuzendariak gure arbasoek beste primate batzuetan ez zegoen PtERV1 baten aurkako babesa izateko aukera planteatu zuen.
|
|
|
Mugimenduak erraza du aldamenean dituen sektoreak mugiaraztea. Bere planteamenduetatik urrun edo kontra
|
dauden
giza- multzoak motibatzea eta konbentzitzea... hori da benetako erronka. Mugimendu horrek duen ahalmen komunikatiboaren maila emango du.
|
|
|
Autore hauentzat historiako garai berri baten hasieran
|
gaude
giza harremanen arautzeari dagokionez; jadanik ez da nahikoa gizakiari bere eskubide zibil eta politikoak bermatzea gizabanako gisa, hori ez ezik gizabanakoaren ikuspegi hori gizakiaren alderdi sozialarekin ere uztartu behar da. Horrela baino ez da lortuko, haien iritziz, kultur eta nazio aniztasunaren gai korapilatsuari erantzun egokiak ematen hastea.
|
|
|
Honela dio Kriekemans ek: " Hezkuntzaren posibilitatea inplizituki
|
dago
giza pertsonaren askatasunean: bere berezko gaitasunen garapena bere eginkizuna izan daiteke" 18 Askatasun horrekin batera, baina, gizakiaren hezia izateko eta hezteko" obligazioa" dator:
|
|
2008
|
|
|
Ez
|
dago
giza eskubideak zanpa ditzakeen inongo ideologiarik. Urrezko arau hori garbi ez dugun bitartean, gure gizartearen desintegrazioari ateak zabal zabalik jartzen zaizkio.
|
|
|
Hiru urtez uharte jendegabe batean azkazalak jaten egondako gizona, Jim, ezin ba hi edo ni bezain zentzudun agertu. Hori ez
|
zegok
giza izaeran. Gazta jateko gutizia esan al hidan zeukala?
|
|
|
Bizitza sozialaren mundua eratzea ezinezkoa egiten duen isiltasun ikaragarria. Hitzaren lantegirik gabe ez
|
baitago
giza eta gizarte bizitza antolatzeko modurik. Bizitza hitza da, eta hizkuntzaren jardunari dario ahalmen ordezkaezin hori.
|
|
|
Honako honetara iritsi nahi nuen aurreko paragrafoaren harira: dena delako alderdi politiko abertzalearen hizkuntza praxia gehienbat euskalduna izan arren, alderdi horren oinarri soziala, gizarte zibilean alderdi horri
|
dagokion
giza sektorea alegia, hizkuntzaz eta kulturaz erdalduna baldin bada funtsean, zertan da alderdi horren euskalduntze eragina. Izan ere, alderdiaren hizkuntza jokabidea alde batetik baldin badoa eta bere oinarri zibilarena bestetik, zertan hezurmamitzen da, hizkuntza identitateari dagokionez, indar politiko horren euskara eragina?
|
|
|
Besterik da, ordea, kontua, Miller ek ondo asko erakutsi digun moduan: inor ez da bizi hizkuntza eta kultura jakin batetik at, eta horiek zedarritzen dioten esparrutik kanpo ez
|
dago
giza eta gizarte bizitza abstrakturik.
|
|
|
gai horri buruz erabaki garrantzitsuak hartu dira. Horietako gehienak elikagaietan hondakinak
|
egoteagatik
giza osasunean izan ditzaketen ondorioak murriztera bideratu dira. Orain, Bruselak aireko fumigazioak debekatu nahi ditu, pestizidarik gabeko eremuak edo erabilera oso mugatua onartzen duten eremuak finkatu nahi ditu, uren babesa ziurtatu nahi du eta hamar urteko epean pestiziden kopurua erdira murriztu nahi du.
|
|
|
Zelula horiek erabiltzearen eragozpen handienetako bat terapiak tumoreak agertzeko arriskua da; izan ere, giza gorputzean sartu ondoren, kontrolik gabe ugaltzen hasten dira. Arlo horretan lan egiten duten ikertzaile gehienek onartzen dute oraindik urrun
|
daudela
giza terapiak aplikatzetik. Konpainia prest dago bere konposatua probatzeko, baina FDA oso zorrotza izango da terapia horiekin.' Hain zuzen, Estatu Batuetako agentziak apirilean erabaki zuen oso emaitza onak eskatzea saiakuntza handiagoak baimendu aurretik.
|
|
|
Tamalez gure herri honetan askotan, gehiegitan,
|
dagokigu
Giza Eskubideei buruz jardutea. Euskal gatazkaren testuinguruan hainbat, gehiegi, dira pairatzen ditugun bortxaketak Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalak 60 urte beteko dituen urte honetan.
|
|
|
Datu ofizialen arabera, herritarren erdiak baino gehiago
|
daude
giza papilomaren birusaz kutsatuta. Gaur egun ehun bat HPV mota ezagutzen dira, eta horietatik hamabost bat dira uteroaren lepoko minbizia garatzeko arriskua handitzen dutenak.
|
|
|
Ildo horretatik, EIE bera eratu aurretik, gainerako beste aurretiko bileretan ere (1968ko Ermuko zina kasu...), euskal herritarren artean haien idazkietan euskara erabiltzen dutenak elkartu nahi izan dira. Horretan, Joxe Manuel Odriozola saiakera egileak horren zorrotz salatzen duen" euskal" hitzaren erabilera lauso bezain bidegabeari muzin eginez(" Inor ez da bizi hizkuntza eta kultura jakin batetik at, eta horiek zedarritzen dioten esparrutik kanpo ez
|
dago
giza eta gizarte bizitza abstrakturik", in Joxe Manuel Odriozola, Abertzaleak eta euskara, Elkar, Donostia, 2008, 73 or.) garatu izan da EIEren estrategia orain arte. Honela, EIE juridikoki 1983ko otsailaren 28an sortu zuten, Anjel Lertxundi lehendakaria zela.
|
|
2009
|
|
|
Gainera, hildakoetatik 100 baino gehiago umeak ziren. Bertan
|
dagoen
giza laguntzarako langile batek esan du ezinezkoa dela inguruan gertatzen ari dena jakitea ez baitago ikuskatzailerik.
|
|
|
Bertan
|
dagoen
giza laguntzarako langile batek esan du ezinezkoa dela inguruan gertatzen ari dena jakitea ez baitago ikuskatzailerik.
|
|
|
Hizkuntzatik abiatuz eta hartaz baliatuz, andre gizonak mitoan hirugarren mundu bat osatzen du, non ere etorkizunak eta iraganak, ezak eta baiak, posibleak, bizia hartzen baitute, hor errealitaterik errealenak baitira etorkizunaren mehatxua edo konfiantza, posiblearen utopia, etab., hots, Jainkoa (k), gauzen munduko gauza bat izan gabe erreala dena halere, berari
|
dagokion
giza mundu horretan.
|
|
|
Jakina, beharrezkoagoak dira harreman horiek aztertzen ari garen esparru politikoa errealitatetik gero eta urrunago egonez gero. Eta hori, esparru politiko horri
|
dagokion
giza eta geografia esparrua gero eta konplexuagoa delako (hauxe da, ziur asko, Bruselan eta Washingtonen dauden lobbying bulego kopurua horren handia izatearen arrazoi objektibo nabaria).
|
|
|
Hori gertatzen denean, anisakiasia gertatzen da, sushia bezalako plateretan kozinatu gabeko arraina kontsumitzeagatik edo larbak neutralizatzeko bestelako prestakuntzengatik. Asisakidae familiako parasito nematodoetako larba biziak (har biribilak)
|
egoteak
giza osasunean du eragina, eta sabeleko mina, gorakoak eta goragalea eragiten ditu. Mundu osoan, zizare horiek arrainean duten presentzia espezie ugaritan deskribatu da:
|
|
|
(Adibide bat. Zarauzko herriaren sarreretan biolentziaren kondena egiten da, udal gobernua harro
|
dago
giza eskubideen aldeko ekimenak antolatzeagatik edota AHT eraikitzearen aldeko mozioa sustatzeagatik ere, baina mutu geratzen da herriko preso bati hil arteko zigorra luzatzen zaionean edota herriko mugimendu sozialak ekonomikoki zigortzen ditu.) Ez gara denok berdinak, batzuen giza eskubideak eta proiektuak dira inporta dutenak.
|
|
|
Oraindik oraingo sententziek 56 urtera zigortu dituzte aktibista guztiak, eta horrek argi eta garbi erakusten du ezin okerrago
|
daudela
giza eskubideak Myanmarren. Ez dira hobera egiten ari.
|
|
|
Mikel Iribarrena Europak bere alde egin omen
|
zegon
giza eskubideen auzitegian.
|
|
|
Gauzak aldatzeko, organotik kanpo gelditu ordez, barrutik lan egin behar dela uste du, izan ere. Hauteskundeak irabazten baditugu, kanpo gelditu ordez, bertatik bertara lan egin dugu, eta sinetsita
|
gaude
giza eskubideen alde egiteko eta organoa erreformatzeko modurik hoberena izango dela hori, azaldu du Susan Ricek.
|
|
|
Elkarri kontatzen dizkiogun ipuinak, geure buruari kontatzen dizkiogunak, filmetan ikusten ditugunak... ipuin horiek gabe ez
|
dago
giza esperientziarik. Gizakia dagoenetik dago ipuina, dago fikzioa eta dago gezurra.
|
|
|
AEBetan egoitza duten enpresen kontrako epaiak ugaritu daitezkeelako Shell zigortzen badute. Horrez gain, Nigerian
|
dagoen
giza eskubideen etengabeko bortxaketetan arnasa da, eta multinazionalek egindakoa ordain dezaketela erakusten du.
|
|
|
Eta erantzun guztietan ikusi da giza eskubideei buruzko errespetuan eta bermean zenbait ahulezia eta hutsune egon badaudela neska mutilen artean. Ikerketa osoa argitara ematen denean ikusiko da gai askoren gainean lan dexente egin beharra
|
dagoela
giza eskubide guztiak errespetatu aldera.
|
|
|
Argudio inozoa. NBEak oso ondo ezagutzen du zein egoeratan
|
dauden
giza eskubideak Espainian. Martin Scheinin NBEko Giza Eskubideen Batzordeko kontalari bereziak aurkeztutako txostenak agerian utzi du Espainiako legedi antiterrorista oso ahula dela giza eskubideen alorrean.
|
|
|
Haren ustez, Egañarena ez da ohiko historia liburu bat. Egañak memoria historikoaren gaia lantzen duenean, gertuago
|
dago
giza eskubideetatik historiatik baino. Berak liburuan dioen moduan, indusketetan aurkitzen diren gorpuzkinak sentimenduz jantzi ditu.
|
|
|
Duela aste batzuetako gogorapenak hartaratuta, leiho aldera hurbildu zen. Ez
|
zegoen
giza itxurarik, ez eta itzal arrastorik kale bueltan. Gaua zulo beltz bat zen.
|
|
|
Ez ba, ostia; niri ez zidatek ziri hori sartuko. Arrebak erantzuten zidaan ez nekiela egoera berrira egokitzen; gainera, beraren ustez,
|
bazagok
giza duintasuna deritzan hori, bizi eskubidea, hots, inor ez duk beste bat hiltzeko nor; gainera, munduak beste bide bat hartu omen dik orain, eta bortxaren zaleok ez omen zioagu antzeman ere egin, edo ez omen diagu jabetu nahi. Horrela erantzuten zidaan arrebak.
|
|
|
Ezta penatan bizi denaren lekuan ere, nostalgiak eta negarrak irentsita, errealitatea azaltzeko paradigma humanistak atzeraka ari direla eta. Garbi
|
dago
giza portaerak baduela dimentsio biologiko bat. Are gehiago:
|
|
|
Eta uste dut ulertzen dudala zer gertatzen zaion: gerturatze emozionalek dardarizoa eragiten diote, eta ihesari ekiten dio, beldur atabikoa dio konpromisoari; esperientziak erakutsiko zion harremanak sufrimendua dakarrela, abandonua eta mina
|
dagoela
giza jostura ororen atzean, beti zelatan. Eta itsuan dabil.
|
|
|
Publikoak merkatua eta merkatuak publikoa, biek dute elkarren premia, bi biek bazkatzen dute elkar, bi biek elikatzen dute esparru bera. Eginda, osatuta, egituratuta
|
dagoen
giza corpus jakin batentzat idaztea da publikoarentzat jardutea. Harekin ez haustea, hark eskatzen didana ematea, haren gustura makurtzea.
|
|
|
Sakratuaren sentimendua erlijioa baino askoz zaharragoa da, gizon emakumeak bezain zaharra. Are gehiago, ez dago gizon emakumerik, ez
|
dago
giza komunitaterik sentimendu hori agertu ezean. Erlijioak sentimendu sakratu horren aldaera bat dira.
|
|
|
Miraria, berriz giza historian agertzen da. Miraria ez
|
dago
giza denbora eta espaziotik kanpo. Alderantziz, mirariak giza historia posible egiten du.
|
|
|
Hori bakarrik da batzen dituena. Garrantzi handikoa da euskara maitatzea, baina hil zorian
|
dagoen
giza komunitate bat aurrera eramateko, ez dirudi nahikoa denik. Egin ditzagun nahi dituzun festak euskara goraipatzeko eta gurtzeko, baina, laguna, errealitatea ez da jai bat.
|
|
|
Hegelekin, Heideggerren ustez, greziar metafisikaren autokontzientzia ematen da (eta ez kulminazioa, hori Nietzscherekin gertatzen baita). Fedearen eta ezjakintasunaren terrenoan
|
dagoen
giza ezagutza pentsamendura ekartzen ditu Hegelek, proiektu kantiarrak alde batera utzi duen berbaitango gauza eta ezagutzaren teoria izpirituaren teleologia bakar bihurtuz. Horregatik leporatuko dio Hegelek Kanti metafisika edo filosofia espekulatiboa lurperatu izana:
|
|
2010
|
|
|
Argi
|
dago
giza eskubideen alde aritzeak bakearen alde aritzea dakarrela; armagabetzearen aldeko ahalegina saritzeko eratu zuen Nobelek. Liu Xiaoborekiko errespetu osoz, Bakearen Nobel saria dagoeneko harena ez dela adierazten duen beste adibide bat da; Norvegiako Parlamentuaren bake saria da.
|
|
|
Manifestazioan Marruecos culpable, España responsable (Maroko errudun, Espainia arduradun), Sahara libre ya (Sahara libre berehala) eta donde estan los derechos humanos (non
|
daude
giza eskubideak) bezalako oihuak entzun dira.
|
|
|
Txinak dio Mendebaldeko demokrazia ez dela sistema politikorik onena, eta 1948ko Adierazpen Unibertsalean jasota
|
dauden
Giza Eskubideak ez direla halabeharrez leku guztietan onargarriak. Ideia hori oso erakargarria da euren burua anti inperialista jotzen dutenentzat, eta oro har edozein gobernu autoritariorentzat.
|
|
|
Garai haietan, Europan
|
zegoen
giza espezie bakarra Homo antecessor zen, eta, beraz, tresna haien egileak ere espezie horretakoak zirela ondorioztatu dute ikertzaileek. Gainera, beste uste oker bat ere ezeztatu dute:
|
|
|
Baldintza haietan, bada, nola tratatuko zuen Teok Susana gaizki? Nire begiek, nolanahi ere, ikusten zutena ikusten zuten, baita Teoren beste alderdi hura ere, eztiagoa eta emeagoa nolabait esatearren, pertsonaren argazki lauen aurrean, gero eta sinetsiago
|
nago
giza izaerak egitura poliedrikoa duela, orain Jekyll doktoreak bizi baikaitzake eta orain Hyde jaunak, inguruabarren arabera?, niretzat ezusteko atsegina izan zena eta are atseginagoa egiten zitzaidana, Susana baitzen jarrera haren onurak jasotzen zituena, azken batean, eta nik izugarri estimatzen bainuen Teoren emaztea?
|
|
|
Pintoreak ez du kolorerik aurkitzen, eta idazleak ez du hitzik topatzen, ankerkeria osoa adierazteko. Arte-lana edo literatura egiteko ez
|
dago
giza baliabide egokirik (bertzeak bertze, gizaki anitzek bizia galdu zutelako) tragedia osoa azaltzeko, baina halako gerrak eta krimenak gizakiek egin zitutenez, nola edo hala irudikatu behar dira, gizakion lanak eta ekintzak baitira. Baldintza hauetan, saio bat idaztea beti motz geratzen da, edo luzeegi.
|
|
|
Hirugarren erronka hain zabalduta
|
dagoen
giza eskubideen urraketari aurreegitea da. Kontzeptu zabal horretan atal asko sartzen dira.
|
|
|
Teknika horrek, gainera, arratoietan gorputzeko beste leku batzuetara hedatzea eragozten zuela ikusi zuten. “Orain prest
|
gaude
giza ikasketetan aurrera egiteko”, dio Rescignok.
|
|
|
Baldintza haietan, bada, nola tratatuko zuen Teok Susana gaizki? Nire begiek, nolanahi ere, ikusten zutena ikusten zuten, baita Teoren beste alderdi hura ere, eztiagoa eta emeagoa nolabait esatearren —pertsonaren argazki lauen aurrean, gero eta sinetsiago
|
nago
giza izaerak egitura poliedrikoa duela... orain Jekyll doktoreak bizi baikaitzake eta orain Hyde jaunak, inguruabarren arabera—, niretzat ezusteko atsegina izan zena eta are atseginagoa egiten zitzaidana, Susana baitzen jarrera haren onurak jasotzen zituena, azken batean, eta nik izugarri estimatzen bainuen Teoren emaztea...
|
|
|
Askatasuna, koakzio, jazarpen eta hilketaren mehatxurik gabe bizitzeko, euskal hiritar guzti guztiei, inolako salbuespenik gabe, pertsona bezala
|
dagozkien
giza eskubide guztien erabilpena gure gizartean berma dakien.
|
|
|
Jokaera militantea izan zen hura, nire konbentzimendu pertsonal eta politiko sakona adierazten zuena: pertsonak
|
daude
giza garapen iraunkorraren oinarrian. Horixe zen berrikuntza, pertsona guztiak aipatzea, bistaraztea:
|