Bilaketa
dist.
non
lema/forma
nola
bilaketa
kategoria
Iragazkiak

Emaitzak: 1.058

2015
‎Artefaktua hainbat disziplina uztartzen dituen literatura saioa da. Yolanda Mendiolak aurkezten du, eta zenbait atal dauzka : idazleei elkarrizketak, nobedadeak, irakurle eta liburu saltzaileen gomendioak eta booktuberrenak, besteak beste.
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte p...
‎Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu dire...
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukana naiz ordea, orain, iraganean jokatuta.
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena Bertsoarekin loturarik ez zeukanarena
‎Eta iruditzen zait ez naizela bakarra. Nik beti galdera bera neukan : hainbat jendek gogoko dituen bertsolariek zergatik ez dute luzitzen txapelketan?
‎Eredu horrek fruitu onak eman dituela uste duenak pentsatuko du bide horretatik jarraitu behar dela. Eta zilegi da, gehiengoaren babesa daukan bitartean .
‎Baina bada beste estilo bat ere, bertso inprobisatuak izan zuen arintasun, bizkortasun, zorroztasun eta erabaki gaitasunarekin planteatzen dena, nahiz eta teknika aldetik hain landua ez izan eta lizentzia gehixeago hartu. Agian, atzera bueltarik gabeko oihan zarbatsuan sartzen ari naiz, baina esateko gogoa neukan .
‎Garai hartako testuinguru soziala kontuan hartuta, ez dago bertso hoberik botatzerik. Ez zaio ezer falta, ez dauka ezer soberan, ez dago betelanik. Badakit norbait hasiko zaidala errima pobrea ez al den galdezka.
‎Segituan ohartu nintzen 15 urte ez direla alferrik igarotzen, eta ezer gutxi gogoratzen nuela. Kaleetan barna eduki nuen lehen buruhaustea: “Hemendik da!
‎Musikalki konparazio bat eginez gero, parke naturaleko ikusgarritasuna sentitu arte, baxua gitarra baino handiagoa zela argi nuen, baina ohartu gabe nengoen kontrabaxuak ere badaudela naturaren eremuetan. Begirada parajeetatik kendu gabe, eta bidean atzera begira abiatu ginen Gardnervilleko Jaialdira, han geneuzkalako bi emanaldi hitzartuta.
‎Oso era ederrean erakutsi zigun Euskal Etxea, eta zin egiten dut itzela dela. Jatetxeaz gain, areto handia eta frontoia dauzkate , eta, nola ez, azken hau aukeratu genuen Johnny handiari elkarrizketa egiteko. Gauza ugari eta sakonak kontatu zizkigun, tartean, ez dela itzuliko Euskal Herrira, nahiz eta urtero etorriko zaigun bisitan.
‎Eta harro esan dezakegu ez zirela damutu. Eduki dugun publikorik euskaldunena izan da dudarik gabe New Yorkekoa, eta lotura horrek askatasun izugarria ematen du gaiak eman, bertsoak kantatu edota musika helarazteko momentuan. Magia polita sortu zen, bai, New Yorkeko arrats gau hartan.
‎Batzuek etorkizun iluna ikusten zioten euskaltasunaren jarraipenari, eta beste batzuek, gazteenek akaso, argi utzi ziguten gogoz eusten zietela gure kulturaren sustraiei. Ezagutu genuen Jaialdi handia, eta baita tamainaz hain handia ez den baina akaso edukiz josita dagoen beste bat ere. Ikusi genituen guretzat arrotzak zaizkigun parajeak eta baita gozatu haietaz ere.
‎Neure buruarekin ari nintzela, norbaitek soinu banda jarri zien nire pentsamenduei: Oh, say, can you see… Bart Simpsonen musika irakaslea gogorarazi zidan gizon bat ari zen kantuan, eta Estatu Batuetako pasaportea zuten norbanako guztiak hipnotizatuta zeuzkan . Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira.
‎2003an ezagutu nuen Renon. Ameriketan bizi diren lau bertsolarien artean berori da, nire ustez, gure moldetik gertuen aritzen dena; sentsazioa daukat gainerako hirurek lehenago emigratu zutela Ameriketara, eta bertso molde zaharragoa eraman zutela maletan. Martin gerora joan zen, eta, gainera, sarritan itzultzen da Euskal Herrira.
‎Ez du zentzurik, ez behintzat niretzat, norbere etxean grabazioak jasotzeak eta pilatzeak. Hobeto da ondo gordeko dituzten eta denon eskura egongo den leku batean edukitzea , eta han eskatzea, ezer behar izanez gero. Hartara, azterlan edo ikerlanen bat egin nahi duenak badaki nora jo behar duen.
‎Agirrek duela gutxi aurkitu berri du: “Duela hilabete ama hil zaigu, eta nire harridurarako nire inguruan ikusi dituen argazki, artikulu, zutabe eta elkarrizketa denak gordeta eta txukun artxibatuta topatu dizkiot, eta hori dena eramateko asmoa daukat Xenpelarrera”. Goikoetxeak zalantza dauka:
‎“Duela hilabete ama hil zaigu, eta nire harridurarako nire inguruan ikusi dituen argazki, artikulu, zutabe eta elkarrizketa denak gordeta eta txukun artxibatuta topatu dizkiot, eta hori dena eramateko asmoa daukat Xenpelarrera”. Goikoetxeak zalantza dauka : “Uste dut inoiz Amalloko Goizaldeko Txapelketaren bat grabatu nuela.
‎“Xenpelar 1991 urtean sortu zen eta Bertsozale Elkartea sortuz geroztiko bertsolaritzaren ondarea bildu dugu. Iraganeko bilduma eta funtsak ere badauzkagu , baina gure lehentasuna egungo jarduna dokumentatzea da”, azaldu du Oihana Aranburuk, dokumentazio zentroko koordinatzaileak.
‎“Herri baten ondarea biltzen duelako eta horrek herria identifikatu egiten duelako. Beste alde batetik, bertsolaritzan arrazoi gehiagorekin gertatzen da hori, bertsolaritzak Euskal Herrian identifikazio izugarria daukalako , historian ere zerikusi handia eta gure nortasunaren zati bat delako. Orain arte ahozkoa izan da, eta horrek badu bere garrantzia, baina hori dena gordetzeko momentua iritsi da; bestela, belaunaldi guztien memoria galdu egiten da.
‎Urtetan euskarri analogiko desberdinekin egindako grabazioak formatu digitalera pasa behar izan dira. Egun, oraindik digitalizazio proiektua martxan dugu, gure artxiboan daukagun bilduma analogikoak kontserbazioa, erabilera eta zerbitzua hobetuko duten izaera digitala izan dezan. Dokumentazioaren izaera digitalak, bestalde, kontserbazio eta mantenu aldetik ahalegin gehiago eskatzen du eta horretarako baliabide gehiago behar dira”, ohartarazi du Aranburuk.
‎Euskadi Irratiak, bestalde, artxibo zabala dauka bertsolaritzaren inguruan. “Lehen Nikolas Aldaik urte askotan mimo handiz jasotakoak eta orain nik egunero jasotzen ditudanak.
‎Ondoren 2006an edo bideo kamera digital bat erosi genuen eta argazki kamera hobexeagoa ere bai. Gaur egun beste bideo kamera bat daukagu . Audioa grabatzeko tramankulurik ez dugu izan, baina Xenpelarrekoa erabili izan dugu tarteka”.
‎‘Jendeari zer inporta zaio? ’ Baina aldi berean esaten nuen: ‘Baina ez daukazu besterik buruan…’ Batzuetan, bizipenei ezin diezu ihes egin. Ez dakizu gerora zenbat aldiz ametsetan egiten nuen zergatik aipatu nuen hainbestetan eta jendeari zer inporta izango zitzaion… Baina une horretan ezin izan nion ihes egin”.
‎Ariketa beretsua egin zuen Hendaian zailtasunez zailtasun jaiotzear zen haurraren inguruan kantatu zuenean. “Kantatzeko premia neukan , eta banekien gaiak zirrikitu minimo bat ematen baldin bazidan, kantatu egingo nuela, atera egingo nuela gaia. Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko hartan eduki zuen kantatzeko premiaz.
‎“Kantatzeko premia neukan, eta banekien gaiak zirrikitu minimo bat ematen baldin bazidan, kantatu egingo nuela, atera egingo nuela gaia. Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko hartan eduki zuen kantatzeko premiaz. Bere bikotea emakumezkoa zela azaltzeko pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi.
‎“Kantatzeko premia neukan, eta banekien gaiak zirrikitu minimo bat ematen baldin bazidan, kantatu egingo nuela, atera egingo nuela gaia. Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko hartan eduki zuen kantatzeko premiaz. Bere bikotea emakumezkoa zela azaltzeko pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi.
‎“Orain banaiz gehiago askatu eta hustuzalea. Agian, premia daukadalako da, eta, agian, konplexu asko ere gainditu ditudalako. Zuk katea baduzu jarrita, hori ez zaizu aterako, baina askatzen duzunean hartzen duzun lasaituarekin, gero horri buruz kantatzeko gogoa edukitzen duzu”, probatua zuen.
‎Agian, premia daukadalako da, eta, agian, konplexu asko ere gainditu ditudalako. Zuk katea baduzu jarrita, hori ez zaizu aterako, baina askatzen duzunean hartzen duzun lasaituarekin, gero horri buruz kantatzeko gogoa edukitzen duzu”, probatua zuen. Aldaketak ahotsean eragin diola ere aipatu izan diote:
‎Aldaketak ahotsean eragin diola ere aipatu izan diote: “Nik ahots oso lodia daukat , eta goxoagotik eta finetik ari nintzela esan zidaten. Ezta nahita egin dudan zerbait, ezta gutxiagorik ere.
‎“Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera, jendea asteguneko lanak bukatuta doanean zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka , eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”. Bestela esanda:
‎Bestela esanda: “Lekuan lekuko eta garaian garaiko, zuk esateko daukazun horretatik identifikatzea zer den leku horretan eta memento horretan han dagoen jende horri interesatu ahal zaiona, eta hori ondo adierazteko moduan esatea”.
‎25 urteko ibilbidean, Elortzak eduki ditu beheraldiak: “Zeure buruaz bertsolari izate horrekin konbentzituta ez zabiltzan boladak izaten dira.
‎“Uste dut inportantea dela zuk zure emozioak ezagutzea eta kudeatzea. Azkenean, arinago ez bada, beranduago, barruan daukazun horrek irten egiten du. Agian, batzuei ez –‘zorionak! ’ –, baina nik uste dut zure bizitzako uneren batean barreak, negarrak, maitasunak, gorrotoak, haserreak, penak… irten egin behar dutela.
‎Emozioak berez ez dauka generorik. “Zerbait biologiko psikofisiologikoa da.
‎“Uste dut sekulako hobekuntza ekarri diola emakumearen presentziak bertsolaritzari zentzu horretan”, esango zuen Agirrek. “Gizonezkoetan nik dudarik ez daukat azkeneko 20 urteetan sekulako aldaketa eman dela zentzu horretan. Uste dut asko landu dutela batzuek.
‎“Gure ezintasun eta ahultasunak ezkutatzen gehiago ibili garela ikusi dut, eta gizonezkoak alderantziz. Irudipena daukat neskak ibili direla gehiago hori estaltzen, eta mutil batzuk kontzienteki kontrakoan”.
‎Irudia bestelakoa da Enbeitaren ustez: “Sentimental dabiltzanean eta maitasunez ari direnean, badaukat irudipena badirela beti lau gauza betikoak eta topikoak; bestela, puntu batean beti dagoela freno bat. Orain arte uste dut ausartagoak izan garela emakumezkoak gizonezkoak baino”.
‎‘hemen aurrera egin behar da’, ‘gogor egin behar da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez. “Bizi izan ditugu –eta nik bizi izan ditut– oso oso egoera gogorrak, eta ez dut eduki negar egiteko eskubiderik. Bizi duzu tentsio hori guztia, eta badago zeozer kolektiboa ukatu dizuna negar egitea, erortzea edo abandonatzea.
‎Bizi duzu tentsio hori guztia, eta badago zeozer kolektiboa ukatu dizuna negar egitea, erortzea edo abandonatzea. Jendeak badauka min bat atera ez duena. Eutsi behar izan dut, eta aurrera egin behar izan dut.
‎“Ikusten duzunean pertsona bat min hori ateratzen bi mila lagunen aurrean, erori egiten da. Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”.
‎Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”. Euskal gizarteari ikusten dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere:
‎Beste behin, adinarekin eta bizipenekin lotu zuen. “Adina hartu ahala gaia beste modu batean lantzeko nahia badaukazu, baina horretarako bizipenak eduki egin behar dituzu”, egin zuen lotura. Bizipenek juzku potoloetatik xehetasunetara eraman dezakete bertsolaria Elortzaren iritziz:
‎Adinari bizipenei maila gehitu zion Amaia Agirrek: “Hiru bertso sortzeko ezintasunetik hasten gara sekulako bidaia egiten, eta asmatzen ditugu gauza batzuk gure egunerokotasunarekin ez daukatenak zerikusirik”.
‎Ahultzat kontsideratu ohi diren emozio horien artean biluztea gogorragoa da, arrisku handiagoa du. Pentsatzen dut euren barrutik segurtasun eza edukiko dutela”, aztertu zuen Vazquezek. “Eskizofrenikoa” izatera ere irits liteke:
‎“Hor gerta liteke artifiziala edo aurrez egina bezala: zu ari zara kantuz, baina beharbada ez da hainbeste zure bihotza ari, baizik eta buruak lehenagotik prest daukan zerbait”. Agirre ere ados da halakoetan buruak egiten duela lana, barruak baino.
‎Kezka orokorra den ala ez, eta euskal gizartearen beste premia bat: “Nik uste euskaldunok badaukagula elkartzeko eta gu sentitzeko premia. Kolektibo horrek daukan kezka azaleratzen denean, uste dut erantzukizun handia daukala bertsolariak; erantzukizuna baino karga”.
‎“Nik uste euskaldunok badaukagula elkartzeko eta gu sentitzeko premia. Kolektibo horrek daukan kezka azaleratzen denean, uste dut erantzukizun handia daukala bertsolariak; erantzukizuna baino karga”. Gutasun hori lortzea “zoragarria eta jeniala” Barrosorentzat:
‎“Nik uste euskaldunok badaukagula elkartzeko eta gu sentitzeko premia. Kolektibo horrek daukan kezka azaleratzen denean, uste dut erantzukizun handia daukala bertsolariak; erantzukizuna baino karga”. Gutasun hori lortzea “zoragarria eta jeniala” Barrosorentzat:
‎Bertso eskoletan emozioak modu zehatz batean landu behar direla erakusten hastearekin, kontuz ibili behar da Igor Elortzaren iritziz, “patroi modukoetan” ez erortzeko. “Seguru hor badela egin bako bidea, baina kontu eduki behar da seguru ez dagoelako mundu guztiarentzat balio duen patroirik. Kontu teknikoekin ez da interesantea, eta kontu emozionalekin desastre samarra izan liteke.
‎Nik uste dut bertso eskoletan erakutsi behar duguna dela dena dela normala: batek ozenago kantatzea, besteak apalago; batek umore absurdoa edukitzea , besteak naturalagoa; batek kantatzea oso bertso sakonak eta egitea negar, besteak barre… Dena da bertsolaritza”, iritzi zion.
‎“Guk ez dugu bizi bataila moduan, baina beti gaude aurrez aurre, eta beti gaude armatuta. Zure buruarekin daukazun desafio bat da, ondo irten behar delako. Publikoaren aurrean jartzeak gauza askotan eragiten du, zure etxeko bakardadean eragingo ez lizuketenetan”, bukatu zituen borroka psikologikoei dagozkienak.
‎Norbera den bezalakoa azaltzeko konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du: “Nik uste dut ez dugula konplexurik izan behar garen hori azaltzeko, gogoa baldin badaukagu . Premiarik eta gogorik ez baldin badaukagu, hori beste kontu bat da”.
‎“Nik uste dut ez dugula konplexurik izan behar garen hori azaltzeko, gogoa baldin badaukagu. Premiarik eta gogorik ez baldin badaukagu , hori beste kontu bat da”. Alde horretatik, Enbeitak ezartzen dizkio “frenuak” bere buruari, eta ematen duen irudiari bidea egiten uzten dio.
‎Badu susmo bat horrekiko: “Nire susmoa da eurek badakitela entzulearengan horrek guztiak badaukala eragin inportante bat, emozioa ateratzen dutela, eta sortzen dutela horrelako psikodrama kolektibo bat lagunduko diena memento batean arreta deitzen”.
‎Beste behin, adinarekin eta bizipenekin lotu zuen. “Adina hartu ahala gaia beste modu batean lantzeko nahia badaukazu , baina horretarako bizipenak eduki egin behar dituzu”, egin zuen lotura. Bizipenek juzku potoloetatik xehetasunetara eraman dezakete bertsolaria Elortzaren iritziz:
‎“Iazko abuztuan nik izugarri maite nuen pertsona bat hil zen. Bertsolari gehienon moduan, abuztuan saio pila bat eduki nituen, eta niretzat ez zen hilabete erraza izan, baina ezin dut herri denetan tristeziatik eta penatik kantatzen ibili. Niretzat ere ez litzateke ona, zerbait arrastatuko nukeelako handiegia bihurtuko litzatekeena arrastatu ahal izateko”.
‎“Azkenean, publikoak egiten du zuri buruzko irudi bat, eta zure esku dago ondo datorkizunean irudi hori elikatzea edo apurtzea. Zuk era kontzientean elikatzen duzunean irudi hori ondo datorkizulako, ez dauka zertan txarra izan. Publikoa mota batekoa delako, maskara erabiltzen dudanean pentsatzen dudana esan beharrean, haserretzen naiz, baina bakearen alde egiten dut”.
‎tristura edo melankolia, beldurra, angustia, haserrea eta poza edo plazera. Emozioa berez kontrolatu ezin den energia biologikoa da, bat bateko erantzuna eskatzen duena eta gorputzean ere bere erantzuna daukana . “Oso somatikoa” da.
‎Azkenik, bertsogintzara ekarri zituen emozioak: “Helduok memento batean emozio hori identifikatzen dugu, konektatzen dugu, eta badauzkagu baliabide batzuk hori kanporatzeko. Bertsolaritzaren kasuan, gai baten aurrean emozio hori identifikatzen dutenean, emozio hori hitz bihurtzen dute, eta une batean kanporatu egiten dute”.
‎“Jende batentzako oso ondo dago hori, egin behar da, baina beti ez naiz ni izango negar egingo duena: batzuetan, pentsatzen dut ni horrelakoa naizela, erraz egiten dudala negar, eta nik ez daukadala errurik beste bertsolari denak harrizkoak badira; beste batzuetan, aldiz, beste batzuek egin dezatela negar pentsatzen dut”.
‎Bertsotan gehienetan egin ohi duen bezala, tripetatik jardun zuen gatazka psikologikoez Enbeitak. Emakumezkoa izatea eta bikotekiderik ez edukitzea ere “borroka psikologiko ideologikoa” du. “Maitasunaren inguruan edo sexuaren inguruan, kantatzen dugunean, borroka handi bat daukat nire barruan.
‎Emakumezkoa izatea eta bikotekiderik ez edukitzea ere “borroka psikologiko ideologikoa” du. “Maitasunaren inguruan edo sexuaren inguruan, kantatzen dugunean, borroka handi bat daukat nire barruan. Kantatuko banu, triste bizi naizela eta niretzat pena handi bat dela bakarrik lo egitea, jendeak pentsatuko luke neskazahar samindu bat naizela.
‎Enbeitak “borroka psikologiko garrantzitsuak” dauzka , eta beste bat fisikoari lotutakoa du. “Konplexu asko” ditu fisikoari loturik.
2016
‎Eta galdera zen; baina, orduan, zein izango da ideia nagusia? Frankismoari epaiketa sinbolikoa egitea edo Frankismoak euskaldunongan, gaur egun oraindik bizi garen euskaldunongan, eduki duen eta daukan eragin, min, samin eta amesgaiztoen sendabide bat egitea. Antzezlanak bietatik dauka, baina bigarrenerantza jo dugu gehiago.
‎Eta galdera zen; baina, orduan, zein izango da ideia nagusia? Frankismoari epaiketa sinbolikoa egitea edo Frankismoak euskaldunongan, gaur egun oraindik bizi garen euskaldunongan, eduki duen eta daukan eragin, min, samin eta amesgaiztoen sendabide bat egitea. Antzezlanak bietatik dauka, baina bigarrenerantza jo dugu gehiago.
‎Frankismoari epaiketa sinbolikoa egitea edo Frankismoak euskaldunongan, gaur egun oraindik bizi garen euskaldunongan, eduki duen eta daukan eragin, min, samin eta amesgaiztoen sendabide bat egitea? Antzezlanak bietatik dauka , baina bigarrenerantza jo dugu gehiago. Beharbada ez hainbeste traman, baina bai antzezlaneko gai moduan, proposatu beharreko galdera moduan.
‎Gehiago arakatuz, hor dago gaur egun oraindino euskarak berak daukan estigmatizazioa eta gutxiespena, dela interesatuki bortxarekin lotzen delako edota dela PSOEren azken kanpainaren harira. Zenbateraino ez dira edo badira orduko haren eraginez?
‎Zenbatuta ote ditugu Frankismoaren zauri horiek denak? Ebidentea da oraindino daukan eragina. Eta eragin horren aurrean nola erreakzionatu izan dugun euskaldunok.
‎Batzuen inpunitatea eta besteen onartzeko gaitasuna. Tribuak azala gogortuta dauka .
‎Unai Iturriaga: Horretan parte handia dauka gerra zibila edo anaien arteko gerra izan zela saldu izan digutela. Altxamendu faxista bat izan zen, euskaldunak bi aldeetan egon ziren, baina horrek ez du esan nahi anaien arteko gerra bat izan zenik.
‎moduko bat da. Hainbat pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin bere loturak dauzka , gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat egoera agertzen joaten dira.
‎Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago. Pertsonaia bakoitzak bere eroa bizi du, bakoitzak bere trauma dauka , baina trauma kolektiboa da. Trauma beraren biografia partikularrak dira.
‎Bertso batzuk badaude, kantu zaharrak. Hortik aparte, antzezlanak bertsotik eduki dezake ezer ez eta dena. Gugana etorri izanaren arrazoietako bat izan da, euren ikuspegitik, euskal antzerkia testuan oso oinarritua izan dela.
‎Gu Abadiñora edo Gasteiza goaz, eta ez dugu berdin kantatzen, hasi euskalkitik eta segi beste guztiarekin. Gure jarduna, gainera, hasi eta amaitu egiten da, momentuan, eta inguruko baldintzek eragin handia daukate .
‎Antzerkia eta bertsoa taula gainean eta oinarrizko baliabideekin janzten dira. Ez daukate asko espektakulutik eta entretenitu baino gehiago egin nahi dute. Horretan antzik izan dezakete?
‎Baina taula gaineko jardun gehienekin esan daiteke hori, nahiz eta beste batzuetan espektakulura jotzen den, eta entretenimendura. Nik badaukat azkenaldian kezka bertsolaritzan entretenimendura gehiegi jotzen ote den. Gauza horiek ziklikoak izaten dira.
‎Prozesua luzea da, piezak pixkanaka pixkanaka joaten dira enkajatzen, antzerki taldeek beren metodologia propioa daukate , idazten dituzun testuak ez dakizu azkenean erabiliko ote diren, entseguetan sortutako testuak –zuk sortu ez dituzunak– zureak balira bezala hartzen dituzu… prozesu osoan engranaje baten parte sentitzen zara, lantalde baten parte. Horrek gure lana errazten du.
‎Unai Iturriaga: Herri bakoitzak bere drogak dauzka eta ez gara konturatzen gauza batzuk gainetik kendu ezean dugula aurrera egin herri bezala modu osasuntsuan. Batzuetan jendeak uste du aukera bat dela:
‎Nik askotan pentsatzen dut: zein behar klase dauka ni bezalako jendeak 13 TV ikusteko. Hor ere badago zer hausnartu.
‎Bai zera, txarra! ”. Denetik entzun dut, baina ukaezina da antzerkirako zeukan grina. Idatziak ere egiten zituen garai hartan; adibidez, Zeruko Argian, “Gazte naiz” sailean.
‎Antzerkia, deuseztik izatera (1976). “Lan honek herri antzerki zaharraren izpiritua barnebiltzen du, Ipar Euskal Herriko karrosek, asto lasterrek edota maskaradek daukatena . Antzerki genero zehatza da:
‎Bere bertsoez gain, pasadizoek eta umoreak ezagun bihurtu zuten inguruan. Batzuek, beharbada, irudi apur bat txukunagoa edo zuzenagoa zeukaten ; Txirritak ez. Sagardotegira joan eta baserria zeukala ere ahazten zuen.
‎Batzuek, beharbada, irudi apur bat txukunagoa edo zuzenagoa zeukaten; Txirritak ez. Sagardotegira joan eta baserria zeukala ere ahazten zuen. Hiruzpalau egun pasa zitzakeen.
‎K.T. – Bertsotan egiteko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu. Nik uste dut lehenik irudi bat sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri.
‎Koldo Tapiaren bizitzan ere Txirrita presente egon da beti, umetatik. “Gure amona bertsozalea zen oso, eta 7 urte neuzkanerako Txirritaren 30 bertso inguru jakingo nituen buruz. Gure ama, 19 urterekin, herriko taberna batean aritu zen lanean, zerbitzari, eta egunen batean ganbarara bidali zuten zerbaiten bila.
‎Hura zen hura apote zaharra! ’, zioen gure amak. Horretaz gain Txirritak bazeukan euskal mundu tradizionalean indar handia duen gaitasuna: hitz gutxitan asko esateko gai diren esamoldeak sortzea.
‎Eñaut Agirre bertsolari hernaniarrak doktorego tesia egin du Txirritari buruz, eta honakoa dio: “Txirrita ardi beltza zen, eta ez zuen sekula hori ukatu; baina, aldi berean, sekulako abilidadea zeukan artaldeko artzaina izateko”.
‎Canovas del Castillo hil zutenean haren alargunari jarri zizkion bertsoak; Kubako gerra; Maria Cristina itsasontzia hondoratu zenekoa; Norteko Trenaren bertsoak… Zizurkildarrak bertso horiei komiki zantzuak ikusten dizkie: “Gauzak kontatzeko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu. Nik uste dut lehenik irudi bat sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri”.
‎Nik uste dut lehenik irudi bat sortzen zuela buruan, eta ondoren bertsoak jartzen zizkiola irudi horri”. Tapiaren aburuz, Txirritak izaera poliedrikoa zeukan : “Alproja, umore sortzailea, politikaria.
‎“Alproja, umore sortzailea, politikaria. Irakurtzen ez zekien pertsona izan arren, sekulako sena zeukan bildutako informazioaren gaineko irakurketak egiteko. Canovasen bertsoetan, adibidez, garaian modan zegoen figura literario bat erabiltzen du:
‎Dioenez, Lete bera ere ez zen “dotrina txirritianotik” oso urrun ibili: “Bizitza osoan landu zuen, eta presente zeukan . Bazion halako maitasun bat, erakartzen zuen figura bat zen.
‎Melodia batzuk moldaketak ziren, baina berriak ere sortu zituzten”. Goikoetxeak garbi dauka konposatzailearen figura itzalean geratzen dela gehiegitan: “Zer erraztasun daukagun edozein musikari ‘herrikoia’ izendapena jartzeko.
Emaitza gehiago eskuratzen...
Loading...
Aldaerak
eduki 1.053 (6,93)
euki 5 (0,03)
Lehen forma
daukat 118 (0,78)
dauka 111 (0,73)
zeukan 78 (0,51)
eduki 49 (0,32)
daukagu 48 (0,32)
daukan 40 (0,26)
neukan 35 (0,23)
daukate 32 (0,21)
zeukala 26 (0,17)
dauzka 24 (0,16)
zeukaten 24 (0,16)
geneukan 23 (0,15)
zeuzkan 22 (0,14)
daukagun 14 (0,09)
daukala 14 (0,09)
daukaten 14 (0,09)
daukazu 14 (0,09)
daukazun 14 (0,09)
daukana 13 (0,09)
dauzkagu 13 (0,09)
badaukat 11 (0,07)
edukitzea 11 (0,07)
daukagula 10 (0,07)
dauzkan 10 (0,07)
badauka 9 (0,06)
dauzkat 9 (0,06)
edukitzen 9 (0,06)
bazeukan 8 (0,05)
edukiko 8 (0,05)
dauzkate 7 (0,05)
dauzkazu 7 (0,05)
geneuzkan 7 (0,05)
neuzkan 7 (0,05)
zeukanarena 7 (0,05)
daukalako 6 (0,04)
badaukazu 5 (0,03)
dauzkagun 5 (0,03)
edukiz 5 (0,03)
euki 5 (0,03)
neukala 5 (0,03)
badaukagu 4 (0,03)
badauzkagu 4 (0,03)
daukadan 4 (0,03)
daukazue 4 (0,03)
dauzkadan 4 (0,03)
geneukala 4 (0,03)
Badauzkagu 3 (0,02)
Daukat 3 (0,02)
badauzkate 3 (0,02)
baitaukat 3 (0,02)
baneukala 3 (0,02)
daukaguna 3 (0,02)
daukatela 3 (0,02)
daukatena 3 (0,02)
daukazula 3 (0,02)
nindukan 3 (0,02)
zaukaat 3 (0,02)
zeukana 3 (0,02)
zeukanez 3 (0,02)
zeuzkaten 3 (0,02)
badaukala 2 (0,01)
badauzka 2 (0,01)
badauzkat 2 (0,01)
bazeukala 2 (0,01)
daukak 2 (0,01)
daukanak 2 (0,01)
daukatenak 2 (0,01)
daukazuna 2 (0,01)
daukazunean 2 (0,01)
dauzkadalako 2 (0,01)
dauzkala 2 (0,01)
dauzkaten 2 (0,01)
edukiaz 2 (0,01)
edukita 2 (0,01)
edukitzera 2 (0,01)
gauzkate 2 (0,01)
neukalako 2 (0,01)
neukan arren 2 (0,01)
neukanez 2 (0,01)
neuzkala 2 (0,01)
zaukaagu 2 (0,01)
zeukak 2 (0,01)
zeukanik 2 (0,01)
zeuzkala 2 (0,01)
Badaukazu 1 (0,01)
Bazeukan 1 (0,01)
DAUKANARENTZAT 1 (0,01)
Dauka 1 (0,01)
Dauzkagun 1 (0,01)
Eduki 1 (0,01)
Edukiz 1 (0,01)
NAUKAZU 1 (0,01)
badaukagula 1 (0,01)
badaukanaren 1 (0,01)
badaukate 1 (0,01)
badaukazula 1 (0,01)
badauzkala 1 (0,01)
badauzkan 1 (0,01)
badauzkazu 1 (0,01)
badauzkazue 1 (0,01)
Argitaratzailea
Konbinazioak (2 lema)
eduki bertso 13 (0,09)
eduki ez 11 (0,07)
eduki gogo 9 (0,06)
eduki bera 8 (0,05)
eduki buru 7 (0,05)
eduki hori 7 (0,05)
eduki zer 7 (0,05)
eduki behar 6 (0,04)
eduki bertsolari 6 (0,04)
eduki bertsolaritza 5 (0,03)
eduki lotura 5 (0,03)
eduki ni 5 (0,03)
eduki barru 4 (0,03)
eduki botere 4 (0,03)
eduki datu 4 (0,03)
eduki egin 4 (0,03)
eduki esan 4 (0,03)
eduki gaur 4 (0,03)
eduki halako 4 (0,03)
eduki hor 4 (0,03)
eduki oraindik 4 (0,03)
eduki saio 4 (0,03)
eduki txapelketa 4 (0,03)
eduki beste 3 (0,02)
eduki eragin 3 (0,02)
eduki ere 3 (0,02)
eduki eurak 3 (0,02)
eduki funtzio 3 (0,02)
eduki gauza 3 (0,02)
eduki gu 3 (0,02)
eduki guzti 3 (0,02)
eduki hitz 3 (0,02)
eduki jakin 3 (0,02)
eduki kezka 3 (0,02)
eduki nahi 3 (0,02)
eduki oso 3 (0,02)
eduki proiektu 3 (0,02)
eduki telebista 3 (0,02)
eduki toki 3 (0,02)
eduki tresna 3 (0,02)
eduki ahaztu 2 (0,01)
eduki antzerki 2 (0,01)
eduki arrasto 2 (0,01)
eduki aurre 2 (0,01)
eduki baino 2 (0,01)
eduki baliabide 2 (0,01)
eduki behin 2 (0,01)
eduki besterik 2 (0,01)
eduki bete 2 (0,01)
eduki beti 2 (0,01)
eduki bideratu 2 (0,01)
eduki bildu 2 (0,01)
eduki bista 2 (0,01)
eduki diru 2 (0,01)
eduki edozein 2 (0,01)
eduki elkartu 2 (0,01)
eduki entzun 2 (0,01)
eduki era 2 (0,01)
eduki erabaki 2 (0,01)
eduki euskal 2 (0,01)
eduki ezan 2 (0,01)
eduki ezer 2 (0,01)
eduki ezin 2 (0,01)
eduki final 2 (0,01)
eduki garrantzi 2 (0,01)
eduki gorni 2 (0,01)
eduki hau 2 (0,01)
eduki hedapen 2 (0,01)
eduki hura 2 (0,01)
eduki igaro 2 (0,01)
eduki ikusi 2 (0,01)
eduki jarri 2 (0,01)
eduki lan 2 (0,01)
eduki lehenagotik 2 (0,01)
eduki leku 2 (0,01)
eduki liburu 2 (0,01)
eduki memoria 2 (0,01)
eduki min 2 (0,01)
eduki negar 2 (0,01)
eduki nola 2 (0,01)
eduki oihartzun 2 (0,01)
eduki orain 2 (0,01)
eduki pasarte 2 (0,01)
eduki poltsa 2 (0,01)
eduki talde 2 (0,01)
eduki une 2 (0,01)
eduki zor 2 (0,01)
Konbinazioak (3 lema)
eduki bertso lotura 4 (0,03)
eduki bertsolari asko 3 (0,02)
eduki behar ukan 2 (0,01)
eduki bera buru 2 (0,01)
eduki bertso saio 2 (0,01)
eduki edozein musikari 2 (0,01)
eduki era irudi 2 (0,01)
eduki ez errima 2 (0,01)
eduki ez ni 2 (0,01)
eduki funtzio berri 2 (0,01)
eduki hitz egin 2 (0,01)
eduki oraindik ere 2 (0,01)
eduki proiektu hau 2 (0,01)
eduki txapelketa bertso 2 (0,01)
eduki zer esan 2 (0,01)
eduki ahaztu egun 1 (0,01)
eduki antzerki obra 1 (0,01)
eduki antzerki talde 1 (0,01)
eduki arrasto ere 1 (0,01)
eduki arrasto handi 1 (0,01)
eduki aurre aurre 1 (0,01)
eduki baino gehiago 1 (0,01)
eduki baliabide batzuk 1 (0,01)
eduki baliabide diskurtsibo 1 (0,01)
eduki barru atera 1 (0,01)
eduki barru ez 1 (0,01)
eduki barru korapilatu 1 (0,01)
eduki behar beharrezko 1 (0,01)
eduki behar hau 1 (0,01)
eduki behar txapelketa 1 (0,01)
eduki behin gortina 1 (0,01)
eduki behin luizi 1 (0,01)
eduki bera estilo 1 (0,01)
eduki bera ezpain 1 (0,01)
eduki bera forma 1 (0,01)
eduki bera izaera 1 (0,01)
eduki bera masa 1 (0,01)
eduki bera omenezko 1 (0,01)
eduki bertso bidezko 1 (0,01)
eduki bertso egin 1 (0,01)
eduki bertso eskola 1 (0,01)
eduki bertso gose 1 (0,01)
eduki bertso grabazio 1 (0,01)
eduki bertso sorta 1 (0,01)
eduki bertsolari etorri 1 (0,01)
eduki bertsolaritza fikzio 1 (0,01)
eduki beste arrazoi 1 (0,01)
eduki beste erremedio 1 (0,01)
eduki beste oroitzapen 1 (0,01)
eduki bildu informazio 1 (0,01)
eduki botere hitz 1 (0,01)
eduki botere txiki 1 (0,01)
eduki buru egituratu 1 (0,01)
eduki buru lotu 1 (0,01)
eduki buru Nicolas 1 (0,01)
eduki datu base 1 (0,01)
eduki datu kuantitatibo 1 (0,01)
eduki datu zehatz 1 (0,01)
eduki diru ailegatu 1 (0,01)
eduki diru eskatu 1 (0,01)
eduki egin behar 1 (0,01)
eduki egin hor 1 (0,01)
eduki egin omen 1 (0,01)
eduki entzun asmo 1 (0,01)
eduki entzun ukan 1 (0,01)
eduki erabaki gaitasun 1 (0,01)
eduki eragin inportante 1 (0,01)
eduki ere ahaztu 1 (0,01)
eduki esan bertsolari 1 (0,01)
eduki esan Izagirre 1 (0,01)
eduki esan ohi 1 (0,01)
eduki eurak antolatu 1 (0,01)
eduki eurak aurre 1 (0,01)
eduki eurak lan 1 (0,01)
eduki euskal mundu 1 (0,01)
eduki euskal nortasun 1 (0,01)
eduki ez hanka 1 (0,01)
eduki ez ote 1 (0,01)
eduki ez talde 1 (0,01)
eduki ez ukan 1 (0,01)
eduki ezan ezer 1 (0,01)
eduki ezer kopla 1 (0,01)
eduki ezer sobera 1 (0,01)
eduki ezin ukan 1 (0,01)
eduki final erabat 1 (0,01)
eduki final hura 1 (0,01)
eduki garrantzi jardun 1 (0,01)
eduki gaur asko 1 (0,01)
eduki gaur egun 1 (0,01)
eduki gaur egungo 1 (0,01)
eduki gauza den 1 (0,01)
eduki gauza guzti 1 (0,01)
eduki gauza zale 1 (0,01)
eduki gogo bereziki 1 (0,01)
eduki gogo beste 1 (0,01)
eduki gogo iltzatu 1 (0,01)
eduki gogo oraino 1 (0,01)
eduki gogo ze 1 (0,01)
eduki gu adierazpen 1 (0,01)
eduki gu kritikatu 1 (0,01)
eduki gu plan 1 (0,01)
eduki guzti ere 1 (0,01)
eduki guzti gero 1 (0,01)
eduki halako efektu 1 (0,01)
eduki halako galdera 1 (0,01)
eduki halako lan 1 (0,01)
eduki halako oihartzun 1 (0,01)
eduki hau bezalako 1 (0,01)
eduki hedapen minimo 1 (0,01)
eduki hitz hori 1 (0,01)
eduki hor bizi 1 (0,01)
eduki hor Urko 1 (0,01)
eduki hor Xabier 1 (0,01)
eduki hori azaldu 1 (0,01)
eduki hori identifikatu 1 (0,01)
eduki hori irten 1 (0,01)
eduki hura mugikor 1 (0,01)
eduki hura oroitzapen 1 (0,01)
eduki ikusi entzule 1 (0,01)
eduki jakin bat 1 (0,01)
eduki jakin ere 1 (0,01)
eduki jarri telebista 1 (0,01)
eduki kezka azaleratu 1 (0,01)
eduki kezka Basarri 1 (0,01)
eduki leku hori 1 (0,01)
eduki liburu argi 1 (0,01)
eduki lotura bakar 1 (0,01)
eduki lotura gizarte 1 (0,01)
eduki lotura sendo 1 (0,01)
eduki lotura txiki 1 (0,01)
eduki min bat 1 (0,01)
eduki min klase 1 (0,01)
eduki nahi ukan 1 (0,01)
eduki negar egin 1 (0,01)
eduki ni aitaren 1 (0,01)
eduki ni barru 1 (0,01)
eduki ni bezalako 1 (0,01)
eduki nola behin 1 (0,01)
eduki nola jokatu 1 (0,01)
eduki oihartzun bat 1 (0,01)
eduki oraindik han 1 (0,01)
eduki oso garbi 1 (0,01)
eduki oso kontserbadore 1 (0,01)
eduki poltsa neu 1 (0,01)
eduki poltsa sartu 1 (0,01)
eduki saio amaitu 1 (0,01)
eduki saio egin 1 (0,01)
eduki saio eraman 1 (0,01)
eduki talde bat 1 (0,01)
eduki talde utzi 1 (0,01)
eduki telebista eduki 1 (0,01)
eduki telebista programa 1 (0,01)
eduki telebista zer 1 (0,01)
eduki toki jarri 1 (0,01)
eduki toki Kurdistan 1 (0,01)
eduki tresna asko 1 (0,01)
eduki tresna guzti 1 (0,01)
eduki txapelketa bat 1 (0,01)
eduki txapelketa hura 1 (0,01)
eduki une bera 1 (0,01)
eduki une hartan 1 (0,01)
eduki zer aldatu 1 (0,01)
eduki zer aparteko 1 (0,01)
eduki zer borrokatu 1 (0,01)
eduki zer dote 1 (0,01)
eduki zer txar 1 (0,01)
eduki zor kitatu 1 (0,01)
Urtea

Bilaketarako laguntza: adibideak

Oinarrizko galderak
katu "katu" lema duten agerpen guztiak bilatu
!katuaren "katuaren" formaren agerpenak bilatu
katu* "katu" hasiera duten lema guztiak bilatzen ditu
!katu* "katu" hasiera duten forma guztiak bilatzen ditu
*ganatu "ganatu" bukaera duten lema guztiak bilatzen ditu
!*ganatu "ganatu" bukaera duten forma guztiak bilatzen ditu
katu + handi "katu" eta "handi" lemak jarraian bilatu
katu + !handia "katu" lema eta "handia" forma jarraian bilatu
Distantziak
katu +3 handi "katu" eta "handi" lemak 3 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handia "katu" lema eta "handia" forma 2 elementuetako distantzian bilatu
katu +2 !handi* "katu" lema eta "handi"z hasten diren formak 2 elementuetako distantzian bilatu
Formen konbinazioa desberdinak
bero + handi | asko "bero" lema eta jarraian "handi" edo "asko" lemak bilatu
bero +2 !handi* | !asko* "bero" lema eta jarraian "handi"z edo "asko"z hasten diren formak
!bero + handi|asko|gutxi|txiki "bero" forma eta jarraian "handi", "asko", "gutxi", "txiki" lemak
Ezaugarri morfologikoekin
proba + m:adj "proba" lema eta jarraian adjketibo bat
proba +2 m:adj "proba" lema eta bi hitzetako distantziak adjektibo bat adjketibo bat
bero + handi|asko + m:adi "bero" lema jarraian "handi" edo "asko" eta jarraian aditz bat
proba + m:izearr-erg "proba" lema eta ergatibo kasuan dagoen izen arrunta

Ezaugarri morfologikoak

KATEGORIA
adb adberbioa
adi aditza
adilok aditz-lokuzioa
adj adjektiboa
det determinatzailea
ior izenordaina
izearr izen arrunta
izepib pertsona-izena
izelib leku-izena
izeizb erakunde-izena
lbt laburtzapena
lotjnt juntagailua
lotlok lokailua
esr esaera
esk esklamazioa
prt partikula
ono onomatopeia
tit titulua
KASUA
abs absolutiboa
abl ablatiboa
ala adlatiboa
ban banatzailea
dat datiboa
des destinatiboa
erg ergatiboa
abz hurbiltze-adlatiboa
ine inesiboa
ins instrumentala
gel leku-genitiboa
mot motibatiboa
abu muga-adlatiboa
par partitiboa
psp postposizioa
pro prolatiboa
soz soziatiboa
MUGATASUNA/NUMEROA
mg mugagabea
ms mugatu singularra
mp mugatu plurala
mph mugatu plural hurbila
ADITZ MOTA
da da
du du
dio dio
zaio zaio
da-du da-du
du-zaio du-zaio
dio-zaio dio-zaio
da-zaio da-zaio
du-dio du-dio
da-zaio-du da-zaio-du
da-zaio-du-dio da-zaio-du-dio

Euskararen Erreferentzia Corpusa Euskararen Erreferentzia Corpusa (EEC)
© 2025 Euskaltzaindia