|
2015
|
|
|
Eta normala da, berez, guztiek hori pentsatu izana, nire ingurukoek ere pentsatu izan baitute orain dela oso gutxi arte, nire aspaldiko lotura hori deskubritu eta aiko maikoka jakinarazi didaten arte, eta apur bat espantuka ere, sekretu bat ezkutatu izan banie
|
bezala
, lotsatuta, nire asmoa ez zen arren hori, inondik ere. Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi bat eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean.
|
|
|
Eta gai mamitsu bezain mozkorti honi buruz ari garela, bertan izan nuen dájà vua. Ez dakit zergatik, Budweiserra eskuan nuela (onartu behar dut ez zela lehenbizikoa) sentitu nuen hotzikara berezi baten modukoa, eta 15 urte atzera egin izan banu
|
bezala
aurkitu nuen Boiseko parranda: bertsotan puntuka.
|
|
|
Manexek ere martxa zuen, eta agur horrek korapilatu zizkigun eztarriak. Behar
|
bezala
esan genion agur Manexi, dantza eginez eta arkuak ipiniz. Merezi zuen Manexek, noski.
|
|
|
Hasieran geure taldeari jarri genizkion oinarrizko minimoei gain hartuta joan ginen NYCko Euskal Etxetik. Eta geratzen zitzaizkigun beste 4 egun. Urtzik bataiatu ninduen Casabal I Handia
|
bezala
, eta argi zegoen garaipena paseatu beharra genuela etxe orratzen artetik.
|
|
|
Baina benetako garaipenaren, barkatu, GARAIPENAREN PASIOA Central Parken eman genuen. San Frantziskon egin
|
bezala
, hemen ere bizikletak alokatu eta parkeko txoko guztiak arakatu genituen, John Lennonen negar malkoa aurkitu genuen arte. Han, Sierrak Imagine inprobisatu bat jo zuen ahots urratuko saxoz, eta urteak bertan daramatzan Tomen gitarraz lagunduta.
|
|
|
Entzun genituen bertsoak, eta ez gureak soilik. Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude
|
bezala
. Elkarrizketatu genituen hainbat lagun, eta, batez ere, esperientzia oso bat jaso genuen; ziurrenik, Euskal Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta euskal kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
Ixaak Arruti, gitarra jotzailea eta usurbildarra, hurrenez hurren. Aireportuetako gela infinituek hartzen duten tamaina neurgarria bada, gu haietako baten erdian ginen, U forma osatzen duten aulkiz jositako “Gate 37” ko lurrean ahal
|
bezala
jarrita. Zain.
|
|
|
Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian. Tako eta fajita arteko “Zorionak zuri” hura bueltaka dabilkit oraindik, pikantea urdailean
|
bezala
.
|
|
|
Amerikar batek euskaraz izango lukeen azentu berdina zuen gizon sendo baten ahotsak ongietorria eman zien bertaratutakoei, eta ohiko erretolikaren ondoren, iritsi zen herri kirolariak (gihartsuak eta burutsuak) banaka banaka deitzeko tenorea. Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen guztiari oraindik laino artetik
|
bezala
begiratzen bagenion ere. Ez nuen lehen aldia ke gortina zeharkatzen, baina ez dut uste horretara ohituko denik gizaki hilkorrik.
|
|
|
Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino ezin dela egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean. Euskal Herritik kanpo bertsotan egitea trainerua uretatik kanpo ateratzea
|
bezala
da: gogo betez ahalegindu zaitezke, baina arraunak ez badu ura ukitzen, nekez egingo du ontziak aurrera.
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroa 25 urte betetzera doa datorren urtean. Bertsoa bera
|
bezala
, etengabeko mugimenduan ari dira lanean, inurri sare zabal bati esker, bertsolaritzaren ondarea bilduz, antolatuz, dokumentatuz eta, batez ere, hedatuz. Hori baita helburua:
|
|
|
Lehen aipatu
|
bezala
, elkarlana eta sarea dira Xenpelarren erronka nagusiak. Hori dela eta, “datu base hau jatorri ezberdina duten bertsoak katalogatu eta gizarteratzeko diseinatzen ari gara.
|
|
|
Hori dela eta, “datu base hau jatorri ezberdina duten bertsoak katalogatu eta gizarteratzeko diseinatzen ari gara. Xenpelar Dokumentazio Zentroan ez dauden bertso bildumak dituzten erakunde eta elkarteei elkarlanerako tresna
|
bezala
eskaini nahi zaie Bertsolaritzaren Datu Basea. Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango du Bertsolaritzaren Datu Baseak.
|
|
|
Bilketan ere aritu izan da Sukia bera, baina gehienean Xenpelarretik hartzen ditu bere edukiak. “Ganbaran udan belar ondua jasotzea
|
bezala
da. Jaso baduzu, gero atera dezakezu.
|
|
|
Bertso biltzaile “profesionalaren” ibilerak ederki deskribatzen ditu Goikoetxeak pasarte horretan. Baina bera eta bera
|
bezala
gaur egundaino ari direnen aitzindari bat aipatu behar bagenu, hori Antonio Zavala (Tolosa, 1928 – Iruñea, 2009) dugu, afizioz, eta pasioz, ingurukoek ondarea gordetzeari garrantzi eskasa ematen zieten garaian bertso bilketan hasi eta sekulako altxorra bildu zuena.
|
|
|
Barrosoren hitzetan gertatzen da iluntasunez margotu nahia hain ilunki ez datorren zerbait: “Hor gerta liteke artifiziala edo aurrez egina
|
bezala
: zu ari zara kantuz, baina beharbada ez da hainbeste zure bihotza ari, baizik eta buruak lehenagotik prest daukan zerbait”.
|
|
|
“Oholtzara igo aurreko dena bihotza eta gorputza da, uste dut burutik ahul samarra naizela zentzu horretan”. Azkeneko urteetan emozionalagoa izan dela uste du, izan dituen bizipenen ondorioz pertsona
|
bezala
aldatu delako. “Gehiago hausnartzen dut edo saiatzen naiz hasieran janzten nuen maskara hori pixka bat eranzten eta pixka bat gehixeago niretik kantatzen”, agertu zuen Villabonan (Gipuzkoa).
|
|
|
“Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen. “Pertsona
|
bezala
banaiz horrelakoa —lotsagabe samarra izan naiz, ausarta baino—, baina oholtzan harantzago eraman dut hori. Atera egiten zitzaidan hori:
|
|
|
“Ausardia da, eta hori behar dugu”. Lehenagoko bertsolaritza “itxia” eta “korazaduna”
|
bezala
analizatu zuen. “ [Andoni] Egañaren belaunaldiak emozioarekin gehiago jolasten zuten burutik.
|
|
|
Bertsolaritza
|
bezala
, edozein adierazpide artistikok laguntzen du emozioa kanporatzen eta emozioa formatu batean kokatzen. Hori “asko” arintzen duen “energia mugimendua” da Vazquezen esanetan.
|
|
|
Bertsotan gehienetan egin ohi duen
|
bezala
, tripetatik jardun zuen gatazka psikologikoez Enbeitak. Emakumezkoa izatea eta bikotekiderik ez edukitzea ere “borroka psikologiko ideologikoa” du.
|
|
|
“Nik urteko 365 egunetatik oso gutxitan sentitzen dut zein neska ederra naizen, goizean ispiluaren aurrean jartzen naizenean. Niri
|
bezala
, gizarteko emakumeen %80ri pasatzen zaie zoritxarrez. Zergatik ez naiz irtengo eta kantatuko:
|
|
2016
|
|
|
Andersek gutuna idatzi zion semeari, bere aitaren biktima
|
bezala
. Hartan esaten dio ez duela bere izenagatik inor epaitu nahi, bere aitak egin zuen bezala.
|
|
|
Horrez gain, egungo krisia eta murrizketak hor daude, eta ospitaleak dauden bezala daude. Gizarte
|
bezala
nola tratatzen ditugu gure eritasunak. Hori guztia kontatzeko aukera ematen du ospitaleak.
|
|
|
Baina hori guztia aparte, aktoreek
|
bezala
, guk ere oso garbi izan dugu azken erabakiak Ximunek hartzen dituela.
|
|
|
Unai Iturriaga: Herri bakoitzak bere drogak dauzka eta ez gara konturatzen gauza batzuk gainetik kendu ezean dugula aurrera egin herri
|
bezala
modu osasuntsuan. Batzuetan jendeak uste du aukera bat dela:
|
|
|
Jakina da Joxan Goikoetxeak harreman estua izan zuela Xabier Leterekin, musikari
|
bezala
, baita lagun gisa ere; bereziki bere bizitzako azken urteetan. Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra ikusi zuten:
|
|
|
J.G. – “Ez dago Euskal Herrian antzerkia Lete bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik: lehenik, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari
|
bezala
, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile bezala.”
|
|
|
“Ez dago Euskal Herrian antzerkia Letek bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik: lehenik, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari
|
bezala
, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile bezala (1985ean Kultura diputatu bilakatu zen) ”.
|
|
|
“Ez dago Euskal Herrian antzerkia Letek bezainbeste ikuspuntutatik praktikatu duenik: lehenik, aktore gisa; jarraian, itzulpenak edota egokitzapenak egiten; ondoren idazle moduan, zuzendari bezala, bere musikari eta ekoizle fazetak ahaztu gabe; eta, azkenik, instituzioetatik eragile
|
bezala
(1985ean Kultura diputatu bilakatu zen) ”.
|
|
|
Ni astean behin herrira itzultzen nintzen arnasa hartzeko. Etxean sentitu nintzen obra ikusten nuen bitartean, ume txikia
|
bezala
pasatu nuen, eta oxigeno poltsa bat jaso”.
|
|
|
Antzerki talde
|
bezala
maila alturik ez zeukatela dio Izagirrek, eta hori izugarri aldatu dela: “Nahastu egiten ginen, gidoia ahazten zitzaigun.
|
|
|
–’Aizak, Txirrita ez zuan halakoa’ –’Baina ez duzu ezer ulertu?! Fartsa bat da, fartsa bat! ’ Azpimarratzekoa da Lete, beste gauza askorekin
|
bezala
, 40 urte inguru aurreratu zela obra honek inplizitu daraman ideiarekin. ‘Egunen batean Txirrita ere zalantzan jarriko duzue’, zioen eta, funtsean, egia da.
|
|
|
lana balitza
|
bezela
.
|
|
|
Sustrai, Hillary Clinton zara; eta, Amets, Donald Trump. Hauteskundetako emaitzak atera berri dira, eta, ohi den
|
bezala
, Clinton, Trump telefonoz deitu duzu.
|
|
|
– Cynghanedd “metrika zorrotza”
|
bezala
itzultzen da. Zertan datza teknikoki?
|
|
|
Ingelesek adibidez “harmonia” hitzarekin itzultzen dute. Nolabait, kontsonanteak nota musikal
|
bezala
ulertuz, eta nota bakoitzak oihartzun egingo balu bezala lerroaren bigarren zatian.
|
|
|
Ez alferrik, Karen Owenek (Bangor, Gales, 1974) Matematika Puruak ikasi zituen Bangorreko Unibertsitatean. Hala ere, kazetari lanetan aritu da profesionalki, arte eta literatur kritikari
|
bezala
, besteak beste. Egun Y Cymro galeserazko berriparerean dihardu.
|
|
|
Nire ofizioa da poesia onak sortzea eta haiek ondo irakurtzea. Hori betebehar
|
bezala
sentitzen dut.
|
|
|
Lehen pertsona tantak azaltzen ziren aterpetxeko ateetatik, hots gehiago egiten zuten tanta batzuek besteek baino. Austriarrak mendi puntatik herrira
|
bezala
hitz egiten zuten, Galeskoek ezpainetatik belarrira.
|
|
|
Ostegunean, Bilintxekin poteatu genuen Donostiako alde zaharrean eta turisten kameratan betikotu genituen gure bizkarrak. Habanako Ikatz kalean egon ondoren Kresalera joan eta gauero
|
bezala
boluntario itsaso bat sutan. Afari mundialak, pilota partida internazionalak, eta Marios eta beste zipretarren dantza herrikoiak.
|
|
|
Ostiralak Oñatira eraman gintuen autobusez. Taberna atariak eta plazak plaza bihurtu ziren, eta iluntze laranja hark, ez berde ez gorri, anbarrean utzi zigun gogoa askori, bukatzera doan zerbaiti
|
bezala
begiratzen genion ordulariko semaforoari. Maribelek edo Mateuk silabei begiratzen dieten bezala.
|
|
|
Larunbatean, aurreko egun guztietan
|
bezala
, Irati eta Maddalen saioa hasi baino lehen jendeari umore ona itzultzen ari ziren, Jon, Esti, Iñaki, Xabi, Haritz… eta beste hainbeste, pastel gaineko ginga gorriz tindatzen, eta gainerakook metro karratuetan kilometroak egiten. Galestarrak izan ezik, galestarrak izozki bana jaten ari ziren marko konparaezineko ertzen batean.
|
|
|
Mimoz gordetzeko modukoak. Baina beti izan naiz txarra mapak behar
|
bezala
tolesten.
|
|
|
Horregatik, zerbait idaztekotan, uste dut inprobisazioaz eta gure Donostiako egonaldiaz baino, zintzoagoa dela, ene aldetik, uharte hari buruzko gogoeta batzuk idaztea. Batetik, gure herria
|
bezala
muga batek zatitutako uharte bat delako. Eta bestetik, aktualitatearen mapatik desagertua dagoen gatazka min bat bizi duelako.
|
|
|
Badirudi bukaerarik gabeko konflikto greko turkoaren kapitulu ahantzi bat dela Zipre. Baina jakin nahi nuke, gure pastoraletan
|
bezala
, greko eta turko horien atzean nor ezkutatzen den benetan. Zeren eta inpresioa dut, egun, bi jendeok elkar ulertzeko gai direla, baina hasten direnean elkarrekin mintzaira bat adosten, beste norbait etortzen dela eta hitzak trukatzen dizkiela, segitu dezaten elkar ulertu gabe, Mediterraneoaren ertz horretan
|
|
|
Baina arazoa da, egun, munduan eta europan, establezitutako markoetara kabitu nahi direla marrazkiak, indarka bada ere, eta ez, alderantziz, markoak moldatu gauden marrazkietara. Agian markoak berak dira denak desegin beharrekoak… Zipren
|
bezala
, non itsasoak egiten duen marko, eta lurrak margo.
|
|
|
Desagertuak bilatzea, beren etxetik indarka erauzitako jende horri bide bat ematea… Ezinezkoaren muga jo arte, justizia, zati txikietan bada ere, itzultzea jendeari. Eta ezin denean itzuli, denboran atzera egin ezinezko lur zati eta etxe puska horietan
|
bezala
, zergatik ez aitortu, eta izendaturik utzi lekuok: “justizia ezinezkoaren tokia”.
|
|
|
I.G.: Eroritik pertsona denok
|
bezala
: guk ere gure gorabeherak izaten ditugu, baina erortzen garen aldiro ahalik azkarren ohartu, eta aurrera jotzen dugu.
|
|
|
Pertsonaren gelditasuna da kritikatzen duzuen gauzetako bat. Proiektu hau bada zuek pertsona
|
bezala
mugitzea?
|
|
|
Oriotarra izanda, sekulako konparaketa egingo dut: traineru batean joatea
|
bezala
da.
|
|
|
Bertigo sentipena ere desberdina da. Bi Bala
|
bezala
ere, hasierako bertigoa ez da egungo bertigoa. Hasierako bertigoa gehiago zen ongi aterako zen ala ez exekuzio aldetik, eta, orain, gehiago da gure proposamenak funtzionatuko al duen, ondo pentsatutako proposamen honek.
|
|
|
Arizmendi ikastolan Konfiantzaren pedagogia garatu dute, eta, jakintza askotatik jasota garatu duten pedagogia horren baitan, “proiektuak ez dira ohiko proiektu: funtsa da nola begiratzen diogun gizakiari, eta begirada horren funtsa da gizakia programatuta dagoela eta gai dela baldintza egokietan bere prozesua egiteko subjektu eta subjektu komunitario
|
bezala
. Gure lana da testuinguru egokienak sortzea”.
|
|
|
Ez dut esango, Patziku Perurenak
|
bezala
, ‘bertsolaritza Txirritarekin amaitu zela’; bai, ordea, lasai asko, bertsolaritzaren aro bat eta bertsolaritza molde bat (bertsolaritza ez orientatua) harekin amaitu zela. Horren harira, amaitzeko, Bernardo Atxagaren hitz batzuk gogoratuko ditugu:
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan ikusten; Mañukortak popatik hartzera bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko hura adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat
|
bezala
–Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan, gero Larreko baserrian ostatu hartzeko.
|
|
|
Gainerako guztiek kolaboratzaile
|
bezala
kobratu izan dute: testuak egin dituztenek, karaktere kopuruaren arabera; argazkilariek, irteera kopuruaren arabera; marrazkilariek, irudi edo orrialde kopuruaren arabera; komertzialek, komisioa; maketatzaile eta zuzentzaileek, zenbakiko; bertso jartzaileek, bertso sortako; bideo ekoizleek, argitaraturiko bideo bakoitzeko; standean edo saioen atarian egon direnek, eguneko…
|
|
|
Nik neuk, nahikoa lan neukan garai hartan bestela ere. Batetik, Hitzetik Hortzera programaren hirugarren urtea zen, eta orduantxe hasia nengoen telebistako lanari neurria hartzen (Hitzetik Hortzeraren hasiera nolakoa izan zen ez dut uste inoiz behar
|
bezala
kontatu denik; programaren 25 urteurrena izan zitekeen horretarako abagune egokia, baina…). Hori gutxi balitz, Euskaldunon Egunkaria izango zenaren zuzendari kargua har nezan eskatzen ari zitzaizkidan Joxemi Zumalabe zena eta Joan Mari Torrealdai, besteak beste.
|
|
2017
|
|
|
Bi kasete bidali zizkidan garai hartan andre nahi eta orain emazte dudanak, Amaiak, eta haiek ere buruz ikasi nituen gehien gehienak. Amuriza epaile izana zen 1967koan, eta Arrasateko ikastolan irakasle nenbilela plazaren batean edo bestean ikusia eta entzuna nuen arren, deskubritu txapelketa hartan deskubritu nuen nik Amuriza, munduan beste askok
|
bezala
. 1982ko txapelketa da, Euskaltzaindiak antolatutako azkena, entzule soil gisa entzuteko aukera izan dudan bakarra.
|
|
|
Plazan
|
bezala
, Hitzetik Hortzeran ere izar nagusi bihurtua zen Egaña, eta gogoan dut kritika zorrotzak jasan nituela hori dela eta. Plazako jarduna asko sofistikatu zen 1990eko boomarekin, eta Andoni edozertara egokitzen zen:
|
|
|
Iturriagak eta Lizasok bankuarena aukeratu zuten, gainerako seiek zezenarena. Ez dut sekula behar
|
bezala
ulertu izan hautu horren zergatia, baina garbi dago plaza arrunteko bertsogintzaren sofistikazioak bere isla izan zuela txapelketan ere.
|
|
|
Egaña, plazan
|
bezala
txapelketan ere
|
|
|
Baina ganbara denetan gertatzen den moduan, nirean ere badira puntuz jositako armiarma sareak. Habeetan pipiak egurrean
|
bezala
euren seinalea utzi duten bertsoaldiak. Ganbaran gorde izan dira ustez gerora erabilgarri izango ziren baina denboraren ahanzturak pixkanaka balioa kendu dien tresnak eta gailuak.
|
|
|
Parkeko banku estatikoak mugimendua eta bizitasuna eman zion kartzelako lanari, eta txaloak zapi zuri bihurtu ziren orduan. Zezen plazetan
|
bezala
ikus entzulea zutik. Aulkiak eta barruak mugitu zituen Lizasoren bertsoaldiak.
|
|
|
Kartzelako lana, “Aturritik Ebrora herri bat badela”… famatu egin den gai bakarretakoa. Irazuren hiru bertsoak, Belodromoa
|
bezala
, biribilak. Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena.
|
|
|
Lehendabiziko aldia da Baionako bestetara noala, baina pasa didate abisua tixert zuri eta zapi gorriz jantzita joateko, sanferminetan
|
bezala
. Izan ere, zuria eta urdina omen ziren jatorrizko koloreak, baina, 1932az geroztik, Iruñeako jaien mugaz bestaldeko ispilu bilakatu dira Baionakoak.
|
|
|
San Andres plazako lanekin amaitzeko, Rafak udazkenean aterako duen disko berritik aurrerapen bat eskaini digu, Nahikari izenekoa. Eta amaitu orduko, Josu Zabalak megafonia heldu eta manifestazio batean
|
bezala
abiatu gara emanaldiaren bigarren geltokira.
|
|
|
Txosnagunera. Bertan, etxean
|
bezala
eta masifikatutako kaleetatik at, euskal kanta ezagunen Frankenstein gisara, Gu ta Gutarrak taldearen Historiaren taberna kantua jo dute. Ondoren, Leonard Cohen handiaren Dance me to the end of lovekin hasi dira bat batean, ‘Aitona tipulin’ pare baten modura:
|
|
|
Izango da, gezurrak errazago irensten direla egiatan bilduta. Eta mendekua ez
|
bezala
, hobe dela bero zerbitzatzea.
|
|
|
Hala dira gauzak, hotzetik babestu zaitezke, baina berotik ez. Heriotzak
|
bezala
, berdin hartzen gaitu denok bere izerdi itsaskorrean. Eta ez aipatu, mesedez, euskal itzal itzel tradizionalaren aurrean, aire girotua deritzon birus fabrika eztarri urratzaileen menpe bizirauten duen gizagaixorik, ez eta gizalegezko kanpin proletario baten ordez, furgonetaren aldeko hautua egiten duen euskal furgesia berririk.
|
|
|
Eta saiatu nintzen aldizkari honen patronala osatzen duten eta nire garun egosiak isurtzen dituen hizkien plusbaliatik bizi diren kapitalista dohakabeei azaltzen: nire lan indarra Ferrero Rocher bat
|
bezala
dela. Udan kalitatea galtzen duenez, nahiago dut ez saldu.
|
|
|
Nola desegin garatu gabeko gure segurtasun kopia mediokre hauez beste bi astez? Eta Vicky bikingoaren sudur igurzketa baten ostean, zerutik
|
bezala
datorkie erantzuna kolorez eta aurpegi irribarretsuz betetako triptiko batean: Udalekuak!
|
|
|
Eta hau Bertsolari aldizkaria izaki, ez dago aitzakia hoberik Bertso Udalekuei buruz idazteko. Ohitura bihurtzen ari den
|
bezala
, nire idazkide Saioa ni baino aditu eta arituagoa da gai hauetan. Beraz, berak konta dezala barne ikuspegitik, eta ni kanpo azterketa enpiriko hutsera mugatuko naiz, hots, zein aldaketa ematen diren udako sekta txiki hauetan parte hartzen duten subjektuengan, aurretik eta ondoren.
|
|
|
Zaila da bereizten zer den mitoa eta zer egia, baina dakidana da irauten duten hamar egun eskasetan urte osorako hilerokoa sinkronizatzeko bezain harreman estuak egiten direla bertan. Lotsa izateaz bakarrik lotsatzen ikasten dela eta hauek arropak
|
bezala
erantzi daitezkeela. Ez dela abesten jakin behar abesteko.
|
|
|
Neurri batean, uste dut hori dela udalekuen funtzioa, mugak gugan daudela baina aldatu ditzakegula ikastea. Honekin batera, Pigmalion efektua, hots, hezitzaileak haurrarengan proiektatzen dituen aurreiritzi eta aurreikuspenek honen emaitzetan eragin zuzena izatea, oso positiboa izan daiteke udalekuetakoa
|
bezala
giro ireki eta anitz batean.
|
|
|
|
bezala
egin zuen debuta ere herriko sarreran dagoen Etxe Zuri tabernan egin
|
|
|
Jon Ander Erniarraizko bertso eskolan dabil eta Herriartekoan hartu du parte. Esan
|
bezala
, dantzan ere egiten du txapelketetan Maider lehengusuarekin bikotea osatuz. Senarrak, Pako Iriondok, Aizarnazabalen du enpresa bat eta haren bulegoan hasi da lanean alaba, Ane.
|
|
|
Jon, Aritz eta Arkaitz. “Zaharrena, Jon, bizikletan ibiltzen da, afizionatuetan, baina maila onean; bigarrena Zumaiko bertso eskolan dabil, eta pilotan ere bai, eta gazteena ere kirolzale amorratua da, aita
|
bezala
; bidenabar esanda, gure anaiak Euskadi eta Espainiako txapelak irabazi baititu rallyetan. Orain bizikletan ibiltzeari eman dio eta iaz Quebrantahuesos proba egin zuen”, diote bi arrebek.
|
|
|
Landetarrek bazekiten Joxe bertsotan ibiltzen zena eta Izarraizpekoek ere bazuten Imanolen berri eta han hasi omen ziren bakoitzak bere bertsolaria tentatzen. Joxek esan ohi zuen ahariak
|
bezala
jarri zituztela buruz buru.
|
|
|
Seguru asko nik Orandarekin lehebiziko hitzak bertsotan egingo nituen egun horretan. Ahariak apustuan
|
bezala
bota gintuzten aurrera. Nik 17 bat urte nituen eta berak zazpi gehiago.
|
|
|
Zure herrian bertso saioren bat antolatzen bazabiltza, KONTUZ zer objektu aukeratzen duzun gai
|
bezala
erabiltzeko! Aurtengo Bertsokatun objektua aizkora bat izan da, eta amaieran neska bati ilea moztu diote.
|
|
|
Bertsolariek hiruko taldetan hartzen dute parte, eta, parranda giroko beste txapelketa askotan
|
bezala
, hasierako agurrak dira espektazio handiena sortzen dutenak. Taldean prestatzen dituzte, eta dena da libre:
|
|
|
Argentinan, Hego Amerikako beste hainbat herrialdetan
|
bezala
, ahozko inprobisazioak tradizioan du oinarria eta payadoreak dira horren ordezkari. Ez da, ordea, azken urteotan emanaldi moduan ikus daitekeen inprobisazio mugimendu bakarra.
|
|
|
Mustafa Yodaren ustetan edozein arte motak
|
bezala
, rapak komunikatzeko balio du, “oso tresna indartsua da gizarteak baztertuta dituen gazteen ahotan, bereziki”. Jakitun da kanpotik begira, sarri, lehia zakarrari lotuta aurkezten dela aurrez aurreko emanaldia, baina, barrutik, argi dauka zein den oinarri ukaezina:
|
|
|
Euskara ikasten ari nintzela ez nuen sentitzen ezer berezia egiten ari nintzenik. Geroztik, ordea, jabetzen naiz euskara ikasi dudanetik asko irabazi dudala pertsona
|
bezala
ere. Sekula ez nuen hori pentsatu hastean, baina atzera begiratzean ikusi dut ez dela dakidan beste hizkuntza bat soilik.
|
|
|
lapurrari
|
bezela
/ iriki atia
|
|
|
Soziedadeak, gastronomia elkarteak, txokoak… deitu nahi duzuen
|
bezala
, baina badute berezitasun bat, guri, umetatik horrelakoak ezagutzera ohitu garenoi harrigarri egiten ez zaiguna. Kanpotik heltzen denarentzat, ordea, ez da ohikoa halako elkarrekiko konfiantza eta lagunartea.
|
|
|
Esan
|
bezela
, apirilaren/ bostean degu eguna
|
|
|
Hortaz adio errejimena/ jango dut lehen
|
bezala
|
|
|
Xenpelarren irudi gisa erabiltzen duguna Antonio Valverdek egindako margolan bat da. Eta eredu
|
bezala
ez zuen Xenpelar bera erabili, ordurako mende bat igaroa baitzen hil zela, Oiartzungo Antonio Lekuona Matxio baizik. Kontatzen dutenez, igande goiz batean Antonio Valverde mezatan zegoela sartu omen zen baserritar hori, eta bururatu omen zitzaion margolariari Xenpelar horrelakoxea izango zela.
|
|
|
Bertsolaritzan, gehienbat bertsopaperetara mugatu da nire lana. Esan
|
bezala
, Hernaniko Epele auzoko Epele Borda baserrian jaio nintzen, 1950ean. Fagollagako eskola publikoan ibili nintzen 11 urte arte, 60 bat umeko gela bakar batean eta maistra bakarrekin.
|
|
|
Egizabalek ere ez du feminismoa ulertzen umorerik gabe. “Nik uste dut azkenaldi honetan badagoela umore feminista oso potente bat, eta sentitzen duguna, gainera, oso eraginkorra dela arma politiko
|
bezala
, gauzak beste era batera egin nahi ditugulako. Feminismoak eman didan lehenengo irakasgaia uste dut hauxe dela:
|
|
|
Txapel, berriz, oso zuzena eta elizkoia zen, jaiero jauna hartzera joaten zen horietakoa. Nik pertsona
|
bezala
Loidisaletxe aukeratuko nuke. Bertsotan ere oso sueltoa zen eta naturaltasun handienarekin sartzen zen Elizarekin, edo botatzen zituen berdekeriak edo gordinkeriak.
|
|
|
Aitari entzun nion lehen aldiz txikito bat (xikito ere erabiltzen da) kantatzen. Anaia eta biok aitarekin mendian ginela artzain batekin egin genuen topo eta biak hasi ziren elkarri koplak kantatzen edo errezitatzen, melodia oso sinplea baitute, pastoraletako errezitatuetan
|
bezala
. Horrela hasi nintzen txikitoak biltzen.
|
|
|
«Kontuan izan —esan zuen— bertso batek, ona izateko, gauza bat duela derrigorrezkoa, hori da, fantasiaren arintasuna, irudi eta imajen poetikoen bizkortasuna, kontrasteen sendotasun eta indarra. Erlea lorez lore ibiltzen ohi den
|
bezala
ibiltzen da bertsolaria ere, inongo ederrarekin gelditu gabe, gozoa laburki dastatuz. Alferrikako hitzak —hots, bertsoa ulertzeko behar beharrezkoak ez direnak— ez dira maiz aurkitzen bertso onetan.
|
|
|
Gero, Txirritak berak hitz egin zuen. Bere bizimodua diru ezari oso atxekitua egon zela adierazi zigun, eta pobre izate horretatik etorri zitzaiola hargina
|
bezala
lan egin beharra, sagardo txarro baten eskean ibili beharra, eta beste zenbait gauza itsusi. Eta segidan bertso hau bota zuen, berak pasatako larritasunak pasatzen dituzten guztiei dedikatu eta gero:
|
|
|
Gertatu ere, uste
|
bezala
gertatu zen. Batzarra hasia zegoen, eta Patxi Bakalloren aldamenean eseri nintzen.
|
|
|
Ez da zehazki bertso moldea (silaba kopurua berezia du), baina erraz sumatzen zaizkio neurtitzen ohiko ezaugarriak. Bertsolari batek baino gehiagok parte hartu zuten diska haren letragile
|
bezala
.
|
|
2018
|
|
|
Guk, gizakiok, eragindakoa da. Eta animaliak eta hizkuntzak
|
bezala
, kultura fenomenoak desager daitezke, nola ez.
|
|
|
Bertsolaritzak erantzun diezaioke galdera horri. Garai batean bertsolaritza naturalki
|
bezala
transmititzen zen sagardotegian, etxean, plazan. Gune horietan zegoenak lortzen zuen zaletzeko eta, potentzialki, sortzaile bihurtzeko aukera.
|
|
|
Beste zenbait estilorekin partekatzen zuten erdigune hori, baina hainbestekoa zen rockaren belaunaldiko bertsolaritzaren loraldia, bertsolaritza bere osotasunean aldatu zuela. Ez zen soilik bertsolaritzaren barruko sektore
|
bezala
integratu. Osmosi moduko bat izan zen.
|