|
2015
|
|
|
da behar dudana>>, esan nion nire buruari, eta deskontu ona lortu eta gero Gibson ederra eraman nuen nirekin. Laida Rock izena jarri nion gitarra
|
berriari
, nola bestela?
|
|
|
Roman ere egon zen Universal Studiosen, eta argazki bikainak atera omen zituen, baina nik, hoteleko gelan pasa nuen denbora Laida Rockekin akorde berriak asmatuz, Xalbadorren heriotzari bizia ematen, eta Lucky Lukeri kutsu erromantikoa ateratzen. Los Angelesek badu izar
|
berri
bat: Laida Rock.
|
|
|
Azkarate Martxoan Bertsoako hasierako edizioetako bideoekin gelditzen da. Agirrek duela gutxi aurkitu
|
berri
du: “Duela hilabete ama hil zaigu, eta nire harridurarako nire inguruan ikusi dituen argazki, artikulu, zutabe eta elkarrizketa denak gordeta eta txukun artxibatuta topatu dizkiot, eta hori dena eramateko asmoa daukat Xenpelarrera”.
|
|
|
Hori da gure ustez Xenpelar Dokumentazio Zentroak egun duen ezaugarri nagusienetakoa. Bizi bizirik dagoen kultur mugimendu oso bati buruz sortzen den informazioa dokumentatzea etengabeko lana da, eguneroko dinamiketan oinarritzen da gure jarduna, egun gertatu
|
berri
, gertatzen eta epe laburrean gertatuko diren saioei buruzko informazioa jasotzen dugu, zein bertsolari non arituko diren bertsotan, nork antolatzen duen, saioetako kartel nahiz iragarkiak biltzen ditugu, bertso saio horietatik lagin bat grabatzen dugu, ahal diren emanaldietan argazkiak ateratzen dira, aukeratutako bertsoen transkripzioak egiten dira, bertso doinu berrien identifikazioa egiten da,...
|
|
2016
|
|
|
Teknikoki hutsaren hurrengoa ginen… eta hala ere, txaloak! Frankismotik atera
|
berri
, euskaraz zerbait egiten bazenuen, arrakasta bermatuta zegoela esan daiteke. Jendeak akatsak barkatzen zizkizun, euskaraz ari zinelako.
|
|
|
Sustrai, Hillary Clinton zara; eta, Amets, Donald Trump. Hauteskundetako emaitzak atera
|
berri
dira, eta, ohi den bezala, Clinton, Trump telefonoz deitu duzu.
|
|
|
Mikrofono aurrean zutik kokatu eta idatzi
|
berri
zutena eman zuten, bakoitzak berea; eman edo esan; esan edo bota; bota edo deklamatu… Esakera, ebakera eta gorputz jarrera landu, kontziente eta indartsu batez. Eta, orduan, aurrez sekula entzun gabeko gales hizkuntzaren soinu ezezagun haiek, eztarriko hots urratu eta hitz txistukari errepikakor haiek, zurrunbiloan harrapatu gintuzten eta liluratuta utzi.ç
|
|
|
Azken batean, bizitza ere hala da, ataka estuan gaudenean eta ateratzea lortzen dugunean, gu, beste gu berri eta hobe bat gara beti, eta hori lorpen bat da. Bizitzak presiopean jartzen zaitu eta estutasun horretan konexio berriak sortzen dira, eta konexio
|
berri
horiek ideia berrietara zaramatzate. Niretzat hori da Cynghanedd:
|
|
|
Nik horiengana iritsi nahi dut. Eta entzule hori ez datorrenez nigana, ni joaten naiz entzule
|
berri
posible horien bila, langile auzoetara, eurak fabriketatik ateratzen direnean, adibidez; edo autobusetan egiten dut Cynghanedd.
|
|
|
Ene gogoan isuri kulturala da pertsona baten baita marrazten duen pintzelik garrantzitsuena. Gainontzekoa ez da marko bat besterik, interes historiko batzuen arabera emandako forma politikoa, botere joko zahar edo
|
berri
bat. Funtsa, isuri kulturala da, eta haren baitan, mintzoa.
|
|
|
Batez ere, geuk sortutako hitzak eta kantak jotzea nahi izaten dugu. Disko
|
berria
atera berritan, gainera, ilusioa normala da.
|
|
|
Letra aldetik, aurrekoan, mementoko erantzuneko letrak izan ziren: kontzertu bakoitza bazen letra
|
berri
bat egiteko motibazioa. Bigarrena gehiago izan da zer gai landu nahi izan ditugun, eta gai horiei buruz letra batzuk idaztea.
|
|
|
Estimatzen dut bertigo hori errekuperatu izana. Kasualitatez eta suertez proiektu
|
berri
honekin iritsi da.
|
|
|
Imanol Lazkanorekin hunkitzeko goiza eman nuen, heriotzatik oso justuan libratu zuen ebakuntza egin
|
berri
samarretan, eta bizitzaz zerbait gehiago ikasi nuelakoan nago. Eta gizakion konplexutasunaz, batez ere Lazkao Txikik Bilbon egin zizkion negarrak kontatu zizkidanean, jendeak egiten zizkion barre haiek iseka ote ziren susmoa hartua baitzegoen, zinez inork maitatu ez zuelako susmoa baino ez zena.
|
|
|
Gazterik ez dut aipatu; ez zuten, oro har, lilura berezirik niretzat. Denboraren legea jarraituz, suposatzen dut zahartzen doazen heinean kazetari gazteentzat izanen dutela lilurarik, eta hauek egin dutela antropologia
|
berri
bat Euskal Herria eta mundu zibilizatuaren erdia txunditurik daukan kuadrilla honen sekretuak ikertuz.
|
|
|
badudala garaia aitaren etxea atzean uztekoa, Edipo edo gisakoren batek bultzatuta ari ote naizen, inork irakurtzen ote duen aldizkaria… Nire etxea ere bada, ordea. Gustatu egiten zaizkit aldizkarira bidaltzen dituzten testu eta argazkiak, maketaren gaineko eztabaida, inprentatik atera
|
berriaren
usaina, Azokako saltsa. Izatez, aurrekontua orekatzeko buruhausteei eta publizitatea lortzeko egin beharreko deiei ere gustua hartzera iritsi naizela esango nuke.
|
|
|
Laugarren urtea dut orain koordinatzaile lanetan, eta ardura bat gehiago izan arren, ardura polita suertatu da. Gaiak eta kolaboratzaileak aukeratu, atal berriak sortu, urrunxeago begiratzen saiatu… Lan
|
berri
hauetan Andoni Lubaki ezagutu dut, esaterako, eta istorio harrigarriak kontatu dizkit (Malitik bere zerraldoa besapean zuela itzuli zen behin); edo Galder Izagirrek oparituriko sarrerekin sekulako kontzertutzarra gozatzeko aukera izan nuen; edo Txema Garcia, Conny Beireuther, Nerea Ibarzabal, Jon Martin eta Zaldi Eroa bezalako artisten jardunean nolabait parte hartzeko aukera izan dut. Gallego eta Payarekin azken Durangoko Azoka nahiz Gabonetako kanpainan liburu salduenen artean kolatu genuen bertsolaritzari buruzko nobela grafiko bat argitaratzea izan da azkena.
|
|
|
Argazkiko paretak eta paretako argazkiak. Halaxe geratu nintzen ni, batekoz bestera, paretako argazkietan azaltzen den terraza hartan, ezagutu
|
berri
nuen lagun zaharrak zera bota zidanean: “Aspaldian segitzen diat, ahal dudan neurrian, bertsolaritza.
|
|
2017
|
|
|
Debutatu
|
berria
nintzen bertsotan, hilabete aurretik hain justu ere. Esan beharra daukat, ordea, bi urte lehenago Zarauzko Zinema pilotalekura debutatu asmotan joan, eta debutatu gabe etxeratu nintzela.
|
|
|
Eta aitortu beharra daukat (hau kontrastea), etxera bidean tristura puntu bat sentitzen hasi nintzela, inpotentziaren eragin nabarmena. Mutil debutatu
|
berri
hura bere buruarekin lotsatzen hasi zen pittin bat, lurretik eguzkira adinako distantzia sumatu izan balu bezala gizon harengandik bereganaino. Berari ez zegokion maitemina ote zen bada?
|
|
|
Emakume bati poltsa lapurtu ondoren bertan topatu zuenaz ari zen. Ikuspegi, kantaera, kontatzeko modu eta hizkera
|
berri
baten aurrean aurkitu nintzen. Kontaketa zinematografikoa; nik behintzat entzun ahala eraiki nituen irudiak, eta barruan zerbait ezberdina sentitu nuen.
|
|
|
Nik alboko lagunari begiratu niola daukat akorduan, “poesixi eitten dabil” esanez, eta “kabroie! ” erantzun zidala lagunak, inbidia sano bete betean. Kontua da doinu
|
berria
atera zuela, eta izan daiteke entzule batzuk hor galdu izana hasieran. Baina, niri oso onak begitandu zitzaizkidan lehen entzunaldian, eta bigarrenean, hobeak.
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu
|
berri
bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu lehen pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Milurteko
|
berri
bat
|
|
|
Azken bi hamarkadetako euskal disko azpimarragarrienetako bat. Oraingo honetan, aretoen erosotasunetik kale kantoira salto egin dute Igor Elortza eta Unai Iturriaga bertsolariek, Josu Zabala eta Rafa Rueda musikariekin batera Kargak&Deskargak emanaldi
|
berriarekin
. Uda honetan Baiona, Gasteiz, Lizarra eta Bilboko kaleetan ibiliko dira hautsak harrotzen.
|
|
|
Ez eskatu autolaguntza liburu gehiago Amazonen! Gure kargu logelan jarri nahi duzun masaje besaulki
|
berria
! Gure deskargu, egongelan traba egiten dizuten seme alabak, nagusiari bidali nahi diozun landare karniboroa, Kolonbiatik iritsi behar zaizun paketea, joan zen larunbat goizaldean galdu zenuen burua, inoiz irakurriko ez duzun poeta albaniarren antologia, oraindik entregatu gabeko ur pistolak eta maitaleak zor dizun zerengo zeraren zera.
|
|
|
Josu Zabala (Urepeleko Hertzaina). Kargante xamar zebilen enkargatua izan nahi zuela eta, baina, azkenean, ordezkari sindikal modura amaitu du megafoniarekin batetik bestera, Euskadin Rock&Rollak ez duela inoiz dirurik emanen eta konbenio
|
berria
negoziatu nahian. Enkargatua izan nahi zuen.
|
|
|
Izan ere, uztail hasieran, eguraldiaren erruz, bertan behera geratu zen urtez urte sona handiagoa hartzen ari den musika festibal hori, eta galera ekonomiko inportanteak jasan arren, ez da txikiagoa izan euskal herrietatik jasotako elkartasun uholdea. San Andres plazako lanekin amaitzeko, Rafak udazkenean aterako duen disko
|
berritik
aurrerapen bat eskaini digu, Nahikari izenekoa. Eta amaitu orduko, Josu Zabalak megafonia heldu eta manifestazio batean bezala abiatu gara emanaldiaren bigarren geltokira.
|
|
|
Hortaz, hemen nago kafea amaitu
|
berri
, orri zuri baten aurrean, ordu erdiz ideiak eguzki zitalpean lehortzen. Nire azala terrazako aulkiaren plastikoarekin fusionatzen den bitartean, parkeko guraso rookiez errukitzen naiz.
|
|
|
sistema
|
berria
:
|
|
|
2003ko Topaketa haiek mugarri izan ziren bertsolaritzaren mugimenduarentzat: belaunaldi
|
berri
batek beste hizkuntza eta gorputz batzuetako kantu inprobisatuak ezagutu zituen eta bertsolaritza gure hizkuntzaren parte izanik munduko beste diziplina batzuei lotuta dagoela ikasi zuen. Kanpo xamarretik bizi izan genuenok bagenuen halako astindu baten premia.
|
|
|
ikasleek euren inguruko harreman guztiak gazteleraz eraiki zituzten, ohiturak ere bai. Hizkuntzaz aldatzea oso zaila da behin harremana gazteleraz sortu denean; horregatik esaten nien lagun
|
berri
pare bat egiteko erabat euskaraz egingo zutenak eurekin. Niri Lazkaoko harrera familiarekin gertatzen zitzaidan, baina euskaraz aritzeko indarrik ez nuenean ez deitzea erabaki nuen eta hurrengo egunean saiatzea, adibidez, harreman hura euskara hutsean mantendu nahi nuelako.
|
|
|
Justu kontrakoa da: euskaldunak eragin
|
berriak
hartuz zerbait sortzeko gai dira, haien balio eta bizimodua aldatu gabe. Euskal kultura mantendu eta birziklatu egiten da prozesu berean, eta horregatik bizirauten du.
|
|
|
Pedro Mari Otañoren Errekalde jaiotetxeak, Balendin Enbeitaren Jeurik (Jauregi), Basarriren Granadak, Mattinen Harrietak, Fernando Aireren Xalbador baserriak eta Lazkao Txikiren Abeliñek zutik jarraitzen dute. Manuel Olaizola jaio zen Uztapide baserria, Endoian, bota egin zuten, eta haren lekuan etxe
|
berri
bat egin zuten. Txirritaren jaiotetxea, Latxe Zahar, desagertuta dago ia erabat, horma zahar bat bakarrik gelditzen baita.
|
|
|
anaiaren baten Vespan lehenbizi, eta Lambrettan geroago, Epele Andoain Epele (bazkaldu) Andoain Donostia Epele (afaldu). Gero, ahal banuen, eskolako lanak egiten nituen, biharamunean 06:30ean jaiki eta beste egun
|
berri
bati ekiteko. Ez nuen aspertzeko betarik izaten; parrandarako ere ez.
|
|
|
Baina beti ez zuten asmatzen. Askotan kontatu izan dut, behin, Elosuko baserri batera bidean, etxekoandrea alargundu
|
berria
zela esan zidan informatzaileak, eta han jardun nuen nik mundu honetan lagundu baldin bazion, zerutik ere lagunduko ziola senarrak esanez, eta ahalik eta kopla txukunenak egiten. Baina saioa bukatu nuenean esan zidan oso ondo jardun nuela, baina senarra oraindik bizirik zuela.
|
|
|
Gaur egun jota kantari oso onak daude sekula santan jotarik egin ez dutenak. Eskuinak folklore
|
berri
bat behar zuen eta jota jarri zuen ardatz gisa. Beste adierazpen batzuk, Lizarrako eta beste hainbat lekutako paloteadoa hiltzen utzi zituen, haietan kopla satirikoak kantatzen zirelako.
|
|
|
Badaude salbuespenak, noski. Larragako Joteroak oso jota
|
berri
ederrak atera dituzte, indartsuak, baina jarrera orokorra bestelakoa da.
|
|
|
Badirudi bi eredu bizi direla elkarrekin eskearen inguruan, alde batetik koruak daude eta bestetik koplariarekin dabiltzan mutil taldeak. Koruen ohiturak
|
berriagoa
dirudi.
|
|
|
Goiko kamio
|
berrira
|
|
|
Horietan ez da hitz egiten Itoizko urtegiaz edo piperraren gerraz, bi adibide aipatzearren. Baina gero eta garbiago daukat egun indarrean dagoen jotak kantatzeko moldea oso
|
berria
dela, gerra ondoren erakundeetatik bultzatua. Har ditzagun Los Pajes de Tafalla boskoteak 1920an grabatu zituen diskoak.
|
|
|
ohore
|
berri
hori
|
|
|
Parkearen ertz batean, Arte Ederren museoaren parean, Euskadi plaza
|
berria
dago, Iberdrola dorrearen itzalpean. Ezagun da bere inguruko etxebizitzak Bilboko garestienetakoak izateagatik; zeinek esango zuen lehenago barkuetako edukiontziak pilatzeko erabiltzen zen zabalgunearen metro koadroa hainbeste garestituko zenik?
|
|
|
gibel
|
berri
behar dut
|
|
2018
|
|
|
Trantsizio gogor baten garaia zen Euskal Herri osoan. Hegoaldean alderdi eta erakunde sistema
|
berri
bat sortzen ari zen, eta gizarte mugimenduek ere eskuratu zuten beren lekua testuinguru horretan. Baina maila globalagoan neoliberalismoaren hastapenak ziren, eta horrek kultura sorkuntzaren eremuan eragin handia izango zuen, tokiko kulturak kultura globalen jokoan sartuko zituelako.
|
|
|
Bertsolaritzaren habitat
|
berria
hiriburuak eta horien inguruko eskualdeak dira. Nork esango zuen duela zenbait urte hala izango zenik?
|
|
|
Horrek guztiak leku bat behar du bertsolaritzan, ez egoteko soilik, eroso egoteko baizik. Hori lortzen ez badugu, bertsolaritzak, bere burua eraldatzeko aukera galtzeaz gain, zaleria handia galduko du, belaunaldi
|
berri
bat ere bai beharbada, eta orain hain osasuntsu ikusten dugun mugimendua ahul, gotortuta eta atzean geratuko litzateke.
|
|
|
Zaletasunerako bide berriak daude gaur egun. Bertsolaritzan ohiko guneetatik harago, adin helduan jende
|
berria
bertsozaletzea egin duena da eskaini zaiona askoz konplexuagoa izan dela. Eta garaiari lotuta dagoen produktu bat eskaini zaiola, batez ere kalitatezko edukiarekin.
|
|
|
Musikariekin kontaktuan ipini ondoren, herri horietara joan eta musikaturik kantatzen zituen bertsoak, herritarren harridurarako. Esperientzia horretatik tiraka topa ditzakegu geroago etorriko ziren eta ondo erroturik geratu diren kantak, Mendian Gora Haritza Imanol Larzabalekin batera egina, Euskal Herrian Euskaraz Oskorrik musikatutako kanta ezaguna edo
|
berriagoa
den eta Anje Duhalderekin elkarlanean sorturiko Xabier Amurizarekin kantari diskoa.
|
|
|
|
Berriagoak
diren esperientziak ere baditugu. Odei Barroso bertsolari urruñarrak Gorka Rodrigezekin sortu duen 2ZIO taldea kasu, rapa eginez eta Hip Hoparen barruan kokatu ditzakegun estiloak erabiliz.
|
|
|
Bertsoaren formetatik eta errimategitik lanketa handia egina dagoela igartzen zaie letretan, elkarrengandik uste baino gertuago dauden generoak direlako agian. Pausuz Pausu diskoarekin hasi ziren 2013an Bideak ekin jarraitu (2015) eta Orain eta Hemen diskoa atera
|
berri
dute, oso aktibo dabiltzan eta terreno emankorra den seinale. Euskarazko hitzak pentsatuz, idatziz, aurkituz eta aldi berean nazioartean indarra duten baliabide musikalekin uztarketa eginez, oraindik ere artista berriek esploratu dezaketen lurralde interesgarri baten aurrean jarri gaituzte.
|
|
|
Punta guztiak ukitzea zaila den arren, gaian sakondu nahi izan dugu hiru belaunaldi ezberdinen bizipenak ekar zitzaketen kideekin. Xabier Amuriza, Igor Elortza eta Maddalen Arzallusekin saiatu gara harreman honetan sakontzen, sorkuntza prozesuen korapiloetan murgiltzen eta bertsogintza letragintza musikagintza hirukoak ekar ditzakeen bide
|
berri
potentzialen inguruan hausnartzen. Hirurek ere, klabe interesgarriak eman dizkigute, bertsoen mundu txiki anitz hau hobeto ezagutzeko, bakoitzak garai eta sorkuntza ibilbide baten lekukoaren ahotsetik hitz eginez.
|
|
|
Euskal Herrian ere ez ziren ezezagunak horrelako kantak, horixe baitio Francisque Michelek bederen, comme ailleurs, les complaintes composées dans le Pays Basque à l´occasion de crimes célèbres et du supplice de leurs auteurs sont en grand nombre [7], hots, ugariak zirela gurean ere hilketen ondoren urkamendiko edo gillotinako zigorraren okasiorako moldatzen ohi ziren bertsoak eta kantak. Horixe dio 1857an Michelek, baina tamalez ez dira asko iritsi zaizkigunak, prestatu
|
berri
dugun Urkamendiko baladak deitu edizio argitaragabe batean soilik 40 bildu ahal izan baititugu, arruntak ziren bertso haietarik.
|
|
|
1882 Marseillan içan den assassinamendu baten gainian cantu
|
berriac
[18].
|
|
|
1882 Cantu
|
berriac
hamalau briganten eta hamaçaspi assassinamenduen gainian emanac [19].
|
|
|
1888 Cantu
|
berriac
1888an emanac. Crima lazgarria! [21].
|
|
|
1889 Doga buru picatçailiaren cantu
|
berriac
[25]
|
|
|
XIX. mende hasieran, 1817an justuki, Rodez-en hil zuten Fualdès magistratua, eta haren hiltzailearen epaiketa oso kasu famatua bilakatu zen. Eta gutxienez bi konplainta moldatu ziren okasio askotan kantatu zirenak, zeren geroago moldatuko diren hainbat eta hainbat kantu
|
berrik
honako oharrak dakartzate: Sur l´Air de Fualdès, eta Sur l´air de toutes les complaintes.
|
|
|
Laburbiltzeko azpimarra dezagun Kantu
|
Berri
hauen bitartez, Jean Etchepare, koplari bretoiak bezala ahozko tradiziotik zenbait elementu gordez (airea, hasiera eta bukaerak), aldendu egiten dela beraietatik, eta modan zeuden gazeta idatzizko istorioetara hurbiltzen, horietan bezala kasu zenbaitetan irudiez baliatuz testuaren garrantzia, trajikotasuna indartzeko. Halaber, Etcheparek hitz lauz eta modu xume batez ematen dizkigun asasinamenduen esplikazioniak direlarik eramaten gaituzte esatera, frantsesez deitu canard istorio beltzen kontakizunetarako bidean saiotxo bat baitira, aitzindari dugula euskal literaturaren esparruan.
|
|
|
Horixe izan da gure dantza. Nahiko garbi dut, baina konbentzimendu
|
berri
antzekoa da, batzuetan erdigunea dagokidala, eta besteetan periferia. Halaber, dagokidanagatik, askotan ertzean behar nukeenean erdi erdian egongo naizela eta inork ohartarazi nauela nire enbarazuaz.
|
|
|
Halaxe zioen agiriak. Ezagutu ahal izan genuen salatzailea, baina 30 egunez Basauriko kartzela
|
berria
ezagutzeko abagunea izan nuen.
|
|
|
Bururatu eta burutu. Leitza, Bergara eta Gernika aukeratu saioetarako geltoki eta, I. Lazkano eta J.L. Gorrotxategi Gipuzkoatik, Arozamena eta Madariaga Nafarroatik, Xanpun eta Mattin Iparraldetik eta J. Azpilaga eta Abel Enbeita Bizkaitik, eta esperientzia
|
berri
bat bizi izan genuen
|
|
|
Maizterrak ziren, eta hilketaren garaian 1.400 pezeta zor omen zizkioten nagusiari. Etxeko txekorra saldu
|
berri
omen zuten, baina dirua etxean eduki beharrean Tolosako aurrezki kutxan edo bankuan sartu omen zuten. Kontua omen da, Barandiaranen arabera, txekor hori Luxiano tratanteari saldu ziotela egunez, eta itziartarra gauez itzuliko zela lehenago han utzitako diruak lapurtzera.
|
|
|
Zabalaren iritziz, horrelakorik egin ez balu hobe: “Euskera berri orrek ez baitu bertsoetan ongi ematen… garbizalekeriz kutsatu zan eta orduko euskera
|
berri
ori nai zuan bere bertsoetan. Baiñan orrek, bertsolariak bear duan eztena kamustu egin zion, eta jatortasuna murriztu.
|
|
|
Ea denboraldi eta lan-talde berriak aire freskoa ateratzen duen hozkailutik! Gustura ikusiko ditugu adin, lurralde zein genero orotariko saio, proiektu eta formatu
|
berriak
. Udazkena ez al da, bada, zahartutako hostoak lurra hartu, eta ziklo berria hasteko garaia?
|
|
|
Gustura ikusiko ditugu adin, lurralde zein genero orotariko saio, proiektu eta formatu berriak. Udazkena ez al da, bada, zahartutako hostoak lurra hartu, eta ziklo
|
berria
hasteko garaia?
|
|
|
Etxalartarra, berriz, Ixiar Rozasen atautxi Xamuio ote zen nago ni, lasartearraren Beltzuria [1] irakurtzea suertatu baitzitzaidan ikerketa honen zirimolan sartua nintzelarik (hori ere suertatzea… ez al da harrigarria?). Pentsatu nuen eskuratu behar nuela prentsako
|
berri
hura, nire begiekin irakurtzeko. Horretan ari nintzen.
|
|
|
Nola zen posible kasu hau orain arte inork ezagutzera eman gabe egotea? Egunkariko
|
berri
hark mami gehiago zuen: bi itzultzaile interpreteren izenak eta akusatuen nahiz salatzailearen abokatuenak, den denak aipatzeko moduko bertze gertaera batzuen protagonista zirenak; bertsoen itzulpenari buruzko oharrak; eta bi aldeek hondarreko egin zituzten zigor eskariak (auzipetu bakoitzari bi delitu egozten zizkion akusazioak:
|
|
|
Aldiz, eztabaida eta iskanbila gehien eragin zuena euskal hiztegiko hizkirik isilena izan zen, h a. Euskal idazle gazte eta talde aurrerakoiek (ETA (h)?!), Euskal Herri osorako nahi zuten euskara estandar
|
berria
eta Iparraldean h ak zuen pisua kontuan izanik uka ezinezko baldintza zen naziogintza ikuspegi batetik. Hala ere, aurkakoak ere bazituen h hizkiak, gutxiago izanagatik oso zaratatsuak.
|
|
|
Fusio bakoitzean eman behar da hori, glosa poesiarekin bezala; melodia eta metrika berrien esplorazio bakoitzarekin; formatu edo performance aldaketa bakoitzean; txertatzen diren elementu
|
berri
guztiak asimilagarriak izan behar dira gehiengoarentzat, zeren eta Miquel Sbert adituak dioen bezala, ardo gazteak gara zahagi zaharretan. Ardo gaztea, lehenik, “ondo sartu” behar da; baina ondoren, gradualki, kontsolidazio maila bat lortzen joan behar da, sozialki barneratutako kalitatezko produktu bilakatzeko.
|
|
|
Mateu Xuri (baimendu iezadazu ene buruaz hirugarren pertsonan mintzatzea) rara avis bat zen orduan, ezohikoa. Glosa familia tradiziotik ezagututa, denbora laburrean eta arestian aipatutako glosadoreei esker, haize ufada
|
berri
bat eraman zuen Canonge de Santa Cirga elkartera. 2004 eta 2005 urteetan gauzatu ziren arnasa luzeko lehen glosa tailerrak, eta haietatik glosadore uzta jaso zen:
|
|
|
Gainera, glosada pribatuak areagotzen dira, tabernetan bereziki. Horrek glosadoreak publiko
|
berri
batengana hurbiltzea eragiten du, ezberdina eta gazteagoa, eta, ondorioz, glosadore berriak sortzen dira: Maribel Servera, Joan Toni Sunyer, Sebastián Adrover… Helduentzako tailerrak etengabe egiten dira irla osoko herrietan.
|
|
|
Maribel Servera, Joan Toni Sunyer, Sebastián Adrover… Helduentzako tailerrak etengabe egiten dira irla osoko herrietan. Urtetik urtera glosa tailer gehiago egiten dira eskola eta institutuetan, gehienbat Sant Antoni festaren inguruan, glosadore
|
berri
askoren lehen kontaktu puntua.
|
|
|
Baina ezin zaio eskatu entzuleen zati handi batek ulertu edo onartuko ez lukeen bertsoa zapla kantatzeak eragingo liokeen deserosotasunerako arriskua hartzea. Horrek ez du erran nahi Txapelketa honetan ez denik izan gogoeta
|
berri
eta interesgarririk, deblauki batzuetan, hitz erdika eta finezia handiarekin beste batzuetan. Kantatu diren edukien azterketa sakona egiten hasiz gero, altxor handia aterako genuke.
|
|
|
Beltz. Alkandora
|
berria
. Gu.
|
|
|
Hasi eta hazi. Aldapan behera doan elur bola legez,
|
berriagoaren
zain berrienak jaten du berria. Elur bolari bizirauten diona oroitzen da.
|
|
|
Ikusiko dugu zer nolako itxurarekin datorren hurrengoan. Gure ikerketaren emaitzek bi tipologia mozorro
|
berri
behintzat agertuko direla pentsatzeko nahikoa datu ematen digute. Adi jarraitu haren loaldia.
|
|
|
Hamazazpigarren Bertsolari Txapelketa Nagusia hausnartzen ari gara bertsozaleok urte
|
berri
hasera honetan. A zer nolako gozatua hartu dugun udazken honetan!
|
|
|
Doinu berrien ekarpenari buruz zera esango dugu, hamabost doinu
|
berri
baino gehiago plazaratu dizkigutela oraingoan. Ohiturari jarraiki, betiko iturriez baliatu dira horretarako.
|
|
2019
|
|
|
Ez da erraza eman didaten lana; bizitza bat bertso bidez azaltzea. Ez da erraza galdu
|
berri
duzun norbaiten unibertsoan murgiltzea, eta bizitza horren ibilbidea berriz egitea. Aukeratzeak baztertzea eskatzen duelako, eta aukeratzen hasita, zaila delako maite duzun norbaiten aspekturen bat kanpoan uztea.
|
|
|
titulu
|
berria
,
|
|
|
auto
|
berria
erosteko,
|
|
|
Bertsolaritzaren aitzindariak dira. Denak dira familia aberatsetakoak, eta hil
|
berri
den senar, aita edo ahizpari abestuko diote euren historia kontatuz. 1452 urteko Bizkaiko Foruak debekatu egin zuen euren sorkuntza lana.
|
|
|
Plazara begira gaudelako. Baina bertsolariek oholtzetan jardutea nahiko gauza
|
berria
da. Bertsolaritza praktika kultural zabalago moduan ulertzen badugu, ordea, mendeetako historia aurkituko dugu, eta hor gizonezkoak zein emakumezkoak aritu dira; garai bateko bertsolari askok aipatzen dute, adibidez, bertsotan egiten zuen familia inguruko andreren bat… Bertsolaritzak momentu historiko bakoitzean zein esparru hartzen zituen jakitea ezinbestekoa da, zeren, nik uste hortxe dagoela gakoa:
|
|
|
Aurretik aititak eta osabak irabazi bezala, orain hirugarren belaunaldiko emakume bati egokitu zaio leinuaren arrastoari segida ematea bere bertsogintza Bizkaiko bertsolaritzaren gailurreraino eramanez. Emakume bertsolariek egiten duten lanaren erakusleiho dugu txapeldun
|
berria
, eta zalantzarik ez gainerako emakume bertsolari guztien isla ere badela. Nabarmentzekoa da, bestalde, azken Txapelketako gai jartzaile taldeko hamaika kideetatik bederatzi emakumeak izatea.
|
|
|
Urte hauetan guztietan bizi izandako une bereziren bat gogoratu banu, aipatu
|
berri
ditudan Payatarren hariari tiraka, 2006ko Txapelketa datorkit burura, Euskalduna jauregian jokatutako azken finala hain zuzen ere, Xabi Payak Exahun Lekuerekin buruz burukoa jokatu ondoren, txapeldunaren izena entzun zuen unean, oholtza gainean egindako poz jauziak. Bere helburua lortu berri, hantxe hustu zuen barruan zeraman nerbioen zama, hantxe baretu zitzaizkion sabeleko tximeleta geldiezinak eta bukatu kirioen dantza.
|
|
|
Urte hauetan guztietan bizi izandako une bereziren bat gogoratu banu, aipatu berri ditudan Payatarren hariari tiraka, 2006ko Txapelketa datorkit burura, Euskalduna jauregian jokatutako azken finala hain zuzen ere, Xabi Payak Exahun Lekuerekin buruz burukoa jokatu ondoren, txapeldunaren izena entzun zuen unean, oholtza gainean egindako poz jauziak. Bere helburua lortu
|
berri
, hantxe hustu zuen barruan zeraman nerbioen zama, hantxe baretu zitzaizkion sabeleko tximeleta geldiezinak eta bukatu kirioen dantza. Txapela jantzita kantatu zuen habanera hunkigarri hura ez dugu behingoan ahaztuko:
|
|
|
Ordura arte Xaltori buruz gehien aditu nuena Belgikako Fabiolari buruzko puntu erantzuna baitzen. Andresek ez zekien nor zen Belgikako erregina
|
berria
eta nolabait erantzun zuen puntu hura. Liburuxka horietan Migel Arozamena lesakarraren hiru txapelen berri izan nuen.
|
|
|
Libretatxo bat izaten nuen beti aldean, lagunei etengabe galderak egiten nizkien, eta han apuntatzen nituen hitzak, esaldiak eta esanahiak. Unibertso
|
berri
bat ezagutzen duen umetxo bat bezalaxe, liluratuta lehen unetik.
|
|
|
“Auto batean ibiltzen ikasi eta gero aisa moldatuko zara besteetara. Bestela, karneta ateratzen ari denari auto
|
berria
ematea bezala litzateke”. Eta han nor eta neu, non eta hasierako agurrean menperatuta ez nuen doinu bat erabiltzen (pentsatzen nuen banuela, baina ez zela horrela azkar konturatu nintzen).
|
|
|
Kanporaketako saioa iritsi zenerako, nire helburua ia erabat beteta nuen, prestakuntza ederra eginda eta, batez ere, gozatuta. Aurrean, galtzekorik ez, 13 plaza jokoan (azkenengo 5 finalistek txartela jada lortuta) … Jakina, pasatzen saiatzeko gogoarekin, baina argi izanik nire lehenengo aldia zela eta egoera
|
berri
baten aurrean egongo nintzela. Duela ez hainbeste ezinezkoa iruditzen zitzaidan egoeraraino iritsita, garaipen pertsonal hori ezin zidan inork kendu.
|
|
|
Prozesu eta abentura hauek hasi
|
berriak
dira, baina intentsitate handiz bizi ditut. Euskarak egin zuen moduan, bertsoa ere bizitzaren ardatz bihurtu da; bidelagun egin da eta kostatuko litzaidake pentsatzea zer edo nolakoa izango nintzen gaur egun orain dela urte batzuk bera agertu ezean.
|
|
|
Saio politak eta barregarriak, Arabako bertso sarea indartuta, beste bertso ero batzuk ezagututa… dena aldekoa. Halako formatuak beharrezkoak dira bertso mundura zuzenean hurbiltzeko, mundu honetan
|
berria
den jendea (nire kasuan, adibidez) modu aktibo batean parte hartzera animatzeko, eta bertsoak botatzeko ez ezik, gaiak prestatzeko eta aurkezteko ere, edo bertsoak puntuatzeko, edo lehenengo saio batera joateko ere bai.
|
|
|
“Lekutan zeok”. 1980 inguruan kokatuko gara, soldaduska pasa
|
berritan
, bertso irrikaz bizi ginen hartan. Gauzak hain denbora gutxian zenbateraino aldatu diren agertu nahi nuke, gauzak eta egoerak noski.
|
|
|
Europa bat
|
berria
izanen da gero,
|
|
|
Lusitania untzi handi hartako bi mila eta gehiago jendetarik omen dira 703 bizirik athera dituztenak 45 ondoan hil direlako
|
berria
dugu. Itho dire 1502 Zer jendetza!
|
|
|
Ageriko alemanek hats bera dutenez atxikiko, mundu guzia gontzetarik jauz arazi arte. Burutik badutenez gaude, hoinbertze etsai zahar eta
|
berriren
ez baitire beldur. [ESKUALDUNA,].
|
|
|
Euskalkien eta batuaren erabilera eztabaida iturri naro bilakatu da aspaldian, eta bertsoen mundua ere zipriztindu du, noski. Adibide gisa balio beza –eta beste hamaika aipa genitzake Saioa Alkaiza iruinalabak Bertsolari aldizkarian plazaratu
|
berri
duen Euskalkirik gabe bertsolariok izeneko iritzi artikuluak.
|
|
|
Kontraesan horrek honakoa pentsarazten digu: Agin Laburuk aipatutako Hernaniko bertso eskolaren inguruan bertutetzat duten kanona gustu
|
berria
izan ote liteke?
|
|
|
Badirudi, horrenbestez, hika egiteko urratsa egiten duen “hika hiztun berriak” ere ez duela alfonbra gorririk aurkituko oinpean. Ikergai interesgarria litzateke trantsizio hori aztertzea, eta agian aukera emango liguke hausnartzeko bai hiztun
|
berriaren
bide malkartsuari buruz, bai euskaldun zaharrek bide horretan jokatzen duten rolari buruz.
|