|
2015
|
|
|
Baina zertarako sinplifikatu, zertarako aldatu? Eredu horrek fruitu onak eman dituela uste duenak pentsatuko du bide horretatik jarraitu
|
behar dela
. Eta zilegi da, gehiengoaren babesa daukan bitartean.
|
|
|
Hain zen erraza, 80 bat kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan egon
|
behar genuela
JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman behar genuen saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi nahi bagenuen aukera bakarra zegoela: abiadura handitu.
|
|
|
Hain zen erraza, 80 bat kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan egon behar genuela JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman
|
behar genuen
saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi nahi bagenuen aukera bakarra zegoela: abiadura handitu.
|
|
|
Eta, nola ez, 18:30 dira eta 30 milia geratzen zaizkigu iristeko. Esan beharrik ez dago bostetan iritsi
|
behar genuela
Gardnervillera. Egoeraren jabe zaren honetan dator Kaliforniako intxaur txikiaren istorioa.
|
|
|
Eta gai mamitsu bezain mozkorti honi buruz ari garela, bertan izan nuen dájà vua. Ez dakit zergatik, Budweiserra eskuan nuela (onartu
|
behar dut
ez zela lehenbizikoa) sentitu nuen hotzikara berezi baten modukoa, eta 15 urte atzera egin izan banu bezala aurkitu nuen Boiseko parranda: bertsotan puntuka.
|
|
|
Egoera deskribatuko dut: JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin
|
behar zuen
oholtza. Demagun, jende asko joaten dela urteroko gosari horretara.
|
|
|
Hotel bitxia zen, bungalowen antzeko etxetxoz osatua. Binaka edo hirunaka hartu genuen ostatu, eta konturatu nintzen etxetxo guztiak altueran zeudela jarrita, haietara sartzeko eskailerak igo
|
behar zirelarik
.
|
|
|
Azken egunean, San Frantziskoko Euskal Etxera abiatu ginen, ziztu bizian, eta, nahiz eta emanaldirik eman
|
behar
ez genuen, Johnny Curutcheti egin ez genion elkarrizketa grabatzera joan ginen. Oso era ederrean erakutsi zigun Euskal Etxea, eta zin egiten dut itzela dela.
|
|
|
Laida Rock probatzen aritu nintzen luze, konbentzitu nintzen arte. da
|
behar
dudana>>, esan nion nire buruari, eta deskontu ona lortu eta gero Gibson ederra eraman nuen nirekin. Laida Rock izena jarri nion gitarra berriari, nola bestela?
|
|
|
Egunak Manhatanen eman eta gero, kale zabaletatik igaro ondoren, gospel ahotsak entzun ostean, eta, nola ez, NYCko oroigarri eta erosketak eginda, oso gozo tratatu gintuen lurrari agur esan
|
behar genion
. Ordua iritsi zen, 28 egun eta gero.
|
|
|
Ez dakit zergatik, umearen aurpegia bilatzen hasi, eta, ohartu nintzen sakelakoa hegazkinean utzi nuela. Berreskuratzea zaila izango zela banekien arren, saiakera egin
|
behar nuela
sinetsarazi nion neure buruari. Nire zorionerako, hegazkinera sartzen utziko ez zidan pertsonak berreskuratu zuen ingeles maila kaxkarrarekin deskribatu nion mugikorra.
|
|
|
Lehen eguna bidaiatzen pasatu ostean, Los Angeleseko hotel batean egin
|
behar genuen
gaua, eta, urteak betetzen nituenez, mexikar jatetxe batean ospatu genituen. Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu
|
behar baduzu
, eta bertan kotxe bat hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu ezin baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari.
|
|
|
Lehenbiziko postala ostegun iluntzean osatu da, jaialdiaren azken bi urteetan. Hainbeste kirolari amerikaratzeko ahalegina eginda, antolakuntzakoei bururatu zitzaien, leku berezia
|
behar zutela
harri-jasotzaile, aizkolari eta abarrek. Burutazio haren fruitu da Sports night Kirol gaua.
|
|
|
Oh, say, can you see… Bart Simpsonen musika irakaslea gogorarazi zidan gizon bat ari zen kantuan, eta Estatu Batuetako pasaportea zuten norbanako guztiak hipnotizatuta zeuzkan. Izaki boteretsua
|
behar zuen
irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira. Hain kontzentratuta kantatu zuten guztiek, hain berdin, hain bat; handik ere atera zitekeen beste thriller beldurgarri bat.
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut jakin nahi zer kalbario izan
|
behar den
Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Astebururo saio bat edo bi izango da, eta hor noa kotxe zaharra hartuta, grabagailua motxila berdean sartuta, gehienetan biharamunak dakarren burukomina belarri artean iltzaturik. Eta ez dakit nik zein herritara joan
|
behar
, hango bertso eskola-euskaltegi-euskara taldek antolatu duen bertso afaria grabatzera. Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa-goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko.
|
|
|
Bertso biltzaile “profesionalaren” ibilerak ederki deskribatzen ditu Goikoetxeak pasarte horretan. Baina bera eta bera bezala gaur egundaino ari direnen aitzindari bat aipatu
|
behar bagenu
, hori Antonio Zavala (Tolosa, 1928 – Iruñea, 2009) dugu, afizioz, eta pasioz, ingurukoek ondarea gordetzeari garrantzi eskasa ematen zieten garaian bertso bilketan hasi eta sekulako altxorra bildu zuena.
|
|
|
“Neure kideen artean, jesuiten artean, ere izan ditut nire lanari irribarre maltzurrez begiratzen ziotenak”. “Kontuan izan
|
behar da
garai horretan garbizalekeriak indar handia zuela eta bertsoak gaizki ikusiak zeudela, euskara traketsa erabiltzen zutelako –jarraitzen du– Bertsolaritza horregatik baztertu zen eta bazter horretatik ateratzen lan handia egindakoen artean Manuel Lekuona aipatu behar da. Literatura oral vasca [Ahozko euskal literatura] eman zuen argitara 1930ean.
|
|
|
“Neure kideen artean, jesuiten artean, ere izan ditut nire lanari irribarre maltzurrez begiratzen ziotenak”. “Kontuan izan behar da garai horretan garbizalekeriak indar handia zuela eta bertsoak gaizki ikusiak zeudela, euskara traketsa erabiltzen zutelako –jarraitzen du– Bertsolaritza horregatik baztertu zen eta bazter horretatik ateratzen lan handia egindakoen artean Manuel Lekuona aipatu
|
behar da
. Literatura oral vasca [Ahozko euskal literatura] eman zuen argitara 1930ean.
|
|
|
“Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea, jendea
|
behar baitzuten
. Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua.
|
|
|
Egun, oraindik digitalizazio proiektua martxan dugu, gure artxiboan daukagun bilduma analogikoak kontserbazioa, erabilera eta zerbitzua hobetuko duten izaera digitala izan dezan. Dokumentazioaren izaera digitalak, bestalde, kontserbazio eta mantenu aldetik ahalegin gehiago eskatzen du eta horretarako baliabide gehiago
|
behar
dira”, ohartarazi du Aranburuk.
|
|
|
Hobeto da ondo gordeko dituzten eta denon eskura egongo den leku batean edukitzea, eta han eskatzea, ezer behar izanez gero. Hartara, azterlan edo ikerlanen bat egin nahi duenak badaki nora jo
|
behar duen
. Etxean gordetzen dudan gauza bakarra koadernoak dira.
|
|
|
Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak erabili izan ditugula beti: ‘hemen aurrera egin
|
behar
da’, ‘gogor egin behar da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez. “Bizi izan ditugu –eta nik bizi izan ditut– oso-oso egoera gogorrak, eta ez dut eduki negar egiteko eskubiderik.
|
|
|
Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak erabili izan ditugula beti: ‘hemen aurrera egin behar da’, ‘gogor egin
|
behar
da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez. “Bizi izan ditugu –eta nik bizi izan ditut– oso-oso egoera gogorrak, eta ez dut eduki negar egiteko eskubiderik.
|
|
|
Jende horrek negar egiten du zurekin, identifikatuta sentitzen da, badauka barruan atera ezin duen min hori, onartzen ez zaion min hori. Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin
|
behar
duela”. Euskal gizarteari ikusten dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere:
|
|
|
Euskal gizarteari ikusten dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere: “Euskaldunok ere negar egin
|
behar dugu
. Tristura sentitzen dugu, baina asko eusten diogu emozioari.
|
|
|
Beste behin, adinarekin eta bizipenekin lotu zuen. “Adina hartu ahala gaia beste modu batean lantzeko nahia badaukazu, baina horretarako bizipenak eduki egin
|
behar
dituzu”, egin zuen lotura. Bizipenek juzku potoloetatik xehetasunetara eraman dezakete bertsolaria Elortzaren iritziz:
|
|
|
Bizipenek juzku potoloetatik xehetasunetara eraman dezakete bertsolaria Elortzaren iritziz: “Bizipen batzuk
|
behar dituzu
gai berbera ere benetakotasunetik lantzeko. Azkenean, benetakosuna ez du zertan izan zuri gertatzen zaizun gauza zehatz bat.
|
|
|
Bertsoaren kalitatea izango da bat edo beste, baina beti dela sinesgarriagoa, eta satisfakzioa askoz beteagoa da”. Gaiak horretarako aukera eman
|
behar duela
ere uste du. Egunaren arabera eta norberaren barruan bila aritu beharra arriskutsutzat jotzen du Enbeitak.
|
|
|
Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”. Gutasun horretara lerratzea ontzat joagatik, niak ere gu-ari zerbait esan
|
behar diola
eta horrekin tentuz ibili beharra ere azpimarratu zuen Barrosok. Elortzaren iritzitz umorea ere bada gu hori sortzeko bide bat.
|
|
|
Bertso-eskoletan emozioak modu zehatz batean landu
|
behar direla
erakusten hastearekin, kontuz ibili behar da Igor Elortzaren iritziz, “patroi modukoetan” ez erortzeko. “Seguru hor badela egin bako bidea, baina kontu eduki behar da seguru ez dagoelako mundu guztiarentzat balio duen patroirik.
|
|
|
Bertso-eskoletan emozioak modu zehatz batean landu behar direla erakusten hastearekin, kontuz ibili
|
behar da
Igor Elortzaren iritziz, “patroi modukoetan” ez erortzeko. “Seguru hor badela egin bako bidea, baina kontu eduki behar da seguru ez dagoelako mundu guztiarentzat balio duen patroirik.
|
|
|
Bertso-eskoletan emozioak modu zehatz batean landu behar direla erakusten hastearekin, kontuz ibili behar da Igor Elortzaren iritziz, “patroi modukoetan” ez erortzeko. “Seguru hor badela egin bako bidea, baina kontu eduki
|
behar da
seguru ez dagoelako mundu guztiarentzat balio duen patroirik. Kontu teknikoekin ez da interesantea, eta kontu emozionalekin desastre samarra izan liteke.
|
|
|
Egin beharrekoa ebatzia du Elortzak: “Lanketa horiek egiten ari zarenean, bakoitzarengandik datorren horri bidea eman eta hori lantzea da egin
|
behar
dena”.
|
|
|
“Bertso-eskoletan ikasi
|
behar dugu
emozio denak normaltzat onartzen”, Onintza Enbeitaren ustez. “Gu bertsotan hasi ginenean jarrera bat zen jarrera nagusia —bai kantatzeko posturari zegokionez, baita kantaerari zegokionez ere—, hori zen normala, eta beste guztia arraroa.
|
|
|
“Gu bertsotan hasi ginenean jarrera bat zen jarrera nagusia —bai kantatzeko posturari zegokionez, baita kantaerari zegokionez ere—, hori zen normala, eta beste guztia arraroa. Nik uste dut bertso-eskoletan erakutsi
|
behar duguna
dela dena dela normala: batek ozenago kantatzea, besteak apalago; batek umore absurdoa edukitzea, besteak naturalagoa; batek kantatzea oso bertso sakonak eta egitea negar, besteak barre… Dena da bertsolaritza”, iritzi zion.
|
|
|
“Psikologook beti esaten dugu garrantzitsua dela emozioa identifikatzea, izena ipintzea eta emozio hori kudeatzea. Kudeatzeko orduan kanporatu egin
|
behar dugu
emozio hori”, argitu zuen. Oinarrizko emozioak oroitarazi zituen:
|
|
|
Horrek lanketa izugarria eskatzen du”, iritzi dio Vazquezek. Barrosok uste du leku egin
|
behar zaiela
emozioei, baina plazaratu behar direla, “atera behar direnean”. “Mementoak hautatzen zailak dira, baina jakin behar da hautatzen noiz den egokia emozio bat, noiz egiten dizun on emozio horrek”, azaldu zuen.
|
|
|
Horrek lanketa izugarria eskatzen du”, iritzi dio Vazquezek. Barrosok uste du leku egin behar zaiela emozioei, baina plazaratu
|
behar direla
, “atera behar direnean”. “Mementoak hautatzen zailak dira, baina jakin behar da hautatzen noiz den egokia emozio bat, noiz egiten dizun on emozio horrek”, azaldu zuen.
|
|
|
Horrek lanketa izugarria eskatzen du”, iritzi dio Vazquezek. Barrosok uste du leku egin behar zaiela emozioei, baina plazaratu behar direla, “atera
|
behar
direnean”. “Mementoak hautatzen zailak dira, baina jakin behar da hautatzen noiz den egokia emozio bat, noiz egiten dizun on emozio horrek”, azaldu zuen.
|
|
|
Hargatik, gai horiei tiraka kantatu ala ez kantatu erabaki borrokan aritzen da, eta gai batzuk ekidin egiten ditu, jakin dakielako kostatu egingo zaiola eta negarrari ezingo diola eutsi. “Jende batentzako oso ondo dago hori, egin
|
behar da
, baina beti ez naiz ni izango negar egingo duena: batzuetan, pentsatzen dut ni horrelakoa naizela, erraz egiten dudala negar, eta nik ez daukadala errurik beste bertsolari denak harrizkoak badira; beste batzuetan, aldiz, beste batzuek egin dezatela negar pentsatzen dut”.
|
|
|
“Beti ez, baina askotan sentitzen naiz mundua jateko kapaz. Bertsotan aukeratu
|
behar
baldin badut, beti aukeratuko dut mundua jateko kapaz den hori”. Izan ere, publikoaren aurrean jartzea ariketa psikologiko bat da, eta ez da “ariketa psikologiko erraza”.
|
|
|
Psikologo batengandik jasoa ekarri du azalpenera. Ba omen dagoelako psikologo bat esaten duena bikoteak ez direla aurrez aurre jarri
|
behar
mahaiaren bueltan, alboan eseri behar direla, aurrez aurrekoa beti borrokarako jarrera dela. “Nahi eta nahi ez defentsa eta ofentsiba daude aurrez aurre, eta alboan gaudenean ez dago hori”, osatu zuen.
|
|
|
Psikologo batengandik jasoa ekarri du azalpenera. Ba omen dagoelako psikologo bat esaten duena bikoteak ez direla aurrez aurre jarri behar mahaiaren bueltan, alboan eseri
|
behar direla
, aurrez aurrekoa beti borrokarako jarrera dela. “Nahi eta nahi ez defentsa eta ofentsiba daude aurrez aurre, eta alboan gaudenean ez dago hori”, osatu zuen.
|
|
|
“Guk ez dugu bizi bataila moduan, baina beti gaude aurrez aurre, eta beti gaude armatuta. Zure buruarekin daukazun desafio bat da, ondo irten
|
behar delako
. Publikoaren aurrean jartzeak gauza askotan eragiten du, zure etxeko bakardadean eragingo ez lizuketenetan”, bukatu zituen borroka psikologikoei dagozkienak.
|
|
|
Orain alde horretatik lasaiago joaten naiz: barrua hustu
|
behar
baldin badut edozein zentzutan, hustu egiten dut, eta, autokritikoa izan behar badut beste gai bati buruz, agian, erreparo gutxiagorekin egin izan dut”, adierazi zuen Agirrek. Norbera den bezalakoa azaltzeko konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du:
|
|
|
Orain alde horretatik lasaiago joaten naiz: barrua hustu behar baldin badut edozein zentzutan, hustu egiten dut, eta, autokritikoa izan
|
behar badut
beste gai bati buruz, agian, erreparo gutxiagorekin egin izan dut”, adierazi zuen Agirrek. Norbera den bezalakoa azaltzeko konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du:
|
|
|
Norbera den bezalakoa azaltzeko konplexurik ez duela izan behar aldarrikatzen du: “Nik uste dut ez dugula konplexurik izan
|
behar garen
hori azaltzeko, gogoa baldin badaukagu. Premiarik eta gogorik ez baldin badaukagu, hori beste kontu bat da”.
|
|
|
Bere bikotea emakumezkoa zela azaltzeko pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi. “Hori egiteko ere aske ibili
|
behar duzu
. Zentzu horretan izan ditut nire dudak eta nire penak”.
|
|
|
Beti ez bada, ia beti, norberaren barruan daude erantzunak. Denei irteten zaigu norberaren kanpotik topatzea arrazoiak, baina normalean —eta, batez ere, ibili nahi baduzu— zure barruan topatu
|
behar
dituzu”.
|
|
|
Lau bertsolariak ados dira bertsolariek emozioak landu beharraz. “Anitz lantzen da alde intelektuala bertsotarako orduan, eta nik uste dut landu
|
behar dugula
inteligentzia emozionala anitz. Iruditzen zait gure txoko horretan inteligentzia emozionalari orri batzuk utzi behar zaizkiola, eta, justuki, ez dira boligrafoarekin betetzen diren orriak; beharbada, zuri geratzen diren orriak dira, buruan ibili behar diren kontuak”, hausnartu zuen horretaz Barrosok.
|
|
|
“Anitz lantzen da alde intelektuala bertsotarako orduan, eta nik uste dut landu behar dugula inteligentzia emozionala anitz. Iruditzen zait gure txoko horretan inteligentzia emozionalari orri batzuk utzi
|
behar zaizkiola
, eta, justuki, ez dira boligrafoarekin betetzen diren orriak; beharbada, zuri geratzen diren orriak dira, buruan ibili behar diren kontuak”, hausnartu zuen horretaz Barrosok. Era bertsuan mintzo zen gaiaz Agirre ere:
|
|
|
“Anitz lantzen da alde intelektuala bertsotarako orduan, eta nik uste dut landu behar dugula inteligentzia emozionala anitz. Iruditzen zait gure txoko horretan inteligentzia emozionalari orri batzuk utzi behar zaizkiola, eta, justuki, ez dira boligrafoarekin betetzen diren orriak; beharbada, zuri geratzen diren orriak dira, buruan ibili
|
behar diren
kontuak”, hausnartu zuen horretaz Barrosok. Era bertsuan mintzo zen gaiaz Agirre ere:
|
|
|
“Uste dut zure gorputzaren kontrola eta zure gorputzaren barrutik doazen zirkuitulabur horiek denak kontrolatzea ezinbestekoa duela bertsolari batek. Berak izan
|
behar du
bere gorputzaren eta bere buruaren jabe”. Emozioen mesedetan oholtza gaineko jarrera fisikoaz ere jardun zuen:
|
|
|
Azkenean, arinago ez bada, beranduago, barruan daukazun horrek irten egiten du. Agian, batzuei ez –‘zorionak! ’ –, baina nik uste dut zure bizitzako uneren batean barreak, negarrak, maitasunak, gorrotoak, haserreak, penak… irten egin
|
behar dutela
. Bestela, zer nabil bertsotan… robotekin?
|
|
|
Terapiek lagundu diote, besteak beste, ulertzen emozio denak direla bizitzaren parte. Horiekin guztiekin bizi
|
behar dela
, eta horiekin guztiekin bizitzen jakin behar dela: “Egun batean oso haserre edo triste bazaude, egun hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik.
|
|
|
Urteak aurrera joan diren heinean, uste dut baietz, baina gaztetan ez ziguten erakutsi galbahe horretatik aritzen: aurrera egin
|
behar zen
, eta beldurrak-eta ezkutatu egin behar ziren. Orduan, kontu emozionala erabat ezkutuan eraman dudala uste dut”.
|
|
|
Urteak aurrera joan diren heinean, uste dut baietz, baina gaztetan ez ziguten erakutsi galbahe horretatik aritzen: aurrera egin behar zen, eta beldurrak-eta ezkutatu egin
|
behar ziren
. Orduan, kontu emozionala erabat ezkutuan eraman dudala uste dut”.
|
|
|
Maskara albora uztea eta biluzteari balio handia ematen dio Vazquezek: “Ausardia da, eta hori
|
behar
dugu”. Lehenagoko bertsolaritza “itxia” eta “korazaduna” bezala analizatu zuen.
|
|
2016
|
|
|
«Kontatu barik kontatzen diren istorioek sortzen dituzten zauriak dira sendatu
|
behar
direnak»
|
|
|
Iturriaga: “Zadgek esaten du arazo psikologiko guztiak ez direla indibidualak, batzuk kolektiboak direla eta kolektiboki tratatu
|
behar
direla”
|
|
|
Beste erreferentzia garrantzitsua Nathalie Zadge etno-psikiatrarena da. Giza-taldeen ibilbidea aztertzen du eta Zadgek dio trauma kolektiboak modu kolektiboan tratatu
|
behar direla
. Etno-psikiatrak genozidioen biktimen seme-alaben ametsak ikertu zituen eta ohartu zen haiek ere beren gurasoek garatutako beldur eta sindrome berak garatzen zituztela.
|
|
|
Etno-psikiatrak genozidioen biktimen seme-alaben ametsak ikertu zituen eta ohartu zen haiek ere beren gurasoek garatutako beldur eta sindrome berak garatzen zituztela. Zadgek esaten du arazo psikologiko guztiak ez direla indibidualak, batzuk kolektiboak direla eta kolektiboki tratatu
|
behar direla
.
|
|
|
Bi ideia baino ez ziren. Bata, Frankismoak ez zuela epaiketarik izan eta, bestea, trauma kolektiboak modu kolektiboan tratatu
|
behar direla
. Eta galdera zen; baina, orduan, zein izango da ideia nagusia?
|
|
|
Eta beste batzuek erdia kontatu dute. Horiek dira sendatu
|
behar diren
zauriak. Kontatu barik kontatzen diren istorioek sortzen dituzten zauriak.
|
|
|
“Bi ideia baino ezi ziren. Bata, frankismoak ez zuela epaiketarik izan; eta bestea, trauma kolektiboak modu kolektiboan tratatu
|
behar
direla”
|
|
|
«Ez ibili lehengo hezurrekin» eta horrelakoak esaten dira. Oraindino gauza asko kontatu eta entzun
|
behar dira
. Krimen asko daude isilik.
|
|
|
Hori guztia hor dago eta derrigorrez buelta eman
|
behar diogu
. Bestela, ezer jakingo ez duten hurrengo belaunaldiek –berentzat Franco izango da guretzat Karlistadak izan direna– horren guztiaren eragina izango dute.
|
|
|
Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez. Indartsua izan
|
behar da
jarrera horretan irauteko.
|
|
|
Eta alderantziz. Horren kontziente izan
|
behar zara
. Zure egoari gasa kendu eta taldean lan egin.
|
|
|
Baina, beste alde batetik, lasaigarria ere bada taldean aritzea. Mikro baten aurrean bertsotan ari zarenean han osatu
|
behar duzu
obra hori. Erabat desberdina da.
|
|
|
Nik askotan pentsatzen dut: zein
|
behar
klase dauka ni bezalako jendeak 13 TV ikusteko. Hor ere badago zer hausnartu.
|
|
|
“Ereñozun elizan prestatu genuen eszenatokia. Orduan dena guk egin
|
behar genuen
, elektrizitate lanak barne. Zeozer gaizki egingo genuen, fokuak entxufatzean bonbillak lehertu eta argia joan baitzen elizan.
|
|
|
‘Ez, ez, hori ez da arazoa. Bihar San Antonio eguna da, eta argirik ez badago kanpaiak nork jo
|
behar ditu
–’ Hura zen apaizaren ardura, ez biraoak”.
|
|
|
“Letek idatzitako obra, Lete zuzendari, Lete aktore eta Txirritaren inguruan! Baina ez da serio hartu
|
behar
, fartsa bat baita. Bat baino gehiago etorri zaigu kexu:
|
|
|
ikusi
|
behar gaituzte
,
|
|
|
Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra ikusi zuten: “Antzerki obra honi dagokionez, libreto eta eskuizkribu dezente nire eskuetan geratu ziren, eta argi genuen, lan hori lau haizetara zabaldu
|
behar
zela”.
|
|
|
Lartaun zein Intxixu taldeetako zuzendaria eta Antzertiren birsortzailea da Arozena, eta gaiaren inguruko hainbat liburu eta lan argitaratu ditu. Tarte horretan Letek bizpahiru antzezlan idatzi zituen, eta Goikoetxearentzat bat nabarmendu
|
behar da
, hizpide dugun gaia kontuan hartuta: Antzerkia, deuseztik izatera (1976).
|
|
|
Lagun,
|
behar duzu
jakin
|
|
|
norbait
|
behar dugu
.
|
|
|
|
behar
bihotzeko neska?
|
|
|
Zergatik egin
|
behar dut
alde
|
|
|
|
behar baitut
igo
|
|
|
Munduko hainbat txokotatik etorritako inprobisatzaileen saioetan gaiak jarri
|
behar genituen
, beraz. Dozenaka galdera egin genizkion lehenengo geure buruari eta, gero, Bertsozale Elkarteko aurpegia zuen norbaiti:
|
|
|
Edozein gai izan daiteke ala esan dizuete beraiek zerbait? Egitura erabakita dago ala guk egin
|
behar dugu
hori. Zenbat denbora daukagu? ”.
|
|
|
Talde bat kantuan. Eta gu magiari forma eman
|
behar zitzaiolakoan
.
|
|
|
lerroaren lehen zatian dauden kontsonanteek oihartzuna dute lerroaren bigarren zatian. Emistikioa ispilu moduko bat da, eta errepikatu egin
|
behar dituzu
kontsonante berak ordena berean esaldiaren bi zatietan. Horretaz gainera hitzaren azentuazioak ere eragina du, eta esaldiaren azken hitza edo hitz errimatua azentuatua bada, lehenego zatikoak ere azentua behar du.
|
|
|
Emistikioa ispilu moduko bat da, eta errepikatu egin behar dituzu kontsonante berak ordena berean esaldiaren bi zatietan. Horretaz gainera hitzaren azentuazioak ere eragina du, eta esaldiaren azken hitza edo hitz errimatua azentuatua bada, lehenego zatikoak ere azentua
|
behar du
.
|
|
|
Izan lagun bakar bat edo izan milaka pertsona, eurentzat egin duzu poesia hori. Komunikazioa lortu
|
behar duzu
. Ulertu egin behar dute, sentitu egin behar dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan.
|
|
|
Komunikazioa lortu behar duzu. Ulertu egin
|
behar dute
, sentitu egin behar dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan. Ohartu nintzen egin behar nuena hori zela:
|
|
|
Komunikazioa lortu behar duzu. Ulertu egin behar dute, sentitu egin
|
behar dute
—galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan. Ohartu nintzen egin behar nuena hori zela:
|
|
|
Ulertu egin behar dute, sentitu egin behar dute —galesdunak badira behintzat— Horretaz jabetzeak, perspektiba guztia aldatu zidan. Ohartu nintzen egin
|
behar nuena
hori zela: konektatu.
|
|
|
Audientzia gure aurretik doa, eta audientziari entzun egin
|
behar zaio
eta naturaltasun gehiagorekin txertatu gure jarduna gizartea dagoen lekuetan.
|
|
|
Askok ez dakite ezer tradizioaz, ez Cynghaneddi buruz, baina aldatu egin nahi dute. Ez; ezagutzen duenak aldatu
|
behar du
tradizio hori, erabiltzen duenak. Eta ez ezjakintasunetik, itsu-itsuan.
|
|
|
Nik kantatzen dut jendea konturarazteko: pobre izatea ez dagoela legearen kontra, galestarrez hitz egitea ez dagoela legearen kontra, ahula izatea ez dagoela legearen kontra, errefuxiatu izateak ez duela izan
|
behar
ilegala, pertsonak ez direla ilegalak… Zeren, jendeari burua jan zaio eta jendeak errepikatzen ditu komunikabideetan entzundako gauzak.
|
|
|
Kantatu
|
behar da
injustizia horien guztien kontra. Eta adibidez gure ondoan bizi diren ingelesak konturatzeko ez digutela gure hizkuntza irakasten, ez digutela gure historia irakasten; irakasten digutela aldameneko herriaren historia, monarkia, hizkuntza…
|
|
|
2013an BECen egon nintzenean, nire atzean eserita zegoen gizonak gauza bat esan zidan betirako geratu zaidana: bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea zelako, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun guztiek bertan egon
|
behar zutela
. Txapelketa horrek irudikatzen zuelako zer zen euskaldun izatea gizon harentzat.
|
|
|
Galesko poetek erradikalagoak izan
|
behar dute
. Formaren eta metrikaren dotoretasun horretan bakarrik geratu gabe.
|
|
|
Beste lan bat daukate, gehienetan oso ongi ordaindua, eta, orduan, noizbehinka, otutzen zaienean idazten dute zeozer. Nik, agian, freelance naizelako, eta sosak
|
behar ditudalako
, eta ez natorrelako familia aberats batetik, bada niri gehiago idaztea tokatu zait. Eta ez zait axola, horri esker garatu baitut sorkuntza eta garatu naiz ni pertsonalki.
|