|
2023
|
|
|
5 Ondorioa: denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle
|
|
|
Artikulu honetan jorratutako ikuspegiak irakaslearen egiteko moduetan aldaketak dakartzala adierazi dugu. Hizkuntzetako irakasleek eta gainerako diziplinetako irakasleek gizartean ohikoak diren praktika-komunitateetako egiteko moduak kontuan hartuta eta elkarlanean arituz jokatu
|
behar dugu
gure eguneroko jarduna planifikatzeko garaian. Jakintza-arlo guztietan Euskal Herrian erreferente ditugun artisten, sortzaileen edota ikertzaileen lanak abiapuntu hartuta aritu beharko genuke.
|
|
|
Hortaz, ahalegin handiagoa eskatzen dio egoera horrek eskolari: gizarte-esparru guztietan euskaraz aritzeko pertsonak hezi
|
behar ditugu
, esparru horietan eraginkortasunez aritzeko hizkuntza-gaitasuna duten gizarte-eragileak, hain justu. Horrek guztiak, halabeharrez, hezkuntza soziolinguistikoaren
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle 58 beharra azpimarratzera garamatza. Ikasleek, irakasleek eta familiek jakin behar dute hezkuntza-ibilbidea euskaraz egiteak zein helburu dituen jomuga, eta zer-nolako onurak dakarzkion egoera gutxituan dugun hizkuntzari eta gizarte-kohesioari, oro har.
|
|
|
Irakaslearen lana izango da, ikaslea eroso eta ekimenari eusteko gogoz aritzeko
|
behar den
giroa sortzea eta ikasleari ibilbidean zehar ekimenari oratzeko sostengua ematea. Irakaslea ez da ezagutzen transmisiora mugatuko, ikaslea arrakastaz aritzeko eta arrakastaz jarduteko baldintza egokiak eskainiko dituen egoerak diseinatu beharko ditu.
|
|
|
Horrela jokatuta baizik ez dugu lortuko ikasleek gizartean eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez euskaraz aritzeko gaitasuna izatea. Denok izan
|
behar dugu
, beraz, hizkuntza-irakasle.
|
|
|
Nafarroako eremu askotan, euskararen sustapena, normalizazioa eta erabilera bermatzeko tresnen sorrera urteetako lana izan da eta bada gaur egun. Bertako euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko aurkitzen ditugun zailtasunak agerikoak dira, urteetan zehar egin den lanak aurrerapausoak eman ahal izatea ahalbidetu duela ahaztu
|
behar
ez dugun arren.
|
|
|
— Programazioa haurren gaitasun,
|
behar
eta gustuen arabera garatuko da. Programazioak askotariko ekintzak eskainiko ditu:
|
|
|
Motibazioaz ari garenean esan
|
behar da
pertsona bat hizkuntza bat ikastera bultzatzen dituzten arrazoiak askotarikoak direla. Nork bereak izanen ditu.
|
|
|
Orduen banaketa taula hauek agerian uzten duten bezala, eskola orduez kanpoko ekintzak eskolako curriculum-eremuak hartzen duen adina denbora behintzat suposatzen du. Horri oporraldi eta asteburuak gehitu
|
behar dizkiogu
.
|
|
|
Zergatik eginen dute hautu kontziente hori? Hori egiteko motibazioa, nahia dutelako eta hori egitean ongi sentitu direlako; izan ere,
|
behar dutena
behar dutena topatu baitute.
|
|
|
Zergatik eginen dute hautu kontziente hori? Hori egiteko motibazioa, nahia dutelako eta hori egitean ongi sentitu direlako; izan ere, behar dutena
|
behar dutena
topatu baitute.
|
|
|
Ahalegin hori elikatu
|
behar dugu
, gozagarri bilakatu behar dugu.
|
|
|
Ahalegin hori elikatu behar dugu, gozagarri bilakatu
|
behar dugu
.
|
|
|
• Motibazio pragmatikoa: euskarak balio
|
behar du
bizitzako funtzioak betetzeko, gozokiak erosteko, kalean ligatzeko eta lanpostu bat eskuratzeko, eta horretarako, hiztunak erregistro horiek eskuratu behar ditu. Larunblairen kasuan indarra jarriko dugu gaztetxoak erregistro informal horietan trebatzeko eta hezitzaileak formazioaren bidez bide profesionalean prestatzeko.
|
|
|
• Motibazio pragmatikoa: euskarak balio behar du bizitzako funtzioak betetzeko, gozokiak erosteko, kalean ligatzeko eta lanpostu bat eskuratzeko, eta horretarako, hiztunak erregistro horiek eskuratu
|
behar ditu
. Larunblairen kasuan indarra jarriko dugu gaztetxoak erregistro informal horietan trebatzeko eta hezitzaileak formazioaren bidez bide profesionalean prestatzeko.
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia eman
|
behar zaie
haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta etxeaz gain, horiek ere haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen urteetan.
|
|
|
|
Behar dugun
tresna zorrotza hizkuntza da, jakina, ahozko hizkuntza-baliabideak, zehazki, gizarte harremanak eraikitzeko hartu-eman gehien-gehienak ahozkotasunean oinarritzen direlako1 Beraz, adierazkortasuna, umorea, ironia, esaerak, metaforak, hitz-jolasak eta abar komunikazioren arrakastarako, hau da, gure sare pertsonaletan nor izateko lanabesak dira. Joxerra Garziak honela dio diskurtsoaren formulazio egokia lantzeko azalpen mamitsuan:
|
|
|
2 Baliabide poetikoak zer diren hobeki ulertzeko, Garziak Koldo Izagirreren definizioa erabili zuen: " Hizkuntzaren funtzionaltasun osoa
|
behar dugu
. Hizkera pedagogikoari hizkera poetikoa kontrajartzen diogu, hau da, hizkuntzaren posibilitate guztien hitz egitea." (Garzia, 2008:
|
|
|
189). Mezua igorlearen eta entzulearen artean sortzen dute eta kanala, erregistroa eta gainerakoak negoziatu eta adostu
|
behar dituzte
, komunikazioa arrakastatsua izan dadin. Horregatik mezua eraikitzen duten eragileen arteko gaitasun erlatiboa ere
|
|
|
Prozesu hauek nahiko automatikoak direnez, kontrako norabidean joan ahal izateko, prozesuok ikusarazi
|
behar dira
, egiten dugunaz kontziente izan gaitezen eta automatismoaren kontra egiteko motibazioa bil dezagun7 Izan ere, harrera eta ekoizpenaren arteko komunikazio-ekonomia unibertsala dela kontuan hartu behar da (Mackey, 1994: 87):
|
|
|
Prozesu hauek nahiko automatikoak direnez, kontrako norabidean joan ahal izateko, prozesuok ikusarazi behar dira, egiten dugunaz kontziente izan gaitezen eta automatismoaren kontra egiteko motibazioa bil dezagun7 Izan ere, harrera eta ekoizpenaren arteko komunikazio-ekonomia unibertsala dela kontuan hartu
|
behar da
(Mackey, 1994: 87):
|
|
|
Beraz, erabilera areagotu nahi badugu, lortu
|
behar dugu
hiztun elebidunen gaitasun erlatiboek (pertsonala eta pertsonen artekoa) euskararen alde egin dezaten eta, hori posible ez den bitartean, hiztunek prozesu hauen kontzientzia izan dezaten, joeren kontra joateko indarra (motibazioa) bildu eta eraldaketan eragile izan daitezen.
|
|
|
37). egoera mota bakoitzak komunikatzeko erregistro8 ezberdina eskatzen duela. Beraz, esan daiteke hizkuntza batean gaitasun nahikoa izatea badela hiztunak komunikazio egoera guztietan egoki eta erraz komunikatzeko gaitasuna izatea; hau da,
|
behar dituen
erregistro guztiak dituen errepertorioaren jabe izatea (karta guztiak dituen karta-sorta edukitzea) eta, behar izanez gero, erregistro eta kode berriak ikasteko eta sortzeko gaitasuna izatea, inguruko hiztunekin adostua9.
|
|
|
Bien arteko oreka ez dagoenean oreka berreskuratuko da jarrerak aldatuz: " jendeak bere burua zuritzeko
|
behar duena
sinesten du". (Apodaka, 2004:
|
|
|
Jarreren eta jokabideen arteko harremana azaldu bezalakoa bada, euskara ez erabiltzeak (jokabidea) talka eginen du aldeko jarrerarekin eta euskararekiko atxikimenduarekin. Gazteei askotan errepikatzen zaien bezala, euskaldunen arteko gizarte araua da euskaldun izateko euskara erabili
|
behar dela
. Euskararekiko atxikimendua izan arren, gutxi erabiltzen duen hiztunak (gaitasun nahikorik ez duelako edo erabiltzeko sarerik aurkitzen ez duelako) bi erantzun mota dauzka aukeran sortutako tentsioa baretzeko:
|
|
|
Beraz, euskaraz komunikatzeko baliabide nahikorik ez duen hiztunak bi bide hauetako bat aukeratu
|
behar du
: euskarari eutsi, komunikazioa (eta, ez ahaztu, gizarte harremanak) kaltetzeko arriskua onartuta, edo komunikazioaren eraginkortasunari lehentasuna eman, ongi menperatzen duen hizkuntza erabiliz eta euskara bazterrean utziz.
|
|
|
Taldeak berezko izaera du eta norbanakoan presioa egin dezake, talde arauak hauts ez daitezen. Izan ere, taldean ere oreka
|
behar da
: bestearen jarrera aldatu edo gurea aldatu (Apodaka, 2004:
|
|
|
• Kale egiten duten hizkuntza-gaitasunak hobetzeko baliabideak eskaini
|
behar dira
. Gure testuinguruan nabarmena da ahozko gaitasun komunikatiboak, formalak eta informalak, hobetu behar direla hizkuntza jabetzeko prozesuan.
|
|
|
• Kale egiten duten hizkuntza-gaitasunak hobetzeko baliabideak eskaini behar dira. Gure testuinguruan nabarmena da ahozko gaitasun komunikatiboak, formalak eta informalak, hobetu
|
behar direla
hizkuntza jabetzeko prozesuan.
|
|
|
• Espazio seguruak16 sortu
|
behar dira
esperientzia txarrek jabekuntza prozesua oztopa ez dezaten eta, gazteen kasuan bereziki, akatsak ikaste prozesuaren partetzat hartu eta hala ikusarazi behar dira. Garrantzitsua da, halaber, hiztun tipologia guztiei sinesgarritasuna eta zilegitasuna ematea
|
|
|
• Espazio seguruak16 sortu behar dira esperientzia txarrek jabekuntza prozesua oztopa ez dezaten eta, gazteen kasuan bereziki, akatsak ikaste prozesuaren partetzat hartu eta hala ikusarazi
|
behar dira
. Garrantzitsua da, halaber, hiztun tipologia guztiei sinesgarritasuna eta zilegitasuna ematea
|
|
|
(hau da, gu ez bezalako hiztunekin enpatia sortzea). Hortaz, betiko desagerrarazi
|
behar ditugu
euskara ez erabiltzeagatik botatako mespretxuzko iruzkinak, askotan gazteen identitatearen kontra jotzen dutenak. Izan ere, desegokiak izateaz gain, ez dira eraginkorrak, presio egoeran ez baitira jarrerak aldatzen, sendotu eta finkatu baizik.
|
|
|
Izan ere, desegokiak izateaz gain, ez dira eraginkorrak, presio egoeran ez baitira jarrerak aldatzen, sendotu eta finkatu baizik. Jarreretan aldaketa gertatzeko, subjektuak kontrola eta erabakimena nabaritu
|
behar ditu
; izan ere, kanpoko presioa handitzen denean, jarrera aldaketa murrizten da (Apodaka, 2004: 165).
|
|
|
— Gazteekin egin
|
behar dugun
lanari koherentzia emateko ezinbestekoa da hizkuntza komunitate osoak behar bezala erantzutea. Nahiz eta gazteek euskararen egoera gutxitua ulertu, haien erabilera ezin da simulakro hutsa izan eta euskara erabiltzeak gero eta zentzu handiagoa izan behar du gertuko komunitatean eta gizartean, orokorrean.
|
|
|
— Gazteekin egin behar dugun lanari koherentzia emateko ezinbestekoa da hizkuntza komunitate osoak behar bezala erantzutea. Nahiz eta gazteek euskararen egoera gutxitua ulertu, haien erabilera ezin da simulakro hutsa izan eta euskara erabiltzeak gero eta zentzu handiagoa izan
|
behar du
gertuko komunitatean eta gizartean, orokorrean. Horretan aurrera egiteko:
|
|
|
• Kulturak munduan kokatzeko ematen dituen koordenatuak
|
behar ditu
gazteak (hiztunak), izan ere, gizakiak kulturak (zentzu zabalean ulertuta: tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia.
|
|
|
tradizioa, kultur garaikidea eta gizartea interpretatzeko arauak) emandako sinboloen bidez eraikitzen du bere ingurunea," zentzua" edo esanahia eman nahian19 Euskaraz sortutako kulturak gazteei ez badie ezer gehigarria eskaintzen bertan gelditzeko, (gauza bera dutelako hobeki menperatzen duten beste hizkuntza batean), alferrikakoa izan daiteke gainerako lan guztia. Beraz, ziurtatu
|
behar dugu
euskaraz (eta euskaratik, jakina) gero eta erreferente eta eduki gehiago aurkituko dituztela.
|
|
|
DENOK IZAN
|
BEHAR DUGU
HIZKUNTZA-IRAKASLE
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle hauen artean, ahozko gaitasunak egin du behera nabarmen. Familia-tipologia ere aldatu zaigu azken urteotan.
|
|
|
Oraintsu arte, munduan zehar sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku-eskura du mundu osoan entzuterik gehin daukaten kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi horietan ere eutsi egin
|
behar dio
, kultura eta hizkuntza nagusien artean bere lekua egin behar du, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi-bizi izatea eskatzen du.
|
|
|
Oraintsu arte, munduan zehar sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku-eskura du mundu osoan entzuterik gehin daukaten kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi horietan ere eutsi egin behar dio, kultura eta hizkuntza nagusien artean bere lekua egin
|
behar du
, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi-bizi izatea eskatzen du.
|
|
|
Gure irakas-hizkuntza minorizatutako edo gutxitutako hizkuntza dela kontuan hartzen badugu, egunerokoan dugun jarduteko moduaren gaineko hausnarketa egin beharrean gaude. Hizkuntzaren dimentsioak irakaskuntzan duen garrantziaz hausnarketa sakona egin
|
behar dugu
, bistaratu egin behar dira hizkuntzaren erabilerarekin nolabaiteko lotura duten alderdiak, eta, elkarlanean arituz, irakasle-taldean orpoz orpo lan egiteari ekin beharrean gaude.
|
|
|
Gure irakas-hizkuntza minorizatutako edo gutxitutako hizkuntza dela kontuan hartzen badugu, egunerokoan dugun jarduteko moduaren gaineko hausnarketa egin beharrean gaude. Hizkuntzaren dimentsioak irakaskuntzan duen garrantziaz hausnarketa sakona egin behar dugu, bistaratu egin
|
behar dira
hizkuntzaren erabilerarekin nolabaiteko lotura duten alderdiak, eta, elkarlanean arituz, irakasle-taldean orpoz orpo lan egiteari ekin beharrean gaude.
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle 48 baizik eta curriculumeko ikasgai guztietan duen eragina kontuan hartuta. Gomendio horrek jasota dakarrenaren arabera, hizkuntzaren dimentsioa aintzat hartu beharko litzateke honako alor hauetan:
|
|
|
Gomendio horrek jasota dakarrenaren arabera, hizkuntzaren dimentsioa aintzat hartu beharko litzateke honako alor hauetan: ikasmaterialetan, irakasleen prestakuntzan, irakaskuntzan hizkuntzaren dimentsioak duen garrantzia azpimarratzen duten dokumentuen sorkuntzan eta alderdi hauek guztiek ebaluazioan izan
|
behar duten
trataeran.
|
|
|
Prozeduren eta jarreren artxibategian jasotakoari Snow eta Ucceli8 ikertzaileek egiten duten hausnarketa erantsi
|
behar zaio
; izan ere, bi ikertzaile horien aburuz, hizkera akademikoaren berezko ezaugarriei hizkera horrekin egin beharreko komunikazio-ekintzen konplexutasuna gehitu behar zaie. Ikertzaile horiek hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia, hau da:
|
|
|
Gainera, batzuek beraien ekimenez proposamen berri oso interesgarriak sortu dituzte. Zenbaitek saio kopurua luzeagoa izan
|
behar zela
aipatu dute.
|
|
|
begiraleak bi edo hiru jolas erraz proposatzen ditu, dibertigarriak eta sinpleak. Ez da beste munduko materialik
|
behar
, soilik haurren gogoa ta begiraleen prestutasuna.
|
|
|
Azkenik, heziketa libreko dibulgatzaile gisa, sistema araututik erabat kanpo dauden edo egon daitezkeen hainbat eskola ezagutzen ditut, non ikus baitaiteke zer den euskara ikastea hizkuntzak modu naturalean eta berezkoan ikasi
|
behar direla
uste duten eremu pedagogikoetan.
|
|
|
ikasleek erdaraz egiten dute beren artean. Egia aitortu
|
behar badut
, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza-komunitateari, baita herriari berari ere. Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena.
|
|
|
Egia aitortu behar badut, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza-komunitateari, baita herriari berari ere. Aurre egin
|
behar diogu
egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena. Zintzoki eta ausardiaz begiratzen badiogu, aztarna asko ematen ahal dizkigu egungo egoera zein den ikusteko.
|
|
|
Nahiko genuke herri normala izatea, eta beste nazio batzuek egiten duten moduan gure hizkuntza erakutsi ahal izatea modu normalizatu eta" apolitiko" batean, euskarak errealitate soziopolitiko espezifikoa ez balu bezala, egoera dramatikoa duela aintzat hartu
|
behar
ez balitz bezala, hori guztia hala dela esplizituki esatea beharrezkoa ez balitz bezala, euskararen errealitate soziolinguistikoa euskal populuaren historia tamalgarriari loturik azaldu behar ez balitz bezala. Baina ezin da.
|
|
|
...egiten duten moduan gure hizkuntza erakutsi ahal izatea modu normalizatu eta" apolitiko" batean, euskarak errealitate soziopolitiko espezifikoa ez balu bezala, egoera dramatikoa duela aintzat hartu behar ez balitz bezala, hori guztia hala dela esplizituki esatea beharrezkoa ez balitz bezala, euskararen errealitate soziolinguistikoa euskal populuaren historia tamalgarriari loturik azaldu
|
behar
ez balitz bezala. Baina ezin da.
|
|
|
Euskararen irakaskuntza eta euskal irakaskuntza politikoki testuinguruan jarri
|
behar dela
iruditzen zait, bestela ikasleen hautu pertsonal hutsen esku uzten baitugu erabakia, eta garbi dagoelako horrek zer dakarren. Izan ere, zergatik egin beharko luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu?
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman
|
behar
. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo-a denaren gainetik lehenetsi ezean.
|
|
|
Honi lotu
|
behar litzaioke
nolakoa den ikasleei, gaztetxoei eskaintzen ari gatzaizkien eskola eredua, zenbateraino erantzuten dien haien benetako beharrei, interesei, jakin-minei. Izan ere, euskara eskola-hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago.
|
|
|
8 Mugatu
|
behar
al da ikasleen erdararanzko jarduna. Noski.
|
|
|
Noski. Eskoletan badira mugatzen ditugun gauzak, sakelako telefonoa, adibidez, ona ez delako, eta erabilera gehiegizkoari neurria jarri
|
behar zaiolakoan
. Bai, baina objektua da, esango dit norbaitek.
|
|
|
Nola burutu? Baina, jarrera matxistak mugatzen ditugu, aurre egiten diegu, saiatzen gara lantzen,
|
behar duen
arreta jartzen, onargarria ez dela argi dugulako. Eta berriro itzultzen naiz artikulu honetan hari bilakatu den gogoeta nagusira, zergatik ez zaio ikastetxeetan arazo honi behar bezalako garrantzia ematen?...
|
|
|
Debeku hutsak ez, baina mugak ezarri
|
behar direla
garbi dago. Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari?
|
|
|
Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari? Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu
|
behar dute
gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu beharko direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan.
|
|
|
Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari? Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi
|
behar diegu
, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu beharko direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan.
|
|
|
Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu beharko direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan
|
behar duela
ikastetxe guztietan. Motibazio-alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik.
|
|
|
Motibazio-alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin
|
behar da
ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz. Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat ere badago, eta honakoa da:
|
|
|
Motibazio-alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan
|
behar dira
horretaz. Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat ere badago, eta honakoa da:
|
|
|
9 Euskal ikastetxe bateko irakasle guztiak izan
|
behar gara
euskara-irakasle. Denak gara erantzule, arduradun, eredu.
|
|
|
Denak gara erantzule, arduradun, eredu. Denek jarri
|
behar dugu
arreta ikasleen euskararen erabileran, eta nagusiki, ikasleen euskararen kalitatean. Euskara ongi ikastea ezin da bakarrik euskara irakaslearen esku egon, euskara ezin delako izan ikasgai hutsa.
|
|
|
Euskara ongi ikastea ezin da bakarrik euskara irakaslearen esku egon, euskara ezin delako izan ikasgai hutsa. Euskara ardatza izan
|
behar da
ikastetxeetan, identitatea horren inguruan gorpuzteraino. Baina horrez gain, euskara tresna da, ikasketa-baliabidea, eta ezin da gertatu euskara geuk bakarrik zuzentzea, euskararen zuzentasunari ematen zaion arreta euskara-irakasleena baino ez izatea.
|
|
|
Oro har, irakaskuntzak eskain diezaiola denbora eta tarte gehiago ahozkotasunari, ez bakarrik hizkuntza irakasleek, denek baizik. Gure kasuan, garbi dago, beharbada ahozkoa baino ez genuke erakutsi
|
behar
, hori dute-eta gabezia, hor baitute hutsunea. Gainera, gazte hizkerak erakutsi beharko genituzke; gazteentzako edukiak, moduak eta abar eraman klasera.
|
|
|
abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi
|
behar diogu
hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman. Euskara ikasgaia izan dadila euskaraz (gainerako ikasgaiak) ikasteko behar duten laguntza hori, eta bereziki eta nagusiki, egunerokoan jario pixka bat handiagoz egiteko beharko luketen tresneria hornitzearen funtzioa izan.
|
|
|
beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman. Euskara ikasgaia izan dadila euskaraz (gainerako ikasgaiak) ikasteko
|
behar duten
laguntza hori, eta bereziki eta nagusiki, egunerokoan jario pixka bat handiagoz egiteko beharko luketen tresneria hornitzearen funtzioa izan. Ez dezagun ahaztu hizkuntza eta afektua oso estuki eta hertsiki lotutako gauzak direla, eta jar dezagun hor arreta, ardatza, helburua.
|
|
|
Baina piezek zer dute halako miresmena eragiteko? Hizkuntzaren mekanismo poetiko-estrukturaletan bilatu
|
behar da
balioa. Hizkuntzaren muin-muinean dauden ezaugarrietan.
|
|
|
Koaderno txukunak, lerro zuzenak, letra zainduak, mantxarik gabeko orriak: letra jakin bat trazatzerakoan eskuak egin
|
behar zuen
mugimendua menderatu, lumaren puntak egin beharreko indarra neurtu, hurrengo letrarekin lotu...
|
|
|
Hitzaren presentziari dagokionez, hitza irakaslearena da, nagusiki, gela barruan. Ikasleek gero eta gutxiago izaten dute ahozkotasuna sendotzeko aukera, ez dute beren artean debate formalik izaten demagun klimaren aldaketaz, ez dute poema bat buruz ikasi eta hura errezitatzen (Oi, lur, oi ene lur...), apenas antzezten duten antzerki-pieza laburren bat, ez dute lagunen aurrean honetaz edo hartaz mintzatzeko ohiturarik, eta inoiz egin
|
behar dutenean
lotsatu egiten dira...
|
|
|
Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari dena, baina eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea. Azken batean, testu honen hasierara itzuli
|
behar
: pozik gabeko euskara bat.
|
|
|
Estrukturala da ahulezia. Ahulezia estrukturaletik abiarazi
|
behar dira
analisiak, programak eta kritikak.
|
|
|
Nagusitzen ari zaie, ari zaigu gaztelaniaren musika, eta badator-badator ingelesarena: berez letraren bidelagun leiala izan
|
behar luke
, letren arteko harremana sintonizatzen duen intonazio propioa, baina jardun euskarazkoari gero eta gutxiago entzuten zaio hizkuntzak berezkoa duen aire propioa. Euskararena ez den musika entzuten zaio, gero eta sarriago, hainbat esatari eta aktoreri, hainbat irakasle xumeri bezala hainbat katedratikori.
|
|
|
Hizkuntza hegemonikoen bainuontzian pentsatu ordez, agian dutxaren aldeko apustu ekologikoa egin
|
behar genuke
, ura eta energia kalkulatu. Ezin dugu euskara irakatsi gizartea elebakarra balitz bezala, Salamancan gaztelania irakasten duten modu berean.
|
|
|
Prozeduren eta jarreren artxibategian jasotakoari Snow eta Ucceli8 ikertzaileek egiten duten hausnarketa erantsi behar zaio; izan ere, bi ikertzaile horien aburuz, hizkera akademikoaren berezko ezaugarriei hizkera horrekin egin beharreko komunikazio-ekintzen konplexutasuna gehitu
|
behar zaie
. Ikertzaile horiek hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia, hau da:
|
|
|
Ikertzaile horiek hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia, hau da: igorleak hartu beharreko jarrerari, xede-taldearen ezaugarriei, komunikazio-helburuari eta baliatu beharreko testu-generoaren ezaugarriei erreparatu
|
behar zaie
. Aipatutako alderdiok aintzat hartuta hasiko da igorlea, ondoren, diskurtsoa antolatzen eta gauzatzen.
|
|
|
Hortaz, gela barruan ari garela, sarri askotan jakintzat jotzen dugun zenbait alderdi berariaz jagon beharrean gaude irakasle-lanetan dihardugunok. Azaldu dugun hizkera akademikoaren konplexutasun horren kontzientzia izan
|
behar du
irakasleak, azken finean, ikasleak trebatu behar ditugu testu konplexuak modu sofistikatuan irakurtzen eta ideia korapilatsuak modu sotil eta limurtzailean komunikatzen.
|
|
|
Hortaz, gela barruan ari garela, sarri askotan jakintzat jotzen dugun zenbait alderdi berariaz jagon beharrean gaude irakasle-lanetan dihardugunok. Azaldu dugun hizkera akademikoaren konplexutasun horren kontzientzia izan behar du irakasleak, azken finean, ikasleak trebatu
|
behar ditugu
testu konplexuak modu sofistikatuan irakurtzen eta ideia korapilatsuak modu sotil eta limurtzailean komunikatzen.
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle 50 kognizioa eskuratzeko beharrezkoa duen hizkera akademikoa gara dezan. Azken finean, hizkuntza-esperientzia berri bakoitzak aberastu egiten du hiztunaren hizkuntza-gaitasun orokorra, eta esperientzia horien bitartez hiztunen hizkuntza-errepertorioei forma ematen zaie.
|
|
|
Huts egingo genuke eskolan, irakatsi beharreko hizkuntza guztiak maila berean kokatuko bagenitu. Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, eskolak funtsezko eginkizuna du euskara erabiltzeko komunikazio-
|
behar
errealak sortzen. Euskaraz aritzeko eta euskara erabiltzeko ahalik eta aukera gehien eman behar dizkio ikasleari, harentzat esanguratsu, gozagarri eta erakargarri izango zaizkion egoerak diseinatuz.
|
|
|
Gurea bezalako hizkuntza gutxituen eremuan, eskolak funtsezko eginkizuna du euskara erabiltzeko komunikazio-behar errealak sortzen. Euskaraz aritzeko eta euskara erabiltzeko ahalik eta aukera gehien eman
|
behar dizkio
ikasleari, harentzat esanguratsu, gozagarri eta erakargarri izango zaizkion egoerak diseinatuz. Gaztelania eta frantsesa bigarren hizkuntza izango dira, eta erabilera formala lantzeko baliatuko dira; ingelesak, aldiz, lingua franca izaera izango du, eta ez da kultura anglofonoaren osagairik aintzat hartuko.
|
|
|
ekintzan eta erabileran oinarritutako ikuspegia da lehenesten duguna. Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte-eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera-arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete
|
behar dituzten
gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika-komunitateen edota ezagutza-komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika-komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte-eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke.
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle 52 jomuga. Era berean, eskura izango ditu zenbait euskarri edo material, eta baita egoerari erantzuteko baldintza jakin batzuk ere.
|
|
|
Testuinguruan jarritako egoerak ebazteko bidean, informazioa ikuspegi kritikoz aztertzen erakutsi
|
behar zaie
ikasleei: informazioaren benetakotasuna eta fidagarritasuna aztertzen eta ebaluatzen trebatu behar ditugu (berariaz landu beharreko alderdia dugu azken hori, egun eskura dugun gehiegizko informazioa kontuan hartuz gero), horretarako, ulermen sakonagora iristeko bitartekoak landuz (informazioa eta iritzia bereizten, helburu jakin baten arabera informazioa eskuratzen, testuak edota irudikapen grafikoak edo sinbolikoak interpretatzen trebatzea, esaterako).
|
|
|
Testuinguruan jarritako egoerak ebazteko bidean, informazioa ikuspegi kritikoz aztertzen erakutsi behar zaie ikasleei: informazioaren benetakotasuna eta fidagarritasuna aztertzen eta ebaluatzen trebatu
|
behar ditugu
(berariaz landu beharreko alderdia dugu azken hori, egun eskura dugun gehiegizko informazioa kontuan hartuz gero), horretarako, ulermen sakonagora iristeko bitartekoak landuz (informazioa eta iritzia bereizten, helburu jakin baten arabera informazioa eskuratzen, testuak edota irudikapen grafikoak edo sinbolikoak interpretatzen trebatzea, esaterako). Betiere ekoizpen jakin bati begira jorratu beharreko alderdiak lirateke, ulermena eta ekoizpena txanpon beraren aurkia eta ifrentzua direla aintzat hartuta.
|
|
|
Azken puntu horri heldu diote Galarragak eta Alonsok ikasgelako elkarreragina hizpide duen artikuluan11 Bi ikertzaileon esanetan, elkarrekin pentsatzen ohitu
|
behar dira
ikasleak, eta, bide horretatik, eskolaren funtsezko egitekoa da, ikasleei elkarrekin arrazoitzeko aukerak ematea; arrazoinamendu kolektibora iristeko aukerak eman behar zaizkie. Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute.
|
|
|
Azken puntu horri heldu diote Galarragak eta Alonsok ikasgelako elkarreragina hizpide duen artikuluan11 Bi ikertzaileon esanetan, elkarrekin pentsatzen ohitu behar dira ikasleak, eta, bide horretatik, eskolaren funtsezko egitekoa da, ikasleei elkarrekin arrazoitzeko aukerak ematea; arrazoinamendu kolektibora iristeko aukerak eman
|
behar zaizkie
. Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute.
|
|
|
Hizketa-molde hori lortzeko, baina, elkarrekintza bera diseinatu beharra aldarrikatu dute biek ala biek. Gurean berebiziko garrantzia duen alderdia da elkarreraginarena, une horiek baliatu
|
behar baititugu
ikasleak euskaraz ezagutzak eraikitzen eta partekatzen trebatzeko. Gelan sortzen zaizkigun berdinen arteko elkarreraginezko egoerak euskaratik sortuak izatea ezinbestekoa da; une horiek baliatu beharko genituzke
|
|
|
Ildo horretatik, ezagutza eraikitzeko eta partekatzeko ezinbestean testuak ekoiztu
|
behar ditugula
aintzat hartuta, bizitzako eremu eta egoera desberdinetan erabili ohi diren testuak ekoizten trebatu behar ditugu ikasleak.
|
|
|
Ildo horretatik, ezagutza eraikitzeko eta partekatzeko ezinbestean testuak ekoiztu behar ditugula aintzat hartuta, bizitzako eremu eta egoera desberdinetan erabili ohi diren testuak ekoizten trebatu
|
behar ditugu
ikasleak.
|
|
|
Irakasleen eta ikertzaileen artean ere onarpen zabala duen baieztapena dugu, zalantzarik gabe. Hitzezko ekoizpen hori testu bat edota testu-zati bat izango da, eta, beraz, ekoizpen hori sortzeko zein eragiketa kognitibo aktibatu
|
behar diren
pentsatzera garamatza hasierako baieztapen horrek.
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle
|
|
|
Ezagutza konplexuak hizkuntza sofistikatu eta sotila eskatzen du, eta horrek zuzen-zuzen eragiten die hizpide ditugun eragiketa kognitibo-linguistikoei. Curriculumetan, aditz-forma jakin batzuen itxurapean ageri ohi dira —helburuen formulazioan, ebaluazio-irizpideetan... —, eta, curriculum horietako jakintza-arlo guztietan ageri diren heinean, jakintza-arlo guztietatik heldu
|
behar zaie
banaezinak dituzten hizkuntza-eskakizunei. Jakintza-arloez gaindi, diziplina bakoitzak beren-beregi landu ohi ditu eragiketa kognitibo-linguistiko horiek.
|
|
|
Denok izan
|
behar dugu
hizkuntza-irakasle 56
|
|
|
Era berean, Hizkuntzen Trataera Bateratuari ere berebiziko ekarpena egin dio Bronckarten ikuspegiak; izan ere, ikasleak hizkuntza batean landutakoa beste hizkuntza batean erabiltzeko bidean ezinbestekoa den kontzientzia metalinguistikoa garatzeko aukera ematen baitu. Aipatu berri ditugun geruza bakoitzean erabili beharreko hizkuntza-baliabideak hizkuntza desberdinetan nola baliatzen diren hausnartu
|
behar du
ikasleak. Ildo horretatik, ikasleak akatsak egingo dituela aurreikusi behar dugu; ikasketarako abiapuntu izango dituen akatsak, hain justu.
|