|
2000
|
|
|
Eta dardaraldi haiek ez zuten uzterat egin, baina errepikatzerat...
|
bat
batean haur bat bihurtu balitz bezala, alfereziak hartua.
|
|
2008
|
|
|
Freskagarriak maiz hartzea, light izanda ere, dieta orekatuaren kaltetan izan daiteke eta, gozo zaporea duenez, gizentasun iturri izan daiteke,
|
batik
bat haurretan eta gazteetan.
|
|
|
Lurraren gainean jolasteko gorputz jarrerarik egokiena hau da,
|
batik
bat haur txikienentzat: indiarren erara jarrita edo zangoak zabaldu eta luze luze dituztela.
|
|
2009
|
|
|
Europan abian jarri duten politikak helburu nagusi bat dauka: ikastetxeetan elikadura heziketako programak abian jartzea, eta horien bidez osasuna eta prebentzioa sustatzea,
|
batik
bat haur gizentasunari aurre egiteko.
|
|
|
Haurrari bularra bigarren aldiz eman zionean, esate baterako. Regina bere gelan zegoen ordurako, nondik haurrarekin bakarrik utz zezatela agindu baitzuen?, munstro txiki handia eskuetan hartu bezain laster nabaritu zuen Regina Aldasorok sentimendu nahasi hura, beldurrak eragindako nazka izan zitekeena, edo nazkak eragindako beldurra,
|
bat
batean haur desitxuratua komunean behera botatzeko gogoa nagusitu balitzaio bezala, haren aurkako eta bere buruaren aurkako gorrotozko sentimendu zikin garbian; ondoren, berriz, haragi puska itsusi hura titi muturretatik eseki zitzaionean. Reginak ezetz eta ezetz esaten zion buruaz bere buruari, estu eta larri?, haurrak eta haurraren itsustasunak bortxatua sentitu zen; hark, gainera, gaizki egind... hura bere haragian arrotz, eta hain bere lurrean atzerritar.
|
|
|
–Oilaskoak jan ditugu, eta orain oilandak falta: ni Lucienne eta Jeanetterekin joango naiz, eta hi Brigitterekin, batekin aski izango duk-eta, hasteko?, Domingok kolpe bortitz bat nabaritu zuen bihotzean, zer besterik nabari zezakeen, bada!?, hura ahotik ihesi atera balitzaio bezala,
|
bat
batean haur jaioberri babesgabe bat bezala sentitzen zela, biluzik, artean biluzik ez zegoen arren; eta gero ere, Brigittek gelara eraman zuenean, kandela bat eskuan, gela txiki merke bat zen, apaingarririk gabekoa, hormetako karea altxatua eta arropa zintzilikatzeko lau kako zituena, hormetako batean sartuak?, antzeko zerbait gertatu zitzaion, ausaz; izan ere, Briggitek kandela lurrean utzi eta ... Domingoren begiratzeko modua, baina, ez zen begiratzeko modu aktibo bat, ez zituen begiak hara eta hona mugitzen, hona eta hara?, pasiboa baizik, bere begien eta begiek ikusten zutèn, ikusten ez zutèn??
|
|
|
" Oilaskoak jan ditugu, eta orain oilandak falta: ni Lucienne eta Jeanetterekin joango naiz, eta hi Brigitterekin, batekin aski izango duk-eta, hasteko", Domingok kolpe bortitz bat nabaritu zuen bihotzean –zer besterik nabari zezakeen, bada! –, hura ahotik ihesi atera balitzaio bezala,
|
bat
batean haur jaioberri babesgabe bat bezala sentitzen zela, biluzik, artean biluzik ez zegoen arren; eta gero ere, Brigittek gelara eraman zuenean, kandela bat eskuan –gela txiki merke bat zen, apaingarririk gabekoa, hormetako karea altxatua eta arropa zintzilikatzeko lau kako zituena, hormetako batean sartuak–, antzeko zerbait gertatu zitzaion, ausaz; izan ere, Briggitek kandela lurrean... Domingoren begiratzeko modua, baina, ez zen begiratzeko modu aktibo bat –ez zituen begiak hara eta hona mugitzen, hona eta hara–, pasiboa baizik, bere begien eta begiek ikusten zutèn –ikusten ez zutèn? – ikuskariaren artean pentsamendu bat tartekatu balitzaio bezala, memento hartan bizitzea zegokiona zinez bizitzea eragozten ziona eta blokeatzen:
|
|
|
Haurrari bularra bigarren aldiz eman zionean, esate baterako –Regina bere gelan zegoen ordurako, nondik haurrarekin bakarrik utz zezatela agindu baitzuen–, munstro txiki handia eskuetan hartu bezain laster nabaritu zuen Regina Aldasorok sentimendu nahasi hura, beldurrak eragindako nazka izan zitekeena, edo nazkak eragindako beldurra,
|
bat
batean haur desitxuratua komunean behera botatzeko gogoa nagusitu balitzaio bezala, haren aurkako eta bere buruaren aurkako gorrotozko sentimendu zikin garbian; ondoren, berriz, haragi puska itsusi hura titi muturretatik eseki zitzaionean –Reginak ezetz eta ezetz esaten zion buruaz bere buruari, estu eta larri–, haurrak eta haurraren itsustasunak bortxatua sentitu zen; hark, gainera Ataka estu hartan, nola gertatu zitzaizkion don Zoiloren hitzak –" antzeko beste kasu bat izan nuen, eta hura ez zen hiru egunetik pasatu" – bere sufrimenduaren eta minezko minaren aringarri!
|
|
2011
|
|
|
konplexu asko dago hemen eta uste baino konplexu gehiago dago Madrilen. Baina gureari dagokionean, esan beharra daukat gu ere konplexuetatik konformatu izan garela Madriletik etorritako apur bakanekin hau da, funtsean, sari nazionalekin, eta han markatutako kuota hutsalekin etsi dugula, eta, aspalditxoan hainbatek kritikatu duen bezala, han bilatu dugula hemengoaren bermea (gogoan dut, hala ere, izan dela salbuespenik,
|
batik
bat haur eta gazte literaturan, non, bolada batez, exotikokerien gainetik, zenbait liburu Estatuko lau hizkuntzatan normaltasunez argitaratu baitziren).
|
|
|
Ahal den neurrian, haurraren hezitzaileak harremanetan egon behar luke familiarekin, haurrak egoera nola bizi duen jakiteko, batez ere eskolara joan ez den egunetan. Ahal bada, eta familiak onartzen badu, gomendagarria da hezitzailea hiletara joatea,
|
batik
bat haurra ere joaten bada.
|
|
2012
|
|
|
Inguratzen gaituzten kutsagaiek gizakiongan duten eragina aztertzen du,
|
batik
bat haurrengan eta sortu gabeko umekietan: " Minbizia epidemia da gaur, umeen arteko zenbait kantzerren kopuruak bikoiztu egin dira 30 urtetan".
|
|
|
Hornikuntzari dagokionez, euskarazko fondoa nahiko osatua dela uste da,
|
batik
bat haur eta gaztetxoentzat daudenetan.
|
|
|
Etxatzeko ur deposituaren gainean edo estalpean ematen zuen eguna, eguraldiaren arabera. Solaskideari aurpegira begiratzen ez ziolako, egiten zituen imintzioengatik, gorputza mugitzeko zeuzkan moduengatik eta, oro har, bere portaerarengatik, jendeari beldurra sorrarazten zion,
|
batik
bat haurrei; ondorioz, bakar bakarrik ematen zuen egunaren zatirik handiena. Norbait hurbiltzekotan, etxekoak baino ez zituen onartzen, uzkur eta muker agertzen zen arren haiekin ere.
|
|
2016
|
|
|
2ttor soto aldera doa.
|
Bat
batean haur negar eta katu baten marraka arteko hotsa entzuten hasten da. Izeba Kattaline entzuten jartzen da.
|
|
2017
|
|
|
barkamena eskatu, eta penitentzia koxkorren bat, parrokia urrunen bat... Ona da beraientzat daukaten zigor sistema,
|
batik
bat haurrekin eskoletan baliatu izan dituzten zigor moduak ezagututa. Merkatu legeen indarragatik (eta estatubatuarrei diegun sumisioagatik) Spotlight filma egin zitzaigun ezagun 2015ean, eta gomendagarria da, baina zinez film latza ikusi nahi izanez gero, honetaz, urte bereko Pablo Larrain txiletarraren El Club da ikustekoa.
|
|
|
Zer gehiago egin dezaket nik. Yemengo kostaren parean, Itsaso Gorriaren beste aldean, izenaren posibilitateez paso egingo dut, errazegia da?, Eritrea, Somalia, Etiopia daude. Handik hasi eta mendebalderantz ere beherakoak jota hiltzen dira urtero hainbat pertsona,
|
batik
bat haurrak, beherakoa eta gosea eta desnutrizioarekin zerikusia duten bestelako eritasunek jota, hemen anekdota zaizkigun gaitzak. Hildako kopurua normala denean, gose maila arrunta denean ez dugu haien berri izaten.
|
|
|
Ulertezina da, horregatik, nolako trabak dituzten bizimodu hobe baten bila etorri diren migratzaileek euren senideak ekartzeko; askotan auzo direnak ohartu ere egin gabe.Europako Giza Eskubideen Auzitegiak ez du oinarrizko eskubidetzat hartzen familia batzeko beharra. Inori ez dio ihes egiten, ordea,
|
batik
bat haurren kasuan gurasoak milaka kilometrora izateak izan dezakeen eragina, haurrengan, gurasoengan eta sorterrian haurren zaintzaz arduratu behar dutenengan; zer esanik ez senideak banatu behar izanez gero. Elkartzeko aukera dutenean ere, elkarrengandik urrun pasatutako denborak utzitako hutsunea bete behar da, harremana ehundu, zenbaitetan gurasoek haurrentzat paperak lortu eta lan egiten jarraitu behar duten bitartean; emakumeen kasuan, sarri beste familia batzuk zaintzen.Nork zaintzen du zaintzailearen familia?
|
|
|
Ez da erraza kategoria berri horretara egokitzea. Bere gurasoentzako arreta, dedikazio eta maitasun guztia denbora batez gozatu ondoren,
|
bat
batean haur batekin partekatu behar du eta egun bihurtu «haur nagusi» batean. Gurasoek paperari eusten dioten bitartean, lehen semeak rol berri eta esanguratsua hartzen du, anaia zaharrarena Esklusibotasun galera horrek sentimendu berriak sortzen ditu.
|
|
2020
|
|
|
Europa guztiok gara, eta gure ordezkariek gure baimena dute egiten ari diren hori egiteko, baina ez bagaude konforme, nolabait jakinarazi egin diegu. 2014tik dator afera hau, eta 2016an izan zuen oihartzuna;
|
bat
batean haur bat hondartzan hilda ikusi genuen, eta ikusi genuen Aita Marik, Itsas Salbamendu Humanitarioak nahiz Open Armsek zer lan egiten duten itsasoan errefuxiatuak erreskatatzen. Beste datu bat:
|
|
|
Arreba zaharra" oso pozik dago, musu asko ematen dizkio", nahiz eta" ama, ez gaudenez denbora gehiegi berekin, ez dago hain pozik". Egun asko izan dira etxean berarekin, eta
|
bat
batean haur txiki bat iritsi zen etxera. " Beste bat etorri da eta orain ez dut hainbeste denbora berarekin egoteko; baina ondo".
|
|
2021
|
|
|
|
Bat
batean haur bat sartu zen eta ikusi zituen hiru ezkoargiak itzaliak.
|
|
|
Orain arte,
|
batik
bat haurrentzako ipuin saioak egiten aritu naiz, zoritxarrez oraindik helduentzako oso saio gutxi programatzen direlako. Entzule heldua ohitu egin behar da horretara, hezi egin behar da, eta niretzat oso eskaintza interesgarria eta aberasgarria da.
|
|
|
Bigarren mailan, kasik klase guztiak euskaraz emanak dira, frantsesa eta atzerriko hizkuntzak izan ezik. Paraleloki, esperimentazio batzuk aurrera eramanak dira, irakaskuntza publiko zein pribatu kristauan eta
|
batik
bat haur eskolan, esperimentazio pedagogikoari buruzko Hezkuntza Kodearen L.401 artikuluari esker" (IGEN eta IGAENR 2013). 3
|
|
2022
|
|
|
Diabetesaren diagnostikoa Diabetearen debuta gaixotasuna duen pertsona bati horren berri ematen dioten une zehatzari buruz dakigunez, inpaktu handia eragiten du. Ustekabea larria da, gaixoa txikiagoa nahiko ohikoa da 1 motako diabetea denean,
|
batik
bat haur eta nerabeetan diagnostikatutako azpimota bat. Guraso asko joaten dira espezialistarengana bere semea edo alaba etengabe nekatuta eta suminkor samar dagoela sumatzen dutelako, urdaileko minaz kexatzen delako, oka batzuk dituelako, poliuria duelako (pixa egiteko beharra maiz) eta, asko jan eta edan arren, pisua galdu duelako.
|
|
|
1976an, euskarazko 95 liburu argitaratu ziren; 1986an, 636 —«salto dezentea»—; 1996an, 1.097 —«oraindik gorago»—, 2006an, 2.173 liburu; 2016an, 2.259; eta 2021ean, azkenik, 2.243 Azken hamabost urteetan, beraz, 2.000 ale pasaren bueltan egonkortu da euskarazko liburuaren urteko tamaina. Kopuruak xehatzen hasita, ordea, ohartarazi zuen kopuru osoaren bi herenak haur eta gazteentzakoak direla —heren bat irakaskuntzako materiala, eta beste heren bat haur eta gazte literaturakoa— «Badaramatzagu 40 urte normalizazio prozesu batekin, baina oraindik jarraitzen dugu
|
batik
bat haur eta gazteentzat ekoizten. Eta aisiako liburuak ez dira ehun liburura iristen urtean».
|
|
|
Bide horretatik, Hitza ahoz hasten, hezten eta hazten da euskara ahora eramateko dekalogoa aurkeztu zuen mintegian. Proposamena egiteko,
|
batik
bat haurren afektibitatean jarri du arreta, bere iritziz hari afektiboak eten egin baitira gure gizartean. Sortzaileak dioenez, gaztetxoen inguruan mugitzen diren bitartekari helduek (irakasleek, hezitzaileek, begiraleek...) beharrezkoa dute prestakuntza berezia:
|