|
2000
|
|
|
Lehen urtean, 100.000 libera emanzizkion France 3 Euskal Herriri (France 3rekin hitzartutako aurrekontuaz gain, etaBiarritz Angelu Baiona barrutiaren 600.000 liberez gain), egunero minutu eta erdizeuskaraz mintzatzeko baldintzapean.
|
Baina
ez zen hala izan eta SIVUk bere laguntzakendu eta Euskal Telebistari, edo zehatzago esanda,. Iparraldearen Orenaren, albistegiko taldeari dirulaguntza emateko asmoa izan zuen, egunero zazpi minutuko euskarazko bertako saioa bultzatzeko, 1992an sortu eta lau pertsonak bakarrik antolatzendutena29 Diogun France 3 Euskal Herriko eta. Iparraldearen Orena?
|
|
|
Honek isla zuzena izan du hedabideetan, eta, bereziki, Lizarra Garaziko itunaren eragileen politika, neurri handi batean, Euskal Herri osorako politika gisa aurkeztua izan da.
|
Baina
ez alderdi eta talde horienpolitika bakarrik: ituna sinatu ez zutenek ere, aurka joan arren, Euskal Herriaren osotasunari egin izan diote erreferentzia sarritan (esaterako, Frantziako Barne MinistroakEuskal Departamenduaren aurkako jarrera Hegoaldeko politikagintzarekin lotuduenean).
|
|
|
Albisteetako gertaerak jazo diren lekuari erreparatu beharrean gertaera horiekeragina izan duten tokiari begiratzen badiogu, egunkari bien arteko antzekotasunaesanguratsua da oraindik,
|
baina
ez hain erabatekoa, 4 taulan ikusten dugun legez.GARAk, bere lehiakidearen aldean, Gipuzkoa eta Nafarroa lehenesten ditu (eta neurritxikiagoan Bizkaia eta Araba). Euskarazko egunkariak, ordea, Iparraldean eraginaduten albiste gehiago argitaratzen ditu GARAk baino.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan euskarari dagokionez, jakina;
|
baina
ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
harremanhorretan Euskal Herria bere osotasunean hartzen dute berriro ere lehenek, bigarrenakHegoaldera mugatzen direlarik. Bestalde, politikari buruzko albisteetan, Bizkai, Arabaeta Gipuzkoako egunkariek gehiago azpimarratzen dute Hegoaldea Euskal AutonomiaErkidegoa baino,
|
baina
ez dute berdin jokatzen egunkari nafarrek: hauentzat EuskalHerria Espainia harreman politikoa Nafarroa Espainia harremanaren terminoetan definitzen da lehenik, nahiz eta bigarren erreferentzia (Hegoaldearekikoa) ezin ezkutatuduten.
|
|
|
Azkenik, euskara agertzen da Euskal Herria bere osotasunean batzen duenerreferente gisa,
|
baina
ez, pentsa zitekeen bezain argi: izan ere, egunkari nafarrekeuskara gaia tratatzen dutenean, Nafarroaz ari dira ia soilki.
|
|
|
Industria honen egitura territoriala dela-eta, enpresahauen merkatuak probintzialak dira nagusiki. Horietan oso lehiakorrak dira Estatukoprentsarekiko,
|
baina
ez hainbeste bertako talde nagusiaren egunkariekiko: DiarioVasco eta El Correo.
|
|
|
Egia esan, Frantziar Estatukoadministrazioaren deszentralizazioak ez du berarekin ekarri kultur arloko inongo funtzioedo zerbitzuen transferentziarik, Estatuaren partetik tokiko aginteetara. Deszentralizazioaren inguruko legeek kultur ekimenak garatzeko aukerak zabaldu dizkieteerregioei, departamenduei eta udalei, bai,
|
baina
ez dizkiete arlo honen gaineko eskuduntza propio eta bereizirik egokitu. Estatuaren begirada eta kontrolpean garatu behardituzte betiere aginte hauek beren kultur ekimenak, eta edozein kasutan, maila ezberdinetako instituzioen arteko konkurrentzian (erregioak, departamenduak, udalak) (E.
|
|
|
Esleipena, hortaz, zerbitzuen edo kanalen arabera egingoda, banan banan, eta ez multiple osoen arabera19 Oraindik ez da zehaztuemango diren kanalen kopurua. Azterketen arabera, launa kanaleko 6 multipleleudeke erabilgarri epe laburrera telebistaren lurrazaleko difusio digitala egiteko,
|
baina
ez da finkatu nolakoa izango den horien erabilera, ez eta kanal guztiak hasieratik emango diren ere. Hori bai, irrati telebista analogikoetan bezala, Estatu mailako eta inguru lokaleko zerbitzuak sortzea aurreikusi da20 Edozeinmodutan, CSAk zehaztuko ditu zerbitzu kategoriak eta horien hedapen geografikoa, bai eta bakoitzean eskainiko diren frekuentziak ere.
|
|
|
Prozesu honen guztiaren oinarrian Europako Batasunaren 95/ 47/ CE Artezarauadago, Telebista Seinaleen Transmisio Arauen Erabileraren gainekoa. Artezarau honenhelburua, besteak beste, telebista mota berrien garapena sustatu eta aldi berean inorennagusitasun posizioak ekiditea zen, sarbide sistemen arteko bateragarritasuna ezarriz.Horretarako, bereizi egin zuen programatzaile difusore eta Baldintzapeko SarbideZerbitzuaren Kudeatzaileen artean (OSAC),
|
baina
ez zuen ez baldintzapeko sarbidesistema zehatz bat agindu, ezta transmisiorako mekanismo bakar bat zehaztu ere, zeina, edozein modutan, normalizazio erakunde europar batek homologatuta egonbeharko litzatekeen?. Artezarau honek satelite bidezko telebistan eragin zuzena etaberehalakoa izango zuen, eta hori zela eta gertatu zen, hain zuzen ere, aipatutakoborroka.
|
|
|
galdetzen dutenean, estatu bat izateko eskubidea ukatu nahia dago horren guztiaren atzean. Guk nahi alabehar dugun moduan antolatuko dugu, esaten dut nik,
|
baina
ez ukatu eskubide hori? 14.
|
|
|
liburuarekin ireki zuten bideari jarraitzendiogu. Haiek(
|
baina
ez haiek bakarrik) hasitako tradizioa da UEUko FilosofiaSailak aukeratu duena: antolatzen ditugun ikastaroak eta argitaratzen ditugun liburuak, eskutara erori zaizun hauxe adibidez, horren adierazgarri dira.
|
|
|
(iii) Filosofiaren beste alorretan ere gauzatu da eragina, honen adibide direlarik hizkuntza juridikoaren azterketa pragmatikoak edota zientziagintzarako kode deontologikoen aldarrikapena, beste askoren artean.
|
Baina
ez bakarrik filosofian, beste gizarte zientzietan ere baizik. Pedagogian, harantzago joan gabe, batxilergoan Zuzenbidea ikasgai gisa sartzeak ekarrikolituzkeen onuren inguruko eztabaidak laster eduki dezake ondorioa gurean, epe labur batean nahitaezko irakasgai bihurtuz.
|
|
|
Nire iritziz, jite horrek aukera ematen digu, filosofikoki(
|
baina
ez nahitaezpolitikoki) gure alternatiba soziopolitikoaren eztabaida eternalari indar berria emateko. Beraz, hurrengo puntuetan, gure herriak dituen behar eta gogoetatik abiatuta, konstituzionalismoaren ereduak eskaintzen dizkigun aukerak azaltzen saiatukogara.
|
|
|
Horien barne nazionalismoak eragindakoak, noski. Adibiderik klasikoena kolonialismoarena litzateke;
|
baina
ez da bakarra13 Errealitateko eredu ia ia neutro bat bilatzearren, Sahara-k Maroko-rekin daukan gatazkan ebidenteak dira referenduma baldintzatzeko Estatua erabiltzen ari denmigrazio politikaren ondorio maltzurrak.
|
|
|
konstituzionalismoaren ildokotzat hartu behar. Aitzitik, lehenengo Mundu Gerrarenondoren idatziriko zenbait konstituzioren antzera, estatuko egituraren berri ematendigute;
|
baina
ez dute balio, estatuaren aurrean giza eskubideen defentsa behar adinabermatu ahal izateko.
|
|
|
Estatu handien pean eta enpresa multinazionalen pean dagoen gaur egungo sistemaekonomikoak merkatuaren, eskariak? betetzen ditu;
|
baina
ez alderantziz: behar sozialak bi mundu ezberdin eraikitzen ditu.
|
|
|
Kapitalismoaren hirugarren globalizazioak bideratu zuen demokrazia ordezkatzaileak, mundu mailako inposizio
|
baina
ez zuen lortu. Herri industrializatuetan, faxismo ezberdinez?
|
|
|
Martin Aranburu (EA): Alderdi abertzaleok, elkarrekin, planteamendudemokratiko bat egiten baldin badugu, inori eskubiderik kendu gabe
|
baina
gauregun ez daukanari emanda, eta guk nahi dugun etorkizuneko Euskal Herria horrelakoa izango da eta Espainia eta Frantziarekin horrelako erlazioak izango ditu esatenbadugu. Quebec-en egin duten modura?, eta lege agintaldi batean (guk epea jartzen dugu) Gobernu espainiarrak hori onartzen ez badu, ekin diezaiogun beste bidebati. Zergatik ez du Gasteizko Legebiltzarrak subirano deklaratzen bere burua?
|
|
|
Bai, zalantzarik ez. Instituzionalki dauzkagu, alde batetik, nolabait ere legalkionartuta dauden erakundebatzuk, eta, beste aldetik, Euskal Herriko borondateak onartu dituen beste erakunde batzuk; eta hor sartzen dut Udalbiltza,
|
baina
ez Nafarroako erakundeak, Nafarroako populazioari Amejoramendua nahi duen ala ez sekula galdetu ez zaiolako.Iparraldean ez daukate inolako erakunderik. Erkidego Autonomoan, berriz, bai Legebiltzarra eta bai Gobernua Erkidegoko populazioaren zati batek onartu zituen beregaraian.
|
|
|
Bigarrenik, analista bera ez da agertzen Estatuarentzatidentifikagarri. Eskemaren azpialdean bakarrik da identifikagarria, esan badaiteke, identifikazioz terapia egiteko lekuan dagoen heinean;
|
baina
ez da identifikagarriaeskemaren goialdean, hots, duen boterea arbuiatzen duen lekuan. Eta hori da, hainzuzen ere, orain arte Estatuarentzat ulergarri izan ez den paradoxa.
|
|
|
Teknika hauen bidez, ametsa edo bizitako gertakizuna orainaldian lantzenda, ez iraganean gertatutakoa bailitzen. Honela ekintzara heltzeko aukera dago,
|
baina
ez interpretaziora.
|
|
|
Familia mapahasierako hipotesi diagnostiko modura eta tratamenduan zehar gida modura erabildaiteke. Aginduak erabiltzen dira,
|
baina
ez paradoxa motakoak.
|
|
|
terminoa erabiltzen. Lan haupatologiaren eremuan kokatzen da oraindaino,
|
baina
ez psikiatriari lotua. Kaan enlanaren aspektu interesgarrienetako bat, garaiko zorrozkeria etikoa, alde batetik, eta, gizakiaren funtsezko ahultasunaren kontzientzia hartzea, bestetik, batzeandatza.
|
|
|
Pichon Riviere k asmatutakotermino hau barnerapen ekologiko baten ondorioa da;, bestea? kontuan hartzen du,
|
baina
ez subjektu isolatu gisa, objektu bizigabeak eta habitata oro har kontuanizanda baizik (1977).
|
|
|
1 Enkoadrea: abstinentziaren erregelak frustrazioa eragiten dio subjektuareneskariari,
|
baina
ez adibidez sendaketaren hasierako eskariari, sendaketazbilakatzen hasten eta maitasun beharra den beste eskari horri baizik.
|
|
|
Eta, ondorioz, artikulugintzak, entseguak, iritzi idatziak, ezinbestekoadute haren sinadura. Hizkuntzalaritzari egin dion ekarria, ez dakit oraingo ikasleokdakizuen,
|
baina
ez baldin badakizue, irakasleen errua da. Hor daude bere lan idatziak; gustuko izanen ditugu edo ez; guttik erakuts lezake parekorik.
|
|
|
Ikasketaz ingeniaria zela jakin nuenean, datu edo ñabardura horrek pozez etaharrotasunez bete ninduen, neu ere horretan bainiharduen.
|
Baina
ez zen ingeniaritza lana berarengana hurbilarazi ninduena, euskarari buruzko lana baizik. Orduan hasibainintzen Larresoro Txillardegi, bata zein bestea, erreferentziatzat hartzen, eta behineta berriro irakurri nituen berak idatzitako artikulu gozatsuak.
|
|
|
Eulalik inbertitu du kondairaren kronologia
|
baina
ez du bere gogotik arraskanporatu, eta berriz etorriko zaio ahora «Araneko hilbegira»ren bigarren aldiz kontatuzuenean: aldi hartan katu bat etorri zen gorpuaren bila, eta gero, beilariek otoitz egineta inarraz jo zutenean, gizon ageri zen.
|
|
|
Orozkon, laminak ez du ezer eraman nahi. Gizakatuak bai ostu gura zuen gorpua,
|
baina
ez du ematen horretarako estali zuela sobrekamaz; eta pertsonaiaren famak eta ingurugiroak xede onik iragartzen ez duten arren, intxaur barruko sobrekamak esanahi baikorrari indarra ematen dio, dudarik gabe, horrelako oihal ederrak onerakoak izaten baitira Europako tradizioan: Mari Errauskinekprintzearen dantzaldira joateko jantzi zituen soineko miresgarriak intxaur oskol bateansartuta ekartzen zizkion amabitxi maitagarriak.
|
|
|
|
Baina
ez du erreparorik aldizkariaren beste hainbat zenbakitan bere iritzia deblaukiagertzeko: euskararen normalkuntzaren izaera politikoaren aldekoa, hain zuzen ere.Behin eta berriro gainera.
|
|
|
Bi agerraldi izan ditu eta biak Bizkaiko mendebaldean.
|
Baina
ez da haize motabera izendatzeko erabiltzen: batean iparraldekoa den bitartean, bestean ekialdekohaizeari esaten zaio.
|
|
|
|
Baina
ez gaitezen inozo izan. Berezia izatearena titulu potolo batean eramatea, nobleziarena kokatzea bezain alferrikakoa izanen da, banan banan eta denok baterageure kulturaren jabe ez garen bitartean.
|
|
|
Kultura, genoma bezala, osagaiez osaturik dago,
|
baina
ez banaka edo edozeineratan harturik, egitura eta harreman zehaztu batzuetan baizik. Giza genomaren kasuankromosomak deitzen dira eta Euskal Herriko kultura propioaren kasuan, eusko kulturgaiak deitzen ditut nik.
|
|
|
Herri baten kultura bati buruz ari gara eta behin eta berriz esandugu kultura bizitzaren arloan dagoela, ez abstrakzioetan, ez tresnerian, ez eraikinetan.Denok gara kultur egileak, bakoitza bere inguruan.
|
Baina
ez dugu denok arlo guztietankuxkuxeatu behar. Herri baten kulturaren osagaiaz ari gara, ez biztanle bakoitzarenaz.22 kromosomak denon artean osatu behar ditugu, gure Herriaren gorputza osa dadin: besoak, begiak, hankak, burua.
|
|
|
Hautua ez da teorian ematen, praktikan baizik, Euskal Herriko beste biztanleen kasuan bezala. Euskal kulturarenaltxorraz jabe izaten dira (ez jaun eta jabe, orain arte saiatu diren gisan, ezagutuz etabere eginez baizik) ala euskal hiritarrak izango dira
|
baina
ez euskaldunak.
|
|
|
Etikoki ala estetikoki, baina bietan bat. Gogoeta egin genezake bi erei (biestadioei, esferei) buruz batera,
|
baina
ez biak batera bizi. Gizakiak, ezer direnakbehintzat, era batekoak ala bestekoak dira.
|
|
|
Indibiduo, unibertsala? singularra berabaizik ez da;
|
baina
ez, lehenago sekta husita batek irakasten omen zuen antzera,, gaur egunabstrakzioaren lizunkeria, edo neurrigabekeriak maiz uste duenez, zehazten du Kierkegaard-ek bereikuspuntua?, Adan eta Eba bezala biluzik badabil, baizik bere baezpadakoa, menturazkoa, osoki beregain harturik, landu eta nobletu egiten badu, edozein gizakirentzat paradigmatikoa agertzeko moduan.Beste era batean esan da:
|
|
|
–Estrukturalismoak problematika berezia ekarri du (hizkuntzaren arloan, bai;
|
baina
ez hizkuntzarenarloan soilik); eta problematika hori, sinkroniari, datxeko.
|
|
|
Zeren, hutsunea ez betetzeak, inkontsistentzian eusteak, larridura edo angustiaexistentziala probokatzen baitu2 Enuntziatu politikoek gizartearen alor objektibagarrian aldaketak agindu edo, preskribitu? egiten dituzte,
|
baina
ez da komeniberaiekin josi eta gero elkar nahastea.
|
|
|
Baina bazterketak porrot egindu. Zatiketa hedatu egin da hiri barruan,
|
baina
ez matxinada gisa,, itzulera infinitu, moduan baizik. Itzulera honek antagonismoaren irudi teatrala hartzen du.
|
|
|
Orain arte argi esan ez badut ere, sumatuko zenuten dagoeneko, neronek Txillardegi ikusten dudala, historikoki eta hein handi batean?
|
baina
ez bera bakarrik, euskara eta askapen politika suturatzeko joeraren abiapuntuan. Baina, nire irudiko, ezkontza hori ezinbesteko bihurtzeak ez die, ez euskarari ez eta askapen politikari, onik ekarriko.
|
|
|
Maila probintzialari gagozkiola, esan dezagun Kontseiluak(. Definitorio? deituak) Arantzazun egin zuela berehalako bere bilera, 1937koabenduaren 28,
|
baina
ez orduan eta ez ondoko seihilabeteetako bileretan agerida arazo honetaz ezer (Actas Definitoriales: II, 40).
|
|
|
Abenduko Kronikan ezin izan dugu baieztatu gaixotasun haien benetakotasuna, etaerratzeko arrisku handirik gabe, esan daiteke aitzaki zurigarri bat zela hori, igandehaietako, lan-uztea? garbitzeko, izan ere hurrengo otsailean berriro agertzen baitaarrazoi bera,
|
baina
ez gaixorik (Cronica: I, 357).
|
|
|
Horrela ageri zen hori dena, 1938ko urte hartan, Egia Atotxan; baina badakiguDonostiako beste eliz etxeetara eta inguruetako hainbat herritara ere joaten zirelafrantziskotarrak komentutik: besteak beste, hilabete haietan Zegama, Altza, Oiartzun, Beasain, Soraluze, Usurbil, Leitza, Arroa, Arrazola edo Aizarnazabal-era, adibidez.Euskaraz egin zirela hauetako asko, uste izan dugu,
|
baina
ez da hori batere segurua, zeren jakin izan baitugu gaztelania sekula entzungabeko zenbait herrixkatandenboraldi batez erdaraz bakarrik egin zirela, nonbait, elizkizunak (Bizkaiko Zeanurin, adibidez). Baina, okerrenean ere, laster hasi ziren salbuespenak agertu eta ugaritzen: 1938ko urrian A. Mitxelenak zazpi sermoi hizkuntza bitan eskaini zituen DonostiakoPobreen Ahizpatxoen Zaharren Babesetxean, beraz euskaraz ere bai (Cronica:
|
|
|
Hori historian hala izan baldin bada, esan beharradago bestalde lehen frankismo hartan erakunde boteretsua zela Eliza, herriarenganairisteko lanabes eraginkorra. Honen hizkuntz politika maneiatzean, mezu emaile horrenbizitza hobeki kontrolatzeko erosotasuna irabaz zitekeen,
|
baina
ez da hori bakarrik.Espainia Berriko proiektu nazionalaren funtsean dago, azkenik, hizkuntz batasunarenaere: denek jakin behar zuten gaztelania.
|
|
|
Gertaera hau posible izan da biokalfabetatuak garelako eta hizkuntza idatzia menderatzen dugulako.
|
Baina
ez edozeinhizkuntza, kasu honetan euskara izeneko informazio trasbaserako kodea erabili dugu.Kode idatzi hau kode paralelo batean oinarritzen da: ahozkoa; ala hobekiago esanda, fonatzaile deritzon aparatuaren bidez gizakiak sortzen duen soinu kode jakin batean duinspirazio iturri, euskaran.
|
|
|
Hamaikagarrena, ekoizten ditugun soinuak aldatu egiten dira inguruan dituztensoinuen eraginez,
|
baina
ez beti eta ez edonola; hizkuntza bakoitzak erabakitzen duhau, arautegi antzeko zerbait osatuz, hiztunak ikasi beharreko, erabilpen arautegi, bat.Hori bai, arautegi honek ez ditu fonemak eraldatzen, beraien alofonoak baizik; beraz, arautegi hau soinuen ekoizpenari dagokio eta ez beraien ulermenari.
|
|
|
Hurch/ Oñederra, 1988).
|
Baina
ez da hau saltsa lodihorietan sartzeko lekua, agian bai saltsak arinduko dituen, pulamentuaren, alde egitekoa. Imanol-en hausnarketan esaten da, arautegi honek ez ditufonemak eraldatzen(...)?:
|
|
|
Etaezustekoa galanta izan da. Irakurriak, lehendik ere irakurriak genituen artikulu horiek, gaingiroki bederen,
|
baina
ez genuen uste euskal soziolinguistikaren beraren hastapenak horidoro behar genituenik. Izan ere, harrigarriro zehatzak eta sakonak dira hizkuntzaren etagizartearen arteko hartu emanei buruz izkribu hauetan egin zizkigun azterketak.
|
|
|
Hori guztia irakatsi zigun Txillardegi irakasleak, gutako askok behar bezalaerreparatu ez bagenuen ere.
|
Baina
ez da hor ahitzen irakasle honen ekarpen oparoaeuskal soziolinguistikaren baratze xumean. Ereinak ereinda, oraindik ere euskal soroajorratzen segitzen du orduan bezain gartsuki.
|
|
|
Izan garelako gara, bai, jakina,
|
baina
ez luzarorako, baldin eta, garenak izateko, izate hutsean oinarritzen bagara. Gauzak aldatu egin dira, eta erro errotik aldatu ere, Txillardegik ongi dioskun legez:
|
|
|
Halaber, etniak noraezekoa du nazioaren sostengua, abertzaletasunarenbarne kohesiorik gabe historian barrena datorren oinarri etnokulturalak nazionalismoaren aroan zer eginik ez daukalako. Eta, azkenik,
|
baina
ez azken, nazioak behar beharrezkoa du estatuaren sostengua, nazio identitatearen elementuak gizarte harremanen sarean Estatuaren esku bakarrik dauden botere eskumenei esker hezurmamitzen direlako.
|
|
|
Eraikuntza berriak alde nabarmena ekarri zuen kalitatearen aldetik. Batetik, pelikulen formatu berriak zekarren tamaina zabalagoa, irudi garbia eta argitsua, soinuapelikularena (eta ondoko ikuskideena agian,
|
baina
ez proiekzio makinarena, lehenagolegez), etab.; bestetik, besaulkien erosotasunaz gainera, perspektiba berria aurkitu zuenikusleak, izan ere, aretoaren pendiza zela eta, ez baitzen buruen artean filma ikustekobitarterik bilatzen ibiltzeko premiarik5.
|
|
|
Bainazertarako? Tenedoreak asko balio du,
|
baina
ez zopa jateko. Adierazi nahi dugun gauzada, borroka nazionalerako, bestelako kontzeptuak asmatu behar direla.
|
|
|
Batetik ETAk1967an bi helburu hartzen zituela, hots, klase askapena eta euskal nazioaren askapena, eta horretarako marxismoan oinarritzen zela ikusirik, eta, bestetik, marxismoa Europangainbehera zetorrela oharturik, nahiz eta garai hartako Euskal Herrian modakopentsaera zen, ETA uztea erabaki zuen. Txillar ezkerrekoa izan da,
|
baina
ez marxista; eta asmatu egin zuen, nahiz eta 1967an ia bakarrik gelditu eta bazter tua izan zen.
|
|
|
Zergatik? Zesarrekahalmena duelako?
|
baina
ez ziurtasuna, orduan ez bailegoke ez benetako etorkizunikez proiekturik?. Euskarak ederki adierazten du geroarenganako gizakion funtsezkozalantza eta ezinegona, geroa ez da gurea?
|
|
|
Esan nion izena,
|
baina
ez zuen harritu itxurarik egin. Oso ohikoa da gure deituraeskualdean.
|
|
|
Nik Aita Atezaina espero nuen atean,
|
baina
ez zegoen horrelakorik. Txirrina joondoren ireki zidana liburuzaina zen.
|
|
|
Kaputxino sartzeko dei hura barrez hastekoa izango zen, baldin eta hotzikara bateragin ez balit, ikusitakoak ikusita eta entzundakoak entzunda. Aita Morlans inoizberriro ikusi gabe geratuko nintzela sumatzen hasita nengoen, berak osabarekin eginzuen bezala debekatu egingo zidatela hura ikustea,
|
baina
ez omen zegoen gaizkipentsatzeko arrazoirik.
|
|
|
–gaur goizean?,, orain dela hiru ordu?,, une hauetan? ?;
|
baina
ez: –atzo?,, herenegun?
|
|
|
Irrati izena erabiltzeari egoki deritzot,
|
baina
ez dezagun ahantz lehenago tezef eta. radio berbak ere erabili ditugula geure hizkuntzan irratia izendatzeko. Lehenbizikoak, tezefak alegia, hedabide honen hastapenera garamatza, harigabeko telegrafiak urrats bat gehiago eman zuen garaira.
|
|
|
Sarrerako hormetan araknido, barraskilo eta makina bat intsektu (euliak, tximeletak, kakalardoak...) egoten dira. Normalean, haitzuloetara hibernatzera edo ugaltzera joaten diren animaliak dira,
|
baina
ez dute bizi zikloa haitzuloan betetzen eta bertan, denboraldi bat soilik pasatzen dute.
|
|
|
Hemen koka genitzakeen nazioek egoera bereziari egin diote aurre: ...rien barruan sortzen diren heinean, Estatu nazioak irensten duen nazioak etsai nagusia izango du Estatua, hil ala biziko borrokan, nazio batek (Estatu nazioak alegia) bestea ukatzen baitu22 Beste era batera esanda, eta hezkuntzaren arloan kokaturik, Estaturik ez duen nazioak ez du hezkuntza sistema nazionalik (armada, zerga sistema?, ez duen bezala) eta legitimazio tresna indartsuaren faltan dago;
|
baina
ez hori bakarrik, nazioa ukatzen duen Estatuaren hezkuntza sistemaren eraginari aurre egin dio, horrek legitimatzen baitu Estatuaren oinarri ideologikoa den nazioa.
|
|
|
Zalantzarik gabe, beste kontzepzio politiko batzuekin batera, XIX. eta XX. mendeetako kontzepzio nagusienetariko bat dugu (gaur egun ere, XXI. mendearen atarian gaudelarik, nahiz batzuen ustez guztiz zaharkitua izan, ezin da ukatu indar ikaragarria duenik).
|
Baina
ez da forma zehatz bakarra hartzen duen kontzepzioa, eta askotan beste batzuekin gurutzatzen da bide berean, bat egiten du, edota nahasten da; horra hor, adibidez, faxismoak eta nazional-sozialismoak nazionalismoari emandako forma, kolonialismoarekin izan duen zerikusia, marxismoaren nazioa eta nazionalismoa ulertzeko era hain ezberdinak, kontrajarriak askotan?, Estatu liberaletan beteriko zeregi... Ikusi besterik ez dago, esaterako, tradizio marxistak gai horri buruz utzitako produkzio mardula4, non era guztietako ikuspegiak agertzen diren.
|
|
|
Lanbide irakaskuntzak ere bazuen bere lekua legearen barruan,
|
baina
ez gara gu gai hau aztertzen luzatuko, gure helburu nagusia eta hori da, hain zuzen, egindako hurbilpenaren arrazoia irakaskuntza maila ezberdinak elkarrekin nola lotzen ziren ikustea baita.
|
|
|
Ia esan daiteke, eztabaidatu zen gai bakarra Elizaren ikuskaritza eskubidearen ingurukoa izan zela,
|
baina
ez dirudi aparteko zailtasunik zegoenik horretan, 1851eko konkordatua indarrean zegoela kontuan izanik (Ikus RUIZ, C; PALACIO, I. (1983): –Iglesia y Educación en la España decimonónica:
|
|
|
Esan beharrik ez dago, Estatua esaten dugunean eta aipatu ditugun interesez ari garenean, Estatu Nazioaren markoan kokatzen zen gizarteko klase boteredunez hitz egiten dugula, nahiz eta Estatu Espainiarraren kasuan interpretazio honek bere mugak izan. Egia da burgesia boterea hartuz joan zela pixkanaka eta boterera iritsiko zen klasea zen,
|
baina
ez da hau Europako beste Estatu batzuetan izandako prozesu, iraultzailea, oso, aristokraziazalea?
|
|
|
epaimahaiak, azterketak eta, gure ustez, gero ikusiko dugunez, eragin handia izango zuen oposizioen zentralizazioak.
|
Baina
ez zen ez hori maila profesionalera mugatzen zen kontrol sistema; Irakasle eskolak, oposizio sistema eta hezkuntza arloko administrazio egituraren barruan kokatzen zen egitura burokratiko eta funtzionarialaren antolakuntzarekin, Moyano legeak irakasleria Estatuaren zerbitzura jartzeko bidea eskaini zuen, eta Estatuak benetan bere kontrolpean jarri zuenetik aurrera (hau ez da XX. mendearen hasiera... interesen defentsarako eraiki den ejertzitoaz hitz egin ahal izango da.
|
|
2001
|
|
|
zer nolakoa den eta nondik nora doanaldaketa.
|
Baina
ez da nahikoa. Gehiago ere zehaztu nahi genuke.
|
|
|
Gauzak ez dira, hemen ere, zuri ala beltz. M debatean estrategia batzuk eskasdabiltza,
|
baina
ez dago gabetasunak jota; bestean, ostera, ugari edo gehiegi dira. Bidebate horien arteko koordinazioa edo zubia posiblea da.
|
|
|
5 Irakurmenaren lanketak, bere ezagutza eta bitartekoetan konfiantza izateraadoretu behar du ikaslea. Hemen garrantzi handikoa izango da ikasleen aurre ezagutzak aktibatzea,
|
baina
ez bakarrik testuaren gaiari buruzkoak, baitatestu mota horren ezagutza eskemei buruzkoak ere baizik.
|
|
|
Irtenbideetako bat itzulpengintza lantzea litzateke,
|
baina
ez orain arte eginikomoduan. Kontua litzateke itzulpen, profesionala?
|
|
|
Normalizazio kontu hau (definitu aurretik, deskriba dezagun ohiko ikastorduetatik kanpo egiten diren ekintza osagarriak, ikasgelatik kanpokoak) aspalditik hartu izan da kontuan, eta premiazkotzat edo hartu izan da,
|
baina
ez du izan tratamendu jarraitua, berezitua... eta beste faktore batzuenmenpe egon da (irakasleon lan baldintzak, beste zereginek uzten zutenneurrian...).
|
|
|
a) Trebetasunei lehentasuna ematen dioten programazio komunikatiboeilehen ez zuten egitura logikoa egoztea dugu. Ideia honi heldu bitarteangaia zen antolabide nagusia; gaia ardatz bezala erabiltzeak badu interesa, noski,
|
baina
ez zen lagungarria epe mugatuko programazio itxiak eratzekoorduan, adibidez.
|
|
|
Hauek, egunean ordubetetikbi ordura bitartean ikusten dute. Asteburuetan, kasu askotan, kopuru horibikoiztu egiten da,
|
baina
ez beti. Multzo honetakoak dira ikasle gehienak, hemezortzi, ehuneko hirurogeita bost gutxi gorabehera.
|
|
|
Esaldi hau izatez oso jatorra da,
|
baina
ez da asko erabiltzen. Familian etaerabiltzen da batez ere, gauez ohera joateko orduan.
|
|
|
Orain arte esandakoarekin, aurrerago argiago ikusiko bada ere, argi ikusten daezen, aholkulariak egin beharreko lanerako, ohiko irakasle batek ez bezalakobeharrak izango dituela, eta prestakuntza ezberdina duela. Hizkuntzanaditua izan du,
|
baina
ez derrigorrez ikasleak ikasi nahi duen hizkuntzan; hizkuntza bat zer den, nola aztertzen den, zein unitate dituen, kulturarekin zeinerlazio duen, eta erlazio hori nola gauzatzen den jakin du. Ikasten jakinbeharko du; ez bakarrik berak nola ikasten duen; horrez gain, zein bide dauden, zein estilo, zerk zer ekartzen duen eta eginkizun bakoitzak zein ondorio duen ere.Labur esanda, hitz batean, ikaskuntzan ere aditua izan du.
|
|
|
Argudioen puntuarekin lotuta egongo dira, batez ere. Ikasleari gauzak ulertzeko eta erabiltzeko moduan jarri behar bazaizkio, modurik errazena adibideakematea izan daiteke;
|
baina
ez edonolako adibideak. Zuzen zuzen bere egoerarekineta ezagutzekin lotuta daudenak badira, askoz errazago ulertu eta bereganatukoditu.
|
|
|
Baina, zer da etxea. Nahikoa aztertuta dago gaur egun, eta badirudi ez dela leku fisikoa bakarrik, ezta ere lau paretek inguratzen dutena. Gure ikasleek, ordea, ondo bereiztendute etxea, pisua eta baserria gaztelaniazko casa, piso eta caserio esateko.Frantsesek chez erabiltzen dute;
|
baina
ez bizilekua adierazteko bakarrik: cheznous esaten dute gure artean esateko eta chez le boucher, harategian esateko.
|
|
|
– Ikaslea ikas estrategietan trebatzea beharrezkoa da autonomia landu nahibadugu;
|
baina
ez da nahikoa.
|
|
|
Ohiko entzun ariketa baten trataera bera emangenion. Hasierako asmoa gure ezagunak eraman beharrean ikaslearen lagunakedota ezagunak eramatea zen,
|
baina
ez ziren animatu.
|
|
|
Irakasle gisa dugun esperientziari begiratzen badiogu, garbi dirudi, gauregun eta Euskal Herrian? arrakasta/ ez arrakastaren arteko muga markatzen duena, neurri handi batean,
|
baina
ez bakarrik, estrategia sozialetan egon daitekeela.
|
|
|
Kondeen tribunala mallus a zen: kondea zen burua (edo kondearenordezkoa), eta laguntzaile modura rachin burgi ak zeuden (Karlomagnorekin zazpiscabini edo iudices ek ordezkatuta), guztiak ere boni homines edo nobili viri, hots, eta ohituren ezaguleak,
|
baina
ez bereziki legean espezializatuak.Erregea zen legea egiten zuena eta moralki boterea zuena; beraz, apelazio epaitegia bere esku zegoen (epailea zen), eta justizia egitea garantizatzen zuen, bannumedo aginte eta galerazpen boterea izateaz gain. Horregatik saiatzen zen kondeakkontrolatzen eta legea idatziz jartzen.
|
|
|
annuadona izenekoa jaunek erregeari urtero eman beharrekoa; errege ban edo boterearenkontra egindako lege hausturengatikako isunak; teloneum edo bidesariak; gerrakoharrapakinak (partaideen artean banatu arren, zati bat errege altxorrerako gordetzenzen, nahiz batzuetan erregeak Elizari ematen zion); saxoi edo bretoi menperatuentributoak; errege jabegoek emandako sarrera erregularrak (jana, txanponak, manufakturak); altxorra (luxuzko oihalez, bitxiz, urrez eta zilarrez... osatua), hiltzean semeen artean eta pobreei banatua. Urteroko zerga jasotzen ere saiatzen ziren,
|
baina
ez zuten lortzen. Ondorioz, izan behar zen boterea izateko; etaaltxorra eduki behar zen, noski, boterea erakusteko eta gauzatzeko era baitzen (opariak eta donazioak eginez, eta honek zekarren kontrapartida eskatzeko erangeratzeko; luzituz.) 14.
|
|
|
Erasotzaileak iruindarren lurretan sartu ziren Valdonsella tik, gauregungo historialariek kokatu ezin duten Hisn al Barber gazteluraino. Musulmanenhelburua iruindarren ausardia zigortzea zen, Antso Gartzes en erresuman ahalik etakalterik handiena eginez,
|
baina
ez zuten konkista iraunkorrik egiterik pentsatu.Horregatik, kontraerasoaren kalteak gorabehera, jarraikako urteetan Iruñearenhedatzeak jarraitu egin zuen, ekialdera orain. Ondorioz, Cercastiel, Uncastillo etaLuesia, gaur egun Aragoiko iparrean?
|
|
|
Indarrak erakutsi nahian, 918an iruindar eta leondarrak Errioxa osoan zeharigaro ziren, Tutera ondoraino iritsiz;
|
baina
ez zuten konkistarik burutu. Hurrengokanpainak prestatzeko asmotan, zenbait lani ekin zioten.
|
|
|
Nekazarien askatasuna mugatuta zegoen, beren pertsonei zein ondasuneizegokienean. Bizi zireneko lurrak erabil zitzaketen,
|
baina
ez zuten askatasun osoalur horietako ondasun higiezinak saltzeko. Eroslea ere menpeko nekazaria bazen, orduan soilik sal zitzaketen ondasunak.
|
|
|
Beste anaiak ez ziren ahaztuak: errege ondasunetatik hartutakoondare handia, zenbait ardura publiko eta askotan errege titulua bera ere jaso ohizuten;
|
baina
ez dago esan beharrik titulu horrek ohorezko balio hutsa zuela.
|
|
|
joan zen mendean Landatxon egindako lanetan (Escuela Normal de Maestros, 1864; Portal de la Soledad-en suntsiketa, 1865; Gorbeiako uren ekarrera eta biltegiaren eraiketa, 1883) hainbat material arkeologiko jaso ziren, erakusketa etaargitalpenak ere egin zirelarik.
|
Baina
ez zitzaien kasu gehiegi egin, eta ez zirenondo katalogatu eta identifikatu.
|
|
|
Kasu honetan ere, tipologiak nahiko konplikatuak eta bariatuak dira, bainabatez ere pieza karenatuak dira nagusi, tradizio germaniarra erakusten dutenak.Merobingiarren artean, gutxiagotan aurkitzen da beira;
|
baina
ez da falta nekropoliaskotan.
|
|
|
Espainiako historia, otoitz liburu bat, biografiaren bat... Tartean, apartatudu Larramendiren gramatika ere,
|
baina
ez haren balio bibliografikoaz ohartu delako, lubakiz lubaki nahikoa urri entzuten duen euskara hauspotzeko baino. Biharamungoizean, etxe tzarretik alde egin dutenean, gure gizonak sei bat liburu daramatzamotxilan, tartean andoaindarraren gramatika eta Espainiako historia.
|
|
|
Lehenengo eta behin, esan, Gizona bere bakardadean nobelaren irakurketaaskoz ere arinagoa dela;
|
baina
ez bakarrik Hamaika Pausorekin alderatuta, baitaObabakoak berarekin alderatuta ere. Non dago Gizona bere bakardadean edo Zeruhoriek bezalako irakurketa arin eta erraz horren sekretua?
|
|
|
«Ez al zuen bada, bera ere, neska mota berezi batek baizik erakarri, eta horibetidanik? Neska herabeak, nahiko ederrak,
|
baina
ez sobera sentsualak, alegiaberea baino sentsualitate gutxiagokoak, azal arroxa (haurtxoarenaren antzekoa) zutenak, bere inteligentzia eta jakitatea apreziatu ahal izateko bezain inteligenteakzirenak, baina ez bera baino gehiago zirenak...».
|
|
|
«Ez al zuen bada, bera ere, neska mota berezi batek baizik erakarri, eta horibetidanik? Neska herabeak, nahiko ederrak, baina ez sobera sentsualak, alegiaberea baino sentsualitate gutxiagokoak, azal arroxa (haurtxoarenaren antzekoa) zutenak, bere inteligentzia eta jakitatea apreziatu ahal izateko bezain inteligenteakzirenak,
|
baina
ez bera baino gehiago zirenak...».
|
|
|
Kasu honetan, hasieran, Felix agertzen da irudi piramidalarenerpinean, eta Antton, honen menpe. Muriel azaltzen denean, berau ere Felixenmenpe jartzea izango litzateke hariaren bilakaera logikoa;
|
baina
ez da honelakorikgertatzen. Muriel autonomoa da, eta bere kabuz sartuko da istorioaren bilbean, ezFelixen ondotik, irakurleak espero duen bezala, Anttonen aldetik baizik; etaorduan sortuko da benetako triangelua.
|
|
|
Emakumeak objektibizatuta agertzen dira: berenzeregin pribatua betetzen dute, ama emazte edo maitale gisa,
|
baina
ez dira inolaere gizonaren maila berean agertzen, ez dira gizonaren solaskide pareberekoak; aldiz, zentzugabeko munduaren osagarri beharrezkoak eta iritzirik gabeak dira.Aipatutako. Asteburu bero, ipuinean, Joseba angustiak jota dago, ez du emazteamaite eta maitaleak eskatzen dion konpromisoari erantzuteko prest ere ez dago.Labirinto horretan barrena galduta, bizitzak ematen ez duen osotasunaren egarriz,, eme aratz, aren topikoa eskuratzen du.
|
|
|
Eta amaiera partean konturatzen gara beraren zeregina makinahandi eta konplikatu batean gordeta dagoenaren zaindari izatea dela. «Lasterafaltzeko ordua izango da
|
baina
ez dut goserik(...) Mahaian arroza ikusi dudalagogoratzen dut baina ez dut jateko batere gogorik(...) Halere prestatu egin beharkonioke. Besaulkian eserita jarraitzen dut, baina:
|
|
|
Eta amaiera partean konturatzen gara beraren zeregina makinahandi eta konplikatu batean gordeta dagoenaren zaindari izatea dela. «Lasterafaltzeko ordua izango da baina ez dut goserik(...) Mahaian arroza ikusi dudalagogoratzen dut
|
baina
ez dut jateko batere gogorik(...) Halere prestatu egin beharkonioke. Besaulkian eserita jarraitzen dut, baina:
|
|
|
Gaur nik ez dutafalduko, ezta berak ere. Lehiatila ezkututik makina azpiari begirada bat emanbeharko nioke, hala diote arauek behintzat,
|
baina
ez dut horretarako gogorik ere.Urduri jartzen naute beraren irudi zikinak, beraren txandal gorri zabalegiak, gelaerdian paratuta egiten dituen keinuek, noizbehinka botatzen dituen hitzulertezinek».
|