|
2008
|
|
|
Horregatik nahi dugu hizkuntza komuna (gaztelania, kasu batean; ingelesa, bestean),
|
baina
euskara eta gainerako hizkuntza txikiak baztertu gabe. Hizkuntz aniztasunean batasuna.
|
|
|
Horrek pena handia eman digu.
|
Baina
euskara sustatzeko guk ahalegin handia egin dugun neurrian, uste dut hedabideek erantzun diotela gure deiari, eta zenbait hedabidek euskararen aldeko saiakera bat egin dute. Ahalegin hori bihotz bihotzetik eskertzen diegu.
|
|
|
Nire azken nobela sei urtez ordenagailuan gordeta izan dut, eta bigarren irakurlea Inazio Mujika izan da.
|
Baina
euskarazko literatura irakurtzen dudalako, ezagutzen dut, eta badakit noiz datorren hutsune bat betetzera.
|
|
|
Gure Ezkerralde txiki honetako PSE eta EAJ ko agintari politikoak, Euskal Herriko jendarteari euskararen inguruko mezuak igorriz ikusi ditugu... Hamaika ikusteko jaioak gara!. Hauteskunde garaia iritsitakoan, askotan ikusi ditugu bertako agintari desberdinak udalerrietara gerturatzen lan baldintzetaz hitz egin asmoz, ekonomiaren gorabeherez mintzatzen, lantegietako beharginekin batera argazkietan azaltzen...
|
Baina
euskarari buruz berba egiten ?...Euskarari buruz?! Horrelakorik inoiz ez!
|
|
|
Asko esatea litzateke beharbada,
|
baina
euskararen presentzia hurrengo diskurtsoetan eta erantzunetan ordu arteko bestekoa edo, zoritxarrez, txikiagoa izan zelako susmoa daukagu. Nor eta indar abertzaleak, non eta Gernikan, berezitasun nabarmenak dituen hirian.
|
|
|
Bai.
|
Baina
euskara batua sortu zen modua eta garaia... Alegia, euskara bera hiltzorian zegoen, eta indar handia egin zen euskara batuaren alde, euskara bera bizi zedin.
|
|
|
Eleaniztasunaren alde agertu dira bi hautagaiak,
|
baina
euskarak unibertsitatean duen presentziaren inguruko interpretazioak dira bien arteko desberdintasun nabarmenenak. Marisol Estebanek behin baino gehiagotan adierazi du EHUn «gaindosi linguistikoa» dagoela; haren ustez, eskariaren adinako eskaintza dago egun unibertsitatean, ikasketak egiteko hizkuntzari dagokionez.
|
|
|
Aitona amonekin igo den mutil koxkorrak frantsesez egiten die.
|
Baina
euskaraz ere jakin lezake. Baionan jende andana dago nasan zain, eta frantses jarioa uholdean igo da trenera.
|
|
2009
|
|
|
Egia da ongi ezagutu nuela bertako lore bat, aski polita,
|
baina
euskara da Baztango lore politena.
|
|
|
Ikusten denez, Iparraldearen presentzia handia izan da topaketetan eta horrek hirugarren arlora, hau da, euskararen arlora garamatza, batez ere kontuan izanda Euskal Herriko leku askotatik datozela ikasleak eta irakasleak. Izan ere, jardunaldiak gauza askoren elkargunea dira eta haietan era askotako hartu emanak gertatzen dira,
|
baina
euskarari dagozkionak izan daitezke aberasgarrienak, euskalki urrunduetako hiztunek jarduera guztietan aurkitzen baitute nork bere hizkeran hitz egiteko eta besteen doinua entzuteko aukera.
|
|
|
Ez. Inoiz entzutea logikoa izango da; izan ere, beti egoten da sasoi bat gaztelaniak gazteak liluratzen dituena,
|
baina
euskaraz egiten dute gazteek.
|
|
|
2004tik aurrerakoetan, eta baita iazkoan ere, alderantzizkoa gertatzen da. Mapan bezala, gaztelera hutsean ageri dira kaleen izenak kale izendegian,
|
baina
euskaraz eta gazteleraz eraikin eta leku interesgarrien izenak. Edificios y lugares de Interés, leku eta eraikin interesgarriak.
|
|
|
Alegia, espainieraz mintzo den hiria konprenitzen dut, eta maite.
|
Baina
euskaraz bizi den lurraldea arrotz zait, eta mesfidantzaz begiratzen dut.
|
|
|
Bitxiena eta xelebreena da, gizarteari sinetsarazi nahi diotela demokratak, toleranteak, irekiak, modernoak, pluralak, dibertsitate zaleak eta abar direla,
|
baina
euskararen gaia pixka bat ulertzen dugunok badakigu guztiz alderantzizkoak direla, alegia, beraiek euskararekiko direna hauxe da, gaiztoak, maltzurrak, zitalak, bihotz txarrekoak, pertsona eskasak, euskara gorrotatzaileak eta bat eta beste. Botere handiagoa dute, baina arrazoi gehiago ez.
|
|
|
Euskara sustatu izanaren errudun, euskal kultura sutsuki sustatu izanaren errudun, euskal komunikabidegintzan gartsuki jardun izanaren errudun... bai.
|
Baina
Euskara sustatzeak, euskal kultura sustatzeak, euskal komunikabidegintzan jarduteak ez gaitu ETAkoak bihurtzen, tesi polizialak eta akusazio popularrak baieztatzen duten moduan.
|
|
|
Publizitatea euskaraz egitea sustatu behar da. Publizitatea da hedabideen diru sarrerarik garrantzitsuenetako bat, haien bideragarritasunaren giltzarria,
|
baina
euskarazko hedabideetara oso gutxi iristen da. Gaur egungo egoera aldatu eta publizitatea euskal prentsara, ikus entzunezkoetara eta sarera erakartzeko dinamika abiatu behar da, instituzioetatik bertatik abiatu eta bidea erakutsiz, euskaraz egiten den publizitateak ere balio komertzial erabatekoa duela agerian jarriz.
|
|
|
Ohi bezala, kantu gehienetako hitzak ingelesez dira,
|
baina
euskarazko bat ere sartu dute. Hurrengo diskoetan euskarazko abesti gehiago sartzekotan dira gernikarrak.
|
|
|
Duela hilabete batzuk, Fagor enpresak fabrikatzen duen ogi txigorgailu bat erosi nuen, eta hauxe aurkitu nuen: argibideak Europako hamahiru hizkuntzaz idatzia, eta garantia hamar hizkuntzaz,
|
baina
euskaraz ez.
|
|
|
Mirari txiki bat izan zen gizarte hautsi hartan.
|
Baina
euskarak batu egin gintuen, eta trena abiatu egin zen, makinista gutxi batzuekin eta bagoiak jendez beteta: Egunkaria Sortzeneko 75 gizon emakume horietan euskalgintza sozialaren gorputza eta arima zegoen.
|
|
|
Iñaki Uria: Egunkaria k ez zuen ildo editorial jakinik,
|
baina
euskararen alde egiten zuen beti
|
|
2010
|
|
|
Erdarazko titulua aipatu dut,
|
baina
euskaraz ere egin zen kanpaina. Orduan ikusi nuen lehen aldiz Gobernua euskara erabiltzen.
|
|
|
Hori eskertzekoa da gure aldetik, egiten den lanaren errekonozimendua baita.
|
Baina
euskarazko hedabideen garapena helburu izanik, ezin diogu bakarrik geure buruari begiratu, eta hainbat hedabidek izan duen jaitsierak kezkatu egiten gaitu. Diru laguntzak murriztu dizkietenen artean bi talde ditugu:
|
|
|
Eta ia zer gertatzen den. Hiztunek uste dute bestea txarto sentituko dela euskaraz hitz egiteagatik,
|
baina
euskara ez da jaurtitzeko arma bat, hori zure hizkuntza da. Besteak euskaraz erantzuten badu, primeran; gaztelaniaz erantzuten badu, erantzun du behintzat, eta segi euskaraz.
|
|
|
Gobernuak TSJNren erabakiari helegitea jar diezaiokeela uste du CDNk.
|
Baina
euskarazko irratia eskatzen ari den gizartearen zatiari ere kasu egin behar zaiola nabarmendu du.
|
|
|
Litekeena da telefonoz hitz egin izana, baina okertzeko arrisku handirik gabe ondoriozta daiteke PSE EEko presidentea Batasuneko buruzagiekin bildu dela azkenaldian.
|
Baina
euskaraz egin du aitormena, eta euskaldunontzat gelditu da esklusiba. Euskarazko berriek oihartzun mediatikorik ez dutela tamalgarria dela ondoriozta genezake, baina hobe beste aldea nabarmentzea:
|
|
|
Lau lagun horiek atzo, Euskara munduz mundu izenburua zuen hitzaldian parte hartu zuten Iruñeko Baluarte jauregian. Guztiak dira atzerritarrak,
|
baina
euskaraz primeran egiten dute. Gainera, euskara ikasten urte andana igaro ostean, gaur egun euskara irakasten eta euskal kulturari buruzko eskolak ematen ari dira.
|
|
|
Astelehenetan normalean zeri buruz hitz egiten dugu? Futbolari buruz, edo asteburuari buruz, eta horri buruz jende askok asko dakigu, hitz egiten dugulako horri buruz;
|
baina
euskararen gainean ez. Esperientziak, erakutsi die, gogoeta saioetan parte hartu duten langileek portaera aktiboagoa dutela.
|
|
2011
|
|
|
Familientzako oharra dirudi: «Zuek ikusi,
|
baina
Euskaraz ikasten badu, horrek prezioa dauka». Ildo beretik, 2009ko irailean, Hezkuntza Sailean zioten, Magisnet aldizkarian:
|
|
|
«Beraz, espainolez irakasten baduzu, heziketa da,
|
baina
euskaraz, katalanez edo galizieraz irakasten baduzu, orduan, ideologia da». Horrela laburbildu zuen Adam Pricek Espainiako nazionalismoaren jarrera 2009 urtean.
|
|
|
Espainiako zein Nafarroako ereserkiekin ekin zitzaion ekitaldiari. Ia ordubete iraun zuen,
|
baina
euskararik apenas entzun zen. Barcinaren agurreko esker hitzak eta Iruñeko Orfeoiak abestutako Goizeko Izarra salbu, gaztelera izan zen jaun eta jabe.Dena den, diskurtsoen garaia iritsita, hiru hizlariek (Catalan, Barcina eta Blanco) gai orokorrez jardun zuten, zehaztasunetarako tarterik utzi gabe.
|
|
|
Hollywoodeko 5 film bikoiztu zituzten 2010ean katalanera, eta 25 izango dira, aldiz, 2012koak. Euskal Herrian ere izan da euskarara bikoiztutako filmak zinema aretoetara eramateko saiorik,
|
baina
euskarak zinema aretoetan ez du oraindik normalizatutako presentziarik. Oraingoz, finkatu gabe dago eskaintza, eta sortze bidean baino ez dago eskaria.
|
|
2012
|
|
|
Etxepare errebindikatu beharra dagoela dela dio Altonagak. «Intelektual hark eboluzionismoaren alde idatzi zuen,
|
baina
euskaraz, eta zentsurari aurre eginez». Piarres Lafitte() izan zuen kontra beti, «gure unibertsitatean Honoris causa doktore izendatu genuen Lafitte bera».
|
|
|
Berdin egin behar da euskararekin. Genero gaietan hori egitea ez du inork zalantzan jartzen,
|
baina
euskara kontuekin egitea bai. Hori da kezkagarriena».
|
|
|
Puntu horretan gaudelarik, badugu garaia kultur aniztasunetik kulturartekotasunera salto egiteko, hau da, kulturen arteko trukea sustatzeko, interesak partekatzeko, elkarren berri izateko, elkarrekin jolasteko, hazteko eta hezteko. Amelia Barquin adituak dioen bezala, «euskara galduko bada, ez da etorkinen erruz izango;
|
baina
euskarak iraungo badu, ez da soilik bertakoen hizkuntza izango, bertakoena eta kanpotik etorritakoena baizik».
|
|
|
Hori da etengabeko aitzakia. Krisia dagoela ukaezina da,
|
baina
euskara ikasteko orduan laguntza guztiak behar beharrezkoak dira. Orain arte, ikasleek maila gainditzeagatik jasotako laguntza hori baliatu dute, hurrengo ikasturteko matrikula ordaintzeko eta beraien ikas prozesuan aurrerapausoak ematen segitzeko.
|
|
|
Baina egia da antzeko saioa dela. ETB2n eta gaztelaniazko kateetan horrelako saioak ohikoagoak dira,
|
baina
euskaraz ez da askotan egin. Horregatik, ETB1erako berria da.
|
|
|
Jatorrizko legeak, ordea, udalerrien ezaugarri soziolinguistikoetan oinarrituta, soilik euskara erabiltzeko aukera ematen zuen. Legea onartu eta lau urtera, baina, Konstituzioaren aurkakotzat jo zuten puntu hori; Espainiako Konstituzioak dio gaztelera jakitea derrigorrezkoa dela,
|
baina
euskara jakiteko beharrik ez dagoela argudiatu zuen Auzitegi Konstituzionalak. Ramon Ajuriak nabarmendu du 1982tik, euskara normalizatzeko legea onartu zenetik, gizartea aldatu egin dela eta lege hori egokitu egin litzatekeela.
|
|
|
Egoera zailetan animoa atera eta aurrera egiten ikasi behar dugu. Esaterako, BERRIAn atzo azaldu zenez, gazte euskaldunen kopuruak gora egin du,
|
baina
euskararen erabilera, aldiz, jaitsi egin da. Halako beste datu kezkagarri asko jasotzen ditugu egunero, baina itxaropenari eutsi behar diogu.
|
|
2013
|
|
|
«Pentsatzen dut leku guztietan bezala.
|
Baina
euskarak Nafarroan duen egoera kontuan hartuta, beti da berezia Korrika. Urte hartan are gehiago».
|
|
|
Izan ere, Hamaikak programazio osoa euskaraz du, eta musika tartearekin bide berean jarraituko dute. «Ez ditugu gainontzeko bideoklipak gutxiesten,
|
baina
euskarazko musika eta bideoklipak bultzatu nahi ditugu». Astelehenetik ostiralera emango dute bideoklipen tartea, 16:30etik 18:00etara bitartean.
|
|
|
«Ez dugu %100 euskaraz izaterik eskatuko, gure errealitate soziolinguistikoa kontuan hartu behar dugulako. Webgunea edozein hizkuntzan egon daiteke,
|
baina
euskarazko bertsioa eduki du, eta denborarekin garatzen joan behar du». Bigarrena, euskal kulturari buruz aritzea.
|
|
|
Bigarrena, euskal kulturari buruz aritzea. «Gerta daiteke euskal kultura jorratzea,
|
baina
euskarazko bertsiorik ez edukitzea; horrek ere lekua edukiko luke. eus en azpian, baina arraroa litzateke euskararik batere ez erabiltzea». Dena den, Esnaolak argitu du teknikoki domeinuak ez direla baztertzaileak:
|
|
|
Osasun alorrean euskarari babesa emanez gero, onar dezakegu.
|
Baina
euskararen galbiderako tresna ere bilaka daiteke, erremediorik ipintzen ez bazaio oraingo tratamenduari. Ezer egiten ez badugu, sekula ez dugu lortuko parekotasunik, berdintasunik; euskara beti bigarren mailako hizkuntza izango da, eta euskal hiztunak, bigarren mailako herritarrak.
|
|
|
Euskal hedabideen jarduna bultzatzeko laguntzei eutsi die Eusko Jaurlaritzak,
|
baina
euskara sustatzeko gainerako diru laguntzetan mozketak egin ditu. Aurten, %15 jaitsi ditu EBPN Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiarentzako laguntzak, euskalgintzako eragileen proiektuak garatzeko laguntzak eta enpresetan euskararen presentzia handitzeko Lanhitz deialdiko laguntzak.
|
|
|
Gazteleratik frantsesera itzuli ditu lehenik testuak, eta euskarazko bertsioa egin du gero.
|
Baina
euskarazko bertsio hori da irakurleak liburuan aurkituko duen lehena. «Frantses itzulpenean libroki ari izan naiz.
|
|
|
Eta, irakasle baten ahotan, ondorio bat: «Hobetu dugu,
|
baina
euskaraz bizitzea zaila da oraindik; normalizazioa oso urruti dago». Tutera ez da Arabako Errioxa, ez segurutik hain polita, baina Joxemiel Bidador hainbeste maite bazuten bertan, izango du zer edo zer.
|
|
|
PSE EEko legebiltzarkide Blanca Roncalek esan zuen gogoratu behar dela Osakidetza euskalduntzeko prozesuaren «abiapuntua» zein girotan egin zen. «Ahaleginak egin behar dira,
|
baina
euskara ikasteko aukerarik izan ez duten herritarrei ezin zaizkie emaitzak laster batean eskatu», kritikatu zuen. Epe motzeko helburuak nekez beteko direla esan zuen.
|
|
2014
|
|
|
hizkuntza guztietako emaitzak ez dituela bermatzen eta, beraz, «arduragabekeria» litzatekeela hedatzea. Ingelesa bultzatu bai,
|
baina
euskarari pisu gehiago emateko eskatu du EH Bilduk, «ardatza» izatea. Euskara gehiago A ereduan Erdibidean azaldu da Uriarte.
|
|
|
«Guk euskara daukagula ikusita, eta txanda honetan ez garenez erabiltzen ari, barkamena eskatuko dugu, eta berriz hasiko gara euskaraz hitz egiten». Begiraleak berak BERRIAri azaldu dio agian ez zuela asmatu ideia plazaratzeko moduarekin orduan,
|
baina
euskarazko txandan «euskararen erabilera sustatzeko» helburuarekin egin zuela, ordura arte haurrak ez baitziren ari euskara erabiltzen. «Ez nuen nahi egoera politizatzea; ez zait gustatzen haurrekin politikaz aritzea».
|
|
|
Euskara irakaslea institutu baten beti nerabe eta hasi berri izan daiteke, Matusalen baino zaharragoa izanda ere. Zotza albora ere egiten ez duen ikaslearen (esaterako, azterketetara ere aurkeztu ez edo zuriz utzi etab.) gurasoa etor dakizuke ikasturte amaieran esanez Euskara ez dela inportantea, Ingelesa eta Alemana baietz,
|
baina
Euskara ezetz, munduan ibiltzeko ez dagoela hizkuntza honen beharrik, errealitatean euskarak ez diola ikasleari ezertarako balio izango, eta zuk denbora galduaraziko diozula guztiz izorratuz (hori ereduan eta inguru euskaldunean). Jakina, hain arrazoi gardenen aurrean, ozta ozta lortuko duzu mundutik zein errealitatetik kanpo jarraitzeko indarra.
|
|
|
[Zalduak gidatzen du klub hori]. Katherine Mansfield, adibidez, irakurri nuen 19 urterekin, eta iruditu zitzaidan erabat gatzgabea, eta nahiko abandonatuta neukan,
|
baina
euskararako itzulpena aprobetxatuz beste aukera bat eman nion, eta apasionatu egin ninduen. Nik uste dut hor urteek daukatela kulpa pixka bat.
|
|
|
Olga del Soto, Jerome Bel, Marco Canale... Euskal Herrian pizte bat izan dela diozu,
|
baina
euskara darabilten bi pieza bakarrik daude jaialdian. Euskara hutsezkoa da Metrokoadroka rena, eta Horman Poster konpainiaren lanak, hainbat hizkuntza erabiltzen dituen arren, euskara izango du oinarri.
|
|
|
Baina horrek abiapuntura garamatza, EAEren patrimonializaziora. EAE errealitate bat dela esan dugu;
|
baina
euskaraz, izanak izena eskatzen du. Eta EAE akronimo bat da, Bizkaiak, Gipuzkoak eta Arabak osatutako erkidegoak ez dauka izenik.
|
|
|
XIX. mendean nola, euskal kolorea aberastasun modura onartzen balute bezala ari dira.
|
Baina
euskarari eta euskal kulturari bere gune elebakarrak ukatuz, frantsesaren eskubideak nagusi direla ulertarazi nahi dute. Eta euskara ez dela beharrezkoa komunikaziorako.
|
|
2015
|
|
|
euskara inposizioekin lotzea, euskara zailtzat jotzea eta erabilera oso eskasa dela nabarmentzea. «Hori ikusita, euskaltegietan nork emango du izena?». Baztarrikaren arabera, saihetsezina da desadostasun batzuk izatea,
|
baina
euskara liskarrarekin lotzeak kaltea egiten duela ohartarazi zuen. «Ez da nahikoa adostasuna, baina adostasunik gabe nekez egingo da aurrera».Diskurtsoari lotuta, erdaldun guztiei mezu bera ematea akatsa dela nabarmendu zuen Martinez de Lunak:
|
|
|
Nik zer dakit, Teleberri ren ondorengo Eguraldia izan dadila euskara hutsean, saio bisuala izanda hasiera erraza da. Hauteskunde eztabaida nagusiak egin daitezela ETB2n (orain arte bezala, alegia), zerrendaburu nagusiekin
|
baina
euskaraz zuzendurik, hizkuntzaren erabilera librean, halakorik balego. Gauza bera Euskadi Pregunta eta enparauetan.
|
|
|
Nola mintzo dira elkarren artean? Euskaraz,
|
baina
euskaraz zergatik ari diren jakin gabe. Euskaraz ari direnek berek erraten dute' euskarak ez du balio!'.
|
|
|
Lehen itxuran, Brasilgo euskalduntsa baten kantu bat.
|
Baina
euskaraz. Nigandik urrun den mundu bat, hori bai.Hain urrunekoa egiten zaizu zuri bere mundua, Maite. MAITE LARBURU (M. L.):
|
|
2016
|
|
|
Ikusi dugu sortu zenetik zer gauza onak ekarri dituen.
|
Baina
euskara batua hizkuntzaren zati bat da; euskaldun guztiok elkartzen garenean batak besteari erraz ulertzeko da. Baina hizkuntza ez da bakarrik hori.
|
|
|
Prozedura hura bultzatu zuten sindikatuak eta alderdiek, txintik ere ez horretaz. Eusko Irratian euskarak presentzia handiagoa izan zezan egin omen ziren bai enplegu publikorako deialdia eta baita lan poltsa ere,
|
baina
euskararen presentzia lehengo bera dugu. Bitartean, langile euskaldun batzuk kanpora joan dira, baita Euskadi Irratiko euskara zuzentzailea ere, eta mespretxuz hartu izan dira eta hartzen dira bere burua euskalduntzen ari direnak, abenduaren 1ean Eusko Jaurlaritzak omendu zituen berberak:
|
|
|
Automatikoki.
|
Baina
euskara izaten segituko luke. Euskal hizkuntza.
|
|
2017
|
|
|
Besteak beste, euskararen eta estatuaren arteko gaiari heltzeko «garaia» dela diote; haien ustez, euskalgintzak «bigarren mailan» utzi du orain arte. Aitortu dute horrek arrisku bat baduela? «bat ez datozen sektoreak euskaratik urruntzea»?,
|
baina
euskarak estatua «ezinbesteko» duela azaldu dute.Akordioaz eta elkarlanaz luze mintzo dira txostenean: «Eragile politiko, sozial eta euskalgintzaren artean herri akordioa adostu behar dela uste dugu».
|
|
|
Betidanik egin da horrela, gaztelaniazko nahiz euskarazko postuetan, espezialitate guztietan. Hemendik aurrerako lan eskaintza publikoetan beste modu batera jokatuko dugu, baina, bitartean, auzitegian borrokatzea besterik ezin dugu egin.Zuk diozu orain arteko oposizio guztietan gertatu dela oker hori,
|
baina
euskarazko 108 lanpostuak dira baliogabetu dituzten bakarrak.Hala da, bai. Afapnaren argudioa hertsiki aplikatuko bagenu, askoz postu gehiago baliogabetu lituzkete, ez soilik euskarazkoak.
|
|
2018
|
|
|
Gehienek, %60k, ez dute diskorik batere erosi. Kontzertuei dagokienez, euskaldunen %47 izan dira azken urtean euskarazko kontzerturen batean; beste %15 izan dira kontzertuetan,
|
baina
euskarazkoetan ez; eta %38 ez dira halako saioetara joan.Esparruz esparruko datu horien azpian badaude gorabeherak. Liburuak irakurtzeari dagokionez, adinaren arabera salto handia dago.
|
|
|
Beste aldean, berriz, subalternitatean izatearen ikusmiratik bestea errespetatzearen eta onartzearen garrantziaz jabetzen den eta eleaniztasuna goratzen duen hizkuntza eredua dago, herriaren zilegitasuna alde duela.Urteetan, iraganean aurkitu ditugu euskararen alde jarduteko arrazoibideak, gure herri zaharraren nortasunaren ezaugarrietan, edota herri izan nahian.
|
Baina
euskararen alde obratzea ere bada berdintasunaren eta aniztasunaren alde ekitea. Hizkuntza guziak dira berdin beharrezkoak, eta bazterkeria ez baizik hizkuntzen arteko elkarrekilakotasuna dugu ardatz izan behar.
|
|
2020
|
|
|
Igoera %37, 6koa izan da, horrenbestez. Datu horretatik ondoriozta daiteke telebista kate guztietan egon dela kontsumoaren gorakada, baita ETB1en ere,
|
baina
euskarazko kateak eskaintza osoan duen ehunekoa da jaitsi dena, nahiz eta ikus entzuleak galdu ez.
|
|
|
Euskarak dituen behar gorriak ikusirik, dena da hartzeko on; horrelako kanpaina bat barne.
|
Baina
euskara herri honen borroka ardatz estrategikoa ez den bitartean, euskara beti maingu ibiliko da.
|
|
|
Etxeko erabileran ez,
|
baina
euskararen ezagutzan aurrerapauso nabarmena izan da urteotan —ez leku guztietan berdin—: herritarren %28k diote gai direla euskaraz jarduteko.
|
|
|
Erakusketarako prestatutako katalogoa da bata; besteak beste, Joseba Sarrionandiaren testu bat dakar, Javier Viarren beste bat, eta Miriam Alzurik prestatutako kronologia zehatza. Gazteleraz kaleratu dute papereko bertsioa,
|
baina
euskarazko itzulpenak ere jarri dituzte sarean kontsultagarri. Hori batetik, eta, bestetik, Javier Viarrek Ameztoiri buruz idatzitako liburua argitaratu du museoak:
|
|
|
Gregorio Monrealek hartu zuen EHUko lehen errektore kargua, 1981ean, eta berak eratu zuen unibertsitateko lehen Euskara Batzordea. Monreal ez zen euskalduna,
|
baina
euskararekiko «miresmena eta zaletasuna» zuela gogoratu du Mintegik. Euskara Batzordean aritu zirenek, Mintegik tarteko, EHU euskalduntzeko plan bat landu zuten:
|
|
|
Abangoardiaren bidez euskal nortasunaren erroak aurkitzen eta estetika berri bat ematen saiatu ziren.
|
Baina
euskara ez zen zentrala izan. Euskarazko izen batzuk jarri arren, gehienek ez zuten euskaraz egiten; beraz, ezta lanean ere».
|
|
|
«Artista garrantzitsuak ditugu, museo esanguratsuak, bekak, komunikabideak... Arte sistema bat existitzen da gurean,
|
baina
euskarak ez du zentralitaterik, ez sorkuntzan, ez haren inguruan. Eta hori aztertzea zentrala da».
|
|
|
Osakidetzako II Euskara Planaren helburu nagusia euskararen presentzia eta erabilera handitzea da, eta frogatu beharra dago tresna honek lagunduko ote duen helburu horretan. Itzulbidek euskaraz idazteko bidean gatazka edota konfrontazio zuzena baretu ditzake,
|
baina
euskara hautazko hizkuntza bilakatzen badugu, egungo gaixotasuna kronifikatzera kondenatuta gaude.
|
|
|
Ikastera joan zen,
|
baina
euskara irakasle ere ari da Argentinan. Sobera maite ez zuen matea edaten ikasi du han, baina, batez ere, bakarrik bidaiatzen.
|
|
|
Estreinatu berri den Ikimilikiliklik honekin hitzerako jauzia eman du konpainiak, orain arteko planteamendu berberei eutsiz
|
baina
euskaraz azalduz argumentuan esan beharreko gauzak. Aurrekoetan bezala, ume zein gaztetxoen intereseko gai bat landu du Jokin Oregi egile eta zuzendariak, eta beldurra aztertzeari ekin dio sorginen istorioen bidez. Egia esan, beste gai eta kontu batzuk ere agertu dira emanaldian zehar, hala nola heriotza, bazterkeria eta ezezagunaren aurreko beldurra, baina horiek ere badira helduok ditugun arazoak, beste era batean baina umeekin konpartitzen ditugunak.
|
|
2021
|
|
|
Espainiar eta frantziar estatuen jazarpen linguizida horrek XX. mendean euskara ia desagertzeko zorira eraman eta gero, azken mende erdian euskaltzaleok egindako izugarrizko ahaleginari esker euskara galzoritik ateratzea lortu dugu, eta ostutako lurraldeak eta funtzioak neurri batean berreskuratu ditugu.
|
Baina
euskarak ez du etorkizuna ziurtaturik, inola ere ez. Ez etorkizuna ezta orainaldia ere, euskara ez baitago normalizaturik eta euskaldunok ezin baikara osoki euskaraz bizi.
|
|
|
Hekimeneko zuzendariak zera idatzi du: «Trafiko hazkundea orokorra izan zen, mundu mailakoa,
|
baina
euskarazko komunikabideen kasuan, lortutako emaitza horiek berebiziko garrantzia dute, etorkizunera begira erronka eta aukera berriak iradokitzen dituzten heinean». Astibiak uste du 2020a urte zaila izan dela euskal komunikabideentzat.
|
|
|
Aurten ezin izan da Korrika egin,
|
baina
euskararen aldeko aldarriz bete ziren herenegun kaleak, ekinbidea amaituko litzatekeen egun berean. Asier Amondo koordinatzaileak (Laudio, Araba, 1969) adierazi du herrietan egindako ekitaldiak «txukunak» izan direla, eta AEK ko euskaltegien oihua entzun dela.
|
|
|
Euskararen galera izan da hezkuntza komunitatean kezka nagusietako bat, eta hala bizi dute hiru ikasleek ere. Ikastolara itzulitakoan, hitz egiteko arazoekin ez,
|
baina
euskararekin «apur bat galduta» ikusi ditu ikaskideak Diazek. Euskara indartzeko planik ez dela egin nabarmendu du Arrietak, eta horretarako saiakerak herritarrek eginikoak izan direla erantsi du Tolosak:
|
|
|
tesia bertsolaritzaz egin baituzu.
|
Baina
euskaraz jakin gabe. Zure barne borroka baketu zuena?
|
|
|
GEU elkartea ere festetako eragileetako bat da, eta zenbait puntu komun ditu txosna batzordearekin,
|
baina
euskara da nagusia. Euskal Gunea kudeatzen du, Aihotz plazan, eta Araitz Unanue elkarteko kideak nabarmendu du Gasteizko Udalak egindako apustuetako bat dela.
|
|
|
«Auzoan zituen sakramentinoak, auzoan frantziskotarrak, euskaraz zer edo zer ari ziren haiek beren elizkizunetan, eta Otanok berak ere klaretarrek kanturen bat euskaraz kantatu behar zutela uste zuen.
|
Baina
euskarazko kanturik kantatzen ez Tolosako klaretarrek, eta, are, superiorrak Otanori ez uzten. Esaterako, badakigu, Otanok bere kide bati idatzitako gutuna irakurriz, superiorrari joan eta organista izateari uko egin ziola, klaretarrek euskaraz kantatzen ez zutelako.
|
|
|
Lehenik, ikastola gehienak ezkutuan sortu ziren, Francoren diktaduraren garaian; euskarazko hezkuntzak jazarpena pairatzen zuelako. Hala ere, Franco hil ostean ikastolak legeztatu ziren,
|
baina
euskaraz ikasteko eskubidea ez zegoen guztiz bermatuta; eremu pribatura mugatzen zelako. Egoera hori 1993ko Euskal Eskola Publikoaren legeari esker aldatu zen.
|
|
|
Ez zuen arrakastarik izan. Kazetari, itzultzaile eta interprete lanerako aurkeztu zuen bere burua Euskal Herrian,
|
baina
euskararekin eta euskal munduarekin loturiko eginbeharrak profesionalizatu gabe zeuden.
|
|
|
mendira. Deklinabidea duten hizkuntzak postposizionalak dira,
|
baina
euskararekin badute desberdintasun funtsezko bat. Euskaran, hitz osoak hartzen ditu postposizioak, hitza moldatu gabe:
|
|
|
Makeako gaualdi hartako Mattinen bertso bat ekarri du adibide gisa,
|
baina
euskarazkoa: «Hauxe esplikatu behar diat hemen umore onian.
|
|
|
Guk laguntzen dugu euskal kultura. Baina izan dira proiektu batzuk, egia errateko, bi hizkuntzetan egin ditugunak,
|
baina
euskara ere barne zen. Euskaltasun batera joan behar dute gauzek.
|
|
|
Hizkuntza hegemonikoekin alderatuta, bai: egoera oso ahulean gaude,
|
baina
euskarak baino babes juridiko handiagoa duten hizkuntza gutxituago batzuekin alderatuz gero, esango nuke ez gaudela gaizki; are gehiago, nahiko ondo gaudela ere esango nuke. Sekulako potentzialitatea baitago:
|
|
|
Kanpoan, Kataluniako Els Joglars punta puntako talde bat zen niretzat.
|
Baina
euskaraz profesioa egin gabe zegoen; telebista ere orduantxe hasi zen, eta horrek eman zigun formakuntza handia.
|
|
|
elkarrizketen erdiak baino gehiago izan ziren euskaraz. Baztanen, berriz, ezagutza mantentzen ari dira azken urteetan,
|
baina
euskara lehen hizkuntza dutenen kopurua apaltzen ari da, baita etxean hura erabiltzen dutenen kopurua ere; aldiz, kale erabileran goranzko joera dute. Gabiriaren kasuan, euskara oso presente dutela nabarmendu du alkateak:
|
|
|
Modako kantuak sartzen zitzaizkigun, kanpokoak ziren, baina Euskal Herriaren barru barruraino sartu ziren. Kantagintza modu berria zen, eta gurea ere kantagintza berria izan zen,
|
baina
euskaraz. Nik gerora begira kantatzen nuen, herri batetik bestera ibili nintzen hasieran, eta jendeari gustatu egin zitzaion nire kantaera!
|
|
|
Kexu agertu zen PSNk euskararekin duen jarrerarengatik, eta lan deialdi publikoetan euskara aintzat ez hartu izana deitoratu zuen. Horregatik, erizainentzako azken lan deialdi publikoa birpentsatzeko eskatu zuen, atzerriko hizkuntzak aintzat hartzen baititu,
|
baina
euskara ez. «PSNk interes orokorraren eta Nafarroako identitatearen defentsaren kontrako jarrera agertzen duenean, salatzen jarraituko dugu», ohartarazi zuen.
|
|
|
Naturari buruzko liburu bat da,
|
baina
euskarazko ahozko ondarean oinarritua eta euskararen bidez jasoa. Ekosistema bereko bi elementutzat hartzen dituzte Agirrek eta Sanz Azkuek:
|
|
|
Berdin Jojo Rabbit eta beste hainbat film. Aurten Nomadland euskaratzeko lana hartu dut, baina hori denei ikusgai jartzeko lana beste batzuek egin dute, isilpean, legez kanpo,
|
baina
euskaraz. Inoren diru laguntza edo babesik gabe, udalik euskaltzale edo independentistenaren aretoetan ere erakutsiko ez dutela jakinik, baina bidea ere egiten ari direla ohartuta.
|
|
|
Baina aurkakoa lortzeko ere balio lezakete, etengabean gure hizkuntza itotzen eta higatzen duen hizkuntza horren aurrean ahalduntzeko. Plataforma handiek nahi ez badute, itzulpen klandestinoekin izan du, desobedientziatik,
|
baina
euskaraz bizi nahi duten guztien babesarekin luke, halaber. Horrela heldu gara XXI. menderaino, azken batean, Hollywoodeko distirarik gabe, aterperik gabeko nomaden gisan.
|
|
|
Euskararen arnasguneetako bat izan ohi da Aihotz plaza hiriko festetan, bertan egoten baita Geu elkarteak kudeatutako Euskal Gunea, baina orain ez dago halakorik. Tabernetan eserita dago jendea,
|
baina
euskarak beste espazio batzuk bilatu ditu gaurkoan, hitzak gazteleraz eta beste erdaretan entzuten baitira, oro har.
|
|
|
LLANOS: Reality zalea naiz,
|
baina
euskaraz ez ditut ikusten: Tele5koak ikusten ditut.
|
|
2022
|
|
|
Arnas Dezagunek eskola eredu inklusiboa eta guztiz solidarioa proposatzen du,
|
baina
euskara ardatz (eta ez gaztelera edo frantsesa, orain gertatu bezala), inklusioa eta elkartasuna etxetik hasten baitira, eta ez etxekoak (ez beste inor) baztertuz eta zokoratuz.
|
|
|
«Nola erakarri ikasle horiek euskarara, zeharkako mezua hau bada: ' Bigarren mailako herritarrak zarete, eta ez zarete ikasle deseatuak,
|
baina
euskara ikasi, ze guri komeni baitzaigu». Finean, eskubideak urratzen zaizkiela nabarmendu du:
|
|
|
Orain arte EAEko CEAR izandakoa Zehar Errefuxiatuekin izango da aurrerantzean. Markaren itxura eta izenaren fonetika ez dira asko aldatu,
|
baina
euskarara hurbildu nahi izan dute, Naiara Gutierrez komunikazio arduradunak azaldu duenez: «Errefuxiatuek egindako bidea adierazten du Zehar ek, eta, aldi berean, guri egiteko geratzen zaiguna, harrera gizarte gisa».
|