|
2006
|
|
|
2) MU unibertsitatea ere nahiko paradoxiko
|
azaltzen
da, baina kontrako zentzuan oraingoan: nahiz eta unibertsitate txikia eta berria izan, eta pribatua, soziolinguistikari leku aberatsa ematen dio.
|
|
|
Baldin eta gure datuen arabera 81 epealdian 66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima daiteke. Horrela helduen euskalduntzeari esker 81 epealdiko hazkundearen heren bat baino gehiago
|
azal
daitekeela azpimarratu nahi dugu.
|
|
|
Helduen artean, 1986an 16 eta 64 urte zituztenen artean, galerak dira nagusi. Irabazitakoak 1991 baino ez dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez du
|
azaltzen
. Zer gertatu da?
|
|
|
Zer gertatu da? Gu ere helduen artean izandako euskaldun galerak ikusita harritu egin gara, benetan ulergaitza baita horrenbeste galera
|
azaltzea
zio demografikoen eraginez soilik. Nola ote 1986ko 20 eta 64 urte bitarteko 288.860 euskaldunetatik% 5’08a 1991 urterako galtzea?
|
|
|
81 epealdiko hazkundearen heren bat baino gehiago
|
azal
daitekeela azpimarratu nahi dugu"
|
|
|
" Bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1.991 heldu euskaldun berri) baino ez du
|
azaltzen
"
|
|
|
Horietako gutxik
|
azaltzen
du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
Guztiak oso interesgarriak eta azterketa eta ikerketetarako liluragarriak. Haatik, horietako gutxik
|
azaltzen
du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizuna.
|
|
|
Euskaldunenelebiduntzegoiztiarrak negatiboki eragiten du euskararen erabileran. Izan ere ez daukagu inolako arrazoirik euskararekiko atxikimendua gazteengan helduengan baino txikiagoa dela
|
azaltzeko
. Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna.
|
|
|
Izan ere ez daukagu inolako arrazoirik euskararekiko atxikimendua gazteengan helduengan baino txikiagoa dela azaltzeko. Hiztun mota ezberdinak izateak
|
azalduko
luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna. Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten dute euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako. orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da.
|
|
|
" Aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik %34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak %6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez du
|
azaltzen
"
|
|
|
Azken buru hazkuntzaren gehikuntza hiru osagaiz
|
azal
daiteke, parentesi artean zein bere aldetik isolatu ditugunak alegia. Aurreko bi ekuazioen arteko urratsan Xi ren batukariak desagertzen direlarik gainontzeko batukinak adin tarteen arabera berrantolatu ditugu.
|
|
|
Hurrena adin talde zaharrenetan ematen den hazkuntza; izan ere urte jakin batean 65 urte bitartekoak (X12) direnak handik bost urtetara 70 urte baino gehiagokoak (Y13) izan behar baitute. Eta azkenik, arestian aipatu dugun helduen euskalduntzeak ekarritakoa, lehen
|
azaldu
duguna hain zuzen ere.
|
|
2007
|
|
|
Hortaz, orain arte
|
azaldutako
testuinguru horretan ulertu behar da gure lana: euskararen normalizazio prozesuan gizarteari eskaintzen diogun zerbitzu bezala.
|
|
|
" 1960 urte inguruan
|
azaltzen
da euskal arazoetarako belaun berri bat. Urte hori ezkeroztik, behar bada, pixka bat lehentxoagotik euskal adimena eta euskal sentipena berritu egiten da, bere baitan zartada bat sentitzen du eta ordu ezkeroztik gertaera hau belaun berri baten esnatzea, kontuan hartu gabe ez dago soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 39 aztertzerik ez euskal kultura, ez euskal politika, ezta ere euskaldunen artean dabiltzan ideologiak.
|
|
|
Helduen alfabetatze euskalduntzearen egoera
|
azaltzera
emateko, amaitua den azken ikasturtea hartu da oinarri, sektorearen ezaugarrietako bat baita hasi edo bukatu ahal izateko aukera eskaintzen zaionez ikasleari, ikasturtea amaitu arte ezin delako behin betiko argazkia osatu.
|
|
|
ikasleak, matrikulak, talde orduak, eta ikasle orduak. Ikasleen gorabeherak geroago aztertuko ditugunez, goazen beste hiruak
|
azaltzera
.
|
|
|
Nabarmena da nola mugitu den ikasleriaren adina, 21 urtez beherakoak urritu ahala, 36 urtetik gorakoak ugalduz. 16 urte bitarteko ikasle multzoari erreparatzen badiogu, argi
|
azaltzen
da EAEn adin horretako gazteen euskararen ezagutza mailan izan den jauzia. Aldera ditzagun 1995 ikasturtean eta 2005 euskaltegietan aritu diren adin horretako ikasleen euskara maila (ehunekotan adierazita):
|
|
|
Irakasleen ikasketa formazioari begiratuta, honako bilakaera
|
azaltzen
zaigu: lizentziatuak maisutzadunak beste diplomatuak gaituak bestelakorik
|
|
|
Ikasle gazteenei buruz aritzean, horien euskara mailari buruzko datu bat eman badugu ere, hemen ikasle guztien ikasturte hasierako mailari erreparatuko diogu, eta horretan gertatu den bilakaera
|
azalduko
dugu (aldaketa uste baino eskasagoa izan bada ere):
|
|
|
Nabarmena da nola mugitu den ikasleriaren adina, 21 urtez beherakoak urritu ahala, 36 urtetik gorakoak ugalduz. 16 urte bitarteko ikaslemultzoari erreparatzen badiogu, argi
|
azaltzen
da EAEn adin horretako gazteen euskararen ezagutza mailan izan den jauzia.
|
|
|
Lehendik EAEko euskaltegi batean inoiz ibili gabeko 11.652 ikasle
|
azaltzen
zaizkigu 2005 ikasturtean, horietatik 9.761 Euskal Herrian bertan jaioak direlarik. 2.000 inguru dira, beraz, Euskal Herritik at jaiotakoak.
|
|
|
Lehendik EAEko euskaltegi batean inoiz ibili gabeko 11.652 ikasle
|
azaltzen
zaizkigu 2005 ikasturtean, horietatik 9.761 Euskal Herrian bertan jaioak direlarik. 2.000 inguru dira, beraz, Euskal Herritik at jaiotakoak.
|
|
|
Nafarroako AEK k herri erakunde moduan
|
azaldu
izan du beti bere burua. Goian aipatu moduan herritik sortu ginelako sentitzen dugu herritar geure burua.
|
|
|
Nafarroako AEK k herri erakunde moduan
|
azaldu
izan du beti bere burua. Goian aipatu moduan herritik sortu ginelako sentitzen dugu herritar geure burua.
|
|
|
Objektuak, inprimakiak, botikak, osasun tresneria, arropa... Gertaerak gaixoari harrera egitea, informeak egitea, gaixoak lasaitzea... Jarduerak, informazioa ematea, datuak eskatzea, formularioak betetzea, minbiziaren aurkako txertoaren azalpen teorikoa jendaurrean
|
azaltzea
... Testuak, informe medikoak, ziurtagiriak, oharrak...
|
|
|
Edonola, egoki iritzi diogu zenbait adituren erreferentziak hartzeari, mintzapraktika egitasmoen oinarriak
|
azaltzeko
pista interesgarriak ematen baitituzte.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla
|
azaltzen
da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek
|
azaltzen
dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Orain arte
|
azaldutako
guzti horretatik sortzen dira Mintzapraktika egitasmoak. Herri gehienetan dago euskarazko harreman sare osatua duen jende multzoa (ohiko harremanak euskaraz izaten dituena, lagunartean, dendatan, familian, administrazioan,...); baita euskarazko harreman sare horietan parte hartzeko aukera gutxi dituztenak ere.
|
|
|
Ikuspegi honen oinarriak 1985ean argitaratu zen ELE aldizkariaren 1 zenbakian
|
azaldu
ziren. Funtsezko kontzeptua sasoian helduen hezkuntzaren munduko jardunbide aurrerakoi batzuetatik hartua zen, ikastaldeak eragile soziala izan behar zuen, ikastearekin batera ingurua eraldatzen lagundu behar zuen.
|
|
|
ELE 1 hartan agertu zen adibide bat
|
azalduz
saiatuko gara ulertarazten. Herri batean trafiko seinaleak erdara hutsez daude, ikasle talde batek seinale horiek itzuli edo Udalari itzultzea eskatu diezaioke gutun baten bidez adibidez.
|
|
|
euskara ikasteko eta erabiltzeko aukera. zioa lantzean behinekoa edo oso lokalizatua da. EBIren boteprontoko balantze batekin
|
azaltzen
saiatu gaitezke.
|
|
|
Hala ere, euskaldun berrien belaunaldi garrantzitsua agertu zitzaigun, autodidaktak asko eta hizkuntzari aurrekoak baino are atxikiago. Gutxi ziren, baina Krutwig, Txilardegi, Kintana eta enparauek gaur egungo euskalgintzaren oinarria ezartzen egin zuten lanaren pisua ez da
|
azaldu
beharrik ere. Nora bideratu zuten haiek ikasitakoa?
|
|
|
1989an lehenengo aldiz egin zenetik, lau edo bost urteren tartearekin errepikatu da. Esku artean dugun hau V. edizioa da, eta artikulu honetan
|
azalduko
ditugu ikerketaren ezaugarri nagusiak eta berrikuntzak.
|
|
|
Artikulu hartan
|
azaltzen
ziren irizpide metodologiko nagusiei bere horretan eutsi zaie honako edizio honetan ere. Hona hemen artikulu haren laburpena:
|
|
|
Ondoren, adibide gisa, Gipuzkoako datuak lortu ahal izateko egin diren kalkulu garrantzitsuenak
|
azalduko
ditugu.
|
|
|
Gipuzkoako% 25 ezagutza tipologiako udalerriak baliatu ditugu portzentaje orokorrak nola kalkulatu diren
|
azaltzeko
. Era berean kalkulatu dira ezagutza tipologia guztien eta Hegoaldeko lau herrialdeetako udalerrien emaitzak.
|
|
|
Kike Amonarriz –2006ko hizkuntzen kale erabileraren neurketa: aurreikuspenaketa emaitzak honek
|
azaldu
dezake, bestalde, Iparraldeko beherakada espero zitekeena baino handiagoa izatea. Hurrengo urteetarako egokitzapen metodologikoa luke honek.
|
|
|
• Emakumezkoek gizonezkoek baino erabilera tasa hobeak
|
azaldu
dituzte sistematikoki.
|
|
|
Oso labur. Neurketa hauek
|
azaldu
dituzten joerak aldatu edo bizkortuko badira, ezinbestekoa izango da Iparraldean eta Nafarroan euskararen aitortza eta status ofiziala lortzea eta Euskal Herri osoan, hizkuntza politika eraginkorrak sustatzea, ezagupenetik erabilerarako jauzia eragingo duten lan ildo estrategikoak indartuz eta indar berezia eginez haurren eta gazteen adin taldeetan.❚
|
|
|
Besteak beste, Arabari buruz bilduriko informazioak hainbat puntu azpimarragarri eskaintzen digu, ondoko lerroetan
|
azalduko
dugun bezala.
|
|
|
Tipologia soziolinguistikoagatik Tafalla Tuteraren aldean para genezake baina ikusiko dugu nola azken honek 2006ko neurketan izan duen emaitzak bereziki
|
azaltzeko
bide ematen duen.
|
|
|
Nafarroan euskal hizkuntza komunitateak berebiziko premiak ditu eta hurrengo urteotan horiek aldez edo moldez betetzera jo behar dugu estrategikoki erabilerak gibelera eginen ez duela bermatu nahi badugu. Nire idurikoz, aurreko atalean
|
azaldutakoagatik
, honako hauek dira erabilerarako gune estrategikoak:
|
|
|
Hala ere, orain arte aipatutako sozializazio prozesuan euskarak duen etenaren arrazoiaz gain, gure ustez, eremu euskaldunenetan gazteen adin taldeak izandako garapena dibergentziarako joerak ere
|
azal
dezake neurri handi batean, eta baita inguruak eskaintzen dizkien baliabide eta tresnek ere.
|
|
|
Horretara, bada, indarra, izen ona eta nork bere buruaren gainean duen estimu txikia izaten dira eremu honetako baldintzagarriak. Berbarako, elkarren ondoan bizi diren hizkuntza erkidego biren jazokizun bat
|
azaldu
nahi dut oraingoan, hau ere adibide batez emanda. Bilboko metroko igogailu baten iragarki hau ikus dezakegu:
|
|
|
Kirolen eremuan gabiltzala, bestela baitakoan igarotzen den ohitura bat
|
azaldu
nahiko nuke, horrek argi erakusten baitu erregelek, norberarenak izanagatik, ez dutela zertan era batekoak izan. Ikusmolde horretatik, euskal pilota aitatu nuke:
|
|
|
Goiko lerroaldean
|
azaldu
dut historian zehar pentsalari askok eta askok euren buruari egin dioten galdera: ba ote dira hizkuntzak komunikabide hutsak?
|
|
|
Hizkuntza komunitate guztiek dute zuzenean berauekin lotuta dagoen kultura bat eta jendarte gehienek hainbat kultura ezberdinen eragin zuzena dute. Kultura guztiek dituzten ezaugarri komunak zerrendatu eta tokian tokiko berezitasunak aipatu eta
|
azal
daitezke, baino definizio bakarra hertsiegia litzateke denboran zehar eta batetik bestera hain aldakorra den zerbait azaltzeko. Hala ere, kultura bat osatzen duen ezaugarri aniztasun horren artean badira komunitate baten identifikaziorako pisu berezia hartzen duten berezitasunak eta euskara elkarteen ikuspegitik hizkuntza (euskara) da euskal komunitatea identifikatzen duen ezaugarririk behinena.
|
|
|
Hizkuntza komunitate guztiek dute zuzenean berauekin lotuta dagoen kultura bat eta jendarte gehienek hainbat kultura ezberdinen eragin zuzena dute. Kultura guztiek dituzten ezaugarri komunak zerrendatu eta tokian tokiko berezitasunak aipatu eta azal daitezke, baino definizio bakarra hertsiegia litzateke denboran zehar eta batetik bestera hain aldakorra den zerbait
|
azaltzeko
. Hala ere, kultura bat osatzen duen ezaugarri aniztasun horren artean badira komunitate baten identifikaziorako pisu berezia hartzen duten berezitasunak eta euskara elkarteen ikuspegitik hizkuntza (euskara) da euskal komunitatea identifikatzen duen ezaugarririk behinena.
|
|
|
Hortaz, gaitasun erlatiboaren mugak zein motibazio nahikorik ezak, banaka ala elkarrekin, ongi
|
azal
lezakete zergatik euskararen erabileraren hazkundea txikiagoa den gaitasunaren hedapenarena baino, eta zergatik bi osagai horien arteko arrakala gero eta handiago den (arestian aipatu diren ondorio laburtuetako IV.10 puntua).
|
|
|
Hizkuntza politika eta hizkuntza plangintza egokiek, interbentzioaren bultzadaz, emaitzak eman lituzke haien gerizpera bildu diren jardunguneetako egoera jakinetan. Hizpide ditugun 2011ko bi ikerlanen kasuan, interbentzioaren eraginak
|
azal
lezake erabileraren zenbait bilakaera. Adibidez, zergatik euskararen erabilera areagotu den gehienbat hizkuntza plangintzaren bat ezarri den eremu formaletan, eta zergatik eremu horietako erabilerak aurrea hartu dion interbentziotik at gelditu diren eremu informaletakoari (ondorioen I. 1 puntua).
|
|
2008
|
|
|
Inbentarioan agente teknologiko bezala sartzeko IZENPE txartela behar da (herritarrarena) eta, gainera, sisteman alta eman behar da. Argibide horiek aplikazioan bertan
|
azaltzen
dira. Interneteko aplikazioaz gain, intranetekoa dago HPSk Inbentarioa kudeatzeko, besteak beste, iristen den informazioa baliozkotzat emateko.
|
|
|
Euskarazko testuetan hitz osoak bilatzea ez da bide oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak
|
azaltzen
baitira; eta hitzhasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere azalduko zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. tses euskara. Laster Elhuyarren ingeles euskara ere erabili ahal izango da.
|
|
|
Euskarazko testuetan hitz osoak bilatzea ez da bide oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak azaltzen baitira; eta hitzhasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere
|
azalduko
zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. tses euskara. Laster Elhuyarren ingeles euskara ere erabili ahal izango da.
|
|
|
Euskarazko testuetan hitz osoak bilatzea ez da bide oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak
|
azaltzen
baitira; eta hitz hasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere azalduko zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. Adibidez, ero hitza duten dokumentuak bilatu nahi baditugu, eroari, eroekin, eroengana hitzak dituzten dokumentuak ere detektatu nahi ditugu; konponketa bat litzateke" ero" letrekin hasten diren hitz guztiak detektatzea (ero* bilatzea), baina horrelakoetan erosotasun, erosi, erosten, eroale... hitzen aipamenak dituzten dokumentuak ere jasoko ditugu, eta horrelakorik ez dugu nahi, azken horien erreferentziak agertzen badira, benetan bilatzen ditugunekin nahastatuta agertuko direlako.
|
|
|
Euskarazko testuetan hitz osoak bilatzea ez da bide oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak azaltzen baitira; eta hitz hasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere
|
azalduko
zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. Adibidez, ero hitza duten dokumentuak bilatu nahi baditugu, eroari, eroekin, eroengana hitzak dituzten dokumentuak ere detektatu nahi ditugu; konponketa bat litzateke" ero" letrekin hasten diren hitz guztiak detektatzea (ero* bilatzea), baina horrelakoetan erosotasun, erosi, erosten, eroale... hitzen aipamenak dituzten dokumentuak ere jasoko ditugu, eta horrelakorik ez dugu nahi, azken horien erreferentziak agertzen badira, benetan bilatzen ditugunekin nahastatuta agertuko direlako.
|
|
|
Yourdictionary.com gunean
|
azaltzen
den bezala, munduan 6.800 hizkuntza omen dago.
|
|
|
Yourdictionary.com gunean
|
azaltzen
den bezala, munduan 6.800 hizkuntza omen dago. Horien artean 2.261 hizkuntzek baino ez dute adierazpen idatzia, eta 300 hizkuntzetan bakarrik kontsultatu daitezke hiztegi elektronikorik.
|
|
|
Gero euskarak orain informatikaren munduan duen egoera ikusiko dugu. Hirugarren puntuan hizkuntza teknologia lantzeko IXA taldean dugun estrategiaren lehentasunak
|
azalduko
ditugu. Eta bukatzeko epe erdirako zenbait helburu finkatuko ditugu.
|
|
|
Gero euskarak orain informatikaren munduan duen egoera ikusiko dugu. Hirugarren puntuan hizkuntza teknologia lantzeko IXA taldean dugun estrategiaren lehentasunak
|
azalduko
ditugu. Eta bukatzeko epe erdirako zenbait helburu finkatuko ditugu.
|
|
|
Datu bilduma osoan interesa duenak Elhuyar Fundazioaren Hizkuntza Zerbitzuen guneko I+G+ b azpisaileko ‘Argitalpenak’ ataletik eskura dezake" Corpus baliabideen dossierra" dokumentua: Hurrengo ataletan, alderdi esanguratsuenak laburbilduko ditugu, eta gogoeta xume bat
|
azaldu
.
|
|
|
zenbat eta ‘txikiagoa’ hizkuntza (hedaduraz, hiztunez, diruz/ aurrekontuz...), corpus apalagoak egiten dira; zenbat eta ‘handiagoa’ (hizkuntza), hainbat eta ugariagoak emaitzak, alde guztietatik begiratuta. Aipagarria da alemanezko corpus batzuen neurri eskerga (DWDS Ergänzungscorpus eta DeReKo), adibidez, baina hizkuntza horren corpusgintza tradizio helduak
|
azalduko
luke hori hein batean. Nabarmentzekoa da, bestalde, hain ‘handi’ ez diren hizkuntza batzuetan oso corpus handiak eratu direla:
|
|
|
Euskarak ere heldu dio Internet eta corpusen gaiari. Elhuyar Fundazioaren bi proiektu dira aipagarriak hemen,
|
azaldu
ditugun bi ikuspegietan oinarrituak. Lehena CorpEus proiektua da, Internet euskarazko corpus erraldoi gisa baliatzea helburu duena (Leturia et al., 2007a).
|
|
|
itzulpen automatikoaren kontzeptuak, aukerak, arazoak eta erronkak deskribatzea eta eztabaidatzea. Edozein kasutan, hemen
|
azaltzen
diren kontzeptuak hainbat iturri interesgarrirekin osa daitezke( [1] [2] [3] [4]), horietatik hartuta baitaude artikulu honetako hainbat ideia.
|
|
|
Ideia sinplea da: hitz bat nola itzuli behar den jakiteko, aurretik itzulitako esaldi guztien artean hitza dutenak aukeratzen ditugu, gero esaldi horien itzulpena lortu eta bilatu zein den esaldi itzuli guzti horietan
|
azaltzen
den hitza, gehien azaltzen den hitz hori izango da jatorrizko hitzaren itzulpena. Gero gure esaldiko hitz guztien ordaina zein den jakinda, bigarren etapa batean xedehizkuntzako hitz horien ordena egokia bilatu behar da, horretarako, hasieran, xede hizkuntzako testu erraldoietan estatistikoki bilatzen da ea hitz horien artean zeintzuk azaldu diren elkarren segidan eta zein maiztasunarekin, eta gero, datu horiek kontuan hartuta hitz ordain horien
|
|
|
Ideia sinplea da: hitz bat nola itzuli behar den jakiteko, aurretik itzulitako esaldi guztien artean hitza dutenak aukeratzen ditugu, gero esaldi horien itzulpena lortu eta bilatu zein den esaldi itzuli guzti horietan azaltzen den hitza, gehien
|
azaltzen
den hitz hori izango da jatorrizko hitzaren itzulpena. Gero gure esaldiko hitz guztien ordaina zein den jakinda, bigarren etapa batean xedehizkuntzako hitz horien ordena egokia bilatu behar da, horretarako, hasieran, xede hizkuntzako testu erraldoietan estatistikoki bilatzen da ea hitz horien artean zeintzuk azaldu diren elkarren segidan eta zein maiztasunarekin, eta gero, datu horiek kontuan hartuta hitz ordain horien
|
|
|
hitz bat nola itzuli behar den jakiteko, aurretik itzulitako esaldi guztien artean hitza dutenak aukeratzen ditugu, gero esaldi horien itzulpena lortu eta bilatu zein den esaldi itzuli guzti horietan azaltzen den hitza, gehien azaltzen den hitz hori izango da jatorrizko hitzaren itzulpena. Gero gure esaldiko hitz guztien ordaina zein den jakinda, bigarren etapa batean xedehizkuntzako hitz horien ordena egokia bilatu behar da, horretarako, hasieran, xede hizkuntzako testu erraldoietan estatistikoki bilatzen da ea hitz horien artean zeintzuk
|
azaldu
diren elkarren segidan eta zein maiztasunarekin, eta gero, datu horiek kontuan hartuta hitz ordain horien
|
|
|
Hirugarren atalean, teknologiaren bi alor nagusiak, ASRa eta TTSa, aztertuko ditugu, baita, laugarren atalean, Administrazioak hizketa teknologien alorrean eman dituen pausuak ere. Azkenik,
|
azaldutako
guztiaren ekarpen gisa, zenbait ondorio eta etorkizunera begirako zenbait hausnarketa jarriko ditugu mahai gainean.
|
|
|
Euskarari dagokionez, ez gaude gainerako hizkuntzak baino askoz atzerago; ikerlari askok dihardute ahotsa ezagutzeko aplikazioetan lanean, eta halaxe erakusten dute alor honetako ikerlariek idatzitako hainbat eta hainbat artikuluk eta argitalpenek. Aurrerapauso handiak eman dira, dagoeneko, hizketa jarraituko teknologien garapenean; aipagarria da, esate baterako, Karmele Lopez de Ipiñak egindako tesia, euskarazko hizketa ezagutzeko sistema baten diseinua
|
azaltzen
duena (López de Ipiña, 2003).
|
|
|
Beraz, zerbait gaizki egiten ari nintzen. Gure jomuga Hautaprobetarako prestakuntzara mugatzea ez zela
|
azalduta
ere, ez nuen beraien jarrera aldaraztea lortzen. Arazo hau abiapuntu eta IKT taldekoen artean hamaika aldiz hitz egindakoari eutsiz, nire gaiaren planteamendua iraultzea erabaki nuen:
|
|
|
Gerora ezagutuko nituen Daleren esperientziaren konoa eta berak aurkeztutako jatorrizko ideiaren hainbat aldaera. Eta nahiz eta adituren batek edo bestek jarraian
|
azaltzen
diren datuak zalantzan jarri (batez ere Daleren jatorrizko konoan zenbakiak azaltzen ez direlako), garbi ikusi nuen nire ikuskera bertan islatzen zela.
|
|
|
Gerora ezagutuko nituen Daleren esperientziaren konoa eta berak aurkeztutako jatorrizko ideiaren hainbat aldaera. Eta nahiz eta adituren batek edo bestek jarraian azaltzen diren datuak zalantzan jarri (batez ere Daleren jatorrizko konoan zenbakiak
|
azaltzen
ez direlako), garbi ikusi nuen nire ikuskera bertan islatzen zela.
|
|
|
• Ikasleak dira, irakaslearen laguntzarekin eta honen gidaritzapean, ikasteko materialak sortu eta gainerako ikasleen aurrean irakasle papera hartzen dutenak, euren lanaren nondik norakoa eta emaitzak
|
azalduz
.
|
|
|
Ikasleak idazle kazetari bihurtu dira eta euren artikuluak idazten dituzte jakinda ikastolakoak ez diren irakurleak izango dituztela. Aurki.com eta gaur8 bezalako atarietan zein blog ezberdinetan
|
azaltzen
da guk argitaratutako oro eta kanpotik ere artikuluei buruzko iruzkinak jaso ohi ditugu.
|
|
|
Ikasleak idazle kazetari bihurtu dira eta euren artikuluak idazten dituzte jakinda ikastolakoak ez diren irakurleak izango dituztela. Aurki.com eta gaur8 bezalako atarietan zein blog ezberdinetan
|
azaltzen
da guk argitaratutako oro eta kanpotik ere artikuluei buruzko iruzkinak jaso ohi ditugu. Izugarrizko eragina izan zuen ikasleengan, esaterako, Julen Gabiria idazlearen edo HUHEZIko Joxe Aranzabalen animu hitzak jasotzeak blogarekin hasi eta denbora gutxira.
|
|
|
Hasiera hasieratik garbi nuen hori izango zela gure helburu nagusienetako bat; izan ere, gaur egungo eskolak eta bertan erabiltzen den metodologiak ikaslearen pasibotasuna bultzatzen dutelakoan nago. Geldotasun hau alde batera utzi eta ikasle aktiboak, parte hartzaileak, gogotsuak, irekiak eta gizartearekin konpromiso irmoa
|
azaltzen
dutenak lortuko baditugu, aldaketa ezinbestekoa da. Niri dagokidanez, aldaketarako prozesu korapilatsu eta luze horretan, euskaljakintza urrats bat izan da.
|
|
|
Ez hori bakarrik, prozesu osoan zehar egindako aldaketa guztiak gordeta gelditzen dira eta nork eta noiz egin dituen ere ikus daiteke. Horiek horrela, dokumentuaren bertsioak erkatu eta egile ezberdinen aldaketak gorriz eta berdez
|
azaltzen
direnez, ikasleek oso garbi ikus dezakete zer zuten idatzia eta zein izan den irakaslearen zuzenketa. Horrela, ondo egindakoa, akatsak eta hobetzeko arloak, besteak beste, ikus ditzakete.
|
|
|
Ondoren
|
azaltzen
den taulan garbiro adierazten dira hezkuntza mailan sortzen diren beharrak, gaur egun behar horiei erantzuteko dauden zailtasunak eta proiektu honek eginkizun horretan egin ditzakeen ekarpenak.
|
|
|
Horrelako programetan, arazoak izan ditzakegu, ez dutelako ulertzen edo sortzen katalanaren aldaera bat. ...n ez badute, emaitzak hobetu daitezke testu orijinala aurreditatuz, sistemak erabiltzen duen aldaerara egokitzeko (adibidez, sistemak Valentziako formak ulertzen ez baditu, este guztien ordez, aquest idatz daiteke; uïsca bukaeraren ordez, –ueixi, eta abar); aurredizio hori automatizatu egin daiteke, adibidez, testu tratamenduko programaren makroaginduak(" makroak") erabiliz askotan
|
azaltzen
diren hitzak ordezteko. Programek aldaera egokia sortzen ez badute, irtenbidea errazagoa da:
|
|
|
Teorizazioan murgiltzen da zenbait teoria edo eredu uztartuz: Berryren akulturazioa, Txepetxen hizkuntza ikaskuntza osoa —berrikuntza erantsiz—, Fishmanen hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea, Giles eta besteen bizindar etnolinguistikoa, eta beste batzuk, modu horretan emaitzak eta egoerak hobeto
|
azaldu
nahian —gaur egungo ikuspegi soziolinguistikoan eta psikosoziolinguistikoan nahiko ohikoa den joerari jarraituz, bestalde— Orokorrean, ikuspegi nahiko kritikoa erakusten duela iruditzen zait, baliagarria dena, ordea, berrikuntza bultzatzeko.
|
|
|
egoera maila okerreko kasuetan, eusteko; egoera maila kaskarrekoetan, mantentzeko eta irauteko; egoera maila hobeagoko kasuetan, errekuperazioari eta ber normalizazioari ekiteko, eta egoera maila nahiko oneko kasuetan naturaltasunez bizitzeko eta geroa ziurtatzen laguntzeko. Bestalde, ukipen egoeran dauden hizkuntza eta hizkuntza komunitateetan, bai menderatzailearen baitan, eta baita —horregatik, agian— menderatutakoarenean ere, identitatea da —IELa gure kasuan— beren arteko harremanak
|
azaltzen
dituen prozesu nagusienetakoa —nagusiena ere bai, agian— Hala erakusten du" asimetria" ren araberako teorizazioak, boterea, estatusa, tamaina, justizia,... erlatiboak erabiliz. Gainera, bi hizkuntza komunitateren arteko asimetriaren neurriaren arabera, menderatzailearen IELaren intentsitatea aldatu egiten da era honetan:
|
|
|
1) demografia, 2) kontrol eta babes instituzionala, eta 3) estatusa. Hiru dimentsioak oso modu konplexuan ulertu behar direnez, beren arteko loturak eta elkarreraginak
|
azaltzen
dira artikuluan.
|
|
|
Laburpen modura esan daiteke, hori guztia bizindar erlatiboaren teoriaren baitan soilik uler daitekeela, teoria horren bilakaera modura, gutxiengo komunitatearen kultura— edo hizkuntzaautonomia eta ongizate posibilitateak
|
azaltzeko
. Bilakaeraren azken bertsioraino joanez, helburua ongizatea lortzea da, beti ere, gutxiengo hizkuntzei eta hizkuntza komunitateei ematen zaizkien aukerak ulertzeko.
|
|
|
HABE aldizkariaren 6 zenbakian dator, Enrike Larrarte trebearen marrazki bana hornigarri. Hortxe
|
azaldu
zituen Baxokek nola ikusten dugun Hegoaldeko euskaldunok Iparraldea eta, aldi berean, nola Iparraldekoek Hegoaldea: bakoitzak beste aldekoa benetan dena baino askoz ere handiago eta urrunagoko.
|
|
|
Erramun Baxoken hitzaldiekin eta, antzeko zerbait gertatzen zitzaigun gazteoi: ederrak iruditzen zitzaizkigun, baina gero ez genekien
|
azaltzen
zer esan zuen hark.
|
|
|
Erramun Baxoken hitzaldiekin eta, antzeko zerbait gertatzen zitzaigun gazteoi: ederrak iruditzen zitzaizkigun, baina gero ez genekien
|
azaltzen
zer esan zuen hark.
|
|
|
Haatik, 2008ko otsailaren 2an, Europako Kontseiluaren Europako Erreferentzia Europar Bateratua aipatuz, Euskararen Erakunde Publikoak, Paueko akademia ikuskariarekin batera, urrats kuantitatiboa egin ondoren urrats kualitatiboari ekiteko tenorea zela
|
azaldu
du eta maila bakoitzean lortu beharreko ezagutza finkatuko dituztela. Etapa hori behar beharrezkoa da.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako laguntza izanik ere (500.000 euro), aurrekontu hori ahula dela esan dezakegu, hizkuntza menperatu horren beharren aurrean. 2007an adibidez, elkarteek eta beste eragile pribatuek aurkeztuak ziren 82 proiektuetatik 33 ezeztatu dituzte, hautatze irizpideetan ez direla sartzen
|
azalduz
. Diru eskasa funtsezko arrazoia zen, gure ustez.
|
|
|
Halaber, hizkuntza irizpidea zehar lerro izatearen garrantzia
|
azaldu
du Behatokiaren txostenak. Izan ere, ohitu beharra dugu hizkuntzari
|
|
|
Berriro ere antzera gertatzen da: (1) identifikazio prozesuan, euskaldunaren kasuan osagarri globala indar handiagoarekin
|
azaltzen
da osagarri partikularrak baino. (2) Aldiz, beste bi prototipoetan alderantziz gertatzen da.
|
|
|
Gorago esan bezala, IELaren prozesuaren eraikuntzan aurrekariak eta ondorioak etengabe
|
azaltzen
dira, eta beraien artean espiral moduan jokatzen dute. Aurrekariak eta ondorioak aztertzerakoan euskaldun izan nahi eta espainiar izan nahi beltzez azpimarratu ditugu 3 Taulan, erregresio analisian honako bi osagarri afektibo globalak agertzen direlako gehienbat:
|
|
|
Baina, IELa osatzeko erabili ditugun identitate osagarri nagusi bakoitza nola
|
azaltzen
den ikusteko (identitate euskalduna globalki, identitate espainiarra globalki, euskararekiko identifikazioa, espainierarekiko identifikazioa) erregresio analisiaren emaitzak baino adierazgarriagoak dira korrelazio analisiaren emaitzak. Ikus 6 Taula.
|
|
|
4) Zenbait ezaugarrik (sexua eta ikasketa mota adibidez) ezer gutxi
|
azaltzen
dute.
|
|
|
Erramun Baxoki eskainitako omenezko zenbaki monografikoan gai horretaz aritzea erabaki dugu, zenbait arrazoi tarteko: 1) Baxoken ibilbide eta ikerketekin ondo lotzen delako —egia esan, bere biografia ezin dugu ulertu euskal identitate sakonik gabe; adibidez, 2006 urtean Baxok eta besteek (Baxok, 2006) argitaratu zuten ikerketa, ez al zen ba nortasunari buruzkoa? —, eta 2) baita, gure gustukoa delako ere, euskal testuingurua nahiko ondo
|
azaltzeko
baliagarria dela uste dugulako, jadanik identitatearen gaian nahiko adituak garelako, eta unibertsitatean — batzuen artean— aztergai izan dugulako (Azurmendi, Larrañaga, Apalategi, Bourhis, Ruiz, Etxepeteleku eta Sánchez de Miguel, 2005).
|
|
|
Lan honetan erakutsi nahi ditugun emaitzak identitate etnolinguistikoa (IELa) eta beste teoria batzuk erabiliz eginiko ikerketa enpiriko zabal batean (Azurmendi et al., 2005) txertatzen dira. Helburuetako bat IELa gurean nola
|
azaltzen
den ikustea da: etnikoa globalki, baina baita linguistikoa eta kulturala ere.
|
|
|
Buruzagitza horren bidez komunitate anglofonoak mobilizatu nahi dituzte, baina ez bakarrik babes instituzionalaren esparruan, baita Montrealgo mendebaldeko uhartean eta probintziako beste zenbait eskualdetan ere. Stevenson analistak (1999, 2004), esaterako,
|
azaltzen
du eraginkorragoa izan daitekeela elkarren osagarri diren bi buruzagitza mota edukitzea Quebeceko gutxiengo anglofonoaren babes instituzionala defendatzeko. Batetik, Quebeceko Komunitate Taldeen Sarearen (QCGN) moduko erakundeen estilo bakegile eta diskretua, eta, bestetik, Quebeceko ingeles hiztunen eskubide konstituzionalak eta giza eskubideak era militante eta publikoan defendatzen dituztena; hau da, Quebeceko ingeles hiztunak Quebeceko gutxiengo nazional legitimo bat osatzen dutela eta Kanadako hizkuntza gutxiengo ofizial bat direla diotenena.
|
|
|
Zenbat eta estatus gehiago eman hizkuntza komunitate bati, orduan eta bizindar gehiago izango du ziur asko kolektibo gisa. Gizarte— eta psikologia ebidentziek
|
azaldu
dute estatus handia duten hizkuntzak hitz egiten dituztenek nortasun sozial positiboagoa dutela eta errazago mobiZenbat eta estatus gehiago eman hizkuntzakomunitate bati, orduan eta bizindar gehiago izango du ziur asko kolektibo gisa.
|
|
|
Bestalde, esparru pribatuetako hizkuntza harremanak, etxe barrukoak, esaterako, bakoitzak bere hizkuntza taldearekin zuen identifikazio mailarekin zeuden lotuta gehiago (Landry, Deveu eta Allard, 2006a). Ikerketa horrek
|
azaldu
zuen, bestalde, komunitate bizindar subjektiboa eta hizkuntza identifikazioa lotuta zeudela bakoitzak bere komunitatearen zati izateko duen nahiarekin. Kanadako gainerako lurraldeko gutxiengo frankofonoekin egindako beste ikerketa batek erakutsi zuen eskualdean edo auzoan iragarki eta bide seinale ugari frantsesez zituzten (paisaia linguistikoa) frankofonoek beren hizkuntza komunitateak bizindar handia zuela sentitzen zutela (Landry eta Bourhis, 1997).
|
|
|
Hizkuntza arriskuan dutela sentitze hori areagotu egiten da aktibista frankofonoek adierazten dutenean ama hizkuntza frantsesa duten hiztunak gutxiengo bihurtuko direla Montreal uhartean egungo immigrazio joerei eusten bazaie. Honela
|
azaltzen
dute: " nous perdons Montréal":
|