|
2000
|
|
|
Sei ataletan banaturik, lehenengoan gazteen errealitatea du aztergai:
|
lan
merkatua, eta etxebizitzen espekulazioari buruzko informazioa emanez. Kapitalismoak bere burua justifikatu eta bere horretan mantentzeko dituen mekanismoak deskribatzen ditu ondoren, eta honen atzean noren interesa izkutatzen den agertzen du.
|
|
|
Une honetan, Europako batez bestekoa erretiratu bakoitzeko 4 edo 5 langilekoa da; 50 urte barru erretiroa hartu duen bakoitzeko 2 langilekoa izango da, eta Espainiako Estatuan, 1,4koa bakarrik. Honek, ulertzekoa denez, funtsezko aldaketa eragingo du
|
lan
merkatuan
|
|
|
Eta zurrunbilo honen erdian aldiz, gu, emakumeok, pobrezia eta mixeri gorrian (3 pertsona langabetuetatik 2 emakumeak dira),
|
lan
merkatuaren aukerak zabaldu direlaren inguruko hausnarketak geroz eta gehiagotan entzun behar ditugularik, eta horietan bizi ditugun oztopoak, diskriminazioak, sesgoak, mailaketak... alde batera utziz eta horiek gainditzeko bidean baleude bezala tratatuz, geroz eta gehiago emakumeon pobrezia hazkorra ahantzaraziz eta merkatu beltza emakume eta gazteengan sostengatzen dela ezkutatuz (lan murgildua...
|
|
|
Telekomunikazioei esker, finantza plaza finantza espazio bihurtu da. Delako ziberespazioaren agerpena
|
lan
merkatua eraldatzen ari da azken urteetan, eta elkartrukatzeen desmaterialtzeak aberastasunaren sorreraren gainean eragina du. Gauzak horrela, enpresak mundu mailako merkatuak bereganatzeko prestatzen ari dira.
|
|
2001
|
|
|
Toledoko Itunarekin, aurreko baldintza berberek jarraitu zuten eta murrizpena %7ra jaitsi zen, 40 urte kotizatu eta lanpostua bere gogoaren kontra galdu baldin bazuten. Oraingo akordioarekin baldintzek bere horretan jarraitzen dute, iragankortasunez eta
|
lan
merkatua uzten duten arte 1967ko urtarrileko 1a baino lehen kotizatzen hasiak zirenentzat. Honelako erretiroa lortzeko eskubidea izango dute baita ere, 61 urte eta 30 urteko kotizazioa izanik, lanetik bota ondoren lanpostua eskatzeko zerrendetan sei hilabetetik gora daramatzatenek; hauei pentsioa %8 eta %6 bitartean murriztuko zaie urte bakoitzeko, kotizaturik dituzten urteen arabera.
|
|
|
Beste neurri multzo batek hobariak ezartzen ditu enpresek Gizarte Segurantzari ordaintzen dizkioten kuotetan, emakumeen kontratazioa bultzatzeko eta 55 urtetik gorakoak
|
lan
merkatutik ez kanporatzen laguntzeko.
|
|
|
Lan esparruko erreformako konpromiso berriak gorpuztuko dituzten erabaki politikoak iritsi bitartean, boterearen ingurumariak bultzaka ari zaizkio gobernuari,
|
lan
merkatuan" zorroztasun" gutxiagoz jokatzea onar dezan, edo, gauza bera dena, malgutasun handiagoz jokatzen utz dezan. Horrela, Espainiako Bankuak, bertako gobernadore Jaime Caruanaren bidez, hainbat errezeta eskatu ditu lan merkaturako:
|
|
|
Lan esparruko erreformako konpromiso berriak gorpuztuko dituzten erabaki politikoak iritsi bitartean, boterearen ingurumariak bultzaka ari zaizkio gobernuari, lan merkatuan" zorroztasun" gutxiagoz jokatzea onar dezan, edo, gauza bera dena, malgutasun handiagoz jokatzen utz dezan. Horrela, Espainiako Bankuak, bertako gobernadore Jaime Caruanaren bidez, hainbat errezeta eskatu ditu
|
lan
merkaturako: mugikortasun geografikoa indartzea eta, horretarako, langabezia babesteko" ezaugarri batzuk" aldatzea; soldata berritzeko klausulak kentzea; soldata igoerak produktibitatearen arabera finkatzea, eta ez inflazioaren arabera; soldatak, sektore guztian homogeneoak izan ordez, enpresa bakoitzaren egoerari egokitzea; eta, beraz, hitzarmen sektorialak, probintzialak eta autonomikoak ezabatzea.
|
|
|
Munduko herrialde garatuenek osatzen duten OCDE Ekonomi Lankidetzarako eta Garapenerako Erakundeak berak ere negoziaketa kolektiboaren erreforma egiteko eta langabeziaren babesa" leuntzeko" eskaria egin dio azken asteotan Espainiako gobernuari. Hitz bitan esanda,
|
lan
merkatuaren" zorroztasuna" arintzeko proposatzen du.
|
|
|
BBVAren Azterketen Zerbitzuak ekonomiaren azterketari buruz argitaratzen duen" Situacion" aldizkariak, ekaineko azken argitalpenean,
|
lan
merkatuaren erreforma berriaren gaia lantzen du. Lehenik Espainiako gobernuak kontratazioari buruz martxoan egindako erreforma aztertzen du.
|
|
|
Baina, hala ere, «Situacion»en ageri denez,
|
lan
merkatuko gauzarik garrantzitsuena egiteko dago oraindik, eta, noski, bere iritziz lan baldintzak eta negoziaketak gehiago gogortu behar dira. Horrela, amaieran," Zeregin ugari lan merkatuan" izenburupean, honela dio:
|
|
|
Baina, hala ere, «Situacion»en ageri denez, lan merkatuko gauzarik garrantzitsuena egiteko dago oraindik, eta, noski, bere iritziz lan baldintzak eta negoziaketak gehiago gogortu behar dira. Horrela, amaieran," Zeregin ugari
|
lan
merkatuan" izenburupean, honela dio: " Enplegu tasaren hobekuntza, Espainiako ekonomiaren benetako konbergentziaren ardatza izanik, laneko eskaintza eta eskaeraren arteko doitasunaren mende dago, eta, horretarako egin litezkeen erreformen baitan, kontratazio arloko lege aldaketak alderdi bat besterik ez dira.
|
|
|
" Gainera dio, azkenik, «Situacion» ek lan esparruko politikek langileen mugikortasun geografiko eta funtzionala bultzatu behar dute, eta prestakuntza eta
|
lan
merkatuko partaidetza sustatu behar da, Espainiako ekonomiaren jarduera tasa eta, beraz, hazkunde ahalmena areagotuz".
|
|
|
Azterketa hori," Lana Euskal Autonomi Erkidegoan", Alfonso Perez Argote irakasleak zuzendu du, eta bere helburua EAEko
|
lan
merkatuaren ezaugarri nagusiak ezagutzea da. Diotenez, lehenik, merkatu horretako aldagarri nagusien bilakaera ezagutu nahi izan dute, eta, aldi berean, bilakaera horrek eta Espainiako lan merkatuaren bilakaerak dituzten ezberdintasunak eta antzekotasunak.
|
|
|
Azterketa hori," Lana Euskal Autonomi Erkidegoan", Alfonso Perez Argote irakasleak zuzendu du, eta bere helburua EAEko lan merkatuaren ezaugarri nagusiak ezagutzea da. Diotenez, lehenik, merkatu horretako aldagarri nagusien bilakaera ezagutu nahi izan dute, eta, aldi berean, bilakaera horrek eta Espainiako
|
lan
merkatuaren bilakaerak dituzten ezberdintasunak eta antzekotasunak. Bigarrenik, EAE osatzen duten herrialde historiko bakoitzeko bilakaera aztertu nahi izan dute.
|
|
|
Bigarrenik, EAE osatzen duten herrialde historiko bakoitzeko bilakaera aztertu nahi izan dute. Hirugarrenik, eskualdeetako esparruraino iristen dira herrialde historiko bakoitzaren barruan kokaturik, honela, gaurko egoeraren ahalik eta deskribapen zehatzena egin ondoren,
|
lan
merkatuaren arloan EAEn dauden gune geografiko arazotsuenak atzemateko.
|
|
2002
|
|
|
Nahikoa izan zen urte batez hazkunde tasa negatiboa izatea 65.000 lanpostu desagertarazteko bi urtetan, aurreko zazpi urtetan sortutako guztien bi herenak.
|
Lan
merkatuaren %33ko aldirokotasun tasa horren altuaren emaitza zuzena.
|
|
|
LABek egindako txostenaren arabera, Euskal Herriko emakume langileak, azken hogeita bost urteotan, zerbitzuen sektorearen bidetik sartu dira
|
lan
merkatuan. Sektore hori garatu eta hazi den heinean areagotu da Euskal Herriko emakumeek lan munduan duten presentzia.
|
|
|
Galdutako enpleguen %78 emakumeenak ziren eta %22 gizonenak. Zerbitzuen sektoreak bakarrik izan zuen enpleguaren eboluzio positiboa, hamar puntu gehitu baitzuen
|
lan
merkatuan zuen pisua.
|
|
|
esparru honetan lan baldintzak zeuden, emakumeek zein kuota betetzen dituzten, zein postu hierarkikotan... datuak bildu eta errolda moduko bat osatu behar zen. Zentzu honetan deigarria da unibertsitatean, hedabideekin zerikusia duten ikasketetan, emakume gehiago matrikulatzen dela gizonak baino, baina gero horrek ez du islarik
|
lan
merkatuan.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Herri Administrazio Sailak plazaratzen duen «Koiunturaz» aldizkariaren azkenengo zenbakian, honako gai hauen inguruko lanak agertzen dira, besteak beste, euskaraz eta gazteleraz: EAEko ekonomia 2002 urteko lehen hiruhilekoan, EAEko ekonomiaren testuingurua, Ekoizpen arloak, Eskaria,
|
Lan
merkatua, Prezioak, kostuak eta soldatak. Horrez gain, Estatistika eranskina, Ekonomi Buletin honetan argitaratu dituzten artikuluak adibidez, Xabier Pascualek 6 zenbakian argitaratutako «Lan hitzarmenetako soldaten igoera.
|
|
|
Horrez gain, Estatistika eranskina, Ekonomi Buletin honetan argitaratu dituzten artikuluak adibidez, Xabier Pascualek 6 zenbakian argitaratutako «Lan hitzarmenetako soldaten igoera. Ohar metodologiko bat», edo 11.ean plazaratu zuen «Kontratuen bilakaera
|
lan
merkatuaren erreforma ezarri eta gero» eta Ekonomia eta Plangintza Zuzendaritzaren beste argitalpen batzuk.
|
|
2003
|
|
|
Kostua, baita gazteen artean ere. Eta Administrazioko langileen artean, eguneroko hizkuntza idatzian,
|
lan
merkatuan, eta gure eguneroko harremanetan (galde diezaiotela, bestela, berari 1997an gertatua, unibertsitateko errektore zela, Euskaltzaindiaren izenean lekukoa eramanez Korrikan parte hartu eta hainbat gazte oihuka hasi zitzaionean!). Horrez gain, Pello Salabururentzat, Euskaltzaindiak iparrari begiratu behar dio, hizkuntza kontuetan sinbolismoak indar gehiegi du, euskara arriskuan dago, eta euskara beharrezkoa dugu (baina ez bakarrik euskara).
|
|
|
Eskolan behatzarekin seinalatzen ninduten, eta agian beste baldintza batzuetan ikasketa edo tituluren bat aterako nukeen, baina ez zidaten aukerarik eman. Horrek zaildu egiten ditu
|
lan
merkatuko aukerak, eta gainera, ijito etniakorik inork ez du lanean hartu nahi izaten. Etxebizitzatan ere arazo latzak ditugu:
|
|
|
" Situacion" aldizkariko analisten aburuz, deflazioak ekonomian dituen eraginak, azken batean, faktore askoren mende daude, hala nola
|
lan
merkatuaren malgutasuna, zeinek soldata nominalak doitzeko aukera ematen baitu, soldata errealek gora egin ez dezaten. Aurrezte urriko ekonomia batean, prezioen jaitsierak berekin ekar dezakeen interes tasa errealen gehitzeak lagun dezake aurrezkien tasa ere gehitzen.
|
|
|
19 urterekin hasi nintzen. Garai hartan emakumeak ziren hartzaile nagusiak, eta orain espektroa zabalagoa da, emakumeak
|
lan
merkatuan sartu direlako. Lehen gizonezkoak bakarrik jarri ohi ziren esatari, bazirudien emakumeengana zuzentzea gizonezkoen gauza zela, edo emakumeei gizonezkoen ahotsa erakargarriago zaiela.
|
|
2004
|
|
|
53.100 EAEn eta 22.800 Nafarroan. Espainiako Estatuan ere igartzen da sektore primarioko
|
lan
merkatuaren hondamena, baina, halaz guztiz, ez Hego Euskal Herrian adinakoa.
|
|
2005
|
|
|
\ Inmigranteei gure herrirako sarbidea emateko erabakian, honako bi ezaugarri hauek baloratzen dira gehien: hemengo bizimodua bere egiteko erakusten duten nahia eta beren kualifikazioa
|
lan
merkatu lokaleko behar laboraletara egokitzeko gaitasuna. Bi alderdi horien atzean geratzen dira hezkuntza maila eta hizkuntzaren ezagutzaren faktoreak, baita antzekotasun kulturalak, erlijiosoak eta etnikoak ere.
|
|
|
Nola?
|
Lan
merkatuaren beharren arabera, lehen aipatu dugun bezala, etorkina" eskulan hutsa" baino ez da.
|
|
|
" Zergatik hitz egin behar dugu katalanez, gaztelaniarekin abiatuko bagara lan bila?". Katalana eta Valentziako
|
lan
merkatua ez datoz bat. Zergatik?
|
|
|
Katalunian ez da hori gertatzen. Hemen (Katalunian)
|
lan
merkatuan sartzeko katalanaren beharra dago eta han ez.
|
|
|
nork kontrolatzen ditu kolonizazio frantses eta batez ere ingelesaren ondorengoak diren multinazionalak? Estatu musulmanak, bestalde, emakumeak baztertzen ditu irakaskuntzatik eta
|
lan
merkaturako babesgabeen daudenak haiexek dira.
|
|
|
Erreforma funtsezkoak egin behar litezkeela. Eskolan, osasun arloan, zerga, erretreta hala
|
lanaren
merkatuan nola langabeziaren tratamenduan... Besteak beste.
|
|
2006
|
|
|
Duela hogei urte inguru, hala ere, bigarren eraldaketa handia etorri zen, ekonomiaren baitakoa oraingoan. Industria hiria industria osteko hiri bihurtzera behartu zuten gertakariek,
|
lan
merkatua hirugarren sektorera lerratuz. Lehengo zikinkeria eta zatarkeriak sobera zeuden zegoeneko, ez aberastasuna noski.
|
|
|
Skolastikan hiru pertsona gaude, bat lanaldi osoarekin. Ematen zuen feminismoa instituzioetan baino ez zela sartuko, baina ez,
|
lan
merkatuan ere sartu da.
|
|
2007
|
|
|
Legearen gabezien artean azpimarratu dute autonomoen negozioetan senitarteko zuzenak kontratatzea baimentzen bada ere, horiei ez zaiela langabezia laguntzarako eskubidea aitortzen. Halaber, menpekotasun ekonomikoa duten autonomoen eskubideak" urriak" direla kritikatu dute, bai eta"
|
lan
merkatuan lan baldintzak gutxitzeko presioa egiteko" erabil daitezkeela ere.
|
|
|
Orain moda ez duzu hain modu dramatikoan erabiltzen. Eremu sexualean Houellebecquek esango lukeen bezala ala
|
lan
merkatuan ahalik eta itxura erakargarriena emateko darabilzu moda, instrumentalizatuz, estrategiak antolatuz. Eta batez ere, egoeren arabera janzkera aldatuz, zeren ongi baitakizu, orain, gehienetan kamaleoiaren antzera ibili behar dela munduan, euri tanten artetik busti gabe joan nahi baduzu.
|
|
2008
|
|
|
Ez da harritzekoa herrialde batzuk
|
lan
merkatua desregularizatzearen alde borrokatzea. Beraiek kapitalismo gordinaren lobby basatiak erabili dituzte Europako hainbat erakunderengan eragiteko.
|
|
2009
|
|
|
A. F. de Garaialde. Lehen ondorioa da langabezia gehiago egongo dela, eta
|
lan
merkatuan okerren zeudenak irtengo dira txarren, jada ez dutelako beherago erortzerik. Eta egoera honetan dauden gehienak emakumeak dira.
|
|
|
Zein da nire senarrari geratzen zaion papera? Esaten ari gara emakumea
|
lan
merkatutik atera dezakegula. Eta emakumeak bere burua ateratzen ez badu, enpresek aterako dute, hainbeste hilabetez lana utzita, ondoren itzulera zaila delako.
|
|
|
Egungo krisiaren eragin nabarmenek hiru esparrutan iraungo dute gutxienez.
|
Lan
merkatuan, langabezi tasa garaiak luzatuko dira eta malgutasuna areagotu egingo da. Zor publikoak gora egiteak estatuaren krisi fiskala eragin lezake hainbat herrialdetan, ongizate estatua kinka larrian utziz.
|
|
2010
|
|
|
Orain tortilla nola irauli da kontua eta hor errezetak ezagunak dira:
|
lan
merkatuaren malgutasuna, finantza neurri gogorrak eta gastu publikoaren murrizketa handia. Jose Luis Rodriguez Zapatero hasi da neurriak iragartzen, ezagunenak pentsioa eta erretiro adinarena.
|
|
|
Gaia da ea zenbat jende ari den lanean eta, beraz, gizarte segurantzara zenbat diru sartzen den. Nola aurkeztu liteke arazo hau gai demografiko gisa, gaur egun Espainian langabezi tasa ia %19koa denean edota emakumeen %54 baino ez (Suedian %87) dagoenean
|
lan
merkatuan. Langabetu horiek lan eginez gero eta emakume langileen ehunekoa Suediakoa balitz, Espainian 10 milioi langile gehiago izango lirateke, eta ez legoke pentsio arazorik.
|
|
|
Neoliberalismoaren tesi zabaldua honakoa da: Grezia eta beste estatu hauek krisian baldin badaude, hori da gastu publiko handia eta sindikatuek behartutako
|
lan
merkatu zurruna dutelako. Bada ez, ez behintzat EBko estatu aberatsenek baino gehiago.
|
|
|
Joera batzuk ezagunak dira, hala nola, barnealdearen hustutzea eta biztanleriaren kontzentrazioa Iparraldeko kostaldean eta Lapurdi barnealdean, turismoak daukan garrantzia eta industriaren ahulezia, erdi mailako enpleguen nagusitzea eta prekarietatearen areagotzea, higiezinen espekulazioa eta bigarren etxeen toki oparoa. Beste joera batzuk Hego Euskal Herriarekiko amankomunak dira, besteak beste, biztanleriaren zahartzea,
|
lan
merkatuaren feminizazioa, natalitate tasaren gorakada beherakada baten ostean ala gazteek pairatzen duten langabezi tasa garaia.
|
|
|
Bestalde, goi mailako ikasketak dituzten pertsonen kopurua Hego Euskal Herrikoarena baino apalagoa da, bai emakumezkoen bai gizonezkoen kasuan, nahiz eta 8.000 ikasle inguruk kanpora joan behar izaten duten Unibertsitatean ikasketak jarraitu ahal izateko. Egoera hori, besteak beste,
|
lan
merkatuaren ezaugarriei lotua dago. Izan ere, behe eta erdi mailako enpleguak nagusi dira, bitarteko lanbideek, enplegatuek eta langileek biztanleri aktiboaren %77, 1a osatzen baitute, koadro eta goi mailako lanbide intelektualek %10, 2 osatzen duten bitartean.
|
|
|
Erreformaren aldeko apustua egin dute gobernu ezberdinek eta etxearen zimenduak gehiegi mugitu gabe uretatik burua nola aterako garen erabaki dute, ia ura lepoan genuenean. Finantza sistema eta bankuetxeak ukitu ezin omen direnez erreformaren markoan, beste neurri edo adabakiak aplikatu dira, gastu sozialaren murrizketa eta
|
lan
merkatuaren erreforma erakusgarri. Argudioa, ez dago besterik, neurriak hartu ezean denak itoko gara.
|
|
|
Hala ere, euskaldunekin komunikatzeko motiboa zortziko zerrendan aurrena jarri dute bi taldeek, eta azkena berriz, lanerako euskara behar izatea. Azken aukera horrek beharbada esan nahi du bi taldeek Ipar Euskal Herriko
|
lan
merkatuaren errealitatea ezagutzen dutela eta jakitun direla euskara beharrezkoa den lanpostuak gutxi direla.
|
|
|
ehunka lanpostu deuseztaturik eta ehunka familia langabezian. Are larriagoa dena, lanpostu horietako asko langile gazteei dagokie, eta ia ezinezko izango dute
|
lan
merkatuan sartzea. Joan den astean hiru kasu gehiago egon dira:
|
|
2011
|
|
|
Greba orokorra egiteko arrazoirik baldin badago, arrazoi gehiago dute gaur lanik gabe eta lehenengo lanpostua lortu ezinik dauden gazteek, bai eta hauek
|
lan
merkatura sartzeko elkartasunez borrokan ari direnek ere familia, lagunak, herriak, auzoak.... Pentsioen erreformak kalte egingo die hurrengo urteetan jubilatu behar direnei.
|
|
|
Haietatik, gizonak 1.441 dira eta emakumeak 1.331 Erdia gazteak dira. %65 ez daude gaituta, eta
|
lan
merkatuan sartzeko dituzten aukerak gero eta urriagoak dira. Nahiz eta industriagintzarako garai onak ez izan, bertan egiten dute lan sestaotar gehienek.
|
|
|
Krisiaren eragina ikusezina da orain. Gaurko gizarte sisteman, nahiz eta
|
lan
merkatutik kanpo egon, oraindik kontsumoari eustea posible da, txinatarren dendetan bada ere", azaltzen du Jakue Pascual soziologoak. " Egungo gizarteak hamaika geruza ditu, ez da aurrekoa bezain homogeneoa.
|
|
|
Txetxe Garcia Montesek sobera ezagutzen du gaia: " Mota guztietako ikastaroak egin ditut eta haietako asko
|
lan
merkatuan sartzeko baliagarriak izan daitezkeen arren, ez dira ezertan geratzen, lan eskarmentua eskatzen digutelako". Langabetuek arduratuta ikusten dute panorama:
|
|
|
Punka zen, bestaldetik, guretzako beste erreferente garrantzitsu bat krisialdia ulertzeko:
|
lan
merkaturik ez eta gure belaunaldikook kalean ginen; tabernetan ezagutu genuen elkar eta bertan hasi ginen hainbat proiektu eratzen. Testuinguru hartan eutsi nien Legasseren ideiei, mugimendu autonomo gaztearen sentsibilitatearekin harremanetan", azaldu digu, 25 urteren ostean, Jakue Pascualek.
|
|
|
Espainiako Lan Ministerioak argitara eman zituen iraileko emaitzak eta 2.388 pertsona gehiago inskribatu ziren langabeziaren zerrendan. Zerbitzuetako behin behineko kontratuek uda sasoian sortzen duten desoreka garaia igaro ondoren, errealitateak gogor astindu du beste behin ere
|
lan
merkatua, eta azkenaldiko murrizketa sozialek langabeziaren igoeran zerikusi handia dutela onartu behar izan dute arduradun politikoek. 2008ko abuztuan, krisia lehertu baino pixka bat lehenago, 107.000 langabetu zeuden lau lurraldeetan; hiru urte geroago 184.524 euskal herritar daude lanik gabe.
|
|
2012
|
|
|
Garoñakoek ere zentral nuklearreko lanpostuak defendatzen omen dituzte. Eta enpresaburu askok behin eta berriro esaten digute
|
lan
merkatua malgutu behar dugula (hau da, laneko egonkortasuna makaldu eta langileen segurtasuna urritu) lanpostuak sortzeko. Baina Zilbetiko balizko harrobian sortuko diren lanpostuak zein Zubiriko fabrikakoak etorri bezala joango dira enpresaren jabeei hala komeni bazaie (galdetu Baiona aldean...).
|
|
|
Enpresen deslokalizazioari dagokionez, gudu hori galduta dago, beti aurkituko dituzte eskulan merkeagoko parajeak. Aldiz, Europan
|
lana
merkaturik kapitalaren irabaziak gizentzea bai da lortzen. Alde horretatik ez da lurralde bat edo nazioa irabazle atera dena, bertako gutxiengo txiki bat baizik.
|
|
2013
|
|
|
Ez da zalantzarik honek eragin handia izango duela kliman, baliabideen erabileran, energia beharrean... eta baita ere klase borroken indar harremanean. 1990eko hamarkadan, 1500 milioi pertsona gehitu zitzaizkion munduko
|
lan
merkatura, batez ere Txina, India eta SESB ohiaren bloketik etorriak. Horrek eragin handia izan zuen mundu mailako lan merkatuan, lan indarraren prezioa jaitsiz eta, batez ere herrialde garatuetako langile klasearen baldintzak okerrera bultzatuz.
|
|
|
1990eko hamarkadan, 1500 milioi pertsona gehitu zitzaizkion munduko lan merkatura, batez ere Txina, India eta SESB ohiaren bloketik etorriak. Horrek eragin handia izan zuen mundu mailako
|
lan
merkatuan, lan indarraren prezioa jaitsiz eta, batez ere herrialde garatuetako langile klasearen baldintzak okerrera bultzatuz. AEBetako NICen arabera (National Intelligence Council, CIAren azterketa geopolitiko eta ekonomikoak egiten dituen erakundea), Mendebaldeko herrialdeek indar ekonomikoaren erdia galduko ei dute hemendik eta 2030era (%56tik %25era).
|
|
|
1980ko hamarkada hasieran, Margaret Thatcher Erresuma Batuko lehen ministro zenean eta Ronald Reagan AEBetako presidentea, planteamendu neoliberalak nagusitu ziren eskuin zein ezkerreko alderdietan. Gobernuek gastu publikoa murriztu zuten,
|
lan
merkatua desregulatu, banku zentralak independente bilakatu… Finantza sektoreak geroz eta gehiago bere logika eta interesen arabera funtzionatuko du. Ostera, gobernuek baliabide gutxiago izango dituzte jarduera ekonomikoan eragiteko.
|
|
|
Nazioarteko ikerketa baten arabera (Datorren bost urtetan
|
lan
merkatuan dauden aurreikuspenen gakoak, Randstad Workmonitor) Espainiako Estatuko hamar langiletik bederatzik uste du" duela bost urte baino gehiago exijitzen dietela", baina lanpostua ez galtzeko %94k dio" bere laneko baldintzak asetzeko edozer egiteko prest" dela. Emaitza horiek egoera dramatikoaren erakusgarri dira, lanpostua galtzeko beldurrak langileak behartzen ditu euren osasuna kaltetzen duten lanak egitera, bizitza arriskuan jartzeraino.
|
|
2014
|
|
|
Barne debaluatzearen politikarekin aurrera egin dezan, 2012ko
|
lan
merkatuko erreforman sakontzeko aholkua eman berri dio OCDE (Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundea) erakundeak Espainiako Gobernuari. Lehengo lepotik burua, beraz.
|
|
|
Baina, soldata apalagoak izateak ez du halabeharrez produktuak kanpoko merkatuan lehiakorragoak izatea esan nahi. Agintari ekonomiko eta politiko ofizialen esanetan Euskal Herriko zein Espainiako Estatuko arazoa
|
lan
merkatu zurrunak eta sindikatuen indarrak bideratutako soldaten igoera bizkorra zen. Haatik, Espainiako CESen azken txostenak dioen bezala 1986tik aurrera unitateko lan kostu erreala jaitsi egin da Espainiako Estatuan, aldian aldiko igoerak egon diren arren.
|
|
|
INEren arabera etxe ekonomietako bataz besteko errenta %8, 5 murriztu da azken bi urtetan. Beraz, OCDEk indartu nahi duen
|
lan
merkatua malgutzeko politika ekonomia pizteko oztopo nagusietako bat da. Azken buruan, esportazioak handitzeko asmoz soldatak apaltzeko estrategia sozialki bidegabea ez ezik ekonomikoki antzua da.
|
|
|
Enpresaren gastu finkoei aurre egiterik ez, eta itxi egin behar izan genuen. Orduz geroztik, tartean behin Aldi Baterako Laneko Enpresen bidetik lortu dut lanen bat edo beste, baina
|
lan
merkatutik kanpo nago jada.
|
|
|
Zeinekin joango dira medikuarenera? Emakumeak
|
lan
merkatura jauzi egin duenez geroztik haurren eta adinekoen zaintza kolokan geratu da. Egoera berriari erantzuteko politika sendorik ezean gurasoek adabakiak ipintzen dituzte.
|
|
|
Gurasoek estrategia konplexuak diseinatu behar izaten dituzte umeak zaintzeko. Ordu luzez
|
lan
merkatuari lotuta daude egunero eta haurrak nonbaiten" kolokatu" behar dira. Baliabide erabilienak ondokoak dira:
|
|
|
Norvegiarekin alderatu du Espainiako Estatua. Emakumeak
|
lan
merkatura jauzi egin du eta Europako batez besteko jarduera tasara heldu da ia ia. Norvegian adibidez antzeko zifrak dituzte, baina jaiotze tasa altuagoa da.
|
|
|
" Hautua beti emakumearena da, enplegu ibilbidean ez dauka ezer sakrifikatu beharrik, babestuago dago emakumea". Haurra izandakoan denbora gehiago edukiko du etxean zaintzeko, diru-laguntzak ere bai, eta kontu inportantea,
|
lan
merkatura itzultzea bermatuta izango du. Mediterraneoko herrialdeetan familia sarea da ardatz, hari eskatuko zaio laguntza lehendabizi eta horrek huts egiten badu, orduan ageri da administrazioa.
|
|
|
Ez dagoela beste modurik, beste biderik, sinetsarazten digute," erreforma estrukturalez" josten gaituzten bitartean.
|
Lan
merkatuaren erreforma estrukturala, babes sozialaren erreforma estrukturala, erretreten erreforma estrukturala... Horiek oro estrategia orokor eta koherentearen parte dira.
|
|
|
|
Lan
merkatuan gazteek jasaten duten bazterkeria eta zapalketa zenbakitan ere neurtu daiteke. Ernai erakundeak bildutako datuen arabera, 15 eta 34 urte arteko lau gaztetik hiru pobreziaren langaren azpitik bizi da.
|
|
|
Euskal Herriko lurralde guztiak kontuan hartuta gazteen egoera ekonomikoaren berri ematen duen argazkia atera du Ernaik eta datuak kezkagarriak dira oso.
|
Lan
merkatuko segurtasun faltak prekarietatera eraman ditu gazteak, beltzean lan egitera, pobreziaren mugaren azpitik dauden soldatak jasotzera eta baita sorterritik kanpora migratzera ere.
|
|
|
Kritiko aztertu du errealitatea. Sindikalistak dioenez, emakumeek
|
lan
merkatura egindako sarrera ez da bestelako aldaketa sozialekin egokitu: " Ez dago bateragarritasun neurri errealik.
|
|
|
" Emakumeak
|
lan
merkatura sartu badira ere, euren jarduna' laguntza' gisa hartzen da". Hala uste du Fernandezek.
|
|
|
Datuek argi uzten dute batez ere behe mailako klaseak ari direla krisiaren ondorioak pairatzen: etorkinak eta ama bakarrak dira zigortuenak, eta bi profil berri ari dira hazten, 45 bat urteko gizonezkoa diru ekarle nagusi duen familia batetik, eta
|
lan
merkatuan sartzeko eta gurasoen etxea uzteko zailtasun gero eta handiagoak dituzten 20 urte arteko gazteak bestetik.
|
|
2015
|
|
|
Hots, politika birbanatzaileetan bakarrik ez, politika aurre banatzaileetan ere indarra jarri genuke: hezkuntza,
|
lan
merkatua eta etxebizitza arloa egokitzea premiazkoa da, pobrezia gutxiago sortzeko. Prebentzioa da gakoa, neurri paliatibo asko izanagatik lan merkatu ahula edo baztertzailea baldin baduzu (desorekatua soldatetan, prekarioa, kalitate gutxiko lanetan oinarritua…) hankamotz zaudelako.
|
|
|
hezkuntza, lan merkatua eta etxebizitza arloa egokitzea premiazkoa da, pobrezia gutxiago sortzeko. Prebentzioa da gakoa, neurri paliatibo asko izanagatik
|
lan
merkatu ahula edo baztertzailea baldin baduzu (desorekatua soldatetan, prekarioa, kalitate gutxiko lanetan oinarritua…) hankamotz zaudelako. Eta berdin jendea atzean uzten duen eta edozein familiako seme alabei aukera berdinak bermatzen ez dizkien hezkuntza eredua badaukazu, edo eskolak ez badu eskaintzen egungo egoerara egokitzen den behar bezalako prestakuntza.
|
|
|
E. P. G. Prekarietatea pairatzen duena, esan bezala, bere produkzioa
|
lan
merkatuan saldu behar duena da, eta klase sozial jakin bati lotua dago, beraz. Baina horrek ez du esan nahi langile klase horren barruko sektore guztiei modu berean eragiten dienik.
|
|
|
Quebeceko frankofonoek luzaz balio gutxiko betekizunak izan bazituzten, bat batean, Iraultza Lasaiaren eraginez,
|
lan
merkatuan eta sektore publikoan kausitu ziren, ez ziren baitezpada elite anglofonoaren menpeko, eta hizkuntza propioan adierazten ziren. Horri esker zen mugimendu independentista justifikatua izan.
|
|
2016
|
|
|
TIL (Hizkuntzen Trataera Bateratua) ezaguna etorri zen ondoren, eta azkenik IIP (Ingelesez Ikasteko Programa). Ikasleak mundu globalizaturako prestatu nahi zituzten, ingeles maila bikaina lortuko zuten gaztetxoak
|
lan
merkatuan airoso ibiltzeko. Ez zuten esaten hedatzen ari zen ereduari galga jartzeko modu ederra aurkitua zutela.
|
|
|
Funtsean, Espainian PPk bultzatu zuen lan erreformaren oso berdintsua litzateke eta berau egiteko arrazoiak ere bai:
|
lan
merkatuak ez diela erantzuten egungo merkatu globalaren erantzukizunei eta, beraz, malgutasuna behar duela.
|
|
|
103/ 2016 Foru Dekretua modu txukunean garatu eta txertatu behar da,
|
lan
merkatuan kontratazioak berdintasun irizpideekin arautu, hezkuntza eta prebentzioan gehiago inbertitu, indarkeria matxistaren aurkako plan integrala garatu eta baliabidez hornitu; eta kultur arloan, osasunean zein bestelako eskubide sozialen arloan, edota ekonomiaren garapenerako neurrietan emakumeen errealitate eta behar bereziak kontuan hartuko dituzten politikak ezartzea dira gure bide orrian....
|
|
2017
|
|
|
Amaitzeko, lan espektatibak eta hizkuntzak
|
lan
merkatuan duen balioa oso garrantzitsutzat jo du Aiestaranek. Azaldu duenez, EAEn oso hedatua dago etorkizunean lana egiteko euskara beharrezkoa izatearen ideia (%77) eta Nafarroan ere pisu nahikoa dauka (%46); Ipar Euskal Herrian, bestalde, datu horietatik urrun daude (%22).
|
|
2018
|
|
|
Boloniako prozesuarekin ikasketen merkantilizazioa bultzatu zuten, tasak igo, unibertsitatea elitearentzat egin geroz eta gehiago, masterrak ia derrigorrezko egin...
|
Lan
merkatura zuzendutako prozesua da hezkuntza. Erreformei lotuta, LOMCEk ikasleen espainolizazioan sakontzen du, gure curriculuma ez da hemen erabakitzen, errebalidek geroz eta jende gehiago kanporatzen dute.
|
|
|
Senide baten dibortzioa zuten hizpide. Antza, ezkontidetako bat, hogeita hamar urte luzeetan, familiari dedikatua aritu da, etxeko lanetan,
|
lan
merkatuan murgildu gabe, dagoeneko gazte emantzipatuak diren bi pertsona hazi, elikatu eta zaindu. Besteak, ordea, etxetik kanpo beti, soldatapeko lanean bide oparoa egin du, ongi ordaindua den ardura lanpostu batera iritsita.
|
|
2019
|
|
|
Berriz ari dira gertatzen masa desplazamendu ikaragarriak. Erabateko desjabetze batez ari gara, milioika norbanako egoera guztiz zaurgarrietan
|
lan
merkatura bideratzen dituena, eta produkzio merkatuaren mendeko bilakatzen gaituena, derrigorrean. Hala bada, desjabetu egiten gaituzte, merkatuarekiko geroz eta menpekoago bilakatuz.
|
|
|
Ez dira saiatzen feminismoa berenganatzen, ez dira horrekin identifikatzen, baina noski, programa oso bat dute emakumeentzat, eta programa hori bihurtu dute ardatz:
|
lan
merkatutik bota nahi gaituzte, etxera itzuli gaitezen, familia heteropatriarkalaren menpe. Diktadura eta autoritarismo matxista eta misogino guztietan eman da hori.
|
|
|
Gure lanarekin zera gertatzen da, historian zehar emakumeok emakume rola betetzeagatik egin izan ditugun lanak direla. Zaintza
|
lanak
merkatura salto egin dute zaharren zaintza bezalako zerbitzuak pribatizatzen dituen jendarte eredu batean bizi garelako, diru publikoaz gainera. Negozio itzela bilakatu da enpresentzat.
|
|
|
Mahaikide gisa gonbidatuak izan ziren bete betean zaintza lanetan diharduten emakumeak (etxeko langile bat eta zaharren egoitzetako gerokultore bat), edo zeharka bada ere zaintza lanek zeharkatzen dituzten sektoreetan lan egiten dutenak (hoteletako garbitzaile bat eta baserritar bat). Bakoitzaren sektoreko berezitasunak berezitasun, laurak prekario emakume, langile, eta kasuetako bitan, migratzaile izateagatik; laurak beren eskubideen alde ez ezik, jendartearen eraldaketagatik borrokan kalera atera diren emakumeak; kristalezko sabaiak apurtzeaz harago,
|
lan
merkatuko zoru likitsei sakoneko errepasoa ematea ere badagokigula ohartarazten dihardutenak.
|
|
|
Gainera, kontratuak lege iruzurrean egindakoak izaten dira, jardun partzialekoak gehienak.
|
Lan
merkatuan denbora gutxi daramaten eta 50 urtetik gora duten emakumeen kolektibo batean jardunaldi partzialak zera esan nahi du, erretirora kotizazio minimoekin iritsiko direla eta gaur egun bizi duten prekarietate berbera pairatuko dutela etorkizunean ere. Bestalde, pertsonal faltagatik gainkarga fisiko eta psikiko handiko sektorea dugu, eta ordutegiak eta txandek ikaragarri zailtzen dute lana eta familiaren arteko kontziliazioa.
|
|
|
Inork ez daki. Guztiok gara soldata sistema honen emaitza,
|
lan
merkatuan parte hartzeko heziak izan gara. Baina argi da ekoizpen eta kontsumo kapitalistatik atera dugula, ekologia eta naturaren errespetuan oinarrituriko bizimodua garatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Turismoa adibide ezin argiagoa dugu: industria horretan, lanpostu batetik maila altuagoko beste lanpostu batera igotzea ia ezinezkoa da; gainera, lan gehien gehienak espezializaziorik gabekoak dira eta
|
lan
merkatuko soldatarik baxuenak dituzte. Ziurtasun ekonomikoaren faltak eta tokian tokiko egoerek eragin handia izaten dute sektore horretan.
|
|
|
|
Lan
merkatuan ondorioak nabarmenak izango dira eta aurrekontuak berregingo dituzte. Esango digute diru iturriak txikitu direnez soldata, zerbitzu edota prestazio bidez iritsiko zaiguna askoz ere urriagoa izango dela.
|
|
|
Gizartearen desaktibazioa hizkuntzari dagokionean, hizkuntza politiken ahulezia, migrazio berrien eragina, globalizazioa, turismoa,
|
lan
merkatuak zabaltzea… Faktore guztiok eragingo zuten, seguruena, eta horregatik da ezinbestekoa, erabilera suspertzekotan, herritarrak, erakundeak eta era guztietako eragile sozialak aktibatzea, eta hizkuntza politiketan jauzi kualitatiboa ematea. Erabileran nabarmen aurreratzen dugu, edo ezagutzan eta jarreretan irabazi duguna galtzeko arrisku bizia izango dugu.
|
|
|
" Plataformen kapitalismoa" izendatzen duen arora sartu gara, eta sistemak oinarrian beharrezko duen esplotazioa ere larruberrituz doa:
|
lan
merkatua" puskatuz"," azpi-kontratatuz" eta" prekarizatuz" doa. Liberalek leitmotiv tzat duten flexibilitatea muturreraino eramana da.
|
|
|
Era naturalean hartzen dute. Orain beraien arazo handiena da euskaraz aritzeko nahikoa gaitasun ez duten pertsonak ari direla kontratatzen,
|
lan
merkatuan ez dagoelako.
|
|
2021
|
|
|
|
Lan
merkatuaren baitan aldaketak sakontzea eragin du pandemiak: telelana geratzeko iritsi da, plataforma kapitalismoa gero eta ohikoagoa da... lan eskubideei dagokienez atzerakada dagoela deritzozu?
|
|
|
Datorren urtean, transferentzia gisa eskuragarri izango diren beste12.000 milioiko fondoak jasotzeko azterketa zorrotzagoa pasa du Madrilek. Izan ere, fondo horiek eskuratzeko erreforma zorrotzak bete dira Estatuaren aldetik,
|
lan
merkatuarena barne.
|
|
|
EBk agintzen dituen egiturazko politikek bestelako norabidea erakusten dute. Horien artean nabarmentzekoa da
|
lan
merkatuaren ikuskera ortodoxoa. Europako instituzio nagusiak guztiz tematzen dira lehendik ere narriatuak dauden lan harremanak are gehiago estutzen, ditxosozko malgutasuna handitze aldera.
|
|
|
|
Lan
merkatuaren eta pentsio sistemaren erreformak elkarlotzea logikoa da enpleguan oinarritzen den sistema publikoa dugun heinean. Batera egitea beharrezkoa da gainera, gaurko egoeraren atzean lan merkatuaren errealitatea dagoelako bereziki.
|