|
2000
|
|
|
Hasteko, ongi kokatua zen: Elgea azpian, Bitoriatik Iruñera edo, San Adrian zulotik, Gipuzkoara
|
zihoan
bidearen gainean. Gebaratarrak nagusiak ziren Oñatin eta Leintz bailaran, eta Erdi Aroko gatazketan Nafarroaren alde jokatu zuten, Gaztelaren zaleak ziren Mendotzatarren aurka.
|
|
|
Internet gerra hotzaren fruitu da. Gerra ondorengo urteetan, indarkeriarik gabeko borroka politikoaren beharrek pixkanaka hobetuz
|
zihoan
ordenagailu sare baten eratzea eragin zuten. Hedapena eta funtzioak zabaltzen joan ziren harik eta muga fisikorik ez zuen mundu mailako komunikabidea bilakatu zen arte, hots, Internet jaio zen.
|
|
|
Bertan behera utzi eta gibelatzea pentsatu dut. Xede berera
|
zihoan
gazte batek bihotzik ez galtzeko esan dit ingelesez, untzia ordu laurdenean" gutxienez" geratuko dela baieztatuz. Zer arraio!
|
|
|
Sosegurik ezak Andresengandik Luisengana, lehendabizi, eta bizitzaren muturreraino, geroago, eramango du protagonista. Oroitzapena, Debatik Donostiarako bidean
|
zihoan
autobusean izaniko sentimendu hura (zoriona?), birjintasuna galdutako memento haiek, Andresekiko hoztasuna, Luisekiko gero eta gertutasun handiagoak... Hori guztia bakardadea sentitzeraino.
|
|
|
Gizakia, edonongo gizakia baita errespetagarri eta hortik abia gintezke beste ororen elkartasunera. Iparragirrek igarri zion gure zoria nondik nora
|
zihoan
. Nire ustez, beharbada Larramendiren iritzien berri zerbait bazekien.
|
|
|
Garai honetan herriko bizitza gorabehera handirik gabe
|
zihoan
aurrera. Udalekoaktetarabegiratuz, egunerokoarazoetaarduretansarturikzebilelaohartzengara: Bideak, basoak, zuhaitzaketazura, ikatza, olioa, ardoa, okela? 1770
|
|
|
–Zer deitzen dugu euskal kultura? taldekoekin engaiatu nintzen ni, hala ere.Elkarrizketa ongi
|
zihoan
. Bakoitzak barneko iritziak botatzen zituen.
|
|
|
Lehenengo alderdiaz aurreko atalean egin dugu hitz. Berori orain transkripziofonetikoari aplikatuta, arazoak antzekoak dira: bokal zein kontsonanteen ahoskeraberezirako arau orokorren salbuespenetarako hiztegiak behar ditugu (birjina,
|
zihoan
, sexu) eta baita bokal eta kontsonante bilkuretarako (kilo, mina); aditz laguntzaileakbereizi behar ditugu, ezagunak diren arau batzuk aplikatzeko (ez da/ esta/). Arau ezadenon ezaguna da.
|
|
|
Iturri bat zegoenpatio erdian, bere emari etengabearekin patxadaz janzten zituena ingurumariko landareeta harriak. Gure elkarrizketa ere bide pausatu beretsutik
|
zihoan
, nik utzi egitenbainion bere gustuko gaiez mintzatzen: Erdi Aroko eskuizkribu eta agiriak, beste inonaurkitzerik ez zegoen kronikak...
|
|
|
Letra hoskabea den Hegoaldeko euskalkietako hiztunen ahoskera zainduan ez da ahoskatuko. Salbuespen bakarra;
|
zihoan
, zihoazen? (gaztelaniazko < j> bezala).
|
|
|
Eta oinarrizko irakaskuntzaren garrantzia da, hain zuzen, guk azpimarratu nahi duguna: gorputza hartuz
|
zihoan
eskola dispositiboak oinarrizko irakaskuntzaren orokortzea ekarri zuen, honek ondotik joango ziren erregimenak alde batera utzita eskola Estatuaren zerbitzura jarriko zuen asmo politikoaren aplikazioa ekarri zuelarik. Estatuak ez zuen baztertu nahi guztiz alderantziz herriaren, zuzendaritza?, eta Guizot ek, zehazki, uste zuen, gai hori garrantzitsuegia zela Estatua ez zen edozeinen eskuetan uzteko, Estatua bera baitzen ordena sozialaren arduraduna.
|
|
|
Frantziaren kasuan bezala, hemen ere askatasun eta berdintasun printzipioen inguruan, eskola izan zen herritarren batasuna bideratu zuen tresna,, vasallaje? egoeratik herritar egoerara
|
zihoan
bidea burutu nahi baitzen (honek legearekiko berdintasuna ekarriko luke, eta berdintasuna litzateke, hain zuzen, askatasunaren printzipioa gauzatzeko modu bakarra) 112 Noski, herritarren multzoa nazioaren partaideek osatuko lukete, sortu nahi zen Estatu berriaren ardatza nazioa izanik.
|
|
|
Aldi berean,, los registros de multas que hubiesen impuesto en cumplimiento de la Ley de 1857? direlakoen informazioa oinarrizko irakaskuntzako ikuskariei ematea agindu zitzaien alkateei210; gero ikuskariek, beren aldetik, konparatu egin behar zituzten aipatutako zentsoak jasotako matrikulekin; etab. Beraz, erraz ohar gintezke, diogun honen inguruan, Moyano legeak izan zuen garrantziaz, herritarren kontrolerako Estatuaren makineria finduz
|
zihoan
heinean, Hobsbawn ek aipatzen zuen ingeniaritza ideologikoaren penetrazioan funtsezko abiapuntua izan zela argiro ikusiz.
|
|
|
Bestalde, bidaia penagarria izan zen: abesti typical en orkestrazio osoa Honner harmonika builatsu bat zen, eta berau jotzen zuen artista Txemaren ondoan
|
zihoan
eserita. Gainera, bost kilometrotik behin argazki bat egiteko gogoa sartzen zitzaien osaba Tom-en lobei, edo botaka egitekoa, edo pelutxezko gnomo bat erostekoa.
|
|
|
Edonola ere, txukuna: lau pertsonarentzako logela txikiak, sukalde zabala eta aipatutako jabearen nahien arabera kanalez aldatuz
|
zihoan
telebista, sofaz betetako saloi batean.
|
|
|
kale osoa zeharkatu zuen atzera begira. Bakarrik
|
zihoan
, ez berak hala erabakita, baina jendetzaren artean ez zen hain nabarmena bere erretirada bakartia. Gaua gogorra izan zen, nahi baino motzagoa, baina begiradaz eta intentzioz josia.
|
|
|
Dohainik bidaiatzea maite dutenen, dugunon, merkatu bat ematen zuen Kilkennytik abiatuta Cashelera
|
zihoan
bide hark: gazte bat hemen, erosketak egiterakoan goiztiar ibilitako emakume edadetu bat harago, motxila handi bat bizkarrean zuen betaurrekodun despistatua urrunago.
|
|
|
Hori bai: aitortu didanez, behin gertatu zitzaion kamioi bateko kabinan sartu eta ezin eutsi izan ziola bere eskuinean gidari
|
zihoan
gaztearen morboari. Berak azaldu didan naturaltasun guztiarekin saiatu naiz, Bitakora, zure orrietan idazten, nahiz eta hasieran harritu egin naizen, munduko gauzarik normalenak balira bezala kontatu baitizkit kabina barruan gertatutakoak.
|
|
|
Eta gure autobusa gerarazi dute, inguruko beste ibilgailu guztiak bezala, bidaiari guztien identifikazioari ekiteko. Guk ideiarik ere ez geneukan, azken aldi honetan nahiko isolaturik bizi izan baikara, baina autobusean
|
zihoan
andre batek argitu digu militarren presentzia izugarriaren zergatia: egun batzuk lehenago IRAk atentatu bat egin omen du Errepublikan, Clare konderrian, eta egileen bila omen dabiltza.
|
|
|
Derryra
|
zihoan
. Londonderryra, autobusaren karteltxoari kasu eginez gero.
|
|
|
Eta beste aldakuntza bat, guztiz beharrezkoa: lanera joateko ibilbidea aldatu, bestela egunero ikusi zituen herriko plaza (lehendabiziko musua, pipak janez orduak hegaka pasatzen ziren garaiak), zinema (dozenaka pelikula, eskutik helduta ikusiak), telefono kabinak (handik eta handik, eta baita handik ere milaka bider Txemak Eiderren etxera deitzeko erabiliak), eskaparateak (eta islatzen zuten irudia, bizkarretik eta gerritik helduta
|
zihoan
bikote hura), Eiderren etxea (zer esan), tabernak (eta musu gehiago, eta ondo horditutako betirako promesak), eta leku gehiago. Izan ere, oroimenak akuilurik badu, hori elkarrekin bizitako tokiak dira.
|
|
|
Barre egin zuen leihatilaren atzeko Connemara urruntzen
|
zihoan
heinean. Autobusaren abiadura berean joan ziren desagertzen laku eta zelai berdeak, itsasoa eta ardiak bidearen erdian.
|
|
|
Hasierako lerroak arin irentsi zituen, gose zahar bati erantzunez edo. Hortik aurrera gero eta taupada gogorragoak sumatzen hasi zen bere barruetan, sentsazio arraro bat bizkarretik behera, izerdia besapeetan eta momentuero gehitzen
|
zihoan
botagura larria.
|
|
|
Kostata baina, azkenean adinean sartutako bikote batek hartu gaitu. Motxila biak maletategian sartu eta Cork hirirantz abiatu gara Fiesta gorri zaharrak uzten zuen abiadan, edo, zehazkiago, bolantean
|
zihoan
atsoak (bai, bai, emakumea zen gidaria) komenigarri ikusten zituen 30 MPHetan. Mile per hour, Bitakoratxo, mile per hour.
|
|
|
Esan zutenez, ohartu ere ez zen egin. Azkarregi
|
zihoan
.
|
|
|
Eta etxeko ardi galdua ikusten baduk, emaizkiok goraintziak neure partetik". Eta gurekin
|
zihoan
morroiari, zeinak ni zaintzeaz eta begiratzeaz arduratu behar baitzuen, erran zion: " Eta hik, badakik:
|
|
|
Eta ez zen harritzekoa jelosiazko sentimendu hura, zeren aitonak hondoratu untzia urgainerat ekarri baitzuen gure aitak denbora laburrean... eta,
|
zihoan
bidetik, hegan ere jar zezakeen, hegan jarriko zuen, segur, nola Eliasek jarri baitzuen bere suzko orga.
|
|
|
Medikua, lumadun kapelua harturik, alde egiterat
|
zihoan
, noiz eta oihu egin baitzenuen:
|
|
|
Eta Demostenes aipatu zenidan, eta hasi nintzaizun kontatzen ezen izen bereko txakur bat izan genuela etxean, zeren eta osaba bat bainuen, txakurrak halako izenekin bataiatzen zituena. Eta, hari hartatik tiratzen nuela eta hari batek bertzerat ninderamala, osabarekin nuen auziaren berri eman nizun... baita osabak amarekin eta aita Bartolomerekin zuen auziarena ere; ordea, denbora aitzina
|
zihoan
eta ni ez nintzen ohartu ere egiten, hain baitzitzaidan eder zure konpainia eta hain bainengoen, hargatik, arrai eta alegera. Eta orduan erran zenidan:
|
|
|
Ireki nuen meza liburua eta bi marrazki haiek ikusi nituen: ...egoen, hamarrak numeratuak eta hamar manamenduak signifikatzen zituztenak; zubi azpian infernu izugarri bat zegoen eta zubitik gizon emakumeak eta neska mutilak zihoazen, xuxen baino xuxenago, bekaturik egin ez zutelako eta zubia, halatan, osorik zegoelako; eskuineko orrian, berriz, antzeko marrazkia zegoen, baina zubiak zartatuak eta hautsiak zituen pilareak eta harroinak, eta zubia goiti beheiti
|
zihoan
, baita zubitik zihoazen jendeak ere, infernuko garretarat... Eta nik, istant batean, goiti beheiti zihoazen jende haien artean ikusi nuen neure burua, eta are gehiago asaldatu nintzen...
|
|
|
osaba, erdi jostetan bezala, eta apeza, berriz, bere atzaparrak zorrozturik, sagua noiz larrutuko, osabak dogmaren eta ortodoxiaren marra iragan bezain fite... Diskusionea sortu zen jauntxo haietarik batek erran zuelako ezen hegaldaka
|
zihoan
karnaba bat akabatu zuela hiruzpalau egun lehenago tiro batez eta usoa baino fitezago erori zela. Eta osabak erran zuen:
|
|
|
" Horra hor Galileo, bere harriarekin esperimentatzeko asmotan...!". Zeren eta Galileo, esperimentazionearen aldekoa zen arren, ez zen Descartes bezainbat, eta haren metodoa gehiago
|
zihoan
fenomenoei buruzko formulazio matematikoaren ildotik, haren ondoren igartzeko fenomenoen nondik norakoak eta ondoreak, nola igarri baitzuen fenomeno hura, guk Alessandro de Novararen untzian esperimentatu genuena, Lisboako uretarik hurbil.
|
|
|
Izan ere, zezen bana toreatzeko asmoa zutenez gero, beren beztimenda berezi haiek soineratu zituzten Villagrandeko dukeak eta Mantillanako kondeak: dukearen jakak urrezko eta zilarrezko brodatuak zituen, zetazkoak eta atxabitxizkoak, baita haren galtzek ere; kondea, berriz, beltzez jantzia
|
zihoan
. Eta biak zihoazen nor bere kaparekin eta ezpata motz zabalarekin, baita bere dagarekin ere; biek zuten sonbrailu lumadun bana, eta oinetako zuri batzuk beren ezproinekin; eta zaldi bana zuten, halaber, zuriak eta bikainak, oihal begi betegarri batez apainduak.
|
|
|
Haren jarraikian, galaz jantzi bi algoazil tribunarantz abiatu ziren, emeki, gibeletik Mantillanako kondea zutela eta festa hartan parte hartu behar zuten bertze bi toreatzaileak, bakoitza bere zaldiarekin eta bere peoiekin eta morroiekin. Eta, azkenik, aita
|
zihoan
, bere zaldi beltzean, eskuan arkabuza zuela. Eta algoazilek eta gainerakoek dukeari burua makurtu eta erreberentzia egin, eta honek berdintsu eta orobatsu ihardetsi zien.
|
|
|
Eta zakua goiti beheiti
|
zihoan
, eta oihu bakar baterat bildu zitzaizkidan haizearen ziztu guztiak:
|
|
|
NOLA erran eta nola deskriba ostatutik atera aitzineko istant hura! Hura urduritasuna, eta hura bozkarioa!, habia uzterat
|
zihoan
txoriñoa banintz bezala, bere lehen hegaldiari —zeinak osin beltzean beherat eraman baitzezakeen eta heriotzarat, edo zeruaren jabe izaiterat— ekiteko puntuan... Eta ekin nion neure ibilaldiari, neure buruaren buruzagi, kapitain eta gidari; abiatu nintzen neure buruz Pisako kaleetan barrena, eta arraitasun oso batek hartu ninduen arras, goiti beheiti.
|
|
|
Zeren, osaba salan utzirik, amaren eta aita jesuitaren gibeletik baikindoazen orain bertze guztiok. Hatz erakuslea jasorik
|
zihoan
aita Bartolome, haserre eta gaitz erranka:
|
|
|
Baina Joxe berera
|
zihoan
orduko eta, begia etsaiaren gainetik kendu gabe, erran zion:
|
|
|
...n haien gorputz zatiak, munstro bat eta nahaste borraste guztizko bat sortzeko ez bazen bederen, nola erraiten baitzuen Kopernikok; eta ohartu nintzen, hondarrean, ezen Zeuxisena ez zela ene desira eta ez ene gutiziamendua, zeren bakoitza zen bezala maite nahi bainuen, bere bertuteekin eta bere akatsekin, eta zeren ene besarkada bertute eta akats ororen gainetik baitzegoen eta haiek baino urrunago
|
zihoan
, amorioaren gaineko amorioan, ene baitarik Jainkoaren baitaraino.
|
|
|
" Non hago?", eta galbaheak ihardetsi zion: " Hemen nago!"; eta deabruak galbahea zegoen tokirantz egin zuen, eta hala egin ahal izan zuen Axularrek aitzina; eta bazihoan Axular aterantz, bazihoan... baina atearen iragaiterat
|
zihoan
puntuan, deabruak ikusi zuen eta burdinazko gako bat jaurtiki zion, eta gakoak ez zituen Axularren zapata zola eta haren itzala baizik harrapatu; eta hala itzuri zen Axular haitzulotik eta hala erdietsi zuen Sarako apez izaitea, itzala deabruaren menerat zuen arren.
|
|
|
Eta larrazkena zen eta, larrazken orotan bezala, arin
|
zihoan
denbora goiti beheiti, baina mementu hartan ez, zeren atseden hartua baitzen denboragabetasunaren magalean.
|
|
|
Amaren solasa luze
|
zihoan
eta, hargatik edo, pausa bat egin zuen, laburra, haatik. Gero, berriz, halaxe mintzatu zitzaidan:
|
|
|
Eta, emaztekiekin anitzetan gertatu izan zaidan bezala, haren gorputza ere, beti bat zen arren, beti aldatuz
|
zihoan
... eta egun batean haren begiak zelai bare batzuk ziren eta haren leize bat, eta biharamunean zuen zelai eta begiak leize... baina leize haiek, artean, gehiago ziren misterioari zabaldurikako leihoak izuari baino.
|
|
|
Eta hortzak ere zuri zuriak zituen eta halakoak izan zituen gerora ere bizi izan zen artean; eta nik galdetzen nion zergatik zituen hortzak hain zuriak, zeren ikusten bainuen ezen adinean gora
|
zihoan
jende gehienak belzturik edo usteldurak jorik zituela, hainbat hortzen eskas ez zenean, eta Felisak ihardesten zidan ezen gauero gauero egiten ziola otoitz santa Apoloniari, 2 santa martiriak haren hortzak eta haginak zain zitzan.
|
|
|
Eta Antonio gogatsu
|
zihoan
, eta ni ere gogatsu nindoan, lepotik neure behatzezurren erlikiak dilindan neramatzala eta gerrikoan puinal bat, zeren eta, bertze nonbait kontatu dizudan bezala, ez bainintzen ezpatazale, eta ez nekien, halatan, hura ongi manaiatzen. Eta gogatsu nindoan eta sinetsirik nengoen ezen Jainkoak gidatuko zituela gure urratsak, nola gidatu baitzituen ene konbertsione iduriko hartan, Antonio Ibarbia ene bidean jarriz.
|
|
|
Eta, bere ametsaren betetzeko, gure untzian
|
zihoan
Joxe Aberasturi, itsasoan barrena egiteko asmotan, galeoi flotaren ohiko ibilbidetik: Sibiliatik Kanarietarat, Kanarietarik La Hispaniolarat, La Hispaniolatik Portobelorat, nondik iragan baitzuen bi ozeanoak bereizten zituen lur besoa, Panamarai no, handik Limarat joaiteko, bertze galeoi flota batean, eta Limatik, oinez edo mandoz, Potosirat.
|
|
|
Eta etxerat iritsi, eta liburu harekin aritu zen egun batzuetan. Eta, hala, bertze egun batean, osaba eta biok dorretxetik Urbiainerat
|
zihoan
bidetik paseoan gindoazela, bat batean gelditu zen hura; eta, bide bazterrean zeuden belar batzuei beha paratzen zela, honela galdegin zidan:
|
|
|
Eta musika akabatu, eta geletarat
|
zihoan
jendearen urratsak aditu nituen, irri batzuk ere bai, eta gero isiltasuna, anaiaren aztarnarik ez...
|
|
|
Aita Bartolome bererat
|
zihoan
, halarik ere, eta, urrats bat aitzinaturik, erran zuen:
|
|
|
Eta ene besoetarik laxatu eta aterako bidea hartu zuen. Eta atetik ateratzerat
|
zihoan
, noiz eta erran baitzidan:
|
|
|
Eta osaba hala zegoela, eta ni hari beha nengoela, begiak malkotan, gizon emakume odol gose haiek guztiak maradikatu nituen berriro behin, bi aldiz, mila aldiz... harik eta jendartetik emazteki bat aitzinatu zen arte: osabaganat
|
zihoan
lasterka eta hatsangaka, erdi nigarrez, eta, hura ikusi nuelarik, gibeletik iltki nintzen ni ere.
|
|
|
Eta ni ere berehala hartu ninduen Pedroren sukarrak. Marrazkia egina zuen orduko, trazu bizi bezain kementsuz, eta pintura ere aski aitzinatua zuen, marrazkiaren bide beretik, bere pintzel urduria baterat eta bertzerat mugitzen zuela, baina ez nahas mahasean eta anabasa hutsean, zeren han lerro bakoitzak eta pintzelada bakoitzak intentzione jakin bat baitzuen, koadroa aitzina
|
zihoan
heinean aiseago eta nabariago hautemaiten zitzaiona. Ez, koadro hark ez zuen zer ikusirik bere anarterainoko koadroekin, guztiak hain neurtuak eta hain bide beretik eramanak; hain bizirik gabeak eta hain arimarik gabeak; hain bigunak eta hain indarrik gabeak; hain kalkulatuak eta hain studiatuak, baina hain urrunak eta hain zurrunak; pintzeladak hain elkarri josiak, eta koloreak eta formak hain arau hertsietarat makurtuak, non forma bakoitzaren harat honatak eta koloreen keinu bakoitza bihurtzen baitziren langa eta hesi, eta langek eta hesiek koadroko iduriak espaziorik hertsienetarat kondenatzen zituzten eta aire faltan uzten; eta arau eta hesi haiek, bertzalde, burdinak ere ziren, kreatzailearen libertatea gartzelaratzen zutenak, eta koadroak bertzela izan zezakeèn balioa baliogabetzen.
|
|
|
Gero, betazaletan berunezko bi tximeleta haiek pausatu zitzaizkidan, eta, handik aitzina, ez dut gehiegi oroitzen, zeren iparra galtzerat
|
zihoan
untzi baten barrenean sentitu bainuen neure burua... Eta untziak iparra galduz gero, berriz, ez dakit zer itsas hondargabetan hondoratu zitzaidan, zeren lo sakon hartarik ez baitut deus ere oroitzen... harik eta burrunbots izugarri batek iratzarri ninduen arte.
|
|
|
Eta adimenduan ez zuen argi handirik. Eta, harat eta honat zihoala, usnan bezala
|
zihoan
, or bat bezala eta doktor Odoratus bat bezala. Eta kalakaria eta eleontzia zen.
|
|
|
Kolpez kolpe ozenduz
|
zihoan
mintzoaren neurrira erantzi zuen zurezko estalkia, eta hara, Edurne/ Ixter puxkaren ezker bularra ageri, tente, gazte eta biribil, eguzkiaren ferekaren koloreaz jantzia.
|
|
|
Argia gainbehera
|
zihoan
abuztuko ortzegun horretan. Minuturen bat baizik ez zen falta bederatzietarako; Kristina etxean aspaldi izateko tenorea.
|
|
|
Hodeiertzerainoko erdi bidean, hiriaren soslai urdinxka ageri zen jada. Volvoa harat
|
zihoan
, gitarra elektriko basatu baten abiaduran. Koadro digitalean, egun hasi berriaren ezaugarri behinenak:
|
|
|
Nekez irazeki zuen, barrez oraindik haren bisaia, garren piztuera etenak argiztatua. Ximurrak eztula egin zuen asots handiz eta eskuaz uxatu harengana ez baizik leiho irekira
|
zihoan
kea. Hainbat segundoz ahoa lotu zuen baina, luze gabe, mintzatu beharrak gaina hartu zion kolerari.
|
|
|
Hirugarren urtea egitera
|
zihoan
elbarri bat egokitu zitzaidan gela hartan mahai lagun. Okertua, elbarria zuen eskuineko eskua, eta maisuak ez zion ezker eskuaz idazten uzten.
|
|
|
Atzo, azkenean amaitu egin zen ustez amaigabea zirudien ilunabarra (Dabid eta nire arteko amodioa bezala?), eta gauak azkenean harrapatu egin zuen beragandik ihesi
|
zihoan
hegazkina eta baita ni neu ere. Eta New Yorkera gauez heldu ginen, beraz, hamar bat orduren buruan, eta muga igarotakoan hantxe ezagutu genuen, eskuetan erakusten zuen txartelari esker (EEBB:
|
|
|
Zentzu politiko batean, helburua, Europako demokrazien interbentzioa ekiditeko indar errepublikarren aurka sortutako kanpainari erantzutea zen. Hori zela eta, Euzko Deya ez
|
zihoan
euskal errefuxiatuei zuzenduta edo, behintzat, ez haiei bakarrik. Publikazio berriaren asmo hori Antonio Maria de Labayenek, haren kolaboratzailea, oso ondo argitu zuen:
|
|
|
Beste maila batean, gatazka aurrera
|
zihoan
arabera, poliki poliki beste alderdi eta talde politikoek ere egoitzak
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, Carnap hobekien ezaugarritzen duen marka tolerantziarena izan zen. ...rogatu izan dutenaren aurrean —Carnap antifilosofoa zela, bere joera fenomenalistetan itxia eta mundua bururatzeko beste metodoen aurrean gorra; hau da, edozer, tolerantea ezik—, garaiko testuen berrirakurketa egoki batek —batez ere 1928ko Aufbau arena, hau izan baitzen garrantzitsuena Vienako etapan— bere jarrera pluralista zein egiaztagarritasunaren bere ikusmoldetik haratago
|
zihoan
premisa kontzeptualen aberastasuna azaltzen ditu —egiaztagarritasuna, neurri handi batean, Zirkuluaren partaideekin partekatu arren—.
|
|
|
‘errealitatea’ ‘emandakora’ fenomenikoki murrizteko ahalegin bat izan zen Aufbau a, eta horretarako logikaren teknikak erabili zituen55 Proiektuak Russelli eta, batez ere, bere Our Knowledge of the External World (1914) [Kanpoko munduaren gure ezagutza] lanari, asko zion zor. Bestalde, argitze prozesurantz hurbilduz
|
zihoan
tesia barneratzen zuen: kontzeptu problematiko bat, iluna, beste batera, aproblematikora, murriztu badaiteke, orduan lehendabizikoa ezabatu eta bigarrena, sinpleena, bere ordez onartzen da.
|
|
|
Jadanik ideia filosofikoak ez ziren aztertzen beren egiaztapen gaitasunaren arabera, beren ondorioen arabera baizik, beren onura pragmatikoaren arabera, azken buruan. Jakina, hau Zirkuluko ideien kopuru handi baten aurka
|
zihoan
, baina ez zituen denak deusezten. Lehenengo eta behin, egiaztagarritasun printzipioa soilik partaide batzuen esku geratu zen, eta berauek ziren printzipio hau beste batzuk baino hobea zela frogatu eta erakutsi behar zutenak.
|
|
|
Geure zerbait bezala sentitzen nuen, gauza gutxi izan arren. Ezarian ezarian indartzen
|
zihoan
erakundea zen. Halako zerbait amestu izan nuen beti; halako zerbaiten premia gorria ikusten nuen; baina etsiak jotzen ninduen Donostiako giroak.
|
|
|
Bata Portugaletekoa zen eta Barakaldokoa bestea. Bietako bat, ez dut gogoratzen nor, bere aitonarekin
|
zihoan
. Besteak ere izango zuen senideren bat.
|
|
|
Hurrengo egunean hartu genuen trena Bartzelonan, etxerantz. Merkantzia trena zen, jendez betea, gure moduan etxera
|
zihoan
jendez betea. Ez dakit nondik norako ibiliak egin genituen trenean, nolakoak izan ziren bidaiako gorabeherak.
|
|
|
Alabaina, aita gaixorik itzuli zen kartzelatik. Gero eta gaixotzenago
|
zihoan
. Ez dakit tuberkulosia ote zuen; urearen kontua zelakoan ere banago.
|
|
|
Bigarren sala handia Inkisizioari eskainia da; eta sala honetan, besteak beste, torturatzeko erabiltzen zituzten tramankuluak daude. ...oso berezi nabarmen zen Ama Birjinaren burdinazko irudi bat, besoak zabalik zituena; Ama Birjina haren kontra lotuta ipintzen zuten zutik galdekatu behar zuten akusatua; Ama Birjinaren atzealdetik giltza bati eragiten zion inkisidore galdetzaileak; giltzari koska bat estuago eragin ahala, besoak itxi egiten zituen Ama Birjinak, akusatu bekataria besarkatuz; eta besoak ixten eta besarkada estutzen
|
zihoan
heinean, titimuturretatik bi iltze zorrotz eta mehe irteten zitzaizkion Ama Birjinari, akusatuaren haragian sartzeko. Ama Birjinaren besarkada amoros hura amaitzean, erabat damututa geratzen zen bekatari madarikatua, nola ez!
|
|
|
Eusebio horrek, esate baterako, aldatzeko arroparik ere ez zeukan; neuk eman nizkion; oinetakorik ere ez, etxean egoteko zapatila pare bat besterik ez; baina labana handi bat bai ordea, bandoleroen tankerakoa, beti aldean erabiltzen zuena. Egun batez, lanera bidean, autobusera igo eta, ez dakit nola, nahi gabe inondik ere, oina zapaldu nion han
|
zihoan
arabiar bati. Nik ez nion jaramonik egin hala ere, eta esertzera joan nintzen.
|
|
|
Auto gorri bat ikusi genuen, ziztu bizian, guregana etortzen. Aurrera tinko begira
|
zihoan
txoferra, neska gazte bat. Aldameneko bebarru batean sartu ginen, izututa.
|
|
|
Auto zuri dotore bat pasatu zen ziztu bizian mendate gainetik, eta haren atzetik ertzain auto ulukaria, goiko argi urdin birakariak piztuta. Hari buruz deus ez jakin arren, neure artean zorterik onena opatu nion Bernardo Atxagak Obabakoak liburu ospetsuan aipatzen dituen errebueltetan zehar ertzainengandik ihesi
|
zihoan
gidariari.
|
|
|
Nahi zuen, beraz, beste ostatu batera sartu. Xan berriz, erdi loan, zapatak herrestaka
|
zihoan
. Segitu zuten.
|
|
|
Geroxeago aitatxi ere jaiki, hurreratu zen urraska urraska beraien aldera. Hain poliki
|
zihoan
, minutu pasea egin baitzuen besaulkiraino. Ez zuen batere planta onik.
|
|
|
" Badakizu", esan zuen," badakizu zer dudan". Ivan atzera sofara
|
zihoan
; ez zen aitatxiren lehenbiziko atakea izan behar hura, ez ziren amatxiren lehenbiziko lamentoak izan behar haiek. " Nik ez dakit", esan zuen amatxik negar ipaka.
|
|
|
" Bueno", esan zuen," utzi egin zaituztet". " Ja bazoaz?", esan zuen amatxi zaharrak; sinzeroa zen bere atsekabean; ogi kurruskoa barruan zela kikara mahaian utzi, Xani despedida ematearren jaikitzera
|
zihoan
; galarazi egin behar zion jaiki zedin Xanek; istant hartan atean jo zuten; une batez guztiak gelditu ziren para para eginda; segidan amatxi zaharrak, lurrean botoiak sailkatzen ari zen Ivani: " ireki ezazu atea polit horrek", eskatu zion.
|
|
|
letra ulergaitzak, su bat, zenbait aurpegi misforme. Trena, orain, oso poliki
|
zihoan
. Halako batean, kirrinka luze bat egin eta, erabat gelditu zen.
|
|
|
buruan egunkaria zuela, blai blai jartzen ari zen. Xan, jaramonik egiteke hari, buru makur, espaloira begira
|
zihoan
. Alta, kalexka batean eskuin, gero ezker berriz ere gora egindakoan, gizon ñarroak bere atzetik segitzen zuela ikusiz, Xanek pausoa mantsotu zuen.
|
|
|
Ñarroak esku seinale bat egin zuen: Xani, gora al
|
zihoan
, galdetuz bezala. " Zatoz, zatoz", esan zion Xanek.
|
|
|
Raissa berriz ere atera, baso erdi betea ekarri zion, orain bai Xanen aldamenean jarri zen. Alabatxoak esku biez basoari eutsiz, zurru zurru edan zuen; ura, arintxo edan zuen eta, aho ertzetatik isuri, kokotsetik behera ttanttaka
|
zihoan
; nahita egin zuen noski: basoa musutik apartatuz, Xani so, barre egiten zuen.
|
|
|
" Eta ez haiz noski ezertaz enteratu", esan zuen hirugarren bozak. " Bonifazio", xuxurlatu zion Garik Xani, besoan kolpetxo bat jo, ate alderantza irristatzen hasi zen; hain isilik, hain azkar, narrasti bat bezalaxe
|
zihoan
. Xan ez zen istantean deziditu; gero, ikusiz eta Gari ateaz hara zela, bera ere etzan, emeki emeki herrestaka hasi zen...
|
|
|
Arratsaldean, zerua gris, ateri zegoela, bide zuzena ibili barik, mendi mazeleko karriketatik barrena itzuli bat eginez inguratu zen Xan Henriren anaiaren etxera. Bazekien nontsu zen, bazekien nora
|
zihoan
; izan ere, auzo hura, kale haiek, nahiz oso kanbiatuak izan, ezagutzen zituenak ziren; bertan izan zuen, denbora batean, bere bizitokietako bat, bertako ostatu batean egin zituen lagun pasajero batzuk.
|
|
|
Herrenka
|
zihoan
, baten batek jarraitzen ote zion behin edo behin gibelera miran. Ez zitekeen batere fida.
|
|
|
Behin, bere atzean, oso hurbil, itzal baten presentzia sumatuz, eskaparate bati so gelditu zen, bere begitazioa izan zela komentzitu zen arte. Gero, kale nagusira heldu zelarik (bera
|
zihoan
kalea bertatik ikusi zezakeela), berriz ere atzean norbait zuela begitandu zitzaion; ez zuen seguru ere esango. Kale hartan jende asko zebilen.
|
|
|
Orduan Belek: " Ikusten etxe haiek?", galdetu zion Xani;" iaz ez zeuden"; zeharka begiratzen zion, Xanen estonamenduaz amusaturik;" orain etxeak di da egiten dituzte"; euria ari zuela, errepidean ur balsak bazeuden ere, Lupok belozidade handian gidatzen zuen, Xan apur bat ikaratuta
|
zihoan
;" gu hor eta hor aritu izan gara", esaten zuen Belek;" txatarrak biltzen, hori da gurea. Hirian burdina zahar asko dago.
|
|
|
Ernegatuta zegoen, ikusten baitzuen bidea luzatu egiten zela. Momentu batean, arestian izandako toki berean zirela iruditu zitzaion; bueltaka ote zebiltzan; eta hala ere Lupo, bideak ederki ezagutuko balitu bezala, abailan
|
zihoan
. Xan oso zorabiatuta zegoen, ez zuen deus esateko kemenik.
|
|
|
" Bertan dago, bertan", animatu zuen. Xan ordea, geroz eta okerrago
|
zihoan
. " Hemen nonbait da...", esan zuen Lupok, enborra aurrera, bolanteari esku biez helduta, hartara bide egokia errazago antzeman ahal izango balu bezala.
|
|
|
Lantzean behin Iharra itzuli egiten zen, Xani eta neskari zuloren bat, koskaren bat argiztatzeko, konprobatzeko ondo zihoazela. Bederen bederen, puska on batean ibili ziren hala, Xan apur bat zuntzunduta
|
zihoan
. Bazitekeen beti edifizio berean izatea, probableagoa zen behintzat etxez etxe ibiltzea.
|
|
|
Hartan Pititak zerbait esan zuen. Xanek baina, atze samarrean
|
zihoan
eta, ez zion entenditu. Gero Pititak Xanek entenditu ez zuen beste zerbait esan zuen.
|
|
|
Ez zen halakorik izan. Han
|
zihoan
, bada, hura, eta bakan oso Xan, hasgeldika, herrenka. Elurra goian behean, oinak bustitzen hasita, bide luzea ote zuten egiteko oraindik?
|
|
|
Ezin zen han egon, izoztu egingo zen. Behera
|
zihoan
bideari segitu zion. Hanka beti herrestan, puxka batean elur maluta handiek erdi itsututa ibili zen.
|
|
|
" Hemen zarete", esan zuen, eta bere boza, ez oso ozena, bazen aski bigorosoa;" hemen, nire ohean, lasai asko zarete. Zer pasatzen ari da?"; Belek burua makurtu zuen; agian zerbait esatera
|
zihoan
; hala ere, Xanek: " ez dut zuek bezala jokatuko", segitu zuen," ez dut nahi dudana egingo, ez zaituztet di da bidaliko hemendik; hala ere... hi, kendu zangoak ohetik!".
|
|
|
Elurra gelditu zuen. Maldaxka batean gora, Xan hanka sentitzen ez zuela, argiarekin begiak erreskinatuta
|
zihoan
. Etxe multzo batera iritsi zen.
|
|
2001
|
|
|
Heroinaren sarrera izugarria izan zen eta gainera droga hori oso idealizatuta geneukan: Lou Reedek idatzi zuen" Heroin" kantuarekin droga hori goraipatzen zuen, Sex Pistolsek ekarritako" No future" ideologia ere ildo beretik
|
zihoan
... eta hain zuzen iheserako drogarik onena da. Baina gogorrena ere bai, eta menpekotasun fisiko eta psikikoan errazago harrapatzen zaitu.
|
|
|
Eusko Legebiltzarrak, ostera, helegitea aurkeztu zuen Gaztela eta Leongo estatutuen aurka. Hala ere, Auzitegi konstituzionalak atzera bota zuen Eusko Legebiltzarraren ustez, bere Autonomia Estatutuaren aurka
|
zihoan
legearen kontrako helegitea.
|
|
|
Hala ere, nik esango nuke liburuaren kalitatearen neurketa lehen
|
zihoan
bidetik doala: denbora pasatzen utzi behar da, alde batetik, liburu batek bere buruari eusten dion ikusteko; bestetik, azterketa kritikoa sakondu behar da, ikuspegi historiko zabal samarrekin, unean uneko modetatik urrunduz; eta, azkenik, irakurlea hezitzeko kultur ekintzak indartu behar dira, hala eskoletan nola kulturguneetan; irakurle jantzia, ohartua, ezinbestekoa da liburu baten kalitatea neurtzeko; irakurle horren lana ezinbestekoa da liburu on bat historian zehar nabarmendu edo klasiko bihurtuko bada.
|
|
|
oraingoan ez da posible izan, baina alternatiba (abertzaletasunaren alternatiba alegia) «perfekzionatu» beharra dago, eta hurrengoa posible izango da. Bide beretik
|
zihoan
bere nagusia, euskal gizartearen heldutasun faltaren inguruko txepelkeria haiek bota zituenean.
|
|
|
Era berean, Lizarra Garaziko hitzarmenak aipatzen zuen «tradizio guztiak ulertu eta errespetatuko zituzkeen konponbidea eratu eta bultzatu» behar hori hankaz gora ipini nahi zen (PP/ UPN eta PSOE PSEren zinegotzi eta karguak koldarki erailaz). EHk euskal erakundeetan hartu zuen jarrera ere bide beretik
|
zihoan
: erakunde «partizionisten» suntsipena lortu nahi zen berauek PPSOEren esku utziaz.
|
|
|
Aipatutako hari tematikoez gain, nobelan egiten diren erreferentzia literario eta filosofikoak azpimarratu nahiko genituzke. J. Prévert poeta surrealista (1997: 67) edo A. Huxley (1997: 143) idazlearekin batera, J.P. Sartre (1997: 101) eta M. Heidegger (1997: 104) filosofo existentzialistak aipatzen dira, 60ko hamarkada amaitzera
|
zihoan
urte haietan jarraitzaile ugari zituzten izenak, ezbairik gabe.
|