|
2001
|
|
|
Gizarte Segurantza ez zegoen prestaturik emakumea lan esparruan sartu den neurri garrantzitsuan sartzeko, eta, 60ko hamarkadako Espainiako Estatuaren gizarte egiturari atxikita geratu da. CESek dioenez, nahiz eta emakumeek lortzen duten estaldura esparrua, sistemaren babes maila eta prestazio kopurua, azken urteotako arau aldaketei esker, zertxobait hobetu den," oraindik ez da lortu gaur egungo gizarte eta
|
lan
arloko egiturari behar bezala egokitzerik". Prestazioak eskuratzeko ezaugarriak eta baldintzak, txostenak dioenez, gaur egungo gizartearen eta ekonomiaren egiturari baino 60ko hamarkadako Espainiako gizarteari lotuagoak daude.
|
|
|
CESek dio, etxeko lanen banaketa desorekatuak ondorio kaltegarriak dituela emakumeen gizarte eta
|
lan
arloko integrazioan, beren lan profesionala familia giroko premien arabera egokitu beharrean aurkitzen direlako sarritan, eta horrek bere eragina du gizarte babesaren mailan.
|
|
|
Ofizialki ezer jakitera eman ez bada ere, Espainiako gobernua, patronala eta sindikatuak, erdi ezkutuka,
|
lan
arloko erreforma berri bat negoziatzen ari dira, eta erreforma horrek eragina izango du Hego Euskal Herriko langileengan, zeren, politikan ez ezik ekonomian eta lan arloan ere nahiko soberaniarik gabe jarraitzen denez, Euskal Herria Espainiako eta Frantziako gobernuen mende dago. Beraz, gauzatzen ari diren erreforma Espainiako gobernu, patronal eta sindikatuen esku dago.
|
|
|
Ofizialki ezer jakitera eman ez bada ere, Espainiako gobernua, patronala eta sindikatuak, erdi ezkutuka, lan arloko erreforma berri bat negoziatzen ari dira, eta erreforma horrek eragina izango du Hego Euskal Herriko langileengan, zeren, politikan ez ezik ekonomian eta
|
lan
arloan ere nahiko soberaniarik gabe jarraitzen denez, Euskal Herria Espainiako eta Frantziako gobernuen mende dago. Beraz, gauzatzen ari diren erreforma Espainiako gobernu, patronal eta sindikatuen esku dago.
|
|
|
Beraz, gauzatzen ari diren erreforma Espainiako gobernu, patronal eta sindikatuen esku dago. Onartu nahi ez badute ere,
|
lan
arloko erreforma berri honen helburua lan esparruko malgutasun eta mugikortasun geografiko handiagoa ahalbidetzea, erretirorako adina atzeratzea eta negoziaketa kolektiborako sektore probintziala eta autonomikoa ezabatzea da. Dirudienez UGT ez dago prest joko horretan sartzeko, eta, are gehiago, greba orokorrerako deialdia egiteko asmoa iragarri du.
|
|
|
Horregatik gertatzen da" LABen erabateko bakardadea esparru horietan". " Adostasunik gabe
|
lan
arloko aldarrikapenetan eta adostasunik gabe jokabide orokorrean, ez zuen inolako zentzurik batasun itxura formal hutsa ematen jarraitzeak".
|
|
|
%16, 8 Gipuzkoan eta Bizkaian, berriz, %31tik gorakoa da. Bestalde, Gipuzkoan, 1993 urtean aldi baterako kontratuen kopurua %21ekoa izanik, 1997ra bitartean bikoiztu egin zen, eta %43ra iritsi zen, nahiz eta gero, ziurrenik 1997ko
|
lan
arloko erreforma ezarri izanaren ondorioz, berriro behera egin zuen.
|
|
|
Erakargarri izateak erraztu egiten du gizarteko eta
|
lan
arloko hainbat gunetarako sarbidea: politikan, telebistan, zinean, moda eta publizitatean, harreman publikoetan...
|
|
2002
|
|
|
Argi eta garbi aitortzen du dirua lortzeko helburuak ekartzen duela urtean behin Indiatik Espainiara eta ezbairik gabe dio diruari ahalik eta probetxurik handiena atera behar diogula, gure heziketa, osasun eta
|
lan
arloko proiektuak aurrera ateratzeko.
|
|
|
Lan merkatuaren kontrola, Estatuko sindikatuetan nahitaez afiliatzearenbitartez eta
|
lan
arloko aldarrikapenen jazarpena eginez. Horrek lansarien eta langileen bizi baldintzen beherakada sistematikoa ekarri zuen.2.1 irudiak ongi agertzen du erorialdi hori.
|
|
|
INTERESAK: gustuak, zaletasunak,
|
lan
arloari dagozkion gustuko gaiak.
|
|
|
Jarraipena ikusita, berriz ere euskal sindikalismoak bere heldutasuna erakutsi du, batik bat ELAk. Gizarte eta
|
lan
arloetako politikak mahaigaineratzean, Estatu Espainoleko gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak gero eta gehiago hartu du kontuan indar sindikal hau.
|
|
|
Eremu hauek, berez, aski zabalak dira, baina bistan da hor erregistro desberdinak daudela: aisialdia, irakaskuntza,
|
lan
arloa, herri hedabideak, administrazioa eta literatura. Eta eremu horietan bereizten ditu, batetik" nazioko euskara batua" (orain arte" euskara batua", besterik gabe, deitu izan duguna litzateke hau)," eskualdeko batua" eta" herrialdeko batua".
|
|
2003
|
|
|
Horretaz oharturik, sindikatuak jadanik hasiak dira adierazten ez daudela ados Ibarretxeren Planeko zenbait proposamenekin, Plan horretan gizarte eta lan kontuak ez baitira ikuspegi subiranoan sartzen, alegia, Madrilen esku gelditzen baitira. Planak zenbait eskumen esklusibo proposatzen ditu beste arlo batzuetan, baina
|
lan
arloko eta gizarte segurantzako gaiak Madrilgo Gobernuaren menpe uzten jarraitzen du. Zergatik?
|
|
|
" Zabalik geratzen dira dinoskue ekinbideak, zabalik eginbideak; Biblia arloan diarduen jakitunak jarraitu daikeoe euren lanari, euren arazoari, Biblia jakintza aldetik obetzen, apaiñagotzen, bikaiñagotzen, eta bide zidorrak argiagotzen... Ekin dagiola bakotxak bere
|
lan
arloari!" (Ib. V).
|
|
|
Egitekoek hizkuntzari lotuak izan behar dute, ahalik eta eranskin gutxienekin. Edo gauza bera dena, euskalgintza
|
lan
arlo autonomo gisa hartu. Euskararen etxea ireki, eskaini beste ideologiei, pentsaera guztiei.
|
|
2004
|
|
|
1 Epaitu aurreko ondoreetarako soilsoilik, auzitegi zibilek erabaki ditzakete administrazioarekiko auzibide arloko uziak eta
|
lan
arloko auziak.
|
|
|
a) Auzitegi Gorenaren, auzitegi nagusien edo Audientzia Nazionalaren
|
lan
arloko salen burua edo magistratu bat edo gehiago ezesten badira, ezetsia zein salatakoa izan eta horretako magistratu batek, antzinatasunaren araberako txandaren bidez izendatuko denak.
|
|
|
b) Justizia sala bateko magistratu guztiak ezesten badira, kasuan kasuko auzitegiko magistratuak, horietatik antzinatasunean oinarritutako txandaren arabera izendatutakoak, betiere ezespenak magistratu hori ukitu ez duenean. Kasuan kasuko auzitegiaren
|
lan
arloko salan magistratu guztiak ezesten badira, administrazioarekiko prozesuetarako sala zein magistratuk osatu eta horietatik zozketa bitartez izendatutako magistratuak.
|
|
|
c) Lan arloko epailea ezesten bada, Auzitegi Nagusiaren
|
lan
arloko salako magistratu batek, antzinatasunean oinarritutako txandaren arabera izendatuko denak.
|
|
|
Botere Judizialaren Lege Organikoaren 61 artikuluan ezarri salak,
|
lan
arloko salaren burua edo sala horretako bi magistratu edo gehiago ezesten badira.
|
|
|
Auzitegi Gorenaren
|
lan
arloko salak, sala horretako magistraturen bat ezesten bada.
|
|
|
Botere Judizialaren Lege Organikoaren 77 artikuluan aipatu salak, Auzitegi Nagusiaren
|
lan
arloko salaren burua ezesten bada.
|
|
|
Botere Judizialari buruzko Legearen 69 artikuluan aipatu salak, Audientzia Nazionalaren
|
lan
arloko salaren burua edo sala horretako atal bateko bi magistratu baino gehiago ezesten badira.
|
|
|
Audientzia Nazionalaren
|
lan
arloko salaren magistratu bat edo bi ezesten badira, ezetsitako magistratua zein ataletakoa izan eta beste atalak, edo ezetsitako magistratua zein ataletakoa izan eta zenbakizko hurrenkeran horren atzetik dagoen atalak.
|
|
|
Auzitegi nagusien
|
lan
arloko salaren magistratu bat edo bi ezesten badira, sala osoak, hori ataletan banatuta ez badago, edo, ataletan banatuta egonez gero, ezetsitako magistratua zein ataletakoa izan eta besteak, edo zenbakizko hurrenkeran atzetik dagoen atalak.
|
|
|
g) Lan arloko epailea ezetsi bada, kasuan kasuko Auzitegi Nagusiaren
|
lan
arloko sala osoak, hori ataletan banatuta ez badago, edo, ataletan banatuta egonez gero, lehenengo atalak.»
|
|
|
«Gizarte jurisdikzio ordenako organoek emandako edozein epairen aurka, bidezkoa da Prozedura Zibilaren Legean ezarri berrikuspen errekurtsoa. Errekurtso hori Auzitegi Gorenaren
|
lan
arloko salan jarriko da. Sala horrek errekurtsoaren inguruan ebazpena emango du, Prozedura Zibilaren Legean xedatutakoaren arabera.
|
|
|
Natura, arkitektura,
|
lan
arloa, herritarrak eta jaiak izango dira liburuak jorratuko dituen gaiak. Elkarte kulturalaren asmoa da 2.000 ale kaleratzea Oñatin.
|
|
2005
|
|
|
Gilek eta Ruedak argi dute bitartekaritza edozein gatazka egoeretarako bide egokia dela eta eskoletan, hirugarren adinean, nerabeen harremanetan,
|
lan
arloan, bizilagunen artean... ere garatu litzatekeela. Oraindik jarduera nahiko ezezaguna da, ordea.
|
|
|
Gaixotasun horren jatorrian zenbait elementu eragilek parte hartzen dute, hala nola akaroek, etxean dauden araknido txiki batzuek. Etxeetako gortinetan eta alfonbretan metatutako hautsak konnotazio berezia du; izan ere, “polenarekin ez bezala, prebentzioa mugatua baita, gure esku dago kasuak areagotzea saihestea”, adierazi du José Antonio Castillok, SEPAReko asma eta errinitisari buruzko
|
lan
arloko kideak. Akaroen tamaina 0,2 eta 0,5 milimetro bitartekoa da, eta, beraz, giza begiak ezin ditu ikusi.
|
|
|
Mobbing ari aurre egiteko
|
lan
arloko erantzunak/ Respuestas al mobbing en el ambito laboral. (e).
|
|
2006
|
|
|
Urte askoan Egin egunkariko ekonomi eta
|
lan
arloko kazetari eta gero LAB sindikatuaren Iraultzen aldizkariko arduradun izan zen Jose Ramon Goikoetxea Sorondo Ardotxik() oso gazte ekin zion borroka politikoari. 1968an atxilotu zuten aurreneko aldiz, Andoain bere jaioterrian, eta hilabete batzuk Martuteneko espetxean pasa behar izan zituen.
|
|
|
«Auzitegi Nagusiko Auzitegien
|
lan
arloko salek eskumena izango dute euren mugapeko lan arloko epaitegiek emandako ebazpenen kontrako eta mugape horretako merkataritzako epaileek emandako auto eta epaien kontrako suplikazio errekurtsoak aztertzeko, baldin eta ebazpen, auto nahiz epaiok lan zuzenbidea ukitzen badute.»
|
|
|
«Auzitegi Nagusiko Auzitegien lan arloko salek eskumena izango dute euren mugapeko
|
lan
arloko epaitegiek emandako ebazpenen kontrako eta mugape horretako merkataritzako epaileek emandako auto eta epaien kontrako suplikazio errekurtsoak aztertzeko, baldin eta ebazpen, auto nahiz epaiok lan zuzenbidea ukitzen badute.»
|
|
|
Konkurtsoa Eraldatzeko Lege Organikoak Botere Judizialaren Lege Organikoan ezarritako eraldaketaren babespean, konkurtsoko epaileari, izatez, lan arloko epaitegi eta auzitegien eskumenekoak diren gaien gaineko jurisdikzioa eman zaio, gaiok ezin direlako bananduta ebatzi, eurek konkurtsopekoaren ondare egoeran duten garrantzia eta prozeduraren batasuna aintzat hartuta. Hala ere, hori guztia
|
lan
arloko egungo legerian jasotzen den arauketa materialarekin bateratu behar da.
|
|
|
Edu berean, lan legeriaren aplikazioa izaera horretako arazoen gain erabat eragingarria izan dadin, eta hain kontuzkoa den gaiaren inguruko doktrina bateratzeko, suplikazio errekurtsoa sartzeaz gain, legean autonomia erkidegoko merkataritzako epaitegiek
|
lan
arloan emandako ebazpenen eta gai bereko konkurtso intzidenteen ebazpenen aurka ezarritako gainerakoak ere onartu dira.
|
|
|
195 artikulua. Konkurtso intzidentea
|
lan
arloan
|
|
|
Lege honetan ezarritakoaren arabera demanda baten gaineko eskumena konkurtsoko epaileari dagokionean eta demanda hori arlo zibil edo
|
lan
arloko epaileen aurrean aurkeztu denean, epaileok ez dute horren gaineko eskumenik hartuko, eta alderdiei ohartaraziko diete, euren eskubidea konkurtsoko epailearen aurrean erabil dezaten. Demanden izapidetza onartzen bada, jardun guztia artxibatzea aginduko da, eta jardun hori ez da baliozkoa izango.
|
|
|
8 Aurreko paragrafoan aipatu autoaren aurka suplikazio errekurtsoa jarri ahal izango da, bai eta Lan Prozeduraren Legean ezarri gainerako errekurtsoak ere; errekurtsoon izapidetza eta ebazpenak
|
lan
arloko jurisdikzio orgakurtso horiek ez dituzte etengo konkurnoen aurrean gauzatuko dira, eta erretsoaren edo konkurtso intzidenteen izapideak.
|
|
|
...ren izaera unibertsala dela medio, zordunaren ondareari begira esanguratsuak diren gaiak judizio organo bakarrean batu dira; horregatik, konkurtsoko epaileak jurisdikzio esklusibo eta baztertzailea du hainbat gaitan, ulerbidez, edozein jurisdikzio nahiz administrazio organok konkurtsopekoaren ondareari begira agindu ahal dituen exekuzio zein kautela neurrietan, baita bestelako autuetan ere, autuok
|
lan
arloko epaitegi edo auzitegien eskumenekoak izan arren ezin direnean bananduta ebatzi, konkurtsopekoaren ondare egoeran eragina dutelako, eta prozedura batasunak halaxe agintzen duelako.
|
|
|
Lehen auzialdi eta instrukzioko epaitegiei, merkataritzakoei, zigor arlokoei, administrazioarekiko auzietakoei,
|
lan
arloko epaitegiei, adingabeen arlokoei eta presondegi zaintzarakoei.
|
|
|
«2 Legeak ezarritako errekurtsoak autonomia erkidegoko lan epaitegien ebazpenen kontra, baita suplikazioerrekurtsoak ere, edota legeak ezarritako beste errekurtsoak, autonomia erkidegoko merkataritzako epaitegiek
|
lan
arloan emandako ebazpenen aurka nahiz gai beraren gaineko konkurtso intzidenteak ebazten dituztenen kontra.»
|
|
|
Audientziok, halaber, eskumena izango dute merkataritzako epaitegiek lehen auzialdian emandako ebazpenen kontra legeak ezarritako errekurtsoen gain,
|
lan
arloko arazoak ebazten dituzten konkurtso intzidenteetan emandakoak izan ezik; halakoei begira, bertakoharko dira, lege organiko honen 98 ar atal bat edo gehiago espezializatu betikuluan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
5 IV. tituluaren V. kapituluak izentazio hau izango du: «Lehen auzialdi eta instrukzioko epaitegiak, merkataritzakoak, zigor arlokoak, administrazioarekiko auzietakoak,
|
lan
arloko epaitegiak, presondegi zaintzarakoak eta adingabeen arlokoak.»
|
|
|
«89 artikuluaren kasuan, zigor arloko epaileen ordezpena lehen auzialdiko epaileek egingo dute. Gainerakoetan, merkataritzako epaileek, adingabeen arlokoek, administrazioarekiko auzietakoek edota
|
lan
arloko epaileek ordeztuko dituzte hala zigor arlokoak nola lehen auzialdi eta instrukziokoak; ordezpena, betiere, Auzitegi Nagusiaren Gobernu Salak ezarritako hurrenkeraren arabera egingo da.»
|
|
|
Horretara, lan kontratuen gaineko ondoreak aipa daitezke, hain zuzen ere, konkurtso adierazpenaren aurrekoak izanda, konkurtsopekoa enplegatzailea denetan. Lege honen «vis atractiva» dela bide, konkurtsoko epaileak merkataritzako epaileak jurisdikzioa dauka berez
|
lan
arloko epaitegi nahiz auzitegien eskumenekoak izango liratekeen gaiak aztertzeko. Aurrekoaz gain, aipatu arauak beste hainbat kontzeptu, prozedura zein eginera berri ezarri ditu.
|
|
|
Testu hau aukeratzean, beraz, euskal herriak betidanik izan duen espiritu berritzaile, aitzindari eta enpresaren aldekoa berretsi eta indartu da; izan ere, gure herria gorputz eta arimaz aritu ohi da industria esparruan, eta, beste toki batzuetan, onartu eta jarraitutako erreferentzia bihurtu da halako dedikazioa. Bide bertsutik,
|
lan
arloko sailburu moduan goraipatu behar dut aurkezten dudan lanak enplegatzaile eta langilearen arteko harremanetan duen garrantzia, batik bat une honetan, toki eremuan zein nazioartean bestelako industria enpresa eta merkataritza ehunak dauzkagunean, ekonomia nahiz parametro ekonomiko berriek eraginda. Hortaz, ordena ekonomiko berriaren oinarri diren eredu eta zuzentarauek sorrarazi dituzte egungo lanbide harremanak, eta gizarte nahiz ekonomia errealitate berri horren araberako irizpideak arautu, eguneratu eta finkatzen dituen testua aukeratzea beste arrazoi bat da, lan honen garrantzia azpimarratzeko.
|
|
|
Gisa bertsuan, tentuz arautu da lan kontratuen gaia ere, konkurtso adierazpenaren aurrekoak izanda, konkurtsopekoa enplegatzailea denetan. Konkurtsoa Eraldatzeko Lege Organikoak Botere Judizialaren Lege Organikoan ezarritako eraldaketaren babespean, konkurtsoko epaileari, izatez,
|
lan
arloko epaitegi eta auzitegien eskumenekoak diren gaien gaineko jurisdikzioa eman zaio, gaiok ezin direlako bananduta ebatzi, eurek konkurtsopekoaren ondare egoeran duten garrantzia eta prozeduraren batasuna aintzat hartuta. Hala ere, hori guztia lan arloko egungo legerian jasotzen den arauketa materialarekin bateratu behar da.
|
|
|
Zein dira Emaus Gizarte Fundazioaren helburu hurbilenak? Une honetan daukagun erronkarik garrantzitsuena da lurralde garapena eta egiten ari garen jarduera berriak kontuan hartuko dituen berrantolaketa prozesu bat burutzea, eta gauzatzen ari garen
|
lan
arloetan profesional berriak sartzea eta parte hartzea, hori guztia gure kudeaketan kalitate irizpideak aplikatuz. Bigarrenik, kalitatea eskaintzen jarraitu nahi dugu, baina baita berotasuna ere gure esku hartze sozialeko programetan, non protagonista baita haiengana iristen den pertsona, bere egoera pertsonalari erantzun egokia emateko.
|
|
|
Lan horiek, Ebanjelioan eta Aita Santuen Irakaspenetan eta Elizaren Doktrina Sozialean oinarriturik zeudelarik, lehenengo gaztediaren onerako izan ziren eta gero, eliztar guztien onerako. Jose Maria Arizmendiarrietak Elizaren Doktrina Soziala enpresa eta
|
lan
arloan txertatuz Jainkoaren Erreinua eraikitzen saiatu zen. Bere zerbitzuaren emaitza pastoral berezia, Kooperatiben sortzaile gisa ageri da, Euskal Herrian eta Euskal Herriaz gaindi oihartzuna izan duena.
|
|
2007
|
|
|
Geroztik, Euskal Herrian eta munduan zehar euskararen alde aritzen diren euskal etxe eta elkarteetan ospatzen da egun hau. " Elkarteak, XXI. mendean, gizarteko aldaketa eta erronka berrietara egokituz, gogo biziz eusten dio euskal hizkuntzari bere
|
lan
arlo guztietan", Eusko Ikaskuntzatik helarazi dutenez. Nestor Basterretxeak, euskal artistak, 2005ean diseinatu zuen Euskararen Nazioarteko Egunerako logoa eta urteroko ospakizunaren identifikazio ikurra bilakatu da.Ikastetxeetan jaialdiakLasarte Oriako ikastetxeetan ere, urtero bezala, Euskararen Nazioarteko Eguna ospatzeko hainbat jarduera antolatu dituzte gaurko.
|
|
|
Berrogei urtez
|
lan
arloko legeria beraren menpe egon ostean,
|
|
|
gizarte segurantza, lan arautegia, etengabeko formakuntza... Funtsean, gizarte eta
|
lan
arloko nahiz enpleguko politikak. Gernikako Estatutuan aurreikusita ziren, baina Madrilek etengabe ukatu ditu transferentziak.
|
|
|
Azpibatzorde horiek eratuko dira atzerritarren lanari eta bizilekuari buruz autonomia erkidegoetan zuzeneko eragina duten gaiak aztertzeko, autonomia erkidegoen estatutuek ezarritakoarekin bat etorriz. Azpibatzorde horiek eratzeko kontuan hartuko dira autonomia erkidegoaren lurralde egoera, migrazioaren fenomenoak autonomiamia erkidegoek euren autonomia estatu erkidegoetan duen eragina, eta autonotuetan aitortuta dituzten eskumenak
|
lan
arloko gaiak betearazteari eta gizarte laguntzari dagozkienez. Gainera, azpibatzorde horiek eratu dira autonomia estatutuetan ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Lege honen 52.c) artikuluko arau hauste arina, 53.b) artikuluko arau hauste astuna, beregaineko langileen kasuan, eta 54.1.A) artikuluko arau hauste oso astuna dagoenean, prozedura zeharen bidez,
|
lan
arloko arau hausteen ondoriozko prozedura zehatzailean ezarritzailea hasiko da Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzaren aktatakoarekin bat etorriz. Zehapen horiek ezarriko dituzte aurreko lerrokadako agintariek.
|
|
|
2 Enpresaburuak aukeratu behar badu langilea berriro hartzearen ala kalte ordaina ematearen artean, kaleratzea noiz gertatu eta lan kontratua une horretan azkendu dela ulertuko da, baldin eta enpresaburuak kaleratzea bidegabea dela aitortu eta eskaintzen badu aurreko idatz zatiko a) paragrafoan ezarritako kalte ordaina, kalte ordain hori
|
lan
arloko epaitegian gordailutu, langilearen esku jarri eta langileari horren berri emanez.
|
|
|
Zaintza eginkizunak
|
lan
arloan, Gizarte Segurantzan eta enplegu arloan indarreko arauak betetzen direla ziurtatzeko, bai eta indarrean dauden enpresako osterantzeko itun, baldintza eta usadioak betetzen direla ziurtatzeko ere. Hala denean, egoki diren legezko akzioak aurkeztuko zaizkie enpresaburuari eta erakunde zein auzitegi eskudunei.
|
|
|
Aktak erregistratzeari uko egiten dion ebazpena
|
lan
arloko jurisdikzioan aurkara daiteke.
|
|
|
Tartekaritza laudoa
|
lan
arloko jurisdikzioan aurkara daiteke kasuan kasuko modalitate prozesalaren bidez.
|
|
|
Gobernuak, Lan eta Gizarte Segurantzaren Ministerioak hala proposatuta, Lan kodea izeneko testu bakar batean jasoko ditu, lege honekin batera,
|
lan
arloko gaiak arautzen dituzten gainerako lege organiko eta arruntak. Lan arloko gai horiek titulu bananduetan antolatuko ditu, lege bakoitzeko titulu bat jarrita, hurrenkerako zenbakiekin, eta testuak hitzez hitz errespetatuta.
|
|
|
Modu berean, Lan kode horri gehituko zaizkio, elkarren segidan eta aldizka,
|
lan
arloko xedapen orokor guztiak; horretarako, gehitutako arauen lerruna kontuan hartu eta gehitze teknikari dagokionez Gobernuak ezarriko duen prozedura erabiliko da.
|
|
|
l) Zerga, administrazio eta
|
lan
arloko neurriei buruzko abenduaren 30eko 42/ 1994 Legearen 36, 40, 41, 42 eta 43 artikuluak, eta hamaseigarren xedapen gehigarria.
|
|
|
Enpresaburuen eta langileen ordezkariek parte hartzeko eskubidea izango dute, Gizarte Segurantzaren lan istripu eta lanbide gaixotasunen mutuek aurreko lerrokadako eginkizunetan gauzatu kudeaketaren gaineko kontrolean eta segimenduan, abenduaren 30eko 42/ 1994 Legeak, zerga, administrazio eta
|
lan
arloko neurriei buruzkoak, 39bost artikuluan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
* Abenduaren 27ko 24/ 2001 Legeak, zerga, administrazio eta
|
lan
arloko neurriei buruzkoak (EAO, 313 zk., 2001eko abenduaren 31koa), 37 artikuluan xedatutakoaren ondorioz, xedapen indargabetzaile bakarraren 5 idatz zatiarekin lotuta, 51 artikulua indargabetuta dagoela ulertu behar da
|
|
|
Zerga, administrazio eta
|
lan
arloko neurriei buruzko abenduaren 30eko 42/ 1994 Legearen azken xedapenetatik zazpigarrenak baimena eman dio Gobernuari, lege hau indarrean jarri eta hiru hilabeteko epean, lege honek ezarritakoko legezko xedapenek eragindako alda aldarazpenak zein berak zerrendatutarazpenak jasoz, Langileen Estatutuaren martxoaren 10eko 8/ 1980 Legearen testu bategina egin dezan.
|
|
|
Eredu arau-emaile horretara bildu ziren gizarte legeak arrazionalizatzeko xedea eta autonomia kolektiboa. Era berean, estatuak abian jarri zituen
|
lan
arloko politika betearazteko erakunde burokratiko bereziak; erakunde horien artean Lan Ministerioaren sorrera nabarmendu behar da.
|
|
|
Ez da berria euskararen eta
|
lan
arloko gaien arteko lotura. Zinez, lanak gizartearen esparru guztiak ukitzen ditu.
|
|
|
Azal azaletik ez bada ere,
|
lan
arloan idatzitako lehenengo testuen berri ematen digu Jose Paulo de Ulibarri y Galíndezek(). Arabako Okendo herrikoa, eta ogibidez abere sendatzaile, Ulibarrik Gutunliburua idatzi zuen.
|
|
|
Lan legeriaren kasuan ahaleginak egin dira, argitaratze unea arte egindako aldarazpen guztiak kontuan hartzeko. Horrez gain, Euskaltzaindiaren jarraibide linguistikoak oso osoan errespetatzea izan da helburu,
|
lan
arloko esparru juridikoan ere euskararen normalizazioak bat egin dezan normalizazio linguistikoarekin
|
|
|
1 Lege honetan xedatutakoa betetzeko,
|
lan
arloan eskumena duten administrazio publikoek gauzatuko dituzte prebentzioa sustatzeko eginkizunak, aholkularitza teknikoa eta euren aplikazio esparruko subjektuek lan arriskuak prebenitzeko arautegia betetzearen gaineko ikuskapena eta kontrola. Horrez gain, administrazio publiko horiek modu honetara zehatuko dituzte arautegi horren inguruko arau hausteak:
|
|
|
2 Meatze teknika aplikatu beharra duten meatze, harrobi eta tuneletako lakoen arautegiak jaso organo bereziek eunei, lehergailuak fabrikatzea, garraiatzea, biltegiratzea, maneiatzea eta erabiltzeabili behar duten lanei dagokienez, hala dakarten lanei edo energia nuklearra eratsi egingo diote 1 idatz zatian aipatu
|
lan
arloan eskumena duten administrazio publikoen eginkizunak gauzatzeari.
|
|
|
Koordinazio horren esparruan,
|
lan
arloko administrazio eskudunak bermatuko du, bereziki, Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzak, lege honen 9 artikuluko 1 idatz zatiaren arabera dituen eginkizunak gauzatzean, lortutako informazioa osasun agintaritza eskudunaren esku jartzea, lege honen 10 artikuluaren eta apirilaren 25eko 14/ 1986 Osasun Lege Orokorraren 21 artikuluaren xedeetarako, bai eta industria arloko administrazi...
|
|
|
BLOk bereizkeria jokabideei aurrea hartu nahi die eta tratu eta aukera berdintasunaren printzipioa eragingarria izateko politika aktiboak ezarri ditu. ...ehentasuna izango du eta desberdintasuna izan dezaketen gizarte, kultura eta arte errealitateen antolamenduan proiektatuko da, «berdintasunaren zeharkako dimentsio» izenekoa eratuz (15 art.). Gizonezkoen eta emakumezkoen artean tratu eta aukera berdintasunaren eskubidea eragingarri egin nahi da, emakumeen bereizkeria ezabatuz bizitzaren esparru guztietan eta, batez ere, politikan, arlo zibilean,
|
lan
arloan, arlo ekonomikoan, gizartean eta kulturan, EKren 9.2 eta 14 artikuluak garatuz (BLOren 1 art.). Lege hau Espainian dagoen edo Espainian jarduten duen pertsona fisiko eta juridiko orori aplikatuko zaio, horren naziotasuna, egoitza edo bizilekua gorabehera (2 art.). Bestalde, 4 artikuluan azpimarratu da gizonezkoen eta emakumezkoen arteko tratu eta aukera berdintasuna antolamendu juridikoa o... Hori dela eta, negozio juridikoen egintzak eta klausulak, sexua dela bide bereizkeria eragiten badute zuzenean (hau da, sexua dela-eta pareko egoeran dagoen beste pertsona bat baino makurrago hartzen den, hartu den edo har daitekeen pertsonaren egoera) edo zeharka (itxuraz neutroa den xedapen, irizpide edo eginera baten ondorioz, sexu bateko pertsonak beste sexuko pertsonekin alderatuz desabantaila egoeran jartzen ditu), deusezak eta ondorerik gabeak izango dira, eta erantzukizuna sortuko dute (4 art.).
|
|
|
Ildo beretik, BLOk, besteak beste, PZLren 217.5 eta AAJLren 60.7 artikuluak eraldatu ditu, eta Espainiako antolamendu juridikoan Kontseiluaren 97/ 80 Zuzentaraua gehitu du, 1997ko abenduaren 15ekoa, sexuagatiko bereizkeria kasuetako frogaren zamari buruzkoa. Bestalde,
|
lan
arloan, legegileak enplegu emaileari ezarri dio kaleratzea bereizkeriazkoa ez dela frogatzeko froga zama, sexua, arraza edo etnia jatorria, erlijioa edo iritziak, desgaitasuna, adina edo sexu orientabidea dela bide bereizkeria zantzuren bat antzematen bada (Lan Prozedurari buruzko Legearen 96 art.); esangura berean, Ipar Amerikako Auzitegi Gorenak askotan hautatutako «azterketa bereziki zorrotza... Horrela, sexua aintzat hartuta tratu desberdina egin duela nori egotzi eta pertsona horrek egiaztatu behar du tratu desberdin hori ez dela bereizkeriazkoa, eta beraz, beste kasu batzuetan baino zorrotzago eta zehatzago egiaztatu behar du emandako tratu desberdina objektiboa eta arrazoizkoa dela eta ez duela inolako zerikusirik sexua aintzat hartuta egindako bereizkeriarekin (otsailaren 3ko 81/ 1982 KAE; apirilaren 22ko 82/ 1997 KAE; urtarrilaren 30eko 17/ 2003 KAE).
|
|
|
Zalantzarik gabe, lan esparruan garatu da modu berezian partikularren arloko bereizkeriaren aurreko babes eragingarria. Modu horretan, Konstituzio Auzitegiak berdintasun printzipioa urratzen zuten kaleratzeak erabat deusezak zirela adierazi zuen aspaldi (azaroaren 23ko 38/ 1981 KAE, azaroaren 22ko 69/ 1982 KAE, etab.). Modu berean,
|
lan
arloko legegileak ezarri du Konstituzioan eta Legean ezarritako bereizkeria arrazoietakoren bat eragile gisa duen kaleratze oro deuseza izango dela (LEren 55.5 art. eta Lan Prozedurari buruzko Legearen 108.2 art.), eta kontratua arrazoi objektiboengatik azkenduko balitz, azkentzeko erabakia deuseza izango da bereizkeriazkoa denean, hau da, Konstituzioan edo Legea debekatutako bereizkeria arrazoir... Modu berean, deusezak izango dira bereizteko aginduak eta enpresaburuaren erabakiak, langileen tratu kaltegarria eragiten badute, enpresan egindako erreklamazio baten aurreko edo tratu berdintasunaren eta bereizkeriarik ezaren printzipioa betetzea eskatzeko administrazio egintza edo egintza judizial baten aurreko erreakzio moduan.
|
|
|
Botere Judizialaren Lege Organikoaren 61 artikuluan ezarritako Auzitegi Goreneko Sala Bereziaren eskumeneko bi kasuetarako ezarri den prozedura, hau da, «administrazio biderako» ezarri dena, APLOren 11 artikuluan araututa dago. Sala Berezia osatzen dute Auzitegi Goreneko lehendakariak (Salako burua da), Auzitegi Goreneko bost Saletako (arlo zibilekoa, zigor arlokoa, administrazioarekiko auzietakoa,
|
lan
arlokoa eta arlo militarrekoa) lehendakariak, kiderik zaharrenak eta kiderik modernoenak. Bestalde, Gobernuak eta Fiskaltzak alderdi politiko bat legez kanpo uztea eta, beraz, desegitea eskatzeko legitimazioa dute.
|
|
|
jo dezagun enpresaburu batek langile bat kaleratzen duela ideologia edo erlijio arrazoiak oinarri hartuta. Kaltetuak
|
lan
arloko auzitegietara jo du, baina ez du lortu ondoz ondoko maila judizialetan oinarrizko eskubidearen urratzea konpontzea. Behin maila guztiak agortuta, kaltetuak Konstituzio Auzitegiaren babesa eskatzen du, epaile eta auzitegiek ez zutelako bere askatasun ideologikoa babestu hala jokatu behar izan zutenean.
|
|
|
Azkenik, kontzientzia klausula egikaritu denean, normalean, kazetariak
|
lan
arloko auzitegietara joko du eta lan kontratua deuseztatzearen adierazpen judiziala eskatuko du, Langileen Estatutuaren 50.1.a) eta 2 artikuluetan ezarritakoaren arabera, eta kasuan kasuko kalte ordaina eskatuko du. Arau horrek ezarritakoaren arabera, kalte ordain hori bidegabeko kaleratzearen kasuan ezarritakoa izango da.
|
|
|
lotura juridiko pribatu batean konstituzio eskubide bat urratu denean, kaltea partikular batek egin arren, epaileak kaltea konpontzen ez badu, berak ere kasuan kasuko eskubidea kaltetu egiten du, eta bigarren mailako urratze judizial horrek zabaltzen du babes errekurtsoaren bidea Konstituzio Auzitegian, urratutako eskubidea errekurtso horrek babesteko modukoen artean badago. Modu horretan, esaterako, langilearen eta enpresaburuaren arteko lan harremanetan enpresaburuak langilearen adierazpen askatasunerako eskubidea urratzen badu, langileak
|
lan
arloko auzitegietara jo behar du, eta horiek langilea babesten ez badute, langileak Konstituzio Auzitegira jo dezake babes errekurtsoaren bidez, EKren 20.1.a) artikulura bildutako oinarrizko eskubidea urratu delako, eta hala denean, EKren 24 artikuluan jasotako benetako babes judiziala lortzeko oinarrizko eskubidea urratu delako. Egia esan, egitura hori «Konstituzioko ingeniaritza prozesala» izendatu dezakegu, eta horren helburua partikular batek urratutako oinarrizko eskubide bat babestea da; eskubide hori zeharka babesten da urratzearen erantzukizuna eskubide hura bere garaian behar den moduan babestu ez zuen organo judizialari leporatuta.
|
|
|
Horregatik, abenduaren 26ko 62/ 1978 Legea guztiz indargabetuta dago, eta eskubide eta askatasun horiek defendatzeko prozedura bereziak aurkitzeko, hurrengo hauetara jo da:
|
lan
arloko legeria prozesala, prozesal zibila, administrazioarekiko auzietako prozesala edo prozesal militarra. Zigor arloari dagokionez, gauza bitxia gertatzen da:
|
|
|
Azken buruan, prozedura berezi hauen izapide guztietarako epeak prozedura arruntetan ezarritakoak baino askoz laburragoak dira, eta prozedura albait gehiena sinplifikatzen da, prozedura arruntetan ez bezala; alternatiboak eta prozedura arruntekin bateragarriak dira, berdintasun printzipioa edo EKren 15 artikuluetara bildutako oinarrizko eskubide bat urratu dela alegatzen duenak bi aukera dituelako: edo auzitegi zibil, penal,
|
lan
arloko edo administrazioarekiko auzietako auzitegietan prozedura arrunta erabiltzea edo kasu horietarako auzitegi zibil, lan arloko edo administrazioarekiko auzietako auzitegietan ezarritako prozedura bereziak erabiltzea.
|
|
|
Azken buruan, prozedura berezi hauen izapide guztietarako epeak prozedura arruntetan ezarritakoak baino askoz laburragoak dira, eta prozedura albait gehiena sinplifikatzen da, prozedura arruntetan ez bezala; alternatiboak eta prozedura arruntekin bateragarriak dira, berdintasun printzipioa edo EKren 15 artikuluetara bildutako oinarrizko eskubide bat urratu dela alegatzen duenak bi aukera dituelako: edo auzitegi zibil, penal, lan arloko edo administrazioarekiko auzietako auzitegietan prozedura arrunta erabiltzea edo kasu horietarako auzitegi zibil,
|
lan
arloko edo administrazioarekiko auzietako auzitegietan ezarritako prozedura bereziak erabiltzea.
|
|
|
Froga zamaren alderanzketa hori LPLren 96 artikuluan ere ezarri da, bere garaian ikusi genuen moduan. Azken artikulu horretan ezarritakoaren arabera, kaleratzearen kasuan, bereizkeriaren bat atzematen bada sexua, arrazaedo etnia jatorria, erlijioa edo iritziak, desgaitasuna, adina edo sexu orientabidea direla bide,
|
lan
arloko legegileak enplegu emaileari ezarri dio kaleratzea bereizkeriazkoa ez dela frogatu beharraren zama.
|
|
|
Bestalde, 181 artikuluan ezarri da,
|
lan
arloko organo judizialen arteko harreman juridikoen esparruan, gainerako oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak babesteko demanden izapidetza, bereizkeriazko tratamenduaren eta jazarpenaren debekua barne hartuta, aipatu berri ditugun xedapenen arabera egingo dela.
|
|
|
Gatazka kolektiboa lan baldintzei lotutako edozein eztabaida da, hainbat langile ukitzen dituena eta horien interes orokorra ukitzen duten gaiak eragiten dituena. Konstituzio Auzitegiak, apirilaren 8ko 11/ 1981 epai ospetsuan, greba eskubidea eta
|
lan
arloko gatazka kolektiboak arautzeko martxoaren 4ko 17/ 1977 Lege Dekretuari aipamen egiten dion horretan, argi bereizi zituen EKren 37.2 artikuluan ezarritako gatazka kolektiboko neurriak eta EKren 28.2 artikuluan ezarritako greba eskubidea. Modu horretan, Auzitegiak ulertu zuen, langileei dagokienez, 37.2 artikuluak horiei greba ez den bestelako jarduerak garatzeko ahalmena ematen diela.
|
|
|
Greba adierazpena lantoki bakoitzean esanbidez adostu behar da, langileek zuzenean (plantillaren %25ek gutxienez grebaren inguruko botazioa egitea erabaki behar du, betiere, botazio sekretuan gehiengo sinplea alde agertzen bada), edo langileen ordezkariek (ordezkari horiek egindako bileran; ordezkarien %75 joan behar dira gutxienez, eta aldez aurretik gehiengoaren bidez onetsi behar da). Akordioa jakinarazi behar zaie enpresaburuari (sektoreko grebak edo greba orokorrak badira, nahikoa da enpresa elkarteei jakinaraztea, eta ez da beharrezkoa enpresaburu bakoitzari jakinaraztea) eta
|
lan
arloko agintariari, idatziz, greba hasi baino egutegiko bost egun lehenago gutxienez. Jakinarazpen horretan, grebaren helburuak, aldeak konpontzeko egindako kudeaketak, grebaren hasiera eta greba batzordearen osaera jaso behar dira.
|
|
|
Ekonomia eta
|
lan
arloko eskubideen arauketa 44 artikuluan hasten zen, jabetza eskubidearen gizarte ikuspegi iraultzaile batekin. Modu horretan, herrialdeko aberastasuna nazioko ekonomiaren interesen mende geratzen zen, gizarte erabilgarritasuna dela bide nahitaezko desjabetzapena eta mota guztietako ondasunen jabetza gizarteratzea baimendu ziren, kalte ordain egokia emanda.
|
|
|
Gobernuak Mugimendua desegin zuen (azpiegitura guztia apirilaren 1eko 23/ 1977 Errege Dekretu Legearen bidez berregituratu zen), sindikatuak elkartzeko eskubidea arautu zen apirilaren 1eko 19/ 1977 Legearen bidez (modu horretan, ordu arteko sindikatu klandestinoak legeztatu ahal izan ziren) eta apirilaren 1eko 24/ 1977 Errege Dekretu Legearen bidez adierazpen askatasuna arautu zen. Gobernuak erabaki zuen garrantzi bereziko oinarrizko eskubideen inguruko nazioarteko tratatu batzuk berretsi behar zirela (adibidez, 1977ko apirilaren 13ko Berrespen Tresnaren bidez, NBEren eskubide zibil eta politikoen eta eskubide ekonomiko, sozial eta kulturalen 1966ko nazioarteko tratatuak berretsi ziren; 1977ko apirilaren 13an Espainiak LANEren 87 eta 98 hitzarmenak berretsi zituen
|
lan
arloan eta sindikatu askatasunari zegokionez, etab.). Baina, zalantzarik gabe, Gobernuak hartu behar izan zuen erabakirik konprometituena eta armadan eta antzinako erregimenari lotutako gizarte sektore zabaletan egonezina sortu zuena, hurrengo hau izan zen: Espainiako Partido Comunista 1977ko apirilaren 9an legeztatu zuen (prozesu horretan, Partido Comunista alderdiaren lankidetza eta Santiago Carrillo buruzagiaren eginkizuna garrantzitsuak izan ziren, monarkia demokratikoa eta trantsizio demokratikoa oro har ohartu baitzituzten).
|
|
|
Helburuak lortzeko, kanpainak bi fase ditu. Lehenengoan, informazio kanpaina bat eta
|
lan
arloko ikuskaritza bat, funtsean bi sektoretan oinarritzen dena: garraioa eta osasuna.
|
|
|
Gaur goizean egindako Ministro Kontseilu Bereziak Kanarietako suteek kaltetutakoentzako laguntzak onartu ditu. Lege dekretu bat da, aurreko urtean suak Galizia irentsi zuenean onartutakoaren antzekoa, eta zerga eta
|
lan
arloko laguntzak ditu, kaltetutako azpiegitura batzuk berrezartzeko. Batez ere Kanaria Handiko eta Tenerifeko uharteei eragin dieten suteek 31.500 hektarea inguru suntsitu dituzte, eta, behin behineko balantzearen arabera, 12.000 pertsona kanporatu behar izan dituzte, La Palma eta La Gomerako eremu basotsu batzuetan beste batzuk gertatu badira ere.
|
|
|
Facebook edo Myspace datuei buruzko hainbat kontsultaren helmuga ezagunenak pertsonalak. Sare profesionalak bereziki egokiak dira
|
lan
arloekin zerikusia duten pertsonak aurkitzeko LinkedIn, Neurona edo antzeko sare profesionalak eEzagutzen ditut, besteak beste, lan arloekin zerikusia duten pertsonak aurkitzea. Bat aparteko kasua da Wikipedia, bereziki erabilgarria biografien bidezko datuak eta pertsonei buruzko artikuluak.
|
|
|
Facebook edo Myspace datuei buruzko hainbat kontsultaren helmuga ezagunenak pertsonalak. Sare profesionalak bereziki egokiak dira lan arloekin zerikusia duten pertsonak aurkitzeko LinkedIn, Neurona edo antzeko sare profesionalak eEzagutzen ditut, besteak beste,
|
lan
arloekin zerikusia duten pertsonak aurkitzea. Bat aparteko kasua da Wikipedia, bereziki erabilgarria biografien bidezko datuak eta pertsonei buruzko artikuluak.
|
|
|
Egunero jatorrizko herrialdera itzultzeko oinarrizko baldintzaz gain, estatu batean lan egin eta egunero itzultzen den beste herrialde batean bizi nahi duen atzerritar batek jarduera garatzeko eskatzen den titulazio berezia izan behar du, eta Espainiako ordenamendu juridikoan jasotako delituengatik inongo herrialdetan aurrekari penalik ez izatea. Era berean, kontratua baliorik gabe geratuko da, baldin eta enpresaburuak egin behar duen jarduerarako indarrean dagoen araudiak ezarritakoa baino lan baldintza txikiagoak ezartzen baditu, eta
|
lan
arloko arau hauste eta zehapenei buruzko Legeak arau hauste oso larritzat jotako arau hausteengatik zehapena jaso badu. , edo langileari lan baimenaren indarraldia bermatzen ez badio.
|
|
2008
|
|
|
EAEko Epaitegi Goreneko
|
lan
arloko aretoak lanerako ezintasun iraunkorra aitortu dio 2003 urtetik fibromialgiak
|
|
|
70 eta 80ko hamarkadetan Euskal Herriko gizarte mugimenduak egindako lan handiaren eraginez, herritarrak euskara berreskuratzeko beharraz jabetu ziren. Hala, 90eko hamarkadaren hasieran, euskararen ezagutzak aurrerapausoa eman zuen; gero eta guraso gehiagok eskolaratzen zituzten haurrak ereduan, euskaltegietan ikasle kopuruak gora egiten zuen etengabe, eta
|
lan
arloa euskalduntzeko lehen pausoak eman ziren.
|
|
|
Norbait akituta dagoenean, motibaziotik gabe eta larriminak jota, errearen sindromea duela esan ohi da;
|
lan
arloko gaitza da, eta irakasleek eta osasun langileek dute arrisku gehien hala bukatzeko
|
|
|
Bestaldetik, kooperatiben errealitate honek gardentasun maila askoz handiagoa ziurtatzen du enpresa kudeaketan, jardueraren arlo guztietan: estrategia,
|
lan
arloa, kontularitza, zergen kudeaketa, etab.
|
|
|
2001; Tizón et al., 1992), eta, askotan, diskriminazio anizkoitza pairatzen dute, emakumeak, etorkinak eta beste etnia batekoak izateagatik (Parella, 2003; Solé, 2000). Emakumeak, gizonekin konparatuta, egoera txarragoan daude arlo sozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean (Standing, 2000), baina batez ere, desberdintasunak
|
lan
arloan agertzen dira. Lanpostuetan diskriminazio egoera asko ikus daitezke, adibidez soldatan, baina lan baldintzek erakusten dute benetan non dagoen arazoa:
|
|
|
Lan ingurunean hutsune handiak daude, bai elikadura osasungarriari buruzko informaziorik ez dagoelako, bai menu egoki eta osasungarrien eskaintza mugatuan. Katalunian VITAL proiektua lantzen ari dira,
|
lan
arloan elikadura eta jarduera fisiko osasungarriak sustatzeko ekintzak gauzatzeko. Besteak beste, helburu hauek ditu:
|