|
2009
|
|
|
Amak eta esa ostien: «Ezegaitino ez
|
joan
, ba».
|
|
|
Bost fameli ekozan hak. Etorri jatan hilebetegarrenean egon nitzen tertzioan, ba, beren beregi etorri jatan aber beragana kriede
|
joan
nintekean ta ama defunteak esaotsen: «Ez.
|
|
|
Da handik i urtebete edo bi eztakit ixingo bazirean, Bilbora
|
joan
nitzen, eztait pa, errekaduren bat eiten, eztait zetan. Da esan notsen, ontxe be akorduan deket ze lekuten, Bidebarrietan, kantoian, topau neuen hori uzandreori.
|
|
|
«Honan honan enoa egoten. Amagaz etxera.» Da, alboko andratxu horri
|
joan
najakon etxera ta esaeusten, ba, ze: «Zuk gogor ein.
|
|
|
«Bueno, ontxe bai joango nazana ni etxera, ontxe.» Da urten neuen umea bertan itxi nauen, uzandrea egoan etxean da, han itxi neuen. Da egon nitzen moduen
|
joan
nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik etorri nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez. Etorri nitzan da etxera etorri nitzen orduen zenbat eta etxetik eta urrago da bildur gehau, e?
|
|
|
«Zer paseu? Nik etxera
|
joan
gurot, ta eztot hemen egon gure.» esan notsen. Da bueno, ba:
|
|
|
Bederatzi urtegaz krieda
|
joan
nitzen ni, pentseizu, Lemoara. Da eneuen jakin nora noanik pez.
|
|
|
Da Igorrera
|
joan
ginan oinez, da Igorren tranbia hartu behar gindun. Da tranbiek erraile deko, erraile euken, da Igorren akorde jatan:
|
|
|
Kaltzadora ixen zan uzaba etorri jatan eske, tranbiko kaltzadorea. Da
|
joan
ginan da, bederatzi urte, ta nik eiten naun: «Nora etorri ete naz?».
|
|
|
Da, beitiozu, nire aitek eta amak ezeuen jakin ha gixona nongoa zan be, egundo ikusi bakoa. Ta konfieu beragaz da
|
joan
nitzen Lemoara beragaz segiduen, maletea hartute.
|
|
|
Ze tranbien etorten eneuen jakin be. Da
|
joan
nitzen errailari begire. Da Lemoan bajatu ginen orduen; da errailatik bastante urrun ixen zan etxeori.
|
|
|
Turingo arkupeetako oregano usainaren usman, Pavesek bere burua hil zuen Hotel Romara joaten diren «jakin gose morbosoak» aipatzen ditu. Banago Lertxundi ez zela mitomano bat gehiago, bera errumes
|
joan
zela, errespetua erakustera.
|
|
|
Gogoan dut Ihes betea eleberriaren zati nabarmen bat Triesten kokatzen duela, eta eleberriko protagonistetako bat Umberto Saba bera dela. Gu ere izan ginen, Italia, bizitza hizpide bidaia liburuaren atzetik, Triesten, eta
|
joan
ginen Sabak bere garaian lan egin zuen liburu dendara, gaur «Libreria antiquaria Umberto Saba» den horretara. Halaxe deskribatu zuen Lertxundik Ihes betea lanean:
|
|
|
Lan honetan zer den fikzio eta zer ez, bigarren mailako kontu bat da. Egileak bere
|
joan
etorrietan interesa pizten digu, eta irakurrian eraman egiten gaitu. Hori nola lortu duen ikusteko nik behintzat bigarren (edo hirugarren) irakurketa bat egin nuke.
|
|
|
Eta bestetik, ia egunero bere buruarentzat idazteko ohitura zuen: «Batzutan oherat
|
joan
baino lehen, izkirioz ezartzen ditut zerek ere jo baitauzkitet begiak eta hek». Dakidalarik, inork ez du Jean Etxepareren paper horiek bilatzeko lana hartu.
|
|
|
zinemaren heriotza predikatzen dutenen aurrean, kontrakoa defendatzen dute haiek. Alegia, zinema aretoak hustutzen
|
joan
ahala, errealitateari so egin eta errealitatea maila ezberdinetan bizitzeko gure modua gero eta zinematografikoago bilakatu dela. Zinema inoiz baino biziago legoke, zine aretoetatik urrun bizi dela litzateke kontua?
|
|
|
Gero meatzari izan zen, beste euskaldun batek Maderan (Kalifornia) zeukan French Liquour Store delakoan egin zuen lan, San Frantziskora itzulita esnea kalez kale saltzen zuten gurdietan ere enplegatu zen? harik eta hiriko bizimoduaz aspertu, eta Elkora (Nevada)
|
joan
zen arte, Pedro eta Bernardo Altuberen Spanish Ranch en lan egitera. Han ere gustura ez, eta artzaintzara itzuli zen, aldi hartan Fish Creek izeneko tokira, Nevadan.
|
|
|
Eureka eta Ely arteko diligentziaren gidari izan zen; lehenengo izotz saltzailea Tonopahn (Nevada), 1901ean, mea aurkikuntzen gara ian; ganadu garraiatzailea ere bai, Bishopetik (Kalifornia) Tonopahraino abelgorriak gidatuz hamar eguneko bidean; berari suertatu zitzaion Shepherd Canyon Route ko diligentziaren azken gidaria izatea ere. Hori dena eta gehiago izan zen Pete Aguereberry, bere
|
joan
etorriei bukaera eman zien gertaera jazo zitzaion arte. Txikitan aldizkari frantses hark ereindako ametsa beteaz, urrea aurkitu zuen Heriotza Ibarreko Panamint mendietan.
|
|
|
Harrisburgeko aurkikuntzaren historia askotan kontatu da. Petek bere bertsioa eman zigun ilunabar batean,
|
joan
den otsailean. Sutondoan eseri ginen bere etxolan.
|
|
|
Urrea zeukan, solte. Korrika
|
joan
nintzen Shortyrengana, erakustera. Bere astoari tu egin eta bere lupa handi hura atera zuen.
|
|
|
Beldurra ematen zidan bakarrik uzteak, bere onetik aterata zegoen eta. Baina batek Ballaratera
|
joan
beharra zeukan hornigai bila.
|
|
|
»Erakutsi egin zidan. Ertz guztiak miatzera
|
joan
ginen. Paper bakarra zegoen bakoitzean, harri artean.
|
|
|
Clarek esan zigun bere bizitzako garai lasai batean zegoela, zoriontsu bizi zela senarrarekin eta semearekin. Beisbolean jolastera
|
joan
omen ziren etxeko gizonak.
|
|
|
Gainera, galdera bati erantzun aurretik, pausatu eta laxatzen zen, eta inguruko guztiak haren hitzen irrikan geratzen ziren, nahiz eta egia zera izan, bera zoratu beharrean ibiltzen zela erantzuna itzuli nahian. Espainiara
|
joan
ginenean ingelesari eutsi genion gure arteko hizkuntza pribatu gisa, eta harekiko atxikimendua, lehen berezkotzat hartzen genuena, areagotu egin zen.
|
|
|
Orain haren esaldi idor, staccato haiek zerumuga askoz zabalagoa iradokitzen didate. Abesti batzuek ideia asoziazio multzo handiak dakartzate beren baitan, Kataluniako landerria auto
|
joan
etorrietara ekarriz Bartzelonatik etxera goazenean, eta gainera fonetikoki ere ederrak dira oso.
|
|
|
Bi urte bete zituenean, Julia kinka larri batera heldu zen bere ingeles ikaskuntzan. Abuztuan Britainia Handira
|
joan
ginen oporretan nire gurasoenera. Han bere lehengusu gusina guztiak ezagutu zituen, eta batik bat, Hammah eta Jemma lehengusinak, bera baino bi urte zaharragoak.
|
|
|
–Mama, avui vaig al cole? (Ama, eskolara
|
joan
behar dut gaur?)
|
|
|
Latinean eta grezieran lizentziatu zen Cambridgeko unibertsitatean, eta ekonomia erreportajeak egiten hasi zen Londresen The Independent erako. 1991n Bartzelonara
|
joan
zen free lance kazetari, eta ikerketetan zein narrative journalism alorrean espezializatu. The Independent, Granta, The New Statesman, The Boston Globe eta El País Semanal agerkarietan argitaratu ditu lanak.
|
|
|
Baina bidaia ez da bidesaririk gabea: gurdi astun batena bezalako ibilera eransten
|
joan
zaio idatzizko gure jardun publikoari eta partikularrari. Lexiko teknikoaren hedatu beharrak okupatu ditu hizkuntzaren ia egiteko guztiak, gaztelaniaren/ itzulpenaren morrontzan guztiz gehienetan.
|
|
|
Nire idazle bizitza guztian egin behar izan dut hori: beste hizkuntzetan jaso dut nire formazio literarioaren guztiz gehiena, eta horrek etengabeko
|
joan
etorriak egitera behartu nau: ezinbestekoa dut tradizio batetik bestera ibiltzea, beste hizkuntzetatik neurera etortzea.
|
|
|
une oro begiratzen diogu auzoari: guretzat, etxearen eta auzoaren arteko
|
joan
etorri etengabea da idazletza.
|
|
|
–Berriz ere, enarak ikusten? Jantzi egin behar duzu, gosaldu, ikastolara
|
joan
–
|
|
|
Ama forma zehaztezin bat zen haren alboan, izaraz estalia, ezpainak erdi irekiak, arnasa isila? Mutikoa, ilunpean, bidea eginez
|
joan
zen, zaratarik txikiena atera gabe. Horretarako, pauso bat eman eta itxoin egin behar.
|
|
|
Ez zekien ezer. Gero
|
joan
zen eta aprobatuta zegoen.
|
|
|
Hamabost urte izan dira gure bizitzan, edo agian gehiago, bi zaldikoetan ibiltzen. Euskal Herrian zehar ibili gara izugarri, eta Bartzelonara
|
joan
gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai. Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela.
|
|
|
Bada, halako batean Roy Hart Bilbora zetorrela jakin zuen. Ez dakit zeinek esango zion ahotsarekin oso lan interesantea egiten zuela Roy Hartek, eta
|
joan
zen ikustera. Zeharo inpresionatuta gelditu zen.
|
|
|
Berak txikitako anekdota bat kontatzen zuen, beti pixka bat tristea iruditu zaidana. Ba, nonbait, bi urte zituenean, Gardatara lehenengo aldiz
|
joan
zenean, sehaska moduko batean uzten zuten, eta ortura ateratzen zuten ontzi txiki edo sehaska horretan. Antonio Zabalak txori bat jarri zion alboan, sehaskari soka luze eta fin batekin lotuta.
|
|
|
Marisol Bastida: Nik gogoratu nahi nuke
|
joan
den udan etorri zinetela denok, emaztea, zu eta umeak, eta egon ginela oso ondo hemen, Mikelekin.
|
|
|
Eta jakina, horretarako pegamentua behar zuen. Ba,
|
joan
ziren frontoira eta, partidua hasi eta laster, konturatu zen pegamentua bukatuta zeukala eta ezin zuela bere etxea bukatu.
|
|
|
Azkenean, Antoniok atera egin behar izan zuen partidutik bukaera ikusi gabe, eta pegamentua erostera
|
joan
zen Mikelek bere etxea buka zezan. Horregatik anaiak pegamin deitzen zion, goitizen horrekin deitzen zion.
|
|
|
2007ko udaberri arte. Orduan
|
joan
zitzaion gogoa?
|
|
|
Hori izan zen 50eko hamarkadan. Atzera
|
joan
naiz. Eta Iruñean zegoenean, gaixo egon baino lehenago, Atahualpa asko kantatzen zuen.
|
|
|
Zaragozan atera zuen. Bi urte gaixo egon ondoren, medizina bukatzera
|
joan
zen. Eta euskaraz kanta tradizionalak kantatzen hasi zen.
|
|
|
Bartzelonan bi urte eta erdi egon ginen guztira, eta hango zerbait aukeratu nahi genuen. Aurrena ni
|
joan
nintzen. Londresetik etorri eta lana nuen ingelesezko ekonomia liburuak itzultzen, eta handik hilabete batzuetara Mikel etorri zen, 1964ko otsailean.
|
|
|
Renon lanean hasi eta lau, bost bat urtera, euskal gaiarekin guztiz identifikatuta nindukaten nire kideek. Gogoan dut, behin, nola
|
joan
nintzen amerikar antropologoen kongresura. Han ari ginen, hitz eta pitz, gure artean antropologo europar zale batzuk zirela.
|
|
|
Edo alderantziz. Nire gurasoak ez ziren sekula Europara
|
joan
, eta ez zuten gogorik ere. Nire jatorriaz galdezka estutzen nindutenean, garaiko eufemismo onartuarekin erantzuten nuen, «Erdi frantsesa, erdi euskalduna», edo bestela, nire abizenaz galdetzen zidatenean, «frantsesa gehienbat», hori baitzen familiaren aldeetatik argitzen errazena.
|
|
|
Herrian nire aitonaz gogoratzen zen bakarra Klaudia izeneko emakume itsu bat zen, sutondoan bastoiari helduta isilik eserita egoten zen emakume bat, irratiaren konpainiari ere uko egiten ziona; izan ere, berak azaldu zuenez, bazituen bere oroitzapenak. «Badut beraren aditzea», esan zuen emakume xaharrak gure aitonaz; seme bakarra zen eta Urtsulatarren komentura sartu ziren arrebak ere ba omen zituen, baina Ameriketara
|
joan
zen.
|
|
|
Denbora horretan guztian Amerikako Estatu Batuetan, Nevadako estatuan zehazki, bizi izan da Dominique. Artzain zaharrak semeari aitortzen dio Ameriketara artzain
|
joan
zela gainerako euskal herritarrek zituzten arrazoi berberek bultzatuta. «It is strange, but I had not even the slightest desire to learn English.
|
|
|
Baina itzultzeko tenorea ez zen inoiz iritsi Dominiquerentzat. Urteek aurrera egin ahala, ardurak handitzen
|
joan
zitzaizkion gizonari, eta, konturatu zenerako, Nevadara lotuegi zegoen handik alde egiteko. «When a man has a business, it?
|
|
|
Baina Dominiquek ez omen dirudi erabat kontentu. Aitzitik, helmugara gerturatzen
|
joan
ahala geroz eta urduriago sumatzen du Laxaltek, etxekoak ikusteak asaldatuko balu bezala. Arras bestelakoa da New Yorkeko aireportuan beren hegaldiaren zain daudela Dominiquek ezezagunekin erakusten duen jarrera; lasai asko hasiko zaio jatorriz Puerto Ricokoa den gizon bati hizketan, aspaldiko ezaguna balu bezala, eta horrek harritu egiten du Laxalt (70).
|
|
|
Saiatuko bazinate neska edo mutil itsu baten paperean sartzen, dena begirik gabe egiten, bai jantzi, bai ikastolara
|
joan
bere liburu eta tramankulu bereziekin, zer pentsatuko zenukete. Zer desiratuko zenukete?
|
|
|
Anek jakin nahi duen ala ez aintzat hartu gabe. Indiara
|
joan
behar nuen negozioak egitera baina istripu batetik suspertzen ari nintzen artean. Medikuek bidaia luzerik ez egiteko gomendatu zidaten.
|
|
2010
|
|
|
Asmoa karakterizazioa da, ez kalitatezko euskarazko lezio bat ematea inori. Funtsean, Aulki jokoaz pentsatzea zuen helburu, nire ustez, eta horretarako,
|
joan
doazen belaunaldikoen bizitzeko, jokatzeko eta adierazteko molde jakin batzuen errepresentazio konbintzentea egin du. Nik hala uste.
|
|
|
Ezagun egiten zaigu, gertuko, identifikatuta ere sentitzen gara, edo senti gaitezke. Eta tramak ezer gutxi du berezitik, aipatu morroiaren ibilerak (egunerokoak, lanekoak, maitasunezkoak) kontatzen ditu modu lineal eta ohikoan, baina gatazkatsua da nobelaren irakurketa, bertako ideien
|
joan
etorria, berri edo gutxienez diferente baitira, aho bilorik eta zuzentasunik gabeak, pentsa bezala idatziak. Eta horien artean nabarmentzen dira euskaraz, euskalduntasunaz, gure herriaz egiten diren hausnarketa ugariak.
|
|
|
Gero, liburuari aurretik egindako iruzkina borobiltzeko edo, gauzatxo bat. Aipatzen nuen eleberriaren bizitasuna, bertan irakur daitezkeen ideien
|
joan
etorri erakargarria, eta horien adibide ezin hobea aurki dezakegu 298 orrialdeetan, Oñati eta Zaragoza arteko auto bidaia baten erdian: euskal musika garaikideaz ariko dira bi pertsonaiak, ea euskarazko pop musikarik ba ote den (Itoiz «salbuespen sui generis» izan omen zen), ea euskarak eta gaztelaniak berdin funtzionatzen duten talde «ideologikoen» kasuan («Kortatu oso talde ona izan zen Fermin Muguruzak euskara ikasi zuen arte»).
|
|
|
Gehiagoren eske uzten zaitu liburuak eta horixe bera adierazi nahi nuen profesioz gidoilari den baten opera prima dela esatean. Baina ez nago ziur flash efektu horretatik aurrerago
|
joan
nahi ote zuen egileak. Literaturak baditu bere eskakizunak, jakina, munduak sortze hori, argumentuak eratze hori hitzekin egiten da eta horretan ez dauka Ugartek «lumarik» oraindik, bidea egin behar du bere idazte taxua sendotzeko eta paragrafoan hedatzeko, showing horretan bertan harantzago joateko.
|
|
|
Kasu honetan, baina, galernak ez dio udari soilik amaiera puntua jarriko. Udan zehar pertsonaien barruan egosten
|
joan
diren sentimenduek eztanda egingo dute galerna iristearekin batera. Eztanda horrek ordura arte pertsonaiek jarraituriko ordena suntsitu egingo du, bestelako logika bati hasiera emateko:
|
|
|
Nobela historikoa ez zait bereziki gustatzen, edo behintzat ez dut normalean irakurtzen, baina lehenengo hark harrapatu egin ninduen zalantza barik. Aingeru Epaltzak XVI. mendeko Nafarroan kokatu zituen protagonisten
|
joan
etorriak eta abenturak, ondo dokumentaturiko kronologiaren baitan. Kontua da argumentuaren hariarekin batera, hainbeste jazokuneren artean, gogoetarako makina bat aukera eskaintzen dizkizula ezari ezarian, gure historiaren eztabaidarako eta desmitifikaziorako oso baliagarriak diratekeenak.
|
|
|
Gerra garaiak dira, guztiak bezalatsu, Kubakoak, XIX.a bukatzen ari da, Canovas garbitu berri dute, eta hiru morroiok Angiolilloren itzala luzatu nahi dute, dinamita, norbait itzulipurdikatu, arrain potoloren bat. Modu ez oso heroiko batean egingo dute aurrera baina,
|
joan
etorrian, dena bukatzen bada ere, bukatzeko indar nahikorik egiten ez dutela. Garai ezezaguna gure literaturan (ez bertsolaritzan, «Hil da Canovas, fuera Canovas»; Txirrita aipatzea ez da debalde), gozatua da eleberriaren irakurketa, idazkera, egitura, Soteroren ahotik entzuten ditugun ibilerak; bat egiten dute hemen Lourdesek lehentxeago aipatzen zituen bi bideek, narrazio borobila da, irakurgarria (idazkera, berriz, nabarmentzekoa), eta hala ere uxatzen ditu klixeak, erronka zaio irakurleari.
|
|
|
Ez dut dudarik, Gasolindegian film ona izan liteke, film ona eginez gero, baina oraingo honetan idatzizkoa da, liburu bat da. Ez dakit gidoi gisa zelakoa izan daitekeen, baina eleberri labur gisa Gasolindegian neuri kontrako zulotik
|
joan
zait.
|
|
|
Pusketetan. Jane
|
joan
egin zen lurralde ederrago
|
|
|
Hamabost urtegaz, esan dotsut, Igorrera
|
joan
nitzen krieda, bai. Taberna ixin zen.
|
|
|
ha esan da? hori esan eurek, eztot ezebe aituten, ta erdera
|
ikesten
joan beakot hainbatera.» Aitek tia bat euki euen Bilbon, iziko bat, ta izikoari emon otsen parte; topau eusten entsegida krieda lekue ta joan nitzen Bilbora.
|
|
|
ha esan da? hori esan eurek, eztot ezebe aituten, ta erdera ikesten joan beakot hainbatera.» Aitek tia bat euki euen Bilbon, iziko bat, ta izikoari emon otsen parte; topau eusten entsegida krieda lekue
|
ta
joan nitzen Bilbora.
|
|
|
Señorita bi egon zirean, ta hiru krieda. Kozinerea ixin zen Gernikekoa, ta ni eroateko, kozinereak ezkondu egin bear euen, ta halantxe
|
joan
nitzen ni; kozinerea ezkondu zen orduen ni joan hara. Nik, bakixu, eneuen jakin ezelango barririk, zelan jakingo neuen ba!
|
|
|
zean ikisten. Ta ni ikera ikera ikera; atea jo aun orduen
|
joan
nitzen, presente jatan, ta esan bianotsan: –Buenos días?.
|
|
|
Argentinan jaioa, Jean Etxeparek Bordelen egin zituen mediku ikasketak, eta doktore tesia aurkeztu zuen 1901ean. Dirudienez, Durkheim en eskoletara
|
joan
zen, eta Haeckel en eta Nietzsche-ren liburuak irakurri zituen han. Aldudera doa mediku 1905ean, eta sasoi horretan Eskualduna astekariarekin kolaboratzen hasi zen.
|
|
|
Irlandara estreinakoz,
|
joan
den mendeko 70eko hamarkadaren bukaera aldera abiatu nintzen. Ez zen handia hari buruz neukan ezaguera.
|
|
|
Hizkuntzaren ordezkapen prozesuan, sozietatearen ardatz eragile izateari eta autoezagutzari dagokienez, balirudike gaelikoa galduz
|
joan
ahala musikak hartu duela, hein handi batean, hizkuntzaren ordezkoa, haren hutsunea betetzen duela maila sinbolikoan, eta are praktikoan.
|
|
|
Bi herrietako pilota kirolari dagokionez, aipatu beharra dago, oraindik orain, 2001ean, irlandar pilotari enbaxada bat Azkoitira etorri zela; zenbait partida jokatu ziren. 2005ean, aldiz, euskal pilotariak
|
joan
ziren Irlandara. Horren karietara hango prentsak, besteak beste, honela zioen:
|
|
|
eta askatasun borrokan. Ez ziren gutxi izan, beraz, bertara
|
joan
zirenak. Testuinguruak zeukan munta kontuan harturik, beste ospakizun batzuk ere antolatu ziren, haien artean zeltiar kirolen joku olinpikoen antzekoak (Tailteann Games).
|
|
|
Teodoro Hernandorena zizurkildarrak() kudeaturik, beraz, bai pilotari datxekionez bai politika arduraz, taldea osatu zuen: Ramon Laborda bergararra() (Milango Scalara kantatzera joatear zegoenean, Loiolan erabaki zuen apez sartzea hara
|
joan
ordez; beneditarra ere izan zen Silosen, baina Donostiara itzuli zen, apez soil gisa. Kantari ona izaki, haurrei kantu eta dantzak irakasten ibili zen, Poxpolina ekimenan; gerla ondoren Eresoinkan, Parisen, eta abarretan), Aingeru Irigaray beratar sendagilea(), bereziki kulturgintzan trabaturik zebilena Hernandorenarekin batera.
|
|
|
Patuaren ironia izan daiteke, baina Pattie rock izar batekin bizitzea ez zelako zoragarria
|
joan
zen beste rock izar baten besoetara, babes bila. Gauzak ez zitzaizkion, ordea, batere ondo atera, eta berehala damutu zen lehenengoaren besoak utzi izanaz; izan ere, Harrisonekin baino okerragoa baitzen Claptonekin bizitzea.
|
|
|
Pattiek aldatzea erabaki zuen garaian, Harrisonek orduak eta orduak ematen zituen kantuan bere etxeko ganbaran eraiki berri zuen tenplu budistan, hiru Hare Krishna familiara bertara ekarriak zituen, eta Ringo Starren emazte Maureenekin ohea partekatzen zuen. Pattie Boyd Claptonenera
|
joan
zenean, berehala ohartu zen zer nolako gizon motarekin berregin nahi zuen bizitza: «inolako begirunerik gabe jokatzen zuen bidean aurkitzen zuen edozein emakumerekin, pare bat botila brandy garbitzen zituen egunero, eta konta ezin ahala pinta garagardo.
|
|
|
Claptonekin bizitzera
|
joan
zenean, gitarrajole famatuak izena aldatu zion. Claptonek inoiz ez du ukatu arrazoia:
|
|
|
Dena aldatuko zela eta nitaz ahantziko zinela uste izan nuen Tafallara bizitzera
|
joan
ginenean, amaren lana kari. Tafalla herri handia zen, baina herria, azken finean, batez ere Iruñetik heldu norbaitentzat.
|
|
|
Nire adineko bertze nesken antzeko bizimoldea izan nuen: eskolara
|
joan
nintzen, lagunak izan nituen eta, haiek baino beranduago izanagatik, mutiletan ere ibili nintzen noiz edo behin. Batez ere, nire bistatik erabat desagertu zinenetik.
|
|
|
Iruñera
|
joan
zinen ikastera, aitaren etxera, eta gutxitan azaldu zinen Tafallara harrezkero, gure amaren atsekaberako. Bizitzari lotu nintzaion ni bitartean.
|
|
|
Noizbait Iruñetik alde egin eta Donostian hasi zinen lanean. Bakarrik geratu nintzen aitarekin, ikasketak burutu eta Eskoziara ingelesa ikastera
|
joan
nintzen arte. Edinburgon libre eta pozik bizi nintzelarik ere, zimiko egiten zidan zure itzal luzeak aldika.
|
|
|
Aita, haren orduko neska lagun Elena eta hiru anai arrebok geunden. Goizean bortzak ibiliak ginen mendian, baina bazkalondoan Izabara
|
joan
ziren aita, Elena eta Maddi, erosketak egitera, eta zure kontu utzi ninduten ni.
|
|
|
Joanak
|
joan
, ahizpa kontsolatzera ahalegindu nintzen, baina negarrari arras emana zen Maddi. Ume batzuk bertzerik ez ginela oroitarazi nion, neuk baino bi urte gehiago baizik ez zuela, ez zuela ezeren errurik.
|
|
|
Isilik aditu zituen nik erran beharrekoak. Ilunduz
|
joan
zitzaion begitartea, nire aitormena entzun arau. Burutu nuelarik, tinko besarkatu ninduen.
|
|
|
Maddik ez bezala, ez zuen batere malkorik isuri. Zigarreta bat piztu, jaka hartu eta karrikara
|
joan
zen, fitsik erran gabe.
|
|
|
Zerrenda horretan, lehendabiziko, Uxue Alberdiren izena jarri behar dugu, bera baita bi generoetan, bertsoan eta eleberrian,
|
joan
den urtean gehien nabarmendu zena. Udaberrirako ateratako Aulki jokoa urteko eleberririk interesgarrienetakoa izan zen eta Donostiako Liburuaren Eguneko azokan euskal libururik salduena, Atxagaren Zazpi etxe Frantzian eleberriaren ondotik.
|
|
|
Alderantziz zailagoa dela uste du. «Asteasun eguna pasa, eguerdian eta arratsaldean kantuan aritu eta goiz samar libratzen bazara, oso zaila izaten da etxera
|
joan
eta nobelako pasartean sartzea. Lanean has zaitezke, baina alferrik izaten da gehienetan.
|
|
|
Kideek beraiek hautatzen dute, eztabaidatuz, zein liburu irakurri, eta hiru txandako egitaraua antolatzen da aldez aurretik. Hala, esate baterako,
|
joan
den udazken honetan Madame Bovary eztabaidatu dugu (5 aste) Anna Kareninarekin batera (5 aste); Urte Berrian, Hamlet eztabaidatuko dugu (5 aste) eta baita The Tempest ere (5 aste); eta udan Eneida Robert Fagles en itzulpenean (10 aste). Aurreko urteetan, honakoak irakurri ditugu, besteak beste:
|
|
|
Urteen joanean, taldearen osaera bera aldatzen
|
joan
da. Hasieran, duela hamabiren bat urte, bide bat eskaintzen zuen denbora partzialeko ikasle zaharragoek diploma unibertsitarioa lor zezaten giza zientzietan, baina funtzio akademiko hori gainbehera joan zen, gero eta gehiago baitziren, ez agiri baten atzetik, baizik eta literatura eztabaidatze hutsagatik etorritako ikasleak.
|
|
|
Urteen joanean, taldearen osaera bera aldatzen joan da. Hasieran, duela hamabiren bat urte, bide bat eskaintzen zuen denbora partzialeko ikasle zaharragoek diploma unibertsitarioa lor zezaten giza zientzietan, baina funtzio akademiko hori gainbehera
|
joan
zen, gero eta gehiago baitziren, ez agiri baten atzetik, baizik eta literatura eztabaidatze hutsagatik etorritako ikasleak. Azken urteetan, kopuruz eta esperientziaz gora egiteaz batera, bi gauza ikasi ditugu:
|
|
|
Aljeriara
|
joan
aitzin, errotik euskaltzalea izanarren nire aita amak eta haurrideak bezala, atxikimendu sakona nion Frantziari, Iparraldeko euskaldun anitzen bidetik, eta hori Hegoaldeko abertzaleei zinez ulergaitza zaie, ez baitakite zer den Frantziaren irudia gure buruetan. Figura feminino maitagarri eta sakratua da, Jeanne d' Arc en edo Ama Birjinaren idurikoa:
|
|
|
Nire taldeko bakarra Sahara ekialdeko Ouarglara bidali ninduten, Tunisiako mugatik hein bat hurbilera. Trenez
|
joan
nintzen. Bidaiaz oroitzapen eder bat bederen atxiki dut:
|
|
|
Saharan ez omen du euririk egiten, haatik urtean behin edo berritan egiten du, eta gau horretan egin zuen. Hirugarren egunean Ouarglara
|
joan
ginen kamioiz, pista baten behera, giro lanbrotsu batean.
|
|
|
Gu eskolara
|
joan
ginenean, alemanak heldu ziren. 42a zen, nik uste.
|
|
|
Alemanek zaintzen züen jendeen sartu irtena.Bazen couvre feu a [etxeratze agindua]! Ez zen argirik pizten ahal eta fitsik; dena zerratürik, ate eta leiho.44an
|
joan
ziren. Santa Grazin bazen jende pasaia handia.
|
|
|
liburu zahar bat, Etxahun Barkoxe zen han ageri, eta soldadu
|
joan
eta beti galdegin düt liburu hura zer egin zen eta, seguru, galdu.
|
|
|
Abrekeria? haren kantatzera
|
joan
ginen San Sebastianera. Francoren denbora zen.
|
|
|
Osaba zena, erran dudana, hura zen kantari azkarra. Baionarat
|
joan
zen, gerlatik landa fite. Hura hasten zenean kantan, isiltzen zen mündüa!
|
|
|
Gazterik hil zen, berrogeita hamazortzi urtetan. Urzoetara
|
joan
eta eritu zen mendian. Handik hil.
|
|
|
»Ba al dakizu zer egin nuen aldizkari haren aleak postaz jaso bezain laster? Haietako bat hartu, kartazal batean bildu, nire adiskide haren etxera
|
joan
eta bertako gutunontzian sartu, inolako eskaintza hitzik edo oharrik gabe; ez nion postaz bidali ere nahi izan, pentsa ezazu zein hunkituta egon nintekeen ergelkeria harekin.
|
|
|
Kontua, adostu bezala, neuk ordaindu nuen. Gero La Côte Basque Brasserietik atera eta 55 kalean gora
|
joan
ginen, arin; jende ugari zebilen kaletik. 5 hiribidearekin gurutzatzen den lekura iritsita, eskuinera jo genuen, Central Park eraino paseo bat egiteko asmoz.
|
|
|
Nik banekien hori, ale bat kasualitatez aurkitu nuelako bigarren eskuko liburu denda batean, New Yorkera egin nuen aurreko bidaian, baina ez nion sekula ezer komentatu, argi baitzegoen Marcusek ez zuela horri buruz hitz egiteko asmorik: La Côte Basque Brasserie ra
|
joan
ginen egun hartara arte bederen. «Capote nuen garai haietan maisu, edo maisuetako bat bederen.
|