|
2000
|
|
|
Susako komentariogileak(" Marinel zaharrak", Susa, 1989, 2324 alea, 14 or.) ere bilakaera hau aipatzen du" Poeta erromantiko ederzalea, hizkuntzaren barruan jolas egiten zuena, metaliteraturaren gailur urrinetan etxeko karrajuan baino nasaiago ibiltzen zekiena, hori guztiori eta besterik ere bazen
|
hura
bera, berbera lehorrekoago agertzen zaigu hemengo olerkietan. Mingostu egiten du kartzelak.
|
|
|
Beste norbait sartu zen sukaldera eta galdetu zion ea zertan zebilen bereak ez ziren poltsetan bilatzen. Txemak erantzun zion barkatzeko, ez zela konturatu plastikozko poltsa
|
hura
berea ez zenik, eta gainera bazihoala kalera eta agur.
|
|
|
Eiderrek bere mutilari inoiz aipatuko ez zion arrazoi baten erruz. Eta ez zion aipatu, ez beldur edo lotsagatik, ezpada Londresko city komertzialean eztanda egin zuen lehergailuak bere buru eta begietan ere danbada izugarria jo zuelako, eta beraz konbentzitu egin zelako esperientzia berezi
|
hura
berea eta ez beste inorena zela. 1993ko apirilak lortu zuen munduko azalpen guztiek lortuko ez zutena, alegia, Irlanda promesaz betetako gauetan ia inertziaz zerrendatutako herrialdeetako bat izatetik, Eiderren buruan aurki zitekeen herrialde bakarra izatera pasatzea.
|
|
|
—Halakoa da guti batzuetan amorioa —eta, hitz haiek erranik, halako tristura eta halako malenkonia batekin so egin zidan amak, su tipi batek, ustekabean, marmolaren bihotza hartu eta bere begi haiei lurruna balerie bezala, eta adierazi nahi izan balit bezala, halatan, ezen ez zela
|
hura
bere kasua, nahiz eta amestu behin baino gehiagotan egin izan zuen.
|
|
|
zu, ez —ihardetsi zenidan— Hitz batzuk egin nahi nituzke zurekin, axola ez bazaizu. Eta sosega zaitez, zeren erran baitit zure ikaskide batek non zauden ostataturik, eta zeren ikaskide
|
hura
bera igorri baitut zure egoitzarat, erraiteko nagusiari ezen gaur ez zaituztela bazkaltzen izanen, zeren eta nihaurk gonbidatu baitzaitut honat, ahamen baten egiterat —eta iduritu zitzaidan ezen zu zinela han segada prestatu zuen ehiztaria, eta ni ehiza, zuk segadan atrapatua.
|
|
|
Eta erraiten zenidan: " Ez al zaizu iduritzen, Joanes, ezen erregeren egite
|
hura
bere boterea erakusteko modu bat zela, zeren erdi hilik zegoena piztu baitzen, eta zeren halatan eman behar baitzuen Jainkoaren iduria, zeina leku guztietan dagoen?"
|
|
|
Nik Joxeri behatzen nion, eta bere onetik aterea ikusten nuen... eta Jain koari eskatzen nion ezen zaint zitzala eta begira zitzala haren humoreak eta haren moko zorrotza, zeren,
|
hura
bere onetik ateraz gero, galduak egon baikintezkeen.
|
|
|
Eta, handik harat, apezak liburu
|
hura
bere egiten zuela, amak iragarri bezala joan ziren gauzak, nik uste baino hagitzez ere trankilago eta ekuruago.
|
|
|
Eta, ene laguntzarekin, sartu zen
|
hura
bere tokian, erraiten niola:
|
|
|
Eta
|
hura
bere bidetik joan zen, eta ni neuretik.
|
|
|
Eta, ohartu zenean ezen ene gogoak baretzerat egin zuela eta nigar purpuilak guztiz agortu zitzaizkidala, don Venanciok kontatu zidan ezen Nenbori pena ezin penagarriago hura sartu zitzaiola bihotzean eta ezin izan zuela pena
|
hura
bere baitarik erauz, ni preso eraman nindutenetik... eta gaixoa apetitua galtzen hasi zela eta egun osoak kantuan emaiten zituela, nitaz oroiturik, halako suertez, non egun batean buru buruan sartu baitzitzaion ezen presondegiaren inguruneraino joan behar zuela, nik kantatzen entzun niezaion... eta hartarakotz lagundu ziola bere neba Gunbek... eta biak joan zirela behin, bi aldiz eta hiru aldiz.....
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: ...te zitzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin baitzuen bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe, bere eginen zuenez gero, espedizioneak
|
hura
bere egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
Eta ulertzekoa zen: izan ere, nola gauak luzeak izaiten diren eta bakardadeak are luzeagoak egiten dituen, honelatan bada, nola ez zituen amorioaren atseginak eta amorioaren xamurrak, modu batean edo bertzean, amaren buru bihotzak ukituko!, nahiz eta amorio haren aitzinean kulpant eta hobenduri senti zitekeen, bertzalde, amorio suerte
|
hura
bere printzipioen kontra xuxen zihoalako, baita amak hain estimu handian zuen ordenaren kontra ere, ondorez.
|
|
|
" Minutuak eta orduak luzeegiak dituk mugimendu bizkorren studiatzeko, eta egunen batean norbaitek erloju bat asmatu dik, pultsazioen neurtzeko gai ere izan daitekeena, diiin daaan, diiin daaan..." Eta denboraren neurri hari dindana deitzen hasi gintzaizkion. ...ntzian zegoen ura, baldin itxitura bat zabaltzen bazen, eskuz manaia zitekeena; eta osabak diiin daaan erraiten zuen, eta, hura erraiten zuen bitartean, hodia zabalik uzten zuen, hoditik zetorren ura bertze ontzi batean jaso ahal izaiteko; eta, horrela, nola ur isuriaren mailak emaiten baitzuen dindanaren neurria, maila hura marka batez seinalatu, eta handik goiti ontzi osoa markatzen zuen, neurri
|
hura
bere dindanen unitatetzat harturik.
|
|
|
Eta, aurkikuntza
|
hura
bere alorrerat zeramala, pertsona bakoitza numero batez ordezkatu zuen, kasu bakoitza berdin, eta serie batzuk egiten aritu zen osaba Joanikot, baita iduri geometriko batzuk ere, serie haiek zimendu harturik. Eta, egun batean, iduri haietarik batekin agertu zitzaion eta, hatzaz iduri hura seinalaturik, hala erran zion jaun Marceli:
|
|
|
...eku deserosoa izan zitekeela hura, batik bat zalantza baten aitzinean kontsultaren bat egin behar izaiten zuenean, edo koadroen batetik bertzerat garraiatzeko orduan; ikusirik, bertzetik, ezen osaba Joanikotek lehendabizikotik erakutsi zuela gaztetako lagun zaharra dorretxean hartzeko nahia eta desira, ez soilik hari lagundu nahi ziolako, baina pentsatzen zuelako ere modu ezin hobea izan zitekeela
|
hura
bere asmoen aitzinatzeko; eta ikusirik, finean, ezen Pedro Huizi bera ere akort zegoela, hatsarre hartan bai bederen, osabak pentsatzen zuenarekin; biak ala biak deliberatu ziren azkenean elkarrekin bizitzen jartzerat, osabaren dorretxean. Osabak goian zuen bere studioa orduko, eta Pedro Huizirena beheko solairuko gela handian egokitu zuten, zeina goiti beheiti berritu baitzuten, Pedro lanari taxuz lot ahal zekion:
|
|
|
Hark hala erraiten zuen, eta uste dut ezen, oroitzen dudan neurrian, arrazoin zuela. Baina, Pedro Huizi hala moduzko pintorea bazen ere, mundu
|
hura
bertatik ezagutzen ez zuen ni bezalako gazte batendako ezin ikusgarriagoa izaiten zen haren pintzelaren mugimenduei jarraikitzea, noiz eta, marrazkiaren ondotik, pintatzen hasten baitzen, pinturak paletan nahasten eta bir nahasten zituela, kolore egokiaren bila beti ere, hemen argiago, han ilunago. Eta, pinturen bidez koadro haiek eta mundu haiek sortzen zituela, jainko tipi bat iduritzen zitzaidan Pedro, zeren halakoak baitziren enetzat, funtsean, bere artelan haiek, Jainko Handiaren kreazioaren metafora.
|
|
|
Halarik ere, urduri nengoen, oroz gain... Eta, hala, kontzientzian gorderik nuen harra eta betiko harra entseiatzen zelarik urduritasun
|
hura
bere alde eta fabore jartzerat, berriro erran zidan ezetz eta ezetz... eta ezezko haiei buru egiteko ez nuen pitxertxoa kurka batean edatea baino erremedio hoberik ediren. Hura ikusten zuelarik, esku zartaka hasi zitzaidan neska, erraiten zidala:
|
|
|
Lasai sentitzen zen han, kalean ez bezala. ...o ordu haiek guztiak ez zirela alferrekoak, egonean zerbait egiten ari zela, laster argituko zitzaion eginkizunen bat; eta beste egun batez, argi izpi gorrizta haien pean, whiskya lagun, Fontaine abizena heldu zitzaion belarrietara, blues sen  tsual batean bilduta;" ongi, Fontaine, ederki", eta, gorputza jiratu ere gabe, jakin zuen berarekin ari zirela, aspaldi entzun gabea zuen abizen
|
hura
berea zela, eta irribarre batez erantzun zion Fontainek agurtzera zetorkion gizaseme ezagunari: " kaixo, Rimouski, nola zu hemen, nork bidaltzen zaitu?", eta Rimouskik, era berean irribarretsu, baina Fontainen galdera erretorikoak entzun izan ez balitu bezala, maleta bat uzten dio barra gainean kontu handiz," bihar, gaueko hamarretan, 4 moilan, hitz egin bezala", eta lepoaldea estutu zion gero pixka bat, agur gisa segur aski, ez mehatxu gisa.
|
|
|
Ordea, hori ez zen gertatzen euskaldunen erru soilagatik. Estatuaren gainegitura politikoak, euskara zapaltzen eta baztertzen jardun beharrean,
|
hura
bere administrazioan onartu eta irakaskuntzan bultzatu balu, berehalaxe agertuko zatekeen hizkuntza estandarizatzeko premia. Baina euskaraz diogunez, joanak joan eta balizko oleak burdinarik egin ez daroa, gauzak ez ziren horrela izan, eta, beraz, alferrik da orain izan balizko horiekin burua nekatzea.
|
|
|
Ez zuen 1936ko uztailean piztutako gerra aipatzen zuen inongo taularik aurkitu Juntetxean. Ezin zuen, horrenbestez, gerra hura nola amaitu zen jakin, baina, han emandako ordubetean ikusitakoak ikusita, gerra
|
hura
bere burkideek irabazi zutelakoan zegoen, Errepublikaren indarrek faxisten erasoari azkenean ere aurre egiten asmatu zutelakoan. Nekez uler zitekeen bestela Euzkadiko hiru herrialdek autonomia izatea, Legebiltzarra, Jaurlaritza, lehendakaria...
|
|
|
beroki ilun hura, ez ote...? Bai eta, bezperan berak ostatuaz galde egindako tipo
|
hura
bera zen. Zer ari zen han?
|
|
|
Haiek balizko soluzioak aportatzen zituzten, komentario ausarditsuak egiten. Xanek kontsideratu zuen, ez ote zen
|
hura
bere egitekoa ere izango. Erabat ez zen saiatuko noski:
|
|
|
Laga itzak", esan zuen;" hiri zer dik horrek? Ez duk hire afera"; Xan zalantzan gelditu zen; egia zen,
|
hura
bere afera ez zela; hala ere, bere balizko inserzioari begira, zerbait egin zezan lagungarria zitekeen. Hori ordea ez zuen Garik ikusten; hark dudagabe problema garratzagoak zituen; izan ere:
|
|
2001
|
|
|
Iratiko gasnatik ausarki. Arno gozoena (igazko
|
hura
bera!). Eta kafea nahi duenarentzat ondoko hautarekin (Izarra lehen, bixtan da!).
|
|
|
Baina pentsatu nuen ardiak gidatzeko sistema: arrantzako pita ardi bati lotu, eta pita
|
hura
bera nire uhalari lotzea. Horrela, oinez abiatzen naizenean, ardi hori nirekin ekartzen dut, eta beste ardi denek atzetik jarraitzen diote.
|
|
|
Hala ere, uste horrekin itzulerarik gabeko bide batera bultzatzen dugu animalia: betiko desagertzeko zorian jartzen dugu, animalia baten ohiturak aldatu ondoren ezinezkoa baita
|
hura
bere natur ingurunera itzularaztea.
|
|
|
Alde guztietara begiratu eta maletinetik bilete mordoa ateratzen ditu. JOXEPAK eskua luzatzen du, begiak ixten ditu, pentsatuz dirutza
|
hura
berarentzat izango dela. JESUSek bost mila pezetako billete bat ematen dio JOXEPARI, eta gainerakoak poltsikoan gordetzera doa..
|
|
|
Belarretan biraka eta jostari. Inguruan bildutako lore sortak eskaintzen zizkidan Aitzolek opari gisa, eta erreta zegoen borda zahar
|
hura
bere gaztelua zela kontatzen zidan belarrira, errege boteretsu bat zela, eta itsaso guztia berea zela, bistak eman ahala zerumugaraino, baina niri emango zidala muxu baten truke.
|
|
|
" Espaloi zati
|
hura
berarena zela ez nekien. Ni etorri berria nintzen Kalkutara.
|
|
|
Izan ere ikaragarria zen zakil tente monumentala erakusten zuen gorputz biluzi bihurrikatu
|
hura
bere irribarre mindu okertuarekin, edo sudur handia baina ahorik ez zuen emakumea, edo barrikatik agertzen hasten zen aurpegia, kuku eginez, keinu erdi harritu erdi burlariarekin. Edo teilapetik zintzilik eta eskuak horman etsi etsian eutsi eta behera erorbeldurrez begira zegoena, gainera jausiko zitzaidala uste izan nuena.
|
|
|
Baina harrapatu ez, ikusi bakarrik. Eta arratoiaren atzetik erratza airean hasiko da Bobbi, eta ez du harrapatu ahal izango bidaialaguna, ontzigaineko zure aspaldiko ezagun
|
hura
bera seguru asko.
|
|
|
Beragan, ordea, handiagoa zelako, nabarmenago agertzen zaizkigu. Mistiko isil
|
hura
bera genuen mila bider, hau eta bestea dela, eztabaida minetan oihuka zebilen polemista bortitza. Contra esto y aquello, esan zezakeen Unamunok bezala eta ez dabil Unamunogandik dirudien bezain urruti.
|
|
|
Gu, gainera, jakintza hutsaren eta soilaren premia larrian gara, haren fruituak ezagutzen baititugu
|
hura
bera baino areago. Eta jakintzak darama batik bat mundua dabilen bideetatik.
|
|
|
Duela hogeita bost urteko gizaki guztiak ez ziren Lizardi, baina gizarteko gailur garai
|
hura
bere aldiko semea zen, edozeinen antzera. Gaurko nornahi ere ez da Txillardegi, baina Txillardegi gaur gaurkoa dugu, inor bada.
|
|
|
Gorputzak bokatako barreño handietako ur epelean garbitu eta igandeko arropak jauntzi zituzten. Gazteak haizeari usain egin zion, animaliek egiten duten bezala, udaberri urrin
|
hura
bere oroitzean gordetzeko, bertzeak ez bezalakoa izan behar zuen egunaz sekula ere ez ahanzteko. Zaharrenak bere senar muturbeltza konbentzitu behar izan zuen.
|
|
|
Ez dakit nor ibili ote zen anaiaren kaskoan dantzan, udazkeneko gau hartan. Leihoko neskatxa
|
hura
bera akaso. Ni, oroitzen naiz zeruko izarrei begira egon nintzela luzaro eta, lo gelditzean, amuarrain arrautzak zirela egin nuela amets, eta nola bakoitzetik amuarrain ttiki bat ateratzen zen, eta nola putzu zuri batean galtzen ziren denak.
|
|
|
Begira begira geratu nintzen. Bat batean, tabernara sartutako tipo
|
hura
bertan ikustea iruditu zitzaidan; bere aurpegiaren profil hezurtsua nabarmenegia zen oharkabe pasatzeko.
|
|
2002
|
|
|
Bai, eta
|
hura
bera, Antiphon.4 Bainan, zertara dathor hori orain.
|
|
|
gurutzegrametatik hasi eta telenobeletaraino. Hedabideek teilapeko entretenimendua bultzatzen dute mundu modernoan, barroko garaiko hiriak instauratu zuen joera
|
hura
bera.
|
|
|
Elkarrekin igazi zuten gau hura illobi barnean alargun gazteak eta gudariak, eta baita urrengo eta urrengo gabak ere, illobiko atea ongi itxita, lagun ezagunen bat etorri ezkero, emakume, aratz?
|
hura
bere senarraren illobian bertan il egin zala uste ukhan zezan. Gudaria, bertzalde, emazteki haren edertasunarekin erotua zegon, burua galdu zuen, eta al zituen gauzarik gozoenak erosi, ta gabaz illobira etorten zan.
|
|
|
Horrelako burutazioak kabutan, Milonen atera iritsi nintzen eta, esan ohi den bezala, «azeria mingainean,
|
hura
bera oilategian», etxean ez baitzegoen ez Milonik ez haren emazterik; ene Fotide maitea zegoen bakarrik. Haragi xehe eta talotuaren platera ari zen prestatzen bere ugazabentzat, eta okela xerrak saltsan atontzen, eta baita idiki zezinatua ere, oso gozoa nonbait, nire sudurretara zetorren usaintxoaren arabera.
|
|
|
Baina berak baietz, egia handi bat esan nahi zidala, zalantzarik izan ez nezan. Ez zuela sekretu
|
hura
berarekin eraman nahi. Hasperen eta isiluneen artean esan zidan:
|
|
|
Santosek esandakoaz gogoratu zen, gizon
|
hura
berataz maiteminduta ote zegoen susmoarena, eta halakorik ez zela bazekien arren bere buruaren eragingarri bezala benetakotzat jo zuen hipotesia. Jaiki eta gizonaren beso iletsuan atximurkada maitekorra egin zion.
|
|
|
Marriot bezalako jendeak. Onartu beharra zeukan
|
hura
bere gerra ere bazela.
|
|
2003
|
|
|
Hara beraz d' Abbadie eta Xahoren aberria: Garaten
|
hura
bera, haren bi zenbakiak gehituz orokortasun sakratu batean lehen aldiko sinbolizatua, esanahi unibertsala duen zazpi horretan bat egina! Eta horren alde, beren ideologia ezberdinen gainetik, bi gizonak elkarlanean.
|
|
|
Besteak: maletarekin karrikatik zoala inori kalterik egin gabe, etorri zitzaiola gizon hura (Txomingatik) garraisika maleta
|
hura
berea zala ta lapurra deitzen.
|
|
|
Txominek: nola ez, egia handia zan, maleta
|
hura
berea zala ta.
|
|
|
Baina buruko kristal guztiak puskatu zituena ez zen izan emakumea ikustea, ezpada bera agurtzeko itzuli zenean haren aurpegia ezagutzea:
|
hura
bera zen ametsetan berari agertutako emakumea, eskua luzatzen ziona, hain zuzen ere!
|
|
|
Eta zergatik ote zebilen beraren platerak garbitzen? Idak egun hartako ortzia bezain garbi zeukan beti bere etxea, hori bazekien, baina
|
hura
beraren etxea zen, eta ez harena. Gainera, oso gutxitan hartzen zuen halako jarrera.
|
|
|
kristau mugimenduaren idazkari zintzoarentzat, politika egiazkoaren oinarria: hura baitzen eta hura baita,. Bakea Lurrean?, Pacem in Terris Joanes XXIII.a aita sainduaren gutunak lehen mailan jartzen duen giza duintasunaren errespetu absolutua, hots, 1948ko Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalak aldarrikatu zuen duintasun
|
hura
bera.
|
|
|
XX. mende hasieran alabaina, gure Unamunok erran omen zuen: Herri ala Gizaki, bakoitzak izan dezala, den
|
hura
bera eta ez beste bat izaiteko ahalmena, horra funtsean ene bataila!
|
|
|
Grégoire apeza izan zen lege berriari zin egin zion lehena. Loir et Cher departamenduko hautesleek Blois hiriko apezpiku hautatu zuten gero jaun
|
hura
bera, eta apezpiku lagunek apezpiku ordenatu.
|
|
|
Baina, bestalde, sortu gaituen herriari zor diogu eta atxikimendua, erromatar tradizioan burasoei eta herriari emaiten zitzaien pietas edo, pietate?
|
hura
bera.
|
|
|
Eta azkenik, Erromako alde haietan euskaldunik baldin badago entzuteko eta ihardesteko nor denik, hari berari eginen diogu iragan hilabeteko La Croix kazetan Pirinio Atlantikoetako fededun ezezagun batek egiten zuen galde
|
hura
bera: ea, noiz ote, Erromako Elizak uko eginen dion Vatikanoko Estatuaren egitura eta lotura zaharkituari.
|
|
|
jokamoldea ikusten dugu zer den: euskarari emaiten diote lehengo latinaren estatus
|
hura
bera, hots, kantu eta kantika guztiak orain euskaraz emanen dira, lehen latinez ziren bezala, baina irakurketak, iruzkinak edo predikuak, gogoetak, katiximak eta abisu guztiak erdara hutsean egiten dira. Ez da erraite beharrik nora garamatzan bide horrek.
|
|
|
Lan
|
hura
bera atseginekin onartu zidan ordea Montréalen Fides argitaletxeak, eta argitaratu Héritage et Projet bere liburu sortan, Guy Bourgeault Montréaleko Unibertsitateko irakasleak eskaini aitzin-solas laburrarekin eta solas ondo mamitsuarekin, Le droit des peuples à leur identité izenburupean.
|
|
|
Eta komentarioa egin zuen Luvinok. Eta komentarioa izan zen eredua zela liburu
|
hura
bere sasoiko anarkistentzat. Eskuliburua zen anarkistentzat fraideen historia.
|
|
|
Edo krek beharbada. Zarata
|
hura
bere eserialdiak eragin zuela pentsatu eta berehala altxatu zen, eta berehala begiratu zion bere jesarlekuari eta labezomorro lehertu bat ikusi zuen, tripak kanpoan. Zuriak ziren labezomorroaren tripak.
|
|
|
Emakumeak lagundu zion lurretik altxatzen eta, bere traje ilun ederra bi eskuekin txukuntzen zion bitartean, agenda txiki bat aurkitu omen zion poltsikoan, eta bekokian musuak ematen zizkiola, eskuarekin hartu eta bota egin omen zion kalearen bazter batera. Iraganik eta memoriarik ez zuen bitartean gizon
|
hura
berea izango zela iruditu omen zitzaion, eta ez zuen nahi egun batzuetan bederen inork ken ziezaion.
|
|
|
Baina egia zor dizut, eta esan dezadan, hasieratik beretik, aurrean duzun liburua ez dela orain hogeita hamar urte argitaratu nuèn
|
hura
bera. Ezin bainuen bere horretan publikatu.
|
|
|
Jonek ekintza
|
hura
bere suzko bataiotzat hartu izan du beti. Ez zen oso ekintza garbia izan.
|
|
|
Horrela bere erdi
|
hura
bera topatzen duenean, bai mutilzalea eta bai beste edozein, estimu, konfiantza eta maitasunak harrigarriro astintzen dituzte c orduantxe eta ez dute, esate baterako, elkarrengandik ezta momentutxo bat ere bereizi nahi. Eta horiek dira bizi guztia elkarrekin pasatzen dutenak eta elkarrengandik zer nahi ote duten esan ere luketenak.
|
|
|
Horretara dator, etorri ere, lege edo ohitura denbora luzez erabili gabea izanez gero, indargabeturik geratzea. Horien aginpideak jarraikako erabileran zuen oinarri, eta erabilera ezak, aurkako arrazoiarengatik,
|
hura
bera ere ken diezaioke, bete ez dena ez baita onuragarri.
|
|
|
Zu harritu egiten zara doktrina pitagorikoaren hain jarraitzaile gutxi dagoelako, baina ni harritzen nauena da orain arte
|
hura
bere egin eta jarraitu duen nor edo nor egon izana. Ezin izango dut inoiz nahikoa miretsi doktrina horri heldu diotenen eta egiazkotzat onartu dutenen zorroztasun bikaina; adimenaren indar soilaren bidez halako bortxaketa egin baitiote beren zentzumenei, sentipen esperientziak argi eta garbi aurkezten zienaren aurkakoaz arrazoimenak hitz egin ziezaiela nahiago izanez.
|
|
|
Egunetan garbitu ez direnen usaina, geltokietako ke guztiak bildu dituztenen usaina, babesik gabekoek edukitzen zuten usain hotza. Berak Irlandan eduki zuen usain
|
hura
bera. Izututa dabilenarena.
|
|
|
Uko egin zion. Gibeleko gaitz zahar baten aitzakiaz kargu
|
hura
bere gain hartzeko gai ez zela argudiatuz. Harrezkero batzuek begipean zuten.
|
|
2004
|
|
|
Ekintzaren diskurtsoa delako hori ez dakit ez ote den izango behinola Bernardo Atxagak izendatu zuen euskaldun, patetikoen? multzo
|
hura
bera. Orduko hartan, euskaldun izatearen arantza noren buru bihotzetan sartzen zen adierazi nahi izan zigun idazle bikainak izendapen bitxi horren bidez. Estatistiken zenbaki gizenduak gorabehera, ez omen gara uste izaten dugun adina sail honetakoak:
|
|
|
Joxemari Iturraldek ez bide dauka zalantzarik Mitxelenaren zorioneko edo zoritxarreko esaera
|
hura
bere egiteko. Dena dela, mezu horren zenbait erabilera modu kritikapean jarriko lituzke, euskararekiko begirune zipitzik ez duen jendearen aho lumetan betetzen duen funtzio ideologikoari kezkagarria baiteritzo.
|
|
|
El poema que como a maestro le dedicó Lizardi, por ejemplo, no es una simple fórmula de cortesía, sino el escueto reconocimiento de una deu da» (1). Geroago egile berari egindako beste elkarrizketa liburu batean, orain dik areago doa Escalera Maidaganen esaldi
|
hura
bere egitean: «... él sólo ga nó para el euskera un número mayor de lectores que todos los que había tenido hasta entonces...» (2).
|
|
|
Burua astindu nuen. Lelo
|
hura
bera entzuna nintzen lehenago ere. Gainera, ez nuen batere uste onik Estatu Batuetan.
|
|
|
Berak ere ez zekien. Iluntze oro, galdera
|
hura
bera egiten zion Hansek, autoan bila etortzen zitzaionean. Eta zaintzak iraun zuen bost egunetan amorru berdina agertzen zuen beti alemanak Del Valleren bihozkadei buruzko" aldrebeskeriak" entzunda.
|
|
|
Del Vallek ez zuen hartaz gehiegi pentsatu nahi, baina garbi zegoen kontu
|
hura
bere ohiko ardura eta prestutasunetik haratago joaten hasia zela. Hasieran Ipar Euskal Herriko giro lasaiegitik alde egin eta Parisko xarmaren bila joatea izan zuen pizgarri.
|
|
|
Bere semearen besoari helduta etxean sartu den emakumea ikusi duenean, Arregi jaunak lixa papera sentitu du samatik behera jaisten. Ondorioz, ez zaio hitzik atera semeak emakume
|
hura
bere neska lagun bezala aurkeztu dionean. Ezinezkoa da, ezin da bera izan, nola izango da ba bera?, pentsatu du Arregi jaunak.
|
|
|
Oherakoan, haren bidea aztertu nuen, nik ibilitakoaren ondoan... eta zein zen balantzea? Arazoak arazo,
|
hura
bere lekuan zegoela, gutxieneko oreka baten jabe; ni, aldiz, lekurik gabe nengoen, guztiz desorekaturik.
|
|
|
Etxeko koadrorik handiena genuen, marko barroko samar bat zuena eta amak biziki estimatzen zuena, pinturaz ezer gutxi ulertzen bazuen ere. Baina nola amak, bestalde, ezinikusia baitzion altzarietan, koadroetan eta argazkietan pilatzen zen hautsari, altzariak kanpotik eta barrutik garbitzen zituela, eta koadroak eta argazkiak alde batetik eta bestetik, komeriak izaten genituen koadro
|
hura
bere lekutik ateratzeko, bi lagunen artean egin behar izaten baikenuen egiteko hura: Emma eta amaren artean, normalki, baina niri ere deitzen zidaten noizean behin.
|
|
|
egun batean Egin, aitak ezkertiartzat baitzuen bere burua, eta biharamunean El Diario Vasco, amonak ezin baitzituen bi egun baino gehiago pasatu eskelarik irakurri gabe. Eta, berak prestatutako kafesnea eta kruasan bat hartzen zituela, Marca zabaldu eta goitik behera irakurtzen zuen,
|
hura
bere goizeroko brebiarioa balitz bezala.
|
|
|
Harakin buruzagiak, Harakin sendoak, Harakin nagusiak emetua zirudiela ohartu zen Bazter. Ez zen Harakin bera, neskei buruz halako komentarioak egiten zituena, ez zen
|
hura
bera sartuko zioat martuko zioat ka aritzen zena. Zer zebilen ba orain?
|
|
2005
|
|
|
Nork so egiten die? Astekari hori zinez irakurtzen dutenak ohartu dira nola Orteseko Klarisen azken hauteskundeetan Erromako baimen berezia behar izan duten zuzendaria jadanik bi aldiz hautatua izana eta hirugarren aldikotz, beste hiru urterentzat
|
hura
bera bozkatua baitzuten, legeak ez duelarik onartzen.252 Baimena izan dute arrazoi serioak eman dizkiotelakotz Erromari: bederatzi serora dira orotara, denak ere adinean han harat joanak.
|
|
|
Baina
|
hura
bere etxea ote zen, ala eroetxea?
|
|
|
Baina
|
hura
bere etxea ote zen, ala eroetxea?
|
|
|
Hain luze daramagun guduka horren xehetasunetan sartu gabe, egundai notik Iparraldearen historiak kezkatu duen Txillardegi adiskidearen ohoretan nahi nituzke orain hemen XX. mende honetako bi gertakari soil aipatu: lehe na 1919an, 14 gerlaren ondotik, Frantzia garaile handios atera zelarik; bigarrena, berriz, 1941ean, 40eko erauntsiaren ondorioz, Frantzia
|
hura
bera suntsitua ikusi genuelarik, bi gertakariak Iparraldean gertatuak, eta euskara guti dakiten gure historialariek, nik dakidala, ez bilduak.
|
|
|
Biharamunean, arraro sentitu zen begiak irekitzearekin batera. Ez zuen amaren esku leuna bere lepoaldean sumatu, eta ez zuen ahots fin
|
hura
bere belarrien gozagarri sentitu. Guztiz bestelakoa izan zen sentsazioa.
|
|
|
Anderrek azaldu zidanez, ume
|
hura
berea bezalako auzuneetan jaiotako ume guztien isla zen: ezer egin gabe zama astun batekin jaiotzen ziren; batzuek sei hilabete behar zituzten zama hori gainditzeko, urteak behar izaten zituzten beste batzuek, eta baziren sekula gainditzen ez zutenak.
|
|
|
Izen bat eskatu zionean, Gorkarena ez ziola eman behar jakiteko beste ere bazekien. Izen
|
hura
bere aitaren aurrean ahoskatzen baldin bazuen, berea eta Gorkarena bukatuta egongo zen. Eta Larraitzek ez zuen hori nahi.
|
|
|
Rosasekin endredatu, ufa! Imajinatzen nuen Miren, goizean esnatzean, munstro kiratsu tripontzi
|
hura
bere ohean... Trauma hura unibertsitateko krisialdia baino askoz ere garratzagoa izan zitekeen!
|
|
|
Joxe Mariren jarrerak berehalako ondoriorik ekarri ez bazion ere, geroago haren izena zikintzen saiatu ziren, zurrumurruen bidez: koldar samarra ote zen, poliziak eraman zuen hartan zirenak eta ez zirenak kantatu ote zituen, Julioren adiskide ezkutua ote zen, poliziak atxilo eramate
|
hura
bera ere itxura hutsa izan ote zen... Zenbaitentzat, Joxe Mari ez zen batere fidagarria.
|
|
|
Amak astoaren moduan egin zuen lan alaba aurrera ateratzeko eta ikasketak egin zitzan. Baina
|
hura
berearekin irten zen: alabak maistra ikasketak egitea lortu zuen, eta senarraren irudia nolabait berpiztu egin zuen horrekin.
|
|
|
Hain azkar mudatzen dira izenez eta urtaroz, zirkuak. Komisarioak ez zuen inoiz arantza
|
hura
bere espediente izpiritualetik aterako, eta igande arrastiriak lanbrotzen zizkion gomuta pisu harekin bere kulunkaulkian zahartu beste erremediorik ez zuen izan: hirira etorri ziren zirkuek ez zuten geroztik sekula zimino labana jaurtitzailerik ekarri.
|
|
|
Jada bazekienaren baieztapena zen; bere senaren adierazpen hura ez zen irudimen sukartsu baten fruitu. Joera
|
hura
bere kolkorako gordetzea erabaki zuen, hala ere. Nork sinetsiko zion?
|
|
|
Damian orduantxe jabetu zen, bere barnean ibilitako polibinilozko ziraun
|
hura
bera beste norbaiten eztarrian behera ibiliko zela minutu batzuk geroago, beste lurralde batzuen konkistan. Eta okerragoa zena, berari baino lehen, beste norbaiti sartua izango ziotela tresna huraxe, muki eta haragi lirdingatsuen artean behera.
|
|
|
Ia erori ere egin zen harri labain batek oinpean huts egin zionean. Eta Senperena zaharraren beso
|
hura
bere lekutik kanpora zegoela egiaztatu ostean, ezkerreko aldetik, alkandoratik, tiratu zion apur bat gorantz hilotzari. Ez zuen asko behar izan gorpuak erabat jiratu eta ur gainean ahozgoratzeko:
|
|
|
Frontetik natorren miliziana naiz, ahantzi egin zaizue dagoeneko? Zeuon guztion amorantea naiz, trintxeretarik nator zuen ama zintzoek kondenatu zuten
|
hura
bera nator, ahantzi egin zaizue?, horizontalean egiten omen nuelako gerra. Mesedez ama, utz iezaiozu noizbait dietetika jakiak erosteari, irten zaitez herritar guztien artera, ikus ezazu zeure alaba zeinen eder Euskadi Etorbidean aitzina biluzik.
|
|
|
Eta
|
hura
bera zela eguzkiak beste ordutan argitzen zuen nonbaitetik etorria, baietz Txatok, gure herri mozkor ustel zabar hura iratzarriko zuen komandantea. Bekaina okertu zuen Tomasek, ez zuen sinesten.
|
|
|
Liluratua zaituenak ematen ahal dizu minik handiena. Zaude hor lotua, ikusi zaitudaneko hauteman dut Catharina
|
hura
bera zarela, hiltzailea. Bai, bai, hiltzailea.
|
|
2006
|
|
|
Sasi guztien gainetik eta Laino guztien azpitik. Bada, inspektore
|
hura
bera, erretiratu eta gero, askotan etortzen zen hona, euskal liburuak erostera. Ez zekien euskaraz, baina euskal liburuak maite zituen, benetan.
|
|
|
Baina ez istorioaren sinesgarritasuna, baizik eta hizkuntzarena edo sentimenduen agerpenarena. Gauza batetaz idazteko ez dago aurretik
|
hura
bera bizitu beharrik, baina informatu egin behar da ongi».
|
|
|
Berrogei urte gazteago, irribarretsuago, ile gehiagorekin, eta bizar ilunago baten jabe. Baina
|
hura
bera zen.
|
|
|
Palaren xaflaz lurra zapaldu eta berdindu ondoren, orbel eskutada batzuk bota zituen lur irauliaren gainera. Behin betiko desagerrarazi nahi zuen izugarrikeria
|
hura
bere bizitzatik.
|
|
|
Hasieran Brissonek Gepperten papera antzeztu behar izateari egotzi zion aldarte aldaketa. Baina, asteak igaro ahala, ohartu zen Ane zela beste Brisson
|
hura
bere baitan aurkitu eta azaleratzen zuena.
|