|
2000
|
|
|
Hegoalde honetan, berriz, bi
|
hizkuntzok
ofizial izendatuak izan arren, oraindik epaitegietan euskarari sarrera emateko eragozpenak ditugu. Nola daiteke hori?
|
|
|
Gainera, argi dago haurtzarotik euskaraz eta erdaraz dakitenek, bi
|
hizkuntzok
beraien egituraz elkarregandik hain desberdinak izanik, errazago ikasten dutela hirugarren hizkuntza. Ikastoletan aspalditik irakasten duten ingelesa dugu horren lekuko.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi
|
hizkuntzok
ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
2001
|
|
|
Zein dira «hizkuntza», zein dira hizkuntz gutxitu? Komunikazio bide al dira
|
hizkuntzok
, ala, ondare, altxor. Nola babestuko dira?
|
|
2002
|
|
|
Gehien gehienez, nola halako diglosi egoera gerta daiteke (orain" diglosia" hitza Fergurson en jatorrizko balioaz erabiltzen dugularik). Zeren eta kasu hauetan ere, elkarren ondoan bizi diren bi
|
hizkuntzok
funtzio desberdinak betetzen baitituzte.
|
|
|
Mackey kanadarrak aspaldidanik aurreikusi zuenez, gizatalde berean bi hizkuntza egokituz gero, eta biok funtzio berberekin, biotako bat erredundante gertatzen da, soberan dago; eta suntsitu egiten da, gizataldeak erabiltzen ez duelako. Bi
|
hizkuntzok
biziko badira, plangintzaz edo halabeharrez, funtzio hautaketa egin behar da, eta zeini bere funtzioa esleitu.
|
|
2004
|
|
|
1 Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi
|
hizkuntzok
ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea.
|
|
2006
|
|
|
Indiar hizkuntzetako batean, jakina. Baina, zenbat dira
|
hizkuntzok
–Ez da galdera erantzuten erraza.
|
|
2007
|
|
|
" 6.art. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi
|
hizkuntzok
ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea".
|
|
|
Alabaina gaur ere baditu ikertzaile eta defendatzaile sutsuak. Inskripzio zaharrok deszifratu direnean, ikertzaileek hortik atera duten ondorioa da,
|
hizkuntzok
inondik ere ez direla familia bereko. Aurki daitezkeen kidetasunak luzaroko auzotasunaren eraginez izan daitezkeela.
|
|
|
Koldo Mitxelenaren ustean, bizirik iraute horrek zerikusi estua eduki behar du euskara egituraz beste hizkuntzetatik guztiz diferentea izatearekin; beste jatorri batekoa izatearekin, hau da, auzo hizkuntzekin etorkiz zerikusirik ez edukitzearekin. Hala ere, iberiera eta etrusko hizkuntzak ere guztiz galdu ziren erromatarren hedatzearekin,
|
hizkuntzok
latinarekin loturarik ez zutenak izan arren.
|
|
|
Elebitasuna zaharra da Euskal Herrian, batez ere hirietan. Latinaren esparruak, haren ondoren erromantzeek beregandu zituzten, eta
|
hizkuntzok
mendez mende elkarri eraginez bizi izan dira.
|
|
|
Gehiago oraindino: lurralde berean eta neurri baten gizarte beraren ezpainetan erabiliak izan direlako
|
hizkuntzok
luzaroan, elebitasun egoeran.
|
|
2008
|
|
|
Horrelakoetan, gehienetan aipuak erabili baditugu ere, posible izan denean batak edo besteak esandako hitz zehatzok testura gehitu ditut, eta batzuetan ez da, collage? erraza bihurtu bi
|
hizkuntzok
ganoraz lotzea. Gaztelaniari dagokionez, ikerlan honek aztertzen duen epe historikoa nahiko luzea denez, grafia aldatzen joan zen.
|
|
2009
|
|
|
Eguneroko bizitzako euskararen errepertorioak (lexikoa, espresioak, fraseologia, gramatika...) pobretzen jarraitzen du. Gaztelaniaren eta frantsesaren presentzia orain urte batzuk baino askoz handiagoa da;
|
hizkuntzok
gehiago sartzen dira lagunen, bizilagunen eta senideen arteko harremanetan, baita etxean bertan ere.
|
|
|
Eguneroko bizitzako euskararen errepertorioak (lexikoa, espresioak, fraseologia, gramatika...) pobretzen jarraitzen du. Gaztelaniaren eta frantsesaren presentzia orain urte batzuk baino askoz handiagoa da;
|
hizkuntzok
gehiago sartzen dira lagunen, bizilagunen eta senideen arteko harremanetan, baita etxean bertan ere. Produktu mundializatuen berriketak, bizi estilo berriko diskurtsoak presente daude, egunero, hala etxeko elkarrizketetan nola lagunen arteko harremanetan.
|
|
|
Talde biek, ordea, ez dutehizkuntza bera erabiltzen. Zientzialarien aurkikuntzak eta ondorengo berrikuntzateknologikoak hizkuntza arruntean azaltzen ditu kazetariak, nahiz bere lanarenoinarria zientzialariek zientzialarien hizkuntzan aurkeztutako informazioa izan.Natura zientzien alor bakoitzak hizkuntza jakin (berezitu) bat erabiltzen du, etaherritar arruntek, oro har, ez dituzte
|
hizkuntzok
ezagutzen, arrotzak egiten zaizkie.
|
|
2010
|
|
|
1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutu Legeak dio hitzez hitz: " Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi
|
hizkuntzok
ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea".
|
|
|
Esan bezala, materia honek biltzen ditu gure hizkuntza plangintzako hiru hizkuntzak, baina horrek ez du esan nahi hiru
|
hizkuntzok
pisu eta denbora tarte bera dutenik. Izan ere, euskarak eta gaztelaniak baitute materia honetako pisu handiena.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi hiru
|
hizkuntzok
pisu eta denbora tarte bera dutenik. Izan ere, euskarak eta gaztelaniak baitute materia honetako pisu handiena.
|
|
|
Baina egia al da hori? Azkenean, hizkuntz nagusiak inposatzen dira komunikazio modu nabarmen bezala, eta talde txikiok, gutxiengo
|
hizkuntzok
, traidorez traidore joan behar dugu ustezko merkatu demokratiko eta irekira iristeko.
|
|
2011
|
|
|
Dena dela, Morenok hitzez hitz aipatzen ditu beste
|
hizkuntzok
ere: –Kolonialismoaren eta inperialismoaren eskutik mundu zabalean ezarritako hizkuntzak:
|
|
|
–Berez, ia ezinezkoa da hizkuntzen iraupena bermatzea gizarte moderno eta industrializatuetan
|
hizkuntzok
bizi esparru publikoetan erabili gabe. Hezkuntza arautuaren zabalkundea dela medio, lan munduan eta orotariko interakzioetan, nahiz aginte erakundeekiko dagoen hartu emanetan, eskakizun zorrotza bihurtu da alfabetatze gaitasunean trebatu beharra.
|
|
|
–Kanadako erroldan oinarritutako ikerketa batek erakusten zuenez, 1981 eta 1996 arteko epealdian 50 hizkuntzatatik gehienak etengabeko higaduraren pean zeuden. Orain eskueran ditugun azken datuen arabera, jatorrizko hizkuntzetatik 3 besterik ez dira salbu;
|
hizkuntzok
galtzeko arriskua handia da, handia denez? .
|
|
|
(...) Gure lehiakide diren bi hizkuntzei oinarria kendu behar zaie ahal denean, ez gezurraz baliatuz, baizik eta alor bakoitzean gertatzen denaren berri emanez. Eta, egiatan, ikerketa mailan ez dira ezer asko bi
|
hizkuntzok
ingelesaren ondoan (Aizpurua, 1984: 135) [letra etzanak jatorrizkoan].
|
|
|
1 Irakaskuntzaren arloan,
|
hizkuntzok
erabiltzen diren lurraldeari dagokionez, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera eta Estatuko hizkuntza ofizialen irakaskuntzari kalterik egin gabe, ondoko konpromisoak hartu dituzte aldeek:
|
|
|
1 Irakaskuntzaren arloan,
|
hizkuntzok
erabiltzen diren lurraldeari dagokionez, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera eta Estatuko hizkuntza ofizialen irakaskuntzari kalterik egin gabe, ondoko konpromisoak hartu dituzte aldeek:
|
|
|
Irakaskuntzaren arloan,
|
hizkuntzok
erabiltzen diren lurraldeari dagokionez, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera eta estatuko hizkuntza ofizialen irakaskuntzari kalterik egin gabe, ondoko konpromisoak hartuko dituzte aldeek.
|
|
2015
|
|
|
Garapen eredu autozentratuen ideia hizkuntza gutxituen errealitate esparrura ekartzea proposatzen dugu, beraz.26 Izan ere,
|
hizkuntzok
beharrezko baitute euren errealitatera egokitutako komunikazio ereduak garatzea. Kezka horrek bultzaturik, galdera hau pausatu zuten Josu Amezaga eta Edorta Aranak (Nor taldea, 2000:
|
|
|
Hedaduraz,
|
hizkuntzok
euren errealitatera egokitutako komunikazio ereduak garatu behar dituzte (horregatik diogu, hain zuzen, euskarak ez duela edozelako komunikazio esparrua behar, esparru autozentratua baizik). Ez da aski informazioa euskaraz ematea:
|
|
|
Eztabaida-gune zentralak bi dira: batetik,
|
hizkuntzok
gizarte mailanizan beharreko tokia eta, bestetik, berau egikaritzeko modua. Azken aldian gainera, historikokilurraldeotan berba egin diren mintzairoz aparte, herrialdeen arteko hartu emanak ugaritu ahala, atzerriko hizkuntzek beraiek ere goranzko presentzia bereganatu dute politikoen saio etamintzoan; bereziki ingelesarenak, bere lingua franca estatusak bultzatuta, baina baita etorkinkomunitateek beraiekin ekarritako aniztasun linguistikoak ere.
|
|
2016
|
|
|
bretoiera, kareliera eta sardiniera. Jasotako erantzunei erreparatuz, hizkuntza horien garapen digitalerako biderik egokienak zehaztu nahi dituzte,
|
hizkuntzok
modu eraginkorrean biziberritu ahal izateko. Hori dela eta, beharrezkoa dute inkesta ahalik eta jende gehienak betetzea. http://www.dldp.eu/content/ survey digital fitness helbidean osa daiteke, irailaren amaiera bitarte.
|
|
2017
|
|
|
" Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen maila izango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi
|
hizkuntzok
ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea." azpimarragarria da gaztelania eta euskara ezagutzeko derrigortasunari buruz ez dela ezer aipatzen, kontuan izanda ordurako indarrean zegoen 1978ko espainiako konstituzioak aurretik ezarria zuela gaztelania ezagutzeko derrigortasuna. artikuluaren bigarren atalean, euskal autonomia erkideko administrazioei bi hizkuntza ofizialen erabilera bermatzeko derri...
|
|
|
Haize kontra ari direlako, horrexegatik dute hainbesteko meritua rapa euskaraz egiten ari direnek, erdara ia erabat nagusi den inguru urbanoetan, euskarazko hitza jartzen dutelako erdigunean, eta etengabe lantzen ari direlako hartzailearekin konektatuko dituen erregistro hori. Frantses eta gaztelerazko rap taldeek abantaila nabarmena dute horretan,
|
hizkuntzok
gazteen sozializazio hizkuntza nagusiak izateaz gain, auto identifikazio eta auto baieztapen tresna gisa funtzionatzen duten eta hitzetik hortzera dabiltzan erregistroak eta hizkerak eskaintzen dituztelako.
|
|
2019
|
|
|
Lan ildo honek baina, badu bere ifrentzua: herrietako eskoletako irakasle eta gurasoen edo beste elkarte eta erakundeetako partaideen formazioa eleaniztasunaren inguruan, etorri berrien hizkuntzekiko errespetuan trebatzeko eta
|
hizkuntzok
erabil ditzaten eta etxeetan mantendu eta transmititu ditzaten lortzeko.
|
|
2020
|
|
|
Duela hogei urte ere kontu hauez hizketan ari ginen: ikastetxeko hizkuntzen berri ematea ikasgeletan,
|
hizkuntzok
balioan jartzea… Uste genuen Katalunian hizkuntza harrera kontuak sistematizatuago zeudela.
|
|
2022
|
|
|
Horretan, Marine Le Pen igandean erabakitzekoa den Frantziako presidentetzarako hautagaiak «eskualdeetako hizkuntzen irakaskuntzari» buruzko galdera bat erantzuten du. Erantzunean, eskuin muturreko politikariak esaten du
|
hizkuntzok
«gure ondasunaren parte» direla, baina Frantsesa dela Frantziako Errepublikaren hizkuntza. Euskara eta beste hizkuntza baztertuak «irakasteak ez du arazorik sortzen, baldin eta eskolaz kanpo egiten bada, edo elkarteetan.
|
|
2023
|
|
|
Ikerketari jarritako helburu nagusia izan da katalana, euskara, valentziera eta galizieraren marko juridikoaren bilakaera ezagutzea eta euren arteko desberdintasunak azaleratzea hedabideen sektorean. Argi geratu da oinarri juridiko berdinetik garatu diren sei eraentza desberdin osatu dituztela
|
hizkuntzok
autonomia erkidego bakoitzean, bai beraien ofizialtasunaren egikaritzan eta baita komunikabideen sektorean ere. Segidan, ikerlan honetatik ateratako zortzi ondorio nagusiak azalduko dira, horietako bakoitza titular batekin laburbilduta, gako nagusiak ahalik eta argien gera daitezen.
|
|
|
Nazioarteko zuzenbideak argibideak eman lizkiguke hau nola ulertu jakiteko; izan ere, Europar Batasunak ez dauka Europako hizkuntza pluraltasuna gordetzeko eta indartzeko hizkuntza politika eraginkor eta egituraturik. Orokorrean, sustatu eta errespetatu bezalako aitortzak egin dira, baina
|
hizkuntzok
zerbait gehiago behar dute.
|
|
|
Gainera, Espainian pil pilean dagoen lege berri bezalako gehiago etor daitezke hainbat estatuetan (teknologia berrien garapena medio) eta Europak horietarako proposamen bat izan luke hizkuntzen garapena ziurtatuta egon dadin. Gainera, kontuan hartu behar da Europak aztertutako lau hizkuntzei ofizialtasuna esleitu diela bere araudian, nahi eta
|
hizkuntzok
Espainiako Estatuaren osotasunean ofizialak ez izan, koofizialak baizik lurralde esparru batean. Ekintza edo aitorpen horrek hizkuntza hauen normalizazioarekin jarraitzeko aukera asko zabaltzen ditu.
|