|
2000
|
|
|
Mexikon zapatistek indigenen eskubideen alde egindako erreferenduma eredu
|
harturik
, eta Lleidan joan den udal hauteskundeetan egindako udal kontsultan arrakasta handiz burutu ondoren, kanpaina honen arduradunek Kanpo Zorra Deuseztatzeko Hiritarren Sarea eratu dute. Sare hau ari da gizarte kontsulta edo erreferenduma sustatzen, berau egitea posible den Espainiako Estatuko eta Euskal Herriko hiri eta herrietan
|
|
|
Eta ez naiz harritzen, bere buruari bueltak emateko, daukan diskurtso antolatua edukitzeko eta hizketarako duen gaitasuna kontutan
|
harturik
. Duela urte dexentetatik hona ordaindu egiten diote gainera, komentarista eta artikulugile izateagatik.
|
|
|
Pixkanaka pixkanaka programa ezartzen joan gara, eta alde berean irakasleen prestakuntza garatzen. Gero, esperientziak oinarritzat
|
harturik
, programa egokitu egin genuen. Eta orain hedapen faseari ekin diogu.
|
|
|
Halaber, herrialde ekoizle eta esportatzaileentzat esan nahi duen negozioa adierazten du. Nahiz eta oraindik datu ofizialik ez dagoen, upelaren batez besteko prezioa 25 dolarrekoa izan dela kontuan
|
harturik
, 1999an 170.000 milioi inguru dolarreko (30 bilioi pezeta, 1,2 bilioi libera) dirutza bildu zutela esan genezake. 1997an, upelaren batez besteko prezioa 19,40 dolarrekoa izanik, 161.600 milioi dolar bildu zuten.
|
|
|
Bai, bakea eta abertzaleen arteko elkarlanean oinarrituz ikusten dut aukerarik, eta gainera egun den errealitatea eta baliabideak kontuan
|
harturik
.
|
|
|
XVIII eta XIX. mendeko zerrendak, bataioak nahiz publikoak, hobetu ziren eta horiei esker historialariok jaiotzaz dugun ezagutza zehatzagoa da. Adibide gisa, 1786, 1817 eta 1824ko datuak
|
harturik
40/ 1000 inguruko jaiotza tasak kausitzen ahal dira (F. Imizkotz, 1982).
|
|
|
Borroka bide demokratiko eta pazifiko honen aurkako sorgin harrapaketa hasi da jada. Inkisidore berriak borroka bide hau erabiltzen duten taldeak kriminalizatzen eta bere kideak atxilotzen hasi dira poliziaren usteak egi borobiltzat
|
harturik
. Poliziaren inpar tzialtasunean sinesten duen gizagaixorik ba al dago, oraindik?
|
|
|
Hori guztia kontuan
|
harturik
, ideia bikaina iruditu zitzaidan Baionan 1999 urteko urriaren 24an egin zuten manifestazioa. Demokrazia lortzeko herria iratzartu behar baita.
|
|
|
Baina oroigarriagoa dugu oraindik Unesco erakundearen L, emploi des lan gues vernaculaires dans l, enseignement (1953), guztiontzat hain gomendagarria dena. Horiek guztiak kontuan
|
harturik
idatzi nuen Euskararen ostarteak liburuko lehen partean VI. kapitulua (ikus 60 orrialdeak). Nire liburu honen aipamen soilak ez du ezertarako balio, bertan agertzen nuena ulertu ezik.
|
|
|
Arartekotzan nengoela, UAkoengandik (Unidad Alavesa) entzuten nituenak kontuan
|
harturik
, arabarren jakinerako argitara eman nuen Eguberrietako txartel batean 1695 urtean Gasteizen Gabon gauean kantatzeko Burgosen inprimatu zen Villancico bat, euskaraz eta gazteleraz zegoena. Gazteleraz gainera euskara ere bertakotzat har zezaten, bertako hizkuntza jatorra hain zuzen.
|
|
|
Ikus ditzagun orain aipaturiko datuak, egunkariak banan bana
|
harturik
:
|
|
|
Bestalde, Lizarra Garaziko itunaren ondorioz, Euskal Herria osotasun politikogisa
|
harturik
, egunkariek hedatzen duten irudia koiunturala ala zerbait iraunkorragoaizango ote den erantzuterik ez daukagu. Izan ere, neurri handi batean hori itun hartatikaurrera abiatutako prozesuaren bilakaerak berak erabakiko baitu.
|
|
|
Eguraldiari eta trafikoari buruzko informazioek bi eremu ezberdin sortzendituzte nabarmenki: EUSKALDUNON EGUNKARIAn eta GARAn Euskal Herria da, bere osotasunean
|
harturik
, erreferentzia nagusia. DEIAn oso garrantzitsua daEspainiaren presentzia, eta, hurbilago, Euskal Autonomia Erkidegoa eraikitzen daeremu esanguratsu gisa.
|
|
|
Hauen artean, nola ez, Jaurlaritza, Legebiltzarra, Lehendakaria eta enparauak aurkitzen ditugunagusiki. Lehenetsita ageri zaizkigun bi multzo hauen bidez, instituzionalki eratu etaegituratutako komunitatean bizi garela islatzen da (beti ere kontuan
|
harturik
, ETBkEuskal Autonomia Erkidegoari ematen dion lehentasuna, jakina). Gainontzeko multzoen presentzia, pertsona bakanena eta egitura finkorik gabeko taldeena ez da inondikere aurretik aipatutakoen mailari iristen.
|
|
|
Nafarroaren presentzia urria, eta Euskal Autonomia Erkidegoaren lehenespena, Hegoaldearenarekin batera. Euskal Herriak, bere osotasunean
|
harturik
, ordea, ez du erreferentzialtasunik gai honen inguruan.
|
|
|
Iberiar penintsula bera zilbortzat
|
harturik
, Meteosat satelitearen argazkiak Europakoeta Afrikako lur eremu fisiko zabalak erakusten ditu pantailan: kontinente zaharrarenmendebaldea eta beltzaren iparraldea.
|
|
|
Ez dut uste puntu honi ezezko biribilik emateak ondoren datozen ideien ukazio erabatekoadakarrenik. Hala ere, hemen lantzen ari garen gaia gainditu arren, eztabaidagai interesgarritzat jotzendut, filosofiarako eduki ditzakeen ondorioak kontuan
|
harturik
.
|
|
|
Abertzaleen arteko lankidetza posiblea izan densasoi baten testigantza, baita elkarren arteko eztabaidak askatasunaren bidea argitzeko balio izan duen ekimen horren aldeko apustua ere. Gizarte zientzietako disziplinartekotasuna ardatz
|
harturik
eta alboraezinezko debatearen bidez, irakurleakgaur egungo politikagintzari buruzko aburuak eskuratzeaz gain, gai horretansakontzeko aukera izango du. K. Levin antropologoak zioenez,, ez dago ezer praktikoagorik teoria sendoa baino?.
|
|
|
Alabaina, sozialki etapolitikoki sortu eta garatutako kontzeptuen aurrean gaude (Leca 1991), eta, hortaz, beste edozein kontzeptu eta antolaketa modu bezala, ikergai bilaka daitezke. Aregehiago, kontzeptu hauen kasuan, sortu zireneko kontestua kontuan
|
harturik
, Europako mendebaldea eta garaia medio, guztiz dokumenta daitezke horien sorrera eta bilakaera. Honek beste edozerk baino gehiago salatzen ditu interes faltahorren atzean egon daitezkeen arrazoiak.
|
|
|
1997tik aurrera desobedientzia zibilaren inguruan hainbat ekimen bultzatu ditu Euskal Errepublika sortzeko asmoz, autodeterminazioaren bidetik, besteak beste, estatuen dokumentu ofizialei uko eginez. ENAtaldeak DNIak gobernu zibiletara itzultzea proposatzearekin bat, ABK taldeak beste urrats bat emandu, eta hartara, espainiar eta frantses nazionalitateei uko egiteko deialdia luzatu du, Nazio Batuen Erakundeak 1948an onartutako Giza Eskubideen Aitorpen Unibertsalaren 15 artikulua13 oinarri
|
harturik
. Ekimen honi jarraikiz eta beren buruak, burujabetzaren aldeko desobediente?
|
|
|
ekimena aurkeztu zen, Euskal Herriko Herritarren Eskubideen eta EskubidePolitikoen Aldeko Herri Ekimena. Eskubide zibil eta politikoen aldarrikapeneanoinarriturik, eta nazioarteko dokumentu esanguratsuak lekuko
|
harturik
(NBErenaipatutako 15 artikulua kasu). Euskal Herritartasunaren Nazio Agiria, sortzeko, ekimen honek sinadura bilketa erraldoia bultzatu du aurtengo uda partean, nortasun agiri horren kudeaketa eta jaulkipena Euskal Herri osoaren mailako erakundenazionala den Udalbiltzari dagokiola esanez, eta, euskal herritar gisa agertu nahidugunon errolda osatzea?
|
|
|
Bestalde, abantaila ekonomikoak eskuratzeko, gizarte laguntzaren alorrean Frantses estatuan Espainiarrean baino aukera zabalagoa izaki, edota osasungintzari dagokionez gizarte segurantza frantsesaren menpeizateko, bi nazionalitateak izatea onuragarri suertatzen da. Are gehiago garai batean, XX. mendeko historia lazgarria kontuan
|
harturik
, gerrak mugaren alde bietara bainaez aldi berean, suertatu baitziren bata bestearen ondotik, hasi jadanik XIX. mendeko karlistadekin, eta Algeriako gerra arte, bi Mundu Gerrak eta Espainiakoa tarteanizaki. Orduan nazionalitate bikoitza izatea bizirik irauteko pasaporte suerta zitekeen, armetara deitua izatean, ondoko estatuko nazionalitatearen aitzakitan, herritikmugitu gabe gerra ez egiteko aukera ematen baitzuen.
|
|
|
Azpimarratu nahi duguna hauxe da, alegia, Iraultza Frantsesa baino lehen, estatuaren, unitate politikotzat
|
harturik
–eta nazioaren, unitate kulturaltzat hartuta?
|
|
|
Mendi kontuan, internazionalki, euskaldun gisa ezagutzen gaituzte; eta ezgaituzte nahasten espainiarrekin. Urteasko daramatzagu beste herri batzuetara bidaiatzen; eta bidaia hauetan gure euskal izaeraren alde egiten dugulakontuan
|
harturik
, normala da gureidentitatea ezagutzea.
|
|
|
Diru-laguntzak erakunde autonomikoetatik jasotzen ditugu, baina agente sozialgehiago murgildu behar dira; adibidez, kirolaren munduan sarturik dauden euskal enpresak. Orain dela bi urte baimendutako legea landu litzateke, euskal federazio guztiak elkarrekin lan egin lukete, Euskal KirolKontseilua sortu litzateke... eta hau guztia, estatu handi baten aurreandiharduen herri txiki bat garela kontuan
|
harturik
. Zuzenki aurrez aurre egitea ezda aholkagarria; istilu handia sortuko bagenu ere, ez baikenuke ezer lortuko.
|
|
|
Gaiari buruz eta lehengoa kontuan
|
harturik
, psikoterapiaren esparru zabaleanmurgildu gara. Ez da erraza psikoterapiari buruzko definizio baterakorra ematea, helburu, jarduera, hastapen teoriko eta ulermen ugari direlako psikoterapiarenkontsiderazioan sartzen direnak.
|
|
|
Badira kanpoan gelditu diren beste psikoterapia eta jarduera motak ere. Halaere psikoterapiaz ari garela kontuan
|
harturik
(eta ez tratamendu psikologikoezsoilik) lagin egoki bat hautatu dugulakoan gaude. Interesatu eta arrotzentzatinteresgarri eta aberasgarri izango delakoan.
|
|
|
Beraz, inguruko egoeren aldaketetara itsua den nortasunarendinamika zurruneko atalak bilaka daitezke. Barne Ereduak zenbat eta egokiago etazehatzago izan, haietan oinarritutako portaera hainbat eta egokituagoa izango delakontuan
|
harturik
, erraza da ikustea, haurtzaroan finkatutako eta garai bateanegokitzapenerako ona izan daitekeen atxikimendu mota batek, traba egin dezaiokeela gizabanakoaren ondorengo garaietako adaptazioari.
|
|
|
Beraz, lau atxikimendu mota bereizi dituzte, norberaren eta besteen irudiapositiboa ala negatiboa den kontuan
|
harturik
; irudian ikus ditzakegu:
|
|
|
Suitzar Eskola deitua, gerora Familia Terapiaren garapena izango denarenkorolario gisa azaldu zen: orientazio ezberdinen alde positiboak
|
harturik
, eklektizismoa deiturikoaren barnean gorputz teoriko bat eratu zuen. Bere ordezkarinagusiak L. Kaufmann eta O.
|
|
|
Psikoanalisiak, antropologiak eta biologiak gizakiaren bilakaerari buruzeskaintzen duten hipotesi bati eusten dio, gizakia espezie modura harturik.Gizabanakoaren (enbrioitik hasita) eta giza espeziearen garapenaren artean hainbatantzekotasun daudela kontuan
|
harturik
, bilakabidearen parekotasun bat egindaitekeela onartzen da hipotesi horretan.
|
|
|
Taldea, liderra eta taldekideak ardatz modura
|
harturik
, honako sailkapen hauegin dezakegu, Grinberg ek, Langer ek eta Rodrigue k (1971) egiten dutenlaburpen historikoari jarraituz.
|
|
|
Ikus ditzagun adibide batzuk, besteen bildumetatik
|
harturik
edo neuk entzunak.
|
|
|
Alde horretatik Euskararen Unibertsoak eginiko Euskararen normalkuntzaren. Plangintza Orokor baten Proposamenak? ere zalantzak suspertzen dizkio Txillardegiri, Kataluniakoa eredutzat
|
harturik
hemengo egoera politiko soziala ahazten ote duenedo: Ez da ideia desegokia Kataluniaren bidea orpoz orpo ezagutzea eta jarraitzea.Beharbada ohar hau egin genezake(...):
|
|
|
Orokorki
|
harturik
, Bizkaiak izendapen kardinal, toponimiko eta orografikoak ditumaiteen. Gipuzkoa izendapen kardinalean nagusitzen da eta ondoren toponimikoadarabil, baina urrunetik.
|
|
|
Kultura, genoma bezala, osagaiez osaturik dago, baina ez banaka edo edozeineratan
|
harturik
, egitura eta harreman zehaztu batzuetan baizik. Giza genomaren kasuankromosomak deitzen dira eta Euskal Herriko kultura propioaren kasuan, eusko kulturgaiak deitzen ditut nik.
|
|
|
Hemendik aurrera, eta literatura edo zinea zubi
|
harturik
, gaiak baino gehiagoegiturak diren beste arlo batzuk kontuan hartu behar ditugu kultur egitura osatzerakoan. 22 kromosomen zenbaki sinbolikoraino, simetriaz jarriko ditut adibideak, bainagarbi dago malgutasunez hartu behar direla atal hauek, muga garbirik ez baitago, ezkultur gaietan ezta kultur egituretan ere.
|
|
|
singularra berabaizik ez da; baina ez, lehenago sekta husita batek irakasten omen zuen antzera,, gaur egunabstrakzioaren lizunkeria? edo neurrigabekeriak maiz uste duenez, zehazten du Kierkegaard-ek bereikuspuntua?, Adan eta Eba bezala biluzik badabil, baizik bere baezpadakoa, menturazkoa, osoki beregain
|
harturik
, landu eta nobletu egiten badu, edozein gizakirentzat paradigmatikoa agertzeko moduan.Beste era batean esan da: gizatasunaren (gizadiaren) zerbitzuan ahaleginduz, unibetsaltzen?
|
|
|
Gobernuaren agindua
|
harturik
eta Gotzainaren arauak jasota, badirudi noraezeanaurkitu zirela herri eta hirietako elizgizonak (eta Egia Atotxako fraideak); baina esandaiteke, hilabeteen harian, beren gain zuten ardura pastoralari (nahitaez komunikazioerosoa eskatzen zuen zeregin horri) aurre eginez, herri euskaldunak euskaldun izanzirela elizetan ere, baina elebidunetan zailago gertatu zela lehengo euskal maila bereraitzultze...
|
|
|
Txillardegiren planteamendua ez baita irizpide kulturalistetanoinarrituriko pentsamendua. Are gutxiago, jakina, euskara bere bakar gorrian
|
harturik
, honen bizi iraupenaren funtsean dauden kariak alde batera lagata, mamitutako burutazio arina. Ez horixe!
|
|
|
Arturo Merayo k egiten duen bezala, generoak sailkatzeko orduan, sei parametro erabil ditzakegu: alde batetik, egintzak, egintzak eta aburuak, eta aburuak, hau da, generoen tratamenduan egintza edo gertakarien berri ematea edo aburuak tartekatzea kontuan
|
harturik
; eta beste alde batetik, bakarrizketa eta elkarrizketa generoak ala genero mistoak direnak.
|
|
|
Hau egiteko, irratilariak ahalik eta gehien jakin behar luke bere entzuleez eta irratiaren izaeraz. John Hasling ek (1980) aipatu duen bezala, programazio departamentuak lerro informatibo nagusi egokiak zein izan daitezkeen esan behar dio iturriari, berriemaileari kasu honetan, irratiemandegiaren entzuleria zelakoa den kontuan
|
harturik
. Izan ere, berriemaileak hainbat informazio jaso dezake, informazio unitateak hautatu aurrez edo hautatze prozesuan.
|
|
|
Prentsaurrekoetarako aholku praktikoetara joz, diogun ezen audioak problema franko sortzen dituela, iturri honetatik zuzeneko deklarazioak hartzen ditugunean. Mikrofonoak ondo kokatu behar dira, prentsaurrekoaren berri nola eman nahi dugun kontuan
|
harturik
, desberdina baita zuzenean dena erretransmititzea ala informazioa laburbiltzearren estudioan pasarte batzuk hartuz muntaia egitea.
|
|
|
Angel Faus irakasleak ikusi ahal izan duenez, irrati gidoia kontuan
|
harturik
, badirudi testua lerroko 65 pultsaziotara idatzi behar dela. Arau honi segituz gero, berehala kontura gaitezke idatziriko informazioaren iraupenaz.
|
|
|
José Javier Muñoz-ek eta César Gil-ek (1986) ondoko sailkapena egin dute programazio desberdinak sortzeko zioak kontuan
|
harturik
:
|
|
|
Bi irrati eredu hauek nagusi diren aro honetan, egitura programatikoen sailkapen bat nabari da irrati konbentzionalaren barruan. Egitura irizpidetzat
|
harturik
, eredu programatiko hauek ageri zaizkigu: mosaikoa (programa isolatuak dira nagusi) eta atalkakoa (ohikoak dauzka iraupen luzeko irratsaioak).
|
|
|
eskaintza programatiko erakargarria egiteko. Puntu horietan sakontzeko, irrati estazioen irratsaioen edukiak kontutan
|
harturik
, eredu konbentzionala eta berezitua aztertuko ditugu ondoren.
|
|
|
instituzionalak edo publikoak (nazionalak, estatalak, herrialde zein udal barrutikoak), komertzialak eta libreak (alternatiboak eta kulturalak). Faktore biak kontuan
|
harturik
, honako sailkapen hau egin genezake:
|
|
|
Nolanahi den, badira autore batzuk, Mariano Cebrián kasurako (1994, 419), irratiko programazioaren kontzeptuaren barreneraino heldu direnak, era egokian definituz: , irrati enpresaren eta entzuleriaren arteko erlazio komunikatiboaren planifikazioa, horretarako edukiak sistematizatu eta multzo harmonikoan atontzen direlarik, hautatze, dosifikatzeeta ordenamendu irizpide batzuen arabera; edukiak iraupen eta ordutegiak aintzat
|
harturik
lantzen dira eta giza, ekonomia eta teknika baliabideek baldintzaturik daude, denbora zehatz baterako emitituak izateko aurreikusiak direlarik?.
|
|
|
Gaur egun honek garrantzi handia dauka, lehiakortasunak azken uneko aldaketak egitera bultzatzen baitu sarritan, lehiakideak diren programatzaileen lanari eraso eginez. Programazioa saioen antolakuntza koherentea da, zentzuz egina, eta irrati estazioak edo irrati kateak jartzen dituen baldintzak kontuan
|
harturik
. Izan ere, emisorearen helburuak programazioan islatu behar dira, entzuleriaren ezaugarriak ere ongi egokitu behar zaizkiolarik antolakera horri.
|
|
|
Arestian egindako moduan, eta Estatu Nazioa abiapuntutzat
|
harturik
, jo dezagun honen lehenengo urratsak zeintzuk izan diren ikustera, batera gertatzen diren Estatu modernoa eta Estatu nazioa fenomenoen ezaugarririk azpimarragarrienak nabarmenduz:
|
|
|
Lehenik eta behin, eta orain arte egin dugun eran Estatu nazioa abiapuntutzat
|
harturik
, guztiz oinarrizkoa deritzogu arazoa ulertzeko bidean jarriko gaituen galdera bati erantzuteari: nola sor daiteke Estatuaren eta bere kontrolpean dagoen lurraldeko populazioaren arteko lokarria?
|
|
|
Beste era batera esanda, Estatu nazioak herritarrak politikoki soldatzen ditu nazioaren inguruan, horretarako, bere, soldagarritasuna? kontuan
|
harturik
(identitate elementu garrantzitsua den heinean),, nazioarena, den kulturaren iturritik edanaraziz.
|
|
|
Adibidez, curriculum nazionalaren barruan duen leku nagusia kontuan
|
harturik
, ikus dezagun zein izan daitekeen historiak bete beharreko zeregin ideologikoa38 Breully k esaten duen moduan,, la historia proporciona identidad? 39 Zentzu honetan, historia sinbolikoaz hitz egin genuke, garrantzitsuena, erreala izan denentz alde batera utzirik, momentuko bere eraginkortasuna baita helburu modura bilatzen dena, iragana eta oraina lotuz,, nazioaren, partaideek, nazioaren historian?
|
|
|
Zentzu horretan, eta prozesuan komunitate identitateak duen protagonismoa kontuan
|
harturik
–batasunaren zutabea ezinbestekoa suertatzen baitzaio Estatuari (gizarte kohesioaz ari gara, hitz batean)?, lurralde bateko biztanleen homogeneizazioa zein estandarizazioa batik bat hizkuntza nazionalaren bidez lortzen direla esan behar da. Estatuak, prozesuaren alde, praktikoa?
|
|
|
(ez du arazoa asko argitzen); Wirth ek proposatzen duena: hegemoniazko nazionalismoa, partikularista, marginala eta minoritarioa (airean uzten du mugimenduen eta hauen osaeraren azterketa, Deutsch ek egiten duen moduan); Seton Watson-ek mugimendu ezberdinak bereiziko ditu hiru elementu kontuan
|
harturik
: independentzia, irredentismoa eta nazioen eraikuntza (analitikoki interesgarria bada ere, ez ditu zehazten nazioaren eraikuntzan aurki daitezkeen egoera ezberdinak); Worsley en taxonomia:
|
|
|
nozio hartatik sortu dena, erromantikoen artean zabaldu zena alegia (tradizio frantsesa eta tradizio alemaniarra, esan ohi den bezala). Lehenengoa
|
harturik
, nazioa era honetan ulertu litzateke: borondate edota nahiak baturik elkarte libre bat sortzen da, kontratu sozialaren printzipioekiko atxikimeduan oinarritzen dena?.
|
|
|
Neurri batean bederen bi ikusmolde hauek elkartuko dituen Fichte-rengana joko dugu, lagungarri izango baita gero hezkuntzaren funtzioa zein den ulertu ahal izateko. Zentzu horretan, esan behar da, Fichte tradizio erromantikoarekin lotzen dela, nazioari buruz duen ideia kontuan
|
harturik
. Nazioak duen ezaugarririk garrantzitsuena, beraren ustez, hizkuntza da:
|
|
|
Nazioak duen ezaugarririk garrantzitsuena, beraren ustez, hizkuntza da: hizkuntza abiapuntutzat
|
harturik
eraikiko litzateke nazioa, eta hizkuntzari esker hitz egin ahal izango litzateke kultura nazionalaz. Baina, eta hemen legoke guk aztertu nahi dugun arazoaren gakoa?
|
|
|
guztiak, hezkuntzaren arlokoa barne, zentralizatzeko premia ere. Nabarmena baino nabarmenago agertzen zaigu hemen nazioaren, herriaren eta hizkuntzaren artean osatzen den katea; bestalde, adierazpen horiek. Instruction Publique, tik eginak direla kontuan
|
harturik
, ondo asko ohar gintezke hezkuntza sistemak kate horri sendotasuna emateko duen garrantziaz (ez da ahaztu behar, esate baterako, egoera honek isla aparta aurkituko duela oinarrizko liburu uniformeak sortzeko politikan).
|
|
|
bata, 1812ko Cadiz-ko Konstituzioa, eta bestea, 1857ko Moyano legea. Lehenengoa abiapuntutzat
|
harturik
, Espainiako hezkuntza sistema nazionalaren eraikitze prozesuaren aurreneko urratsak aztertzeari ekingo diogu.
|
|
|
Zentzu horretan, hizkuntzaren erabilpen ideologiko hutsak arreta berezia merezi duelakoan gaude, Estaturik gabeko nazionalismo batzuek egiten duten erabilpenak bereziki, adibideak izateko, ez dago urrunera joan beharrik?. Neurri handi batean, hizkuntza egokia, ren arrazonamendua ontzat
|
harturik
, beren hizkuntza erabili izan dute nazio identitate, nortasun edota parte izatearen elementu gisa, baina kultur hizkuntza sortzeari uko eginez.
|
|
|
Hego Euskal Herriari dagokionez, gai honek izugarrizko garrantzia izango zuen (kontuan
|
harturik
gainera, orain dela urte gutxi arte ez dela aldaketarik izan), alde batetik euskal unibertsitate barrutirik ez zegoelako ez baitzegoen euskal unibertsitaterik eta, bestetik, bi unibertsitateekiko menpekotasunak euskal herrialdeen arteko banaketa edota zatiketa indartzen zuelako (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Valladolid-eko barrutian, eta Nafarroa, berriz, Zaragoza-koan). Unibertsitate barruti bakoitzeko zuzendaritza erregeak izendaturiko errektorearen190 esku geratu zen; eta errektorea unibertsitateko buru izateaz gain, barrutian zegoen irakaskuntza publikoko zentro guztien goreneko buru ere izango zen191 Bestalde, barruti bakoitzak gobernuak izendatutako idazkari orokorra zuen.
|
|
|
Geltokian bertan eskatu dut lo egiteko tokiren bati buruzko informazioa, eta beharbada neke aurpegia ikusi didate, ez dakit, kontua da hasieran uste nuena baino gertuago dagoen" Isaac’s" aipatu didatela. Eta orain hemen nago, beheko solairuko gelatxo honetan, sofa erdia niretzat
|
harturik
, makinatik ateratako kafe merkea eskuan. Bero dago, eta lurrean utzi dut; ez daukat gogorik eskuak erretzeko.
|
|
|
Eta, osabak latinezko hitz haiek erranez gero, armairu baten gainerat hurbildu zen, non baitzituen harri biribil batzuk, berak errekan bilduak, eta biribilena hautatu eta mahai gainean utzi zuen, mapamundiaren ondoan. Gero, kandela bat piztu, eta hura ere mahai gainean paratu zuen, segidan leihoen estaltzeko, oihal beltz batzuk errezeltzat
|
harturik
.
|
|
|
Eta, gelan nengoela, ezin kendu izan nituen burutazio haiek. Zure hitzaldiko arrazoinak, zure aipu haietan zimendatuak, banaka
|
harturik
, ur xortak bezalakoak ziren, bakoitza bere aldetik joan zitekeena, nehongo kalterik eragin gabe, baina ene bekatuarekiko hisiak ubide berean ipinarazten zituen, finean, ur xorta haiek guztiak, eta uholde baterat biltzen, zeinak baininderaman goiti beheiti arrastaka.
|
|
|
Aurpegi itsusia nuen, bada, eta burua ere bertze leku batean nuen, baina, nola Jainkoaren soldadua bainintzen, gorputzari ere arimari bezain gogor egin behar ziona, hala abiatu nintzen unibertsitaterantz, neure nekearen eta neure ahiduraren gainetik. Eta urduri nindoan, jakina, baina pentsatzen nuelarik ezen zu ere urduri egonen zinela eta ez ni baino gutiago karta hura
|
harturik
, kontsolatu eta jabaldu nintzen apur bat.
|
|
|
Medikua, lumadun kapelua
|
harturik
, alde egiterat zihoan, noiz eta oihu egin baitzenuen:
|
|
|
Nola pentsatzen zuen, bada, Giordano Brunok? —galdetu nizun, entusiasmaturik, su berri batek
|
harturik
sentitzen nintzela, zeren zuk zenekiena jakin nahi bainuen nik ere, eta zu bezalakoa izan nahi bainuen jadanik, denbora batean osaba Joanikot izaitearekin amestu izan nuen bezala.
|
|
|
—Zergatik ez duzu zuk skribatzen bertze liburu bat euskaraz, zure esperientziak eta zure pentsuak harrointzat
|
harturik
–
|
|
|
" Eta, azkenean bihurtzen dugu bizitza bera ere bizitzaren metafora, edo, hobeki, bizitzaren metaforaren metaforaren metafora". Eta eliztarren hasperen eta nigarrak gero eta ugariagoak egin ziren, eta, halako batean, giro arnastezinak kutsaturik eta larriak
|
harturik
, bat batean, barrenean boz bat itzarri zitzaidan, halaxe galdetu zidana, osaba Joanikotek irakatsietarik harat: " Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?" Eta, odolean halako ikara nagusitzen zitzaidala, erdi nigarrez hasi nintzen ni ere, zeren eta mutil kondenatu harenganik hurbil egon bainintekeen ni ere, orduan hilez gero, eta ez sainduen saindutasunean lorifikaturik eta golardoaturik.
|
|
|
Baina, zertaz kexatzen gara, jaun André, baldin san Anselmok guztia konpondu bazuen, Jainkoaren existentzia frogatzen zuela, Salmoetako hitz haiek berak harrointzat
|
harturik
...!
|
|
|
Eta medikuak bere enplastoak eta bere erremedioak eskaintzen zizkion, eta barberak burua ebaki zion —zeren eta Mattinek buruan izan baitzuen kolpea—, harik eta buruko hezurra agerian jarri eta inguru hura garbitu zion arte, odol ustelik gera ez zekion... Aita, bere aldetik, herstura ezin hertsiagoan egon zen, nehoiz ez bezala, medikuari eta barberari galde eta galde, durduzadurak
|
harturik
. Ama, berriz, Mattinen gelatik kaperarat eta kaperatik Mattinen gelarat ibili zen, eta ni haren gibeletik.
|
|
|
Baina, bertzetik, maite nuen artean ama, eta, maite nuelako, apez izaiteko asmo harekin segitzen nuen... Eta ezin ahantzi nuen, finean, kontu hari buruzko zure iritzia, jaun André, noiz eta erran baitzenidan ezen apez izaitea munduko gauzarik ederrena izan zitekeela, baina maitasuna eta eskuzabaltasuna ardatz
|
harturik
... Eta, hargatik, ez nuen aita Bartolome bezalako apeza izan nahi, hori ere ezin garbiago nuen, baina apez berezi bat.
|
|
|
Ez zion errana akabatzeko betarik eman, zeren aitak, iragarri bezala, albo baterat egin, zangoari bira eragin, eta sekulako ostikoa eman baitzion Xalbadorri, zeinak, esku ukondoen gainean aitzinaka erori ondoren, oinazturak
|
harturik
bezala zutitu eta ihes egin baitzuen, lasterka, txakur minduaren antzera.
|
|
|
Harik eta amak egun batean aulkia eta bazinak ekartzea erabaki zuen arte. Eta, handik aitzina, moda berria nagusitu zen gure etxean, aitaren kontsentimenduarekin, are gehiago jakin zuenean ezen Frantziako errege Louis XIV.a ere halaxe ibiltzen zela, bai palazioan eta bai gudu lekuetan ere, kakontzia tronutzat
|
harturik
, hari eta honi eta mundu guztiari manuen emaiten.
|
|
|
Eta osabak oihu egin zuen: ...ta leizean beheiti zihoala, piztien habia iduriko hartarantz, irrintzi izugarri hura egin zuen, eta, irrintziak edo irrintziaren oihartzunak uxaturik, ez dakit zazpi bele edo baterat jalgi ez ote ziren leizetik, nahiz eta neuri zazpi mila iduritu zitzaizkidan mementu hartan... baita gurekin etorri ziren sehiei ere, agi denez, zeren haiek guztiak ihesi baitzihoazen, korrika eta lasterka, oinazturak
|
harturik
bezala, zalgurdietarantz...
|
|
|
Aitzinetik ere ikusia nuen nik osaba Joanikot, posizione are irrigarriagoan, noiz eta Urbiaingo jauregian erori baitzen eskaileretan beheiti, kakontzia eskuan zuela; jauregiko egun hartan, ordea, osabak min har zezakeelakoan edo, izutu egin nintzen hatsarrean, eta ez nuen, halatan, irririk egin, harik eta osaba bera irriz hasi zitzaidan arte; lohiaren gainerat erori zen bertze egun hartan, alabaina, nola urduritasunaren eraginagatik fintasun eta sentikortasun orotarik kanpoan bainengoen, istantean hasi nintzen irri karkaraka, gogo biziz eta neure ezinegonari leku emanez, osabari baimendurik eskatu gabe. Berehala joan zitzaidan, ordea, irri egiteko gogoa!, zeren, ene irria aditu bezain sarri, tximistak
|
harturik
bezala zutitu baitzen osaba, eta, ukabila altxaturik, erran zidan:
|
|
|
Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran... Eta amak ere bazekik hori, zeren karta batean jakinarazi bainion hori guztia —eta, begiak urrunean galtzen zituela, malenkoniaren besoetan
|
harturik
bezala, erran zuen—: Bai, amagatik ezin gogarago itzuliko nindukek Urbiainerat... baina aitaren memoriak...
|
|
|
Haatik, Pedrok anitzez ere zaharragoa zirudien, osabari ez bezala orduak eta urteak neurrigabeki juntatu eta pilatu balitzaizkio bezala, eta horrek bietan bat erakusten zuen: edo bizitzak tratu gordinagoa eta gogorragoa eman zion Pedrori, edo Pedrok berak deliberatu zuen ezen bizkor bizi beharra zuela, denborari aitzina
|
harturik
, bizitzari, halatan, urinik eta zukurik apetitosenak atera ahal izaiteko, baita lurrinik usaintsuenak ere; edo izan zitezkeen bi posibilitateak batera ere, zeren egiaz baitzegoen Pedro zaharturik eta zabarturik, bere ile zuri harekin, zuria baina lohia eta zikina, ahotik hatsa eta kiratsa zeriola.
|
|
|
Hitz haien pozoina, asunen eta bertze mila belar gaixtoren pozoinez pozointzen ninduena eta erraiak erretzen eta sutan jartzen! Eta, suak
|
harturik
, anaiarekin liskartu, ahakartu, eta ukabilka eta ukondoka hasi nintzen haren aurka —eta, ai, nola gorrotatu nuen orduan anaia, zeren, bataz, haren harrokeria jasangaitz egiten baitzitzaidan, eta zeren, berriz bertzea, are jasangaitzagoa egin baitzitzaidan haren asmoa eta pretentsionea, Elbira bereganatzekoa! —, baina, anaiaren aurkako borroka guztietan bezala, nigarrez akabatu nuen, geh... Eta irri egiterat.
|
|
|
—Ongi duk... —erran zidan osabak, goibel eta desgogara hatsarrean, etsiak
|
harturik
bezala, edo jelosiak, hobeki, nik uste— Baina tentuz eta zentzuz ibil, zeren eta, etxerat itzuli bitartean, nihaur bainaiz hire aitaorde eta erantzule —erran zidan gero, irritsu, haren jelosiak harrotasunerat egin balu bezala.
|
|
|
—Horrek ez du deus ere erakusten, Joanes, zeren eta deabruak ez baititu izutzen deabruak
|
harturik
daudenak, eta zure osaba hori...
|
|
|
Eta, ohi ez bezala, nigarrez hasi zen, errabia errabiatu batek
|
harturik
.
|
|
|
Eta nik konbertsazione hura aditu nien ezkutuan... eta ez zituen, ez, haizeak hitz haiek eraman eta, hala, haien konplitzeko ordua heldu zenean, gonbidatu zuen aitak osaba bazkaltzerat —hurrengo urteko urtarrileko igande hotz batean izan zen, oker ez banago—, eta osaba, azeptaturik eta ontzat
|
harturik
aitaren gonbita, bere zaldi zuriaren gainean iritsi zen.
|
|
|
Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi ez bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara. ...rik ez zikintzerik, Mattinek lohitu eta zikindu zuen bezala... non eta bere etxean eta gurasoen etxean!; amak, deabruak nonahi den eta noiznahi den erein zezakeela bere hazia, baita handikien baratzean ere, eta neurri guztiak ere ez zirela aski, hari buru egiteko; eta aita Bartolomek, finean, arrai eta alegera egoitekoa zela eta Jainkoari eskerrak emaitekoa, bai, halarik ere, zeren gaitzak tenorez
|
harturik
baitzuen erremedioa, eta zeren Mattinekin bederen tenorez ibili baitziren. Eta guztiak zeuden, beraz, desgusturat, baina gusturat; nahigabeturik, baina nahitsu, osaba Joanikot izan ezik, zeren baitzirudien ezen atsekabez atsekabe zebilela...
|
|
|
Baina, bertzalde, Mattinen eta aitaren bekatuetarik harat, osabaren hitz haiek guztiz biluztu ninduten, nihaur ere berdintsu eta orobatsu ari nintzenez, bekatu bat bekatu handiago batez estali nahian. Zeren nik ez bainuen anaia, bekatutik eta galbidetik salbatzeko asmotan, salatu, baina mendeku hutsagatik eta mendekuaren satisfatzeagatik... ohorearen estakuruaz baliaturik, hori bai, eta obligazino moral ustezko bat apaingarri
|
harturik
. Baina estakuru hura eta apaingarri hura nik asmaturikako gezurrak ziren, azken finean, eta gezur haiekin estali nahi izan nuen neure asmo ilunen doilorkeria.
|
|
|
Anitzetan gertatu izan zitzaidan umetan: nahigabe edo desplazer handi baten ondoren, halako ezinegona sartzen zitzaidan gorputzean, eta, hain izaiten nuen utziezina eta bazterrezina, bertzalde, nahigabeari zerraion kezka eta arrangura, non akabatzen bainuen, finean —batzuetan lehenago, bertzeetan geroago—, ahul, herbal eta eri, ahiturik eta sukarrak
|
harturik
, eta orduan ere halatsu gertatu zitzaidan; eta, nola ondorea kausaren neurrikoa izan ohi den eta beronen araberakoa, eta nola osaba Joanikotekin izan nuen nahigabea neurrigabekoa izan zen, hala ibili nintzen lauzpabortz egunetan sukar izugarri batekin, zeinak, goizetan zerbait beheiti egiten bazuen ere, arratsetan goiti. Deabru tipi batek bere sutegia eraiki ote zuen, bada, ene buruan?
|
|
|
Eta, sukarra zertxobait jaitsi zitzaidàn goiz haietarik batean, geure jaun Jesu Kristoz oroitu nintzen, noiz eta apostoluek bakarrik utzi baitzuten, hura hil hurran zegoela... baina ez, ez zuten guztiek, halarik ere, bakarrik utzi, zeren han berean baitzuen gurutzearen azpian ama Maria, semearen sufrimenduarekin bat eginik! Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide
|
harturik
, apez egin behar nuela; izan ere, ez al zen hura nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari bere zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua. Zeren, egia bazen ere ezen jauregitik ihes egiteko asmoarekin hartu nuela, printzipioz, apez izaiteko deliberamendua, egia baitzen, halaber, ezen Jainkoak xuxen skribatzen zuela, baina lerro okerretan, halako suertez, non ene hatsarreko okerra ere geroak xuxendurik gerta baitzitekeen, Jainkoaren borondatearen arauaz; eta, zeren, horrela, nik asmatu estakurua eta desenkusa Jainkoaren probidentziak bideratua eta Jainkoak berak asmatua izan baitzitekeen, ororen buruan, eta ene gezurra, beraz, Jainkoak gidatua, gezurraren bidetik egia zedin bete eta konpli.
|
|
|
Zeren eta jaunaren eta neskamearen arteko ezkontza izan baitzitekeen, bere borrokaren horizontean, urrats bat aitzina... nahiz eta bazekien, bertzalde, ezen kasik ezinezkoa zela inguruko eta bere kondizinoko jendeak halakorik onartzea. Edo, etsimenduak
|
harturik
ote zegoen osaba. Zeren pentsa baitzezakeen ezen deus guti egin zezakeela libertatearen aldeko borrokan, are gutiago Pedro Huizik eta biok bakarrik utzi genuenetik, eta zeren pentsa baitzezakeen, ondorez, ezen aski zuela ezkontzearekin eta iduri egitearekin, bere egia eta bere sekeretua bere seme alaben bidez bideratuz, nola gertatu izan baitzen etxegoiendarren artean belaunez belaun.
|
|
|
Eta iragan neguan, berriz, behin eta bitan egon nintzen eri ohean, sukarrak
|
harturik
, eta, bertzeetan bezala sendatzen ez nintzela, neure baitaren baitan nabaritu nuen ezen ez nintzela lehengoa, ene humoreek, indarberritzeko duten ahal ohizkoa galdu balute bezala.
|
|
|
Eta Jainkoari eskerrak emanez hil na hi nuke, ez bertze munduaren izenean, baina honen izenean. Eta, aintzakotzat
|
harturik
Publilio Siriarraren errana, zeinak baitio: Bene vixit is qui potuit cum voluit mori, gure arbaso jaun Esteban Etxegoienen eredurat hil nahi nuke, eta osaba Joanikot eta Maddalenen eredurat, zeren zinez izan baitaiteke uros nahi duenean hiltzen dena, eta zeren hagitzez hobea izan daitekeen mementu jakin batean pozoinaren hartzea bizitza osoa pozointzerat uztea baino.
|
|
|
Eta orduan ere pentsatu nuen ezen mementu ezin egokiagoa izan zitekeela hura edabearen hartzeko eta neure hatsaren eteteko, neure hatsaren gainean nengoelarik, bertzalde: halarik ere, hain gogara nengoen neure estatu hartan eta neure alfertasunean —zeren ene alfertasun hura ez baitzen gauza gaixtoa, perilosa eta nork bereganik egoztekoa, baina guztiz kontrakoa—, non deliberatu bainuen ezen merezi zuela bertze egun baten igurikitzea, biharamuneko eguzkiaren zain; ez, ordea, antsiak
|
harturik
, baina ez antsiak eta nagiak, denboraz ohartu ere gabe, denboraren jabe.... Eta heldu zen biharamuna, eta biharamun hark bertze biharamun baterat eraman ninduen, eta eguzki batek bertze eguzki baterat...
|
|
|
Eta orduan bai, ene ihardesteak guztiz konbentzitzen zuela, sartu ziren hirurak oihanean, baina handik gutirat itzuli ziren, etsiak
|
harturik
.
|
|
|
Eta erran nion ezen edozein paradisuk, egiazko izaiteko, bi harroin behar zituela, bihotzarena bata eta adimenduarena bertzea, eta indiar gorrienak bihotzarena baizik ez zuela, zeren, adimenduaren argiaz denaz bezainbatean, urri eta eskas baitzebiltzan, ilunak
|
harturik
.
|
|
|
Eta, sendatuko ez balitz ere, berdin ezkonduko zintuzket, zeren, zuk guztia eman duzu eta ebanjelioak erakusten digu ezen emaiten duenari eman behar zaiola. Eta orain, nola zuhaur izanen baitzaitut etorkizunean etxeko seme, zoaz eta ardura zaitez erlikia mirakulutsua honat ekartzeaz, hartarakotz bi morroi
|
harturik
". Eta morroi ohia ezin arraiago eleztatzen zitzaidan, zeren nahiago baitzuen etorkizunean etxe hartako nagusi izan, hatz hura gabe, ezen ez morroi izan, hatz harekin, morroi denak eta sehi denak bere morroitasunean eta bere sehitasunean balu bezala faltarik handiena, hutsik handiena eta akatsik handiena, munduan diren hatz guztiekin ere ezin berdin daitekeena, ez osa eta ez konpon; eta jabe denak eta nagusi denak, aldiz, bere jabetasunean eta bere nagusitasunean balu bezala bere betetasuna eta bere biribiltasuna, hatz baten faltak eta hatz guztien faltak ezin hauts dezakeena.
|
|
|
Eta, hiruretan gazteena nihaur nintzen arren, umeak bezalakoak iduritzen zitzaizkidan batzuetan Joxe eta Antonio, zeren zinez baitziren ume handiak bezalakoak: bizkaitarra, berez halakoa zelako, alditsua eta aldartetsua, eta gipuzkoarra, hala jokatzea erabaki zuelako, xalotasunaren eta tolesgabetasunaren beztimenda arimaren estalgarritzat
|
harturik
.
|
|
|
Erran dizut bertze nonbait ezen jaun Marcel eta osaba Joanikot anitzetan egoiten zirela buruz buru eta aurkez aurke, baina nehoiz ere ez kolerak eta haserreak
|
harturik
. Eta batzuetan, gainerat, akort egoiten ziren.
|
|
|
Zientziaren Gela; izan ere, osabak fede izugarria zion zientziari, halako moldez, non liburu bat ere skribatzen ari baitzen, frantsesez, zientziazko hainbat gairi buruz: matematika, astronomia... baita animaliei buruzko tratatu bat ere, haien jokabideak eta kontuan
|
harturik
: hartarakotz, orri pila bat zuen, guztiak ere letra tipiz beteak eta datuz eta oharrez josiak, eta bere ametsa zen ezen liburu hura, noizbait, han Frantzian argitaratuko ziotela eta musde Pierre Gassendi zenari eskainiko ziola —zeren hiruzpalu urte lehenago hil baitzen filosofo ezaguna, osabak Collège de France n irakasle izan zuena— eta hargatik famatuko zutela.
|
|
|
" Minutuak eta orduak luzeegiak dituk mugimendu bizkorren studiatzeko, eta egunen batean norbaitek erloju bat asmatu dik, pultsazioen neurtzeko gai ere izan daitekeena, diiin daaan, diiin daaan..." Eta denboraren neurri hari dindana deitzen hasi gintzaizkion. ...ura bat zabaltzen bazen, eskuz manaia zitekeena; eta osabak diiin daaan erraiten zuen, eta, hura erraiten zuen bitartean, hodia zabalik uzten zuen, hoditik zetorren ura bertze ontzi batean jaso ahal izaiteko; eta, horrela, nola ur isuriaren mailak emaiten baitzuen dindanaren neurria, maila hura marka batez seinalatu, eta handik goiti ontzi osoa markatzen zuen, neurri hura bere dindanen unitatetzat
|
harturik
.
|